RAZVOJNA PSIHOLOGIJA The Development of Children Michael Cole

RAZVOJNA PSIHOLOGIJA The Development of Children Michael Cole & Sheila R. Cole • Definicija i razvojne psihologije • Osnovna pitanja • Teorjski pristupi • Metode istraživanja • Periodizacija ljudskog razvoja- životni ciklus

Definicija i razvoj oblasti �Definicija- Razvojna psihologija je naučna disciplina koja proučava poreklo ljudskog ponašanja i zakone psiholoških promena tokom života. �Razvoj oblasti-Predistorija razvojne psihologije je povezana sa socijalnim promenama koje je donela Industrijska Revolucija, promenama porodičnog života, obrazovanja i rada. �Itarovo zaveštanje - divlji dečak iz Avejrona �Darvin- Poreklo vrsta- ontogenetski razvoj repriza filogeneze �Stenli Hol (1890)- Udruženje za izučavanje dece �Proučavanje, vaspitanje, zaštita dece

Tri osnovna pitanja �Da li je proces razvoja postepen i kontinuiran ili označen naglim diskontinuitetima u vidu stadijuma? �Izvori razvoja- interakcija nasleđa i sredine u procesu razvoja? �Objašnjenje individualnih razlika?

1. Problem kontinuiteta Filogeneza �Evolucioni (dis)kontinuitet- Koliko smo slični i koliko se razlikujemo od naših najbližih srodinika u životinjskom carstvu? Mogućnost ekstrapolacije nalaza? �Razlike- jezik i kultura (proizvodi, aktivnosti, znanja, verovanja, vrednosti)- nasleđeno iskustvo i stvorena sredina Ontogeneza �Postoje li kvalitativno različiti stadijumi razvoja? �Kriterijumi- kvalitativne, obuhvatne, nagle promene koje su povezane u koherentan obrazac �Kontinuirano do kvalitativnih promena �Kritični period razvoja

2. Izvori razvoja Određenje doprinosa i međudejstva nasleđa i sredine procesu razvoja. Preteče Lok, Ruso �Biološko-maturacionističko stanovište- izvori razvoja su prvenstveno endogeni, potiču iz biološkog nasleđa organizma, a uzrok promena je maturacija (Gezel, Frojd)- ne negira uticaj sredine �Teorije socijalnog učenja- razvojne promene su prvenstveno uzrokovane egzogenim faktorima, a mehanizam razvoja je učenje, socijalizacija (Bandura, Votson, Skiner)- ne negira se uticaj genetskih razlika.

2. Izvori razvoja �Univerzalno-konstruktivističko stanovište- razvoj proističe iz aktivnog prilagođavanja organizma sredini. Uloge sredinskih i bioloških faktora su podjednakog značaja. Kroz aktivnost se konstruiše sopstveni razvoj. Proces i faze su univerzalni (invarijantni). Uticaj sredine zavisi od razvojnog stadijuma -Pijaže. �Socio-kulturni pristup- naglašava važnost i bioloških i sredinskih faktora u razvoju, ali su posledice interakcije faktora suštinski oblikovane kulturno-istorijskim kontekstom. Isti faktori imaju različite posledice u drugom kontekstu. Istorija je kristalizovana u sadašnjosti kroz kulturu kodiranu kroz jezik; Socijalna interakcija je proces ko-konstrukcije- Vigotski.

3. Individualne razlike Svaka osoba je sličan svim ljudim, sličan nekim ljudim i jedinstven (kao svi, kao neki, kao on sam- ni nalik drugima) �Izvori individualnih razlika- stepen udela naslednih i sredinskih uticaja (procenat doprinosa varijansi) �Stabilnost individualnih razlika- koliko smo isti ili se razlikujemo tokom života. Zavisi od prirode karakteristika (sposobnosti, emocije), faze razvoja, stabilnosti sredine, načina merenja

Razvojna psihologija kao nauka � Nomotetsko- idiografsko zakonitosti razvoja uopšte, ono što je zajedničko ili ono što je individualno specifično � Kriterijumi naučnog opisa: Ø objektivnost Ø pouzdanost-konzistentnost, intersubjektivna saglasnost Ø validnost- kriterijumska, prognostička Ø ponovljivost � Reprezentativni uzorak

Tehnike prikupljanja podataka �Samoposmatranje - izveštaji o sebi, dnevnik ili odgovora na upitnik. Subjektivnost; komparacija sa posmatranjem �Prirodno posmatranje – sistematski opis ponašanja u prirodnom okruženju- etologija-biološke osnove ponašanja, adaptivni značaj; ekologija-ponašanje u kontekstu-studija slučaja. Pristrasnost, selektivnost, promene usled efekta posmatranja. Korelacije �Eksperimentisanje – uvođenje promene u iskustvo osobe da bi se proverila uzročna hipoteza. Etika, artificijelna sredina (“čudno ponašanje u čudnoj situaciji u prisustvu čudnih ljudi”). Eksperimentalne varijacije u prirodnoj sredini �Metodi kliničkog intervjua – tehnike intervjua za utvrđivanje jedinstvenih uslova koji utiču na razvoj pojedinca. Teškoće generalizacija

Nacrti istraživanja Sistematsko poređenje dece različitog uzrasta omogućava istraživaču da utvrdi veze između razvojnih pojava. �Longitudinalni nacrt – ista deca su ispitivana nekoliko puta nakon određenih vremenskih perioda. Nedostaci- dugo, skupo, osipanje uzorka, promene usled ispitivanja, generacijske specifičnostigeneracijski presek. �Nacrt poprečnog preseka – različita deca različitog uzrasta se ispituju u jednom vremenskom trenutku. Nedostaci- razvojni proces kao niz statičnih, diskontinuiranih slika

Teorija u razvojnoj psihologiji � Uloga širokog konceptualnog pristupa u okviru kog se mogu tumačiti činjenice. � Nijedan metod ili nacrt istraživanja ne mogu pružiti odgovore na sva pitanja razvojne psihologije, kao što nijedna teorija ne može da obuhvati sva pitanja. � Bio-socio-bihejvioralni preokret - osvetljava načine na koje biološki, socijalni i bihejvioralni faktori u kulturnom kontekstu međusobno deluju na stvaranje razvoja. Da bi se očuvala slika o celovitom detetu u razvoju, potrebno je držati sve ove faktore na umu.

Periodizacija razvoja Dva glavna problema hronološkog opisa razvoja: �Kako izdeliti tok vremena i koliko značaja pripisati različitim periodima koji su izdvojeni. Problem arbitrarnost i i podstadijuma �Praćenje mnogobrojnih aspekata razvoja na sistematičan način da bi se razjasnilo kako se kombinuju i rekombinuju u celovitu, živu osobu.

Faze životnog ciklusa Sedam perioda od začeća do smrti: �prenatalni period - meseci od začeća do rođenja �odojaštvo – prva godina života do 2. godine � rano detinjstvo- 2. 5 - 6. godine, � srednje detinjstvo- 7 -12. godine �adolescencija- 12 -19. godine � zrelo doba- 20 -65. godine �doba starosti- 65 - do smrti

Stadijumi razvoja Konvencionalni Pijaže Frojd Erikson odojaštvo (rođenje – 2 ½) oralni poverenje nepoverenje analni autonomija vs. stid falusni inicijativa krivica vs. igra marljivost inferiornost vs. učenje senzomotorni rano detinjstvo (2 ½-6) preoperacionalni srednje detinjstvo (6 -12) konkretne operacije latencija adolescencija (12 - formalne operacije 19) genitalni Vigotski vs. identitet vs. zbrka uloga intimnost izolacija vs. zrelo doba (19 -65) proizvodnost stagnacija vs. starost (65 – smrti) integritet vs. očaj afilijacija vršnjačka aktivnost rad teoretisanje

Istaknuti bio-socio-bihejvioralni preokreti u razvoju Razvojni period Prenatalni Rano odojaštvo (rođenje – 2 ½ meseca) srednje odojaštvo (2 ½ 9 meseci) kasno odojaštvo (9 -30 meseci) rano detinjstvo (2 ½ - 6 god) srednje detinjstvo (6 -12 god) adolescencija (12 -19 god) zrelost (19+ ) Tačka preokreta Začeće Rođenje 2 ½ meseca 7 – 9 meseci 24 -30 meseci 5 -7 godina 11 -12 godina 19 -21 godine Istaknute promene u trenutku preokreta i karakteristike stadijuma Formiranje osnovnih organa Prelazak na život van utrobe Socijalni osmeh; novi kvalitet majčinskog osećanja Razvoj pamćenja i semzomotornih sposobnosti Zabrinutost zbog novina; strah od stranaca; vezivanje Simboličko mišljenje; izdvijena svest o sebi Gramatički jezik Upadljivo nejednaki nivoi postignuća; polni identitet; sociodramska igra Odgovornost za zadatke van nadzora odraslih; Aktivnost vršnjačke grupe; igre sa pravilima; Polno sazrevanje Polno orijentisana socijalna aktivnost; formalno mišljenje Integracija identiteta; Preokret ka primarnoj odgovornosti prema sebi i podizanje sledeće generacije