RAPORT Z MONITOROWANIA REALIZACJI OBOWIZKOWYCH GODZIN ZAJ WYCHOWANIA

RAPORT Z MONITOROWANIA REALIZACJI OBOWIĄZKOWYCH GODZIN ZAJĘĆ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W FORMACH ALTERNATYWNYCH, W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH, GIMNAZJACH ORAZ SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO. WROCŁAW, 2011

Uregulowania prawne w zakresie alternatywnych form realizacji dwóch obowiązkowych godzin wychowania fizycznego – stan na rok szkolny 2009/2010 i 2010/2011 /podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2009 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji dwóch godzin obowiązkowych zajęć wychowania Fizycznego (Dz. U. Nr 136, poz. 1116) - obowiązujące od dnia 1 IX 2009 r. do dnia 31 VIII 2011 r. / Dwie godziny obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych, w ramach tygodniowego wymiaru godzin, mogą być realizowane w formie: q q zajęć sportowych; zajęć rekreacyjno-zdrowotnych; zajęć tanecznych; aktywnych form turystyki.

Zajęcia te mogą być organizowane przez szkołę jako zajęcia lekcyjne, pozalekcyjne lub pozaszkolne. Istnieje możliwość łączenia, w okresie nie dłuższym niż 4 tygodnie, dwóch godzin obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego organizowanych w formie zajęć alternatywnych, z zachowaniem liczby godzin przeznaczonych na te zajęcia.

Monitorowanie realizacji obowiązkowych godzin wychowania fizycznego w formanach alternatywnych – maj 2010 Do monitorowania w woj. dolnośląskim wytypowano: q 10 % szkół podstawowych q 10 %- gimnazjów q 10 % szkół ponadgimnazjalnych W sumie raport obejmuje wyniki monitorowania przeprowadzonego w 160 szkołach.

W 160 badanych szkołach uczy się w sumie 39879 uczniów. Największą grupę stanowią uczniowie szkół ponadgimnazjalnych – 19389, na drugim miejscu uczniowie szkół podstawowych 11213, a najmniej w gimnazjach 9277. W rozbiciu na płeć 51 % badanych uczniów to chłopcy, a 49 % to dziewczęta.

Tab. 1 Liczba uczniów z podziałem na typy szkół Szkoły ogółem liczba uczniów liczba oddziałów ogólna liczba oddz. średnia liczba oddz. w szkole z podziałem na płeć chłopcy dziewczęta liczba % Podstawowe 11213 496 7 5678 51 5535 50 Gimnazja 9277 414 10 4823 52 4454 48 19389 948 20 9873 51 9516 49 39879 1858 X 20374 51 19505 49 Ponadgimnazjalne Ogółem

Z ogólnej liczby uczniów uczęszczających do monitorowanych szkół – 39879, liczba uczniów zwolnionych z zajęć wychowania fizycznego wynosi 8, 2 % to jest 3287 uczniów. W rozbiciu na płeć liczba chłopców i dziewcząt niećwiczących jest bardzo zbliżona i wynosi około 50 %.

Tab. 3 Liczba uczniów zwolnionych z zajęć wychowania fizycznego liczba uczniów zwolnionych z zajęć wychowania fizycznego Szkoły liczba % chłopcy % dziewczyny % 251 2 158 3 93 2 Gimnazja 1116 12 750 15 366 8 Ponadgimnazjalne 1920 10 743 7 1177 12 3287 8, 2 1651 50, 2 1636 49, 8 Podstawowe Ogółem

W badaniu uwzględniono lokalizację szkół. 37 szkół zlokalizowanych jest na wsi, 15 szkół w mieście do 5 tys. mieszkańców, a 108 szkół to szkoły usytuowane w mieście powyżej 5 tys. Tab. 2 Liczba szkół z uwzględnieniem lokalizacji. Szkoły wieś miasto do 5 tyś. mieszkańców miasto powyżej 5 tyś. mieszkańców liczba % Podstawowe 23 31 5 7 47 63 Gimnazja 11 27 7 17 21 52 Ponadgimnazjalne 3 6 40 88 ogółem 37 23 15 9 108 68

Wprowadzanie oferty w zakresie alternatywnych form zajęć w-f Realizację jednej lub dwóch godzin obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego, w formie: zajęć sportowych, zajęć rekreacyjnozdrowotnych, zajęć tanecznych, aktywnych form turystyki wprowadziło do realizacji 30 szkół z terenu woj. dolnośląskiego (z 160 badanych), w tym: Ø 9 szkół podstawowych, Ø 15 gimnazjów, Ø 6 szkół ponadgimnazjalnych.

Tab. 4 Liczba szkół, które wprowadziły alternatywne formy zajęć w-f Szkoły Tak Nie liczba % Podstawowe 9 12 66 88 Gimnazja 15 37 24 63 Ponadgimnazjalne 6 13 40 87 Ogółem 30 19 130 81

54 monitorowane szkoły nie zamierzają w przyszłości wprowadzić do oferty edukacyjnej realizacji części zajęć wychowania fizycznego w innych formach głównie ze względu na miejsce zamieszkania uczniów i organizację dowozów, a z powodu niewystarczającej bazy sportowej -46 szkół. q 27 szkół objętych monitorowaniem zamierza wprowadzić inne formy wychowania fizycznego w późniejszym terminie. q

Tab. 5 Powody nie wprowadzenia oferty alternatywnych form zajęć w-f Podstawowe Gimnazja Ponadgimnazjalne ogółem liczba % liczba brak możliwości kadrowych 11 15 6 15 4 9 21 niewystarczająca baza 26 35 9 22 11 24 46 miejsce zamieszkania uczniów i organizacja dowozów inne przyczyny 27 36 13 32 14 30 54 24 32 6 15 13 28 43

Alternatywne formy realizacji zajęć w-f Największa liczba uczniów objętych badaniem realizujących zajęcia obowiązkowe z wychowania fizycznego w innych formach wynikających z rozporządzenia wybrała: q zajęcia sportowe – 60 %, q zajęcia rekreacyjno-zdrowotne- 24 %, q aktywne formy turystyki - 4 %.

Rodzaje zajęć: W większości szkół uczniowie realizujący zajęcia wychowania fizycznego w innych formach uczestniczą w grach zespołowych. q Niewielkim zainteresowaniem cieszą się sporty walki, gimnastyka, turystyka, strzelectwo, jazda konna, wspinaczka.

Baza: Szkoły realizujące zajęcia obowiązkowe z wychowania fizycznego w innych formach wynikających z rozporządzenia korzystają z obiektów sportowych nie będących w dyspozycji szkoły. Uczniowie najczęściej korzystają z terenów biegowych, basenu i stadionu lekkoatletycznego. q

Tabela nr 6 Baza sportowa dostępna dla szkół z terenu woj. dolnośląskiego stan na dzień 31. 09. 2011 LICZBA bieżnie okólne bieżnie proste boiska do hokeja na trawie boiska do koszykówki boiska do piłki nożnej boiska do piłki ręcznej boiska do siatkówki plażowej inne urządzenia sportowe korty tenisowe rzutnie skocznie basen olimpijski o wymiarach 50 m x 25 m lub o powierzchni równej albo większej niż 1250 m 2 basen pływacki o wymiarach 25 m x 12, 5 m lub o powierzchni równej albo większej niż 312, 5 m 2 i mniejszej niż 400 m 2 basen pływacki typu sportowego o wymiarach 25 m x 16 m lub o powierzchni równej albo większej niż 400 m 2 i mniejszej niż 1250 m 2 basen szkoleniowo-rekreacyjny o wymiarach 16, 67 x 8, 5 m lub o powierzchni równej lub większej niż 141, 7 m 2 i mniejszej niż 312, 5 m 2 121 352 10 587 584 494 595 39 131 93 100 442 1 hala sportowa o wymiarach nie mniejszych 36 m x 18 m albo o powierzchni nie mniejszej niż 648 m 2 sala gimnastyczna o wymiarach mniejszych niż 24 m x 12 m do 18 m x 9 m lub o powierzchni mniejszej niż 288 m 2 i równej lub większej niż 162 m 2 sala gimnastyczna o wymiarach mniejszych niż 36 m x 18 m do 24 m x 12 m lub o powierzchni mniejszej niż 648 m 2 i równej lub większej niż 288 m 2 sala o powierzchni mniejszej niż 162 m 2 99 14 2 10 417 304 446

q Kwalifikacje nauczycieli W 30 szkołach, w których realizuje się zajęcia z wychowania fizycznego w formach alternatywnych zatrudnionych jest 180 nauczycieli wychowania fizycznego. W tej grupie dodatkowe uprawnienia w dziedzinie kultury fizycznej i sportu posiada 89 nauczycieli (kwalifikacje trenerskie, instruktorskie lub menadżera sportu).

Wnioski z monitorowania 8, 2 % uczniów monitorowanych szkół województwa dolnośląskiego zwolnionych jest z zajęć wychowania fizycznego. 19 % monitorowanych szkół na terenie województwa dolnośląskiego wprowadziło realizację obowiązkowych godzin zajęć wychowania fizycznego w formach alternatywnych. Główny powód braku wprowadzenia przez szkoły obowiązkowych godzin zajęć wychowania fizycznego w formach alternatywnych to dowóz uczniów do szkół i niewystarczająca baza sportowa.

Monitorowane szkoły dolnośląskie w najbliższych latach w ograniczonym zakresie zamierzają wprowadzić zajęcia wychowania fizycznego w formach alternatywnych. W szkołach, w których wprowadzono alternatywne formy wychowania fizycznego przeprowadzono diagnozę potrzeb. 60 % szkół realizujących zajęcia obowiązkowe z wychowania fizycznego w innych formach wynikających z rozporządzenia wybrała zajęcia sportowe, 24 % wybrało zajęcia rekreacyjno-zdrowotne, a najmniej uczniów, tj. 4 % wybrało aktywne formy turystyki.

Szkoły realizujące zajęcia obowiązkowe z wychowania fizycznego w innych formach wynikających z rozporządzenia bardzo często korzystają z obiektów sportowych nie będących w dyspozycji szkoły. W większości szkół uczniowie realizujący zajęcia wychowania fizycznego w innych formach uczestniczą w grach zespołowych oraz w pływaniu i sportach wodnych.

Niewielkim zainteresowaniem cieszą się sporty walki, gimnastyka, turystyka, strzelectwo, jazda konna, wspinaczka. W szkołach realizujących zajęcia wychowania fizycznego w innych formach kadra nauczycieli wychowania fizycznego posiada kwalifikacje oraz dodatkowe uprawnienia trenerskie i instruktorskie w zakresie różnych dyscyplin sportu.

Stan prawny w zakresie organizacji alternatywnych form zajęć wychowania fizycznego od dnia 1 września 2011 r. /podstawa prawna Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego (Dz. U. Nr 175, poz. 1042)/ Obowiązkowe zajęcia wychowania fizycznego dla uczniów klas IV-VI szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych są realizowane w formie: q zajęć klasowo-lekcyjnych; q zajęć do wyboru przez uczniów: zajęć sportowych, zajęć sprawnościowo-zdrowotnych, zajęć tanecznych lub aktywnej turystyki.

Zajęcia klasowo-lekcyjne są realizowane w wymiarze nie mniejszym niż: q 2 godziny lekcyjne tygodniowo w szkołach podstawowych i gimnazjach; q 1 godzina lekcyjna tygodniowo w szkołach ponadgimnazjalnych. Nadal istnieje możliwość łączenia, w okresie nie dłuższym niż 4 tygodnie, godzin zajęć do wyboru przez uczniów, z zachowaniem liczby godzin przeznaczonych na te zajęcia.

Propozycję zajęć do wyboru przez uczniów przygotowuje Dyrektor szkoły, uwzględniając: . q potrzeby zdrowotne uczniów, ich zainteresowania oraz osiągnięcia w danym sporcie lub aktywności fizycznej; q uwarunkowania lokalne; q miejsce zamieszkania uczniów; q tradycje sportowe środowiska lub szkoły; q możliwości kadrowe. Po uzgodnieniu z organem prowadzącym i po zaopiniowaniu przez radę pedagogiczną i radę szkoły lub radę rodziców, dyrektor szkoły przedstawia propozycję zajęć do wyboru uczniom. Uczniowie, z wyłączeniem uczniów pełnoletnich, dokonują wyboru zajęć za zgodą rodziców.

Przedstawiony model realizacji wychowania fizycznego to wyzwanie i jednocześnie szansa na: Ø spełnienie oczekiwań ucznia, a więc lepszą motywację i większe zaangażowanie (uczeń ćwiczy nareszcie to, co lubi, co samodzielnie wybrał z oferty) Ø większą satysfakcję nauczyciela z pracy – prowadzenie zajęć z uczniami, którzy są zainteresowani wybraną formą aktywności fizycznej Ø zwiększenie prestiżu osobistego, zawodowego i społecznego nauczyciela wychowania fizycznego Ø szersze uczestnictwo nauczycieli w życiu szkoły, większe możliwości rozwoju zawodowego i osobistego, Ø większą autonomię szkoły i nauczyciela w organizacji i doborze treści kształcenia, Ø promowanie szkoły – tworzenie ciekawej i konkurencyjnej oferty zajęć do wyboru.

Przepisy prawne otwierają drogę do uatrakcyjnienia zajęć wychowania fizycznego. Z punktu widzenia zarządzania szkołą problematyczne są uregulowania prawne dotyczące pracy nauczycieli w soboty (np. przy blokowaniu zajęć) oraz kwestie ewentualnych odpłatności za udział w zajęciach.

Współpraca organów prowadzących placówki oraz jednostek wspomagających szkoły w zakresie realizacji treści związanych z wychowaniem fizycznym jest niezbędnym elementem zmian w tym obszarze.

Dziękuję za uwagę