Raporti i Stabilitetit Financiar Numr 2 Raporti i

Raporti i Stabilitetit Financiar Numër 2

Raporti i Stabilitetit Financiar Numër 3 Arben Mustafa Drejtor Departamenti i Stabilitetit Financiar dhe Analizave Ekonomike 19 dhjetor 2012

Zhvillimet Makroekonomike në Kosovë Ø Rritja reale ekonomike në Kosovë për vitin 2012 parashihet të jetë nën 4%. Ø Në periudhën qershor 2011 - qershor 2012, shpenzimet qeveritare u rritën për 18% Ø Deficiti tregtar u rritë për 6. 4%: eksportet 18. 4%, importet 2. 6% Ø Dërgesat e emigrantëve u zvogëluan për 0. 7% Ø Investimet e Huaja Direkte u zvogëluan për 53. 3% Ø Norma mesatare vjetore e inflacionit (çmimet e konsumit) në gjashtëmujorin e parë ishte 1. 5% Figura 1. Harta Makroekonomike 20 PBB në Kosovë (ndryshimi në %) 15 PBB në eurozonë (ndryshimi në %) 10 Deficiti i llogarisë rrjedhëse/PBB 5 Inflacioni në eurozonë 0 Eksportet/PBB -5 Inflacioni IHD/PBB Shpenzimet qeveritare (ndryshimi në %) Kreditë (ndryshimi në %) Dërgesat e emigrantëve/PBB (9. 6% në periudhën e njejtë të vitit të kaluar) 2011 2012(p)

Sistemi Bankar Figura 2. Struktura e aseteve të sistemit financiar sipas sektorëve Ø Totali i aseteve të sistemit financiar arriti në 3. 5 miliardë euro (72. 5% e PBB-së). Qershor 2011 0. 2 4. 1 Qershor 2012 16. 7 0. 0 18. 6 3. 4 3. 1 3. 4 Ø 74. 6% e aseteve të sistemit financiar përbëhet nga sistemi bankar. 75. 9 74. 6 Bankat komerciale Kompanite e sigurimit Institucionet mikrofinanciare Ndihmësit financiarë Fondet pensionale Ø 89% e aseteve bankare janë në pronësi të huaj. Figura 3. HHI për asetet, kreditë dhe depozitat 3000 Ø Shkallë e lartë e koncentrimit të tregut, por me rënie të vazhdueshme. 2500 2000 1500 1000 500 0 Qershor 2009 Asetet Qershor 2010 Qershor 2011 Kreditë Qershor 2012 Depozitat

Bilanci i Gjendjes: Asetet Ø Asetet e sistemit bankar u rritën për 6. 1% (12. 7% rritje në vitin 2011). Figura 4. Kontributi në rritjen e aseteve të sistemit bankar sipas kategorive, në përqindje Ø Vlera e aseteve totale arriti në 2. 65 miliardë euro (54 % e PBB-së). 30% 25% 20% 15% 10% Ø Kreditë përbënin 67% të gjithsej aseteve në qershor 2012. 10% 0% 5% -10% 0% Qershor 2009 Ø Në janar 2012 filloi tregtimi i bonove të thesarit të Qeverisë së Republikës së Kosovës, ku akterët primar janë bankat komerciale. Qershor 2010 Qershor 2011 Qershor 2012 Rritja vjetore e aseteve (boshti i djathtë) Asetet tjera Asetet fikse kreditë dhe lizingu Letrat me vlerë Bilanci me bankat komerciale Paraja e gatshme dhe bilanci me BQK

Bilanci i Gjendjes: Kreditë Figura 5. Norma e rritjes së kredive sipas sektorëve, në përqindje Ø Kreditë arritën në 1. 77 miliardë euro (36. 2 % e PBB-së). 35% 30% 25% Ø Aktiviteti kreditor vazhdoi të rritet, por me ritëm të ngadalësuar (rritje prej 9. 3% në qershor 2012 vs. 15. 7% në qershor 2011). 20% 15% 10% 5% 0% Qershor 2009 Ø 67 % e gjithsej kredive u pranuan nga ndërmarrjet. Ø Ø Sektori i tregtisë pranoi 51. 3% të kredive për ndërmarrje. Sektori i bujqësisë vazhdon të ketë qasjen më të ulët në kredi, me vetëm 4%. Qershor 2010 Qershor 2011 Qershor 2012 Norma e rritjes së gjithsej kredive Norma e rritjes së kredive për ndërmarrjet Norma e rritjes së kredive për ekonomitë familjare Figura 6. Struktura e kredive sipas veprimtarisë ekonomike, në përqindje 100% 80% Ø Kreditë me afat maturimi mbi 2 vite vazhdojnë të mbizotërojnë me 69. 4% 60% 40% 20% 0% Qershor 2009 Shërbime tjera Tregti Qershor 2010 Ndërtimtari Qershor 2011 Prodhimtari Qershor 2012 Miniera Bujqësi

Bilanci i Gjendjes: Depozitat Figura 7. Trendi i rritjes së depozitave, në përqindje Ø Vlera e depozitave arriti në 2. 1 miliardë euro. 72. 1% e tyre i takuan ekonomive familjare. 2500 2000 Në milionë euro Ø Depozitat vazhdojnë të jenë burimi kryesor i financimit të sistemit bankar (79. 5% e gjithsej detyrimeve). 25. 0% 19. 7% 1500 15. 0% 1000 7. 7% 500 Ø Ø Pothuajse përgjysmim i depozitave të ndërmarrjeve publike. 5. 0% 0 0. 0% Depozitat Ø 10. 0% 11. 8% Qershor 2009 Ø Norma e rritjes së depozitave u ngadalësua në 7. 7% nga 11. 8% në qershor 2011. 20. 0% 15. 8% Qershor 2010 Qershor 2011 Qershor 2012 Rritja vjetore (boshti i djathtë) Figura 8. Struktura e depozitave sipas sektorëve, në përqindje 100% 90% Zvogëlim i depozitave të jorezidentëve për 23. 9%. Ngadalësim i rritjes së depozitave të ekonomive familjare dhe ndërmarrjeve private. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Qershor 2009 Tjera Qeveria Qershor 2010 Ndërmarjet private Qershor 2011 Ndërmarjet publike Qershor 2012 Ekonomitë familjare

Normat e Interesit Ø Norma mesatare e interesit në gjysmën e parë të vitit 2012: Ø kredi 13. 7% (14. 3% në qershor 2011) Ø depozita 3. 4% (3. 4% në qershor 2011) Ø Margjina e interesit 10. 2 pp ( 0. 7 pp) Figura 9. Mesatarja gjashtëmujore e normave të interesit, në përqindje 16% 14% 12% Ø Depozitat me afat maturimi mbi 2 vite shënuan normë interesi më të lartë. 10% 8% 6% 4% Ø Në kuadër të kredive për ndërmarrje, norma më të ulëta të interesit shënuan kreditë investive me afat më të gjatë maturimi. 2% 0% Qershor 2009 Normat e interesit në kredi Ø Në kuadër të kredive për ekonomi familjare, norma më të ulëta interesi shënuan kreditë për patundshmëri me afat maturimi deri në 5 vite. Qershor 2010 Qershor 2011 Normat e interesit në depozita Qershor 2012 Dallimi kredi-depozita

Performanca e Sistemit Bankar Ø Profiti neto u zvoglua në 10. 2 milionë euro – rënie vjetore prej 31. 2%. Figura 10. Bilanci i të hyrave dhe shpenzimeve, në milionë euro 140 18 17. 1 120 Ø Shpenzimet janë rritur me ritëm më të shpejtë se të hyrat, si rrjedhojë e ngadalësimit të kreditimit si dhe rritjes së shpenzimeve për provizione. Ø Raporti shpenzime/të hyra u ngrit në 89. 9%. 14 100 10. 2 10. 4 80 8 6 40 4 20 2 0 0 Qer 2009 Qer 2010 Shpenzimet Qer 2011 Qer 2012 Profiti neto (boshti i djathtë) Figura 11. Raporti shpenzime/të hyra, në përqindje 92% 89. 9% 90% Ø Shpenzimet e përgjithshme dhe admin. përfaqësojnë kategorinë dominuese të shpenzimeve (44. 5% të gjithsej shpenzimeve) 12 10 60 Të hyrat Ø Të hyrat nga interesi në kredi mbesin kategoria dominuese e të hyrave (78. 0% të gjithsej të hyrave) 16 14. 9 88% 86% 87. 9% 85. 4% 82% 81. 2% 80% 78% 76% Qershor 2009 Qershor 2010 Qershor 2011 Qershor 2012

Rreziqet e Sistemit Bankar: rreziku i likuiditetit Ø Nivel i kënaqshëm i likuiditetit, por me rënie të lehtë në disa nga indikatorët Figura 12. Raporti asete likuide "broad"/detyrime afatshkurtëra 40. 5% 2500 45% 38. 1% Ø Raporti/Kredi depozita arriti në 83. 2% në qershor 2012 (83% në qershor 2011) 40% 2000 36. 2% 1500 30% 25% 20% 1000 Ø Raporti asete likuide ‘broad’/ detyrime afatshkurtëra zbriti në 36. 2% (38. 1% në qershor 2011) 35% 10% 500 5% 0 0% Qershor 2010 Qershor 2011 Qershor 2012 Asetet likuide 'Broad' Detyrimet afatshkurtra Asetet likuide' Broad' / Detyrimet afatshkurtra Ø Rezervat e mbajtura nga bankat u rritën, duke tejkaluar për 127. 5 milionë euro (70%) nivelin e rezervës së detyrueshme. Figura 13. Hendeku i likuiditetit, në milionë euro 600 400 Ø Afati më i shkurtë i maturimit për depozitat krahasuar me kreditë vazhdon të shkaktojë hendek të gjerë maturimi. 200 0 -200 -400 -600 1 -7 ditë 8 - 30 ditë Qershor 2011 31 - 90 ditë 91 - 180 ditë 181 - 365 ditë Më shumë se 1 vit Qershor 2012

Rreziqet e Sistemit Bankar: rreziku kreditor (1) Ø Migrim i lehtë i kredive drejt kategorive me cilësi më të dobët. Figura 14. NPL-të dhe provizionet 7% 140. 0% 135. 1% 6% Ø Raporti kreditë joperformuese/gjithsej kreditë arriti në 6. 5% (5. 9% në qershor 2011) Ø 135. 0% 5% 130. 0% 4% 125. 0% 3% Rritja i atribuohet kryesisht zvogëlimit të normës së rritjes së gjithsej kredive. 120. 0% 117. 3% 117. 2% 2% 115. 0% 1% 110. 0% 0% 105. 0% Qershor 2009 Ø Kreditë joperformuese të mbuluara me 117. 3% nga provizionet për humbje nga kreditë. Qershor 2010 Qershor 2011 NPL/ Gjithsej kreditë Qershor 2012 Provizionet/NPL (boshti i djathtë) Figura 15. NPL-të sipas sektorëve 16. 0% 14. 0% 12. 0% 10. 0% 8. 0% 6. 0% 4. 0% 2. 0% om on Ek je ra ed it Kr m ilja re e itë tu pa e ri su Pa Qershor 2012 fa e ar ci an fin e m bi Sh ër nd sh m ti eg Tr im ik un m ëm , e Ko iz ur , t m bi ër Qershor 2011 i tj ji rg ri En e ta m hi od M in ie Pr Sh ed itë pë rb uj që si ra 0. 0% Kr Ø Kreditë për ndërmarrjet vazhdojnë të jenë më problematike për sa i përket kthimit.

Rreziqet e Sistemit Bankar: rreziku kreditor (2) Ø Në qershor 2012, koncentrimi i rrezikut kreditor u rritë në 72% nga 55. 6% sa ishte në qershor 2011 Figura 16. Koncentrimi i rrezikut kreditor 300 80% 72. 0% 250 70% Ø Numri i ekspozimeve të mëdha është rritur në 54 (nga 41 në qershor 2011), duke bërë shpërndarjen e koncentrimit të rrezikut kreditor në më shumë kredimarrës Në milionë euro 60% 55. 6% 200 50% 41. 2% 150 39. 9% 40% 30% 100 20% 50 10% 0 0% Qershor 2009 Qershor 2010 Qershor 2011 Qershor 2012 Gjithsej ekspozimet e mëdha Gjithsej kapitali i klasës së parë Ekspozimet e mëdha në raport me kapitalin e klasës së parë (boshti i djathtë)

Rreziqet e Sistemit Bankar: rreziku i solvencës Figura 17. Kapitalizimi i sistemit bankar 18. 7% 20% Ø Treguesi i Mjaftueshmërisë së Kapitalit qëndroi në 17. 2% (12% minimumi i kërkuar nga BQK). 18% 17. 4% 17. 2% 16% 14% 12% 10% 8% Ø Kapitali i sistemit bankar në qershor 2012 ishte 303. 9 milionë euro: 92. 2 milion më tepër se kapitali i kërkuar rregullativ. 6% 4% 2% 0% Qershor 2009 Qershor 2010 Qershor 2011 Qershor 2012 CAR Kapitali i klasës së parë/ Asetet e peshuara ndaj rrezikut Raporti Kapital/Asete Ø Struktura e kapitalit të bankave karakterizohet me cilësi të mirë, ku kapitali i klasit të parë përbën rreth 83. 5% të gjithsej kapitalit. Figura 18. Struktura e kapitalit të sistemit bankar 100% 90% 80% 70% 60% Ø Kapitali aksionar vazhdon të përbëjë rreth 60% të gjithsej kapitalit. 50% 88. 3% 85. 0% 83. 6% 83. 5% 11. 7% 15. 0% 16. 4% 16. 5% Qershor 2008 Qershor 2009 Qershor 2011 Qershor 2012 40% 30% 20% 10% 0% Kapitali i klasës së dytë Kapitali i klasës së parë

Analiza stress-test Rreziku kreditor: Rreziku i likuiditetit: Ø Nivel i lartë i qëndrueshmërisë së sistemit në rast të paraqitjes së skenarëve “ekstrem” të rritjes së kredive joperformuese. Ø Qëndrueshmëri mjaft e lartë e sistemit kundrjet përballimit të tronditjeve të mundshme nga rreziku i likuiditetit Ø Mjaftueshmëria e kapitalit në sistemin bankar në përgjithësi do të vazhdonte të ishte mbi 12%, përveç në disa banka individuale ku do të paraqitej nevoja për injektim të kapital në vlerë të ulët. Ø Sistemi bankar është në gjendje të përballojë tërheqje deri në 30% të gjithsej depozitave, pa pasur problem me mirëmbajtje të mjeteve likuide Ø Ndjeshmëri e ulët e sistemit kundrejt rrezikut nga norma e interesit dhe kursi i këmbimit. Ø Aftësia e sistemit përballimin e tërheqjes së menjëhershme të depozituesve të mëdhenj

Sektorët Tjerë Financiar Ø Sektori i Sigurimeve: Ø Asetet: 120. 2 milionë euro, rritje vjetore prej 16. 3%. Ø Vlera e primeve të pranuara ishte 39. 6 milionë euro, rritje vjetore prej 4%. Ø Sistemi Pensional: Ø Asetet e sistemit pensional shënuan rritje vjetore prej 19. 5%. Ø Trusti i Kursimeve Pensionale të Kosovës shënoi performancë pozitive nga investimi i mjeteve. Ø Institucionet Mikrofinanciare: Ø Numri i institucioneve financiare është rritur nga 17 në 19. Ø Vlera e kredive: 102. 6 milionë euro, rënie vjetore prej 10. 9 përqind

Tema Specifike Ø Relacioni në mes të Konkurrencës së Sektorit Bankar dhe Provizioneve të Humbjeve nga Kreditë Ø Identifikimi i Bankave me Rëndësi Sistemike në Kosovë

Raporti i Stabilitetit Financiar Numër 2