Rak piersi fakty polskie i maopolskie Leszek Koodziejski

Rak piersi fakty polskie i małopolskie Leszek Kołodziejski Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej

Rak piersi - Polska • Zachorowalność 52/100 tys. • Umieralność 25/100 tys. • Wzrost zachorowalności 1970 - 1994 2, 42% rocznie

Rak piersi – Polska zachorowalność roczna ªPolska -15000 ªWojewództwo małopolskie – 1000 ªKraków - 400

Wyleczalność raka piersi • • Polska 50% Kraków 55% „stara” UE 66% Kraje Skandynawskie 80%

Wyleczalność raka piersi 5 – letnie przeżycie chorych na raka piersi w krajach europejskich [na podstawie GLOBOCAN 2000].

Wykrywanie „wczesnego” raka piersi • Polska 20% • Kraje Skandynawskie 80%

Rak piersi - Polska I stopień wg. TNM - 5% II stopień wg. TNM - 45% III stopień wg. TNM - 40% IV stopień wg. TNM - 10%

Przyczyny późnego wykrywania raka piersi w Polsce • • • późne zgłaszanie się chorych z objawami zaniedbywanie samobadania zaniedbywanie mammografii braki edukacji onkologicznej niska dostępność mammografii

Przyczyny niezadowalających wyników leczenia raka piersi w Polsce • lekceważenie objawów przez chore i lekarzy • niewykorzystywanie możliwości istniejących placówek służby zdrowia (profilaktyka wtórna) • mylenie możliwości diagnostycznych mammografii i ultrasonografii • zaniedbywanie systematycznych badań • bierna postawa – oczekiwanie na darmowe „akcje”

Rak piersi - Polska cm Wielkość guza 1, 0 0. 5 0 1 2 3 4 5 6 7 lat

Rak piersi - badania przesiewowe • rak piersi osiąga średnicę 1 cm po ok. 6 latach • mammografia może wykryć rozrost nowotworowy, który ma średnicę 2 -3 mm • wydolność MMG wynosi ok. 90% • 93% kobiet, u których rozpoznano raka piersi przekroczyła 40 r. ż.

Polskie fakty • 80% chorych zgłasza się do lekarza średnio 7 miesięcy po zauważeniu pierwszych objawów choroby • 55% chorych leczonych jest przez lekarzy przed skierowaniem do leczenia onkologicznego z niewłaściwym pierwszym rozpoznaniem przez 6 miesięcy

Kobiety o niepodwyższonym ryzyku zachorowania na raka piersi • • samobadanie piersi przed 25 rż (1 x m-c) badanie przez lekarza od 30 rż (1 x rok) mammografia co 1 -2 lat od 40 rż USG piersi jako badanie uzupełniające

W Polsce … • Systematyczne samobadanie piersi 10 % kobiet • Regularne badanie mammograficzne 10 % kobiet • Badanie piersi przez lekarza - wyjątkowo

Genetyczne czynniki ryzyka w raku piersi • Mutacje genów BRCA 1 i BRCA 2 - ok. 2% populacji (75% przed 40 r. ż. ) - mutacja BRCA 1: 50% ch. na raka piersi - mutacja BRCA 2: 30% ch. na raka piersi - wzrost ryzyka zachorowania na raka jajnika

Widoczne oznaki raka piersi • • wypuklenie skóry przez guz wciągniecie skóry/brodawki naciekanie/ owrzodzenie skóry „skóra pomarańczy”

Rozpoznanie raka piersi interdyscyplinarne • chirurg • radiodiagnosta • patolog

Leczenie raka piersi interdyscyplinarne • chirurg • raditerapeuta • chemioterapeuta

Czynniki prognostyczne i warunkujące racjonalne leczenie raka piersi • zaawansowanie p. TNM • typ histologiczny i stopień złośliwości • receptory

Leczenie radykalne raka piersi zależy od zaawansowania Chirurgia: • radykalna amputacja piersi • leczenie oszczędzające pierś (BCT) • leczenie oszczędzające pachę (SN)

Rak piersi - leczenie chirurgia Zakres leczenia i sposób ustalamy na podstawie: - stopnia zaawansowania klinicznego wg TNM - postaci histologicznej guza * rak naciekający * rak nie naciekający (DCIS, LCIS )

Rak piersi - leczenie BCT- leczenie oszczędzające pierś • wycięcie guza piersi z potwierdzonym histologicznie marginesem zdrowych tkanek • wycięcie węzłów chłonnych pachy lub dopracowana procedura SN • radioterapia pozostawionej reszty gruczołu piersiowego z dodatkowym „ boostem” na lożę po wycięciu guza

W Polsce … • Co druga chora rozpoczyna leczenie w III lub IV stopniu zaawansowania raka • > 80 % amputacji piersi • ~ 10 % leczenie oszczędzające pierś (BCT) • ~ 1 % leczenie oszczędzające pachę (SN)

Względne przeciwwskazania do BCT • • • młody wiek - poniżej 38 r. ż. rozległe mikrozwapnienia dookoła guz większy niż 3 cm średnicy nieokreślony guz w badaniu MMG drugostronna mastektomia znacząco obciążający wywiad rodzinny w kierunku raka piersi • centralna lokalizacja guza

Rak piersi - biopsja węzła „wartownika” Definicja: pierwszy węzeł w układzie chłonnym pachy do którego spływa chłonka z danego obszaru gruczołu piersiowego Cel: ocena histologiczna układu chłonnego pachy pozwalająca na rezygnację z limfadenektomii Metoda: podanie radiokoloidu znaczonego Tc 99 z kilku wkłuć do gruczołu piersiowego w przeddzień operacji. Podczas operacji identyfikacja największego wychwytu i wycięcie węzła z histologicznym badaniem doraźnym Czułość : 93 -98 % Możliwość takiego leczenia tylko w ośrodkach wyspecjalizowanych po zdobyciu własnego doświadczenia!

Dobrze przeprowadzona operacja chirurgiczna w raku piersi to: • niezbędnie konieczne okaleczenie z możliwie najlepszym efektem kosmetycznym • maksymalne ograniczenie ilości powikłań • stworzenie warunków do dobrej kontroli miejscowej • uzyskanie pełnej informacji o zaawansowaniu miejscowym i regionalnym choroby

Leczenie uzupełniające operację raka piersi • miejscowe • systemowe - napromienianie chemioterapia hormonoterapia

Badania obrazowe • mammografia – najważniejsze badanie • ultrasonografia – badanie uzupełniające Przed badaniem obrazowym konieczne badanie fizykalne! Nigdy nie należy wykonywać w/w badań zamiennie!

Mammografia badanie wykrywające raka piersi • przesiewowa – u bezobjawowych • diagnostyczna – u klinicznie podejrzanych

Mammograficzne podejrzenie raka piersi • guzek spikularny • skupisko mikrozwapnień • zaburzenia architektoniki gruczołu

Ultrasonografia • młode kobiety • diagnostyka zmian łagodnych • weryfikacja zmian ogniskowych niebadalnych klinicznie

Wątpliwości co do charakteru zmian w piersi rozstrzyga biopsja wycinająca z badaniem histopatologicznym – rozpoznanie ostateczne!

Rak piersi - badania przesiewowe • prawidłowe samobadanie piersi 1 raz w miesiącu od 20 r. ż. • USG piersi co 24 miesiące od 30 do 39 r. ż. • MMG piersi + badanie fizykalne piersi - pierwsze badanie w 40 r. ż. - następne co 18 miesięcy - koniecznie ze zdjęciami z poprzednich MMG - w razie trudności diagnostycznych USG

MMG - znaczenie kliniczne • kontrola piersi (tzw. profilaktyka wtórna) • rozpoznawanie patologii onkologicznej piersi • wybór zakresu operacji (BCT v. MR) • lokalizacja zmian podejrzanych - „kotwiczka” • kontrola drugiej piersi (pacjentki po leczeniu onkologicznym)

Przyczyny niskiej wczesnej wykrywalności nowotworów złośliwych w Polsce • bardzo słabe uświadomienie społeczne o rzeczywistym zagrożeniu nowotworami złośliwymi • lekceważenie objawów zarówno przez chorych jak i lekarzy • brak odpowiedniej wiedzy na temat możliwości profilaktyki pierwotnej i wtórnej nowotworów • opóźnianie właściwej diagnostyki i leczenia • nie wykorzystanie potencjału badań przesiewowych ustalonych dla wybranych nowotworów

Badania obrazowe • zła interpretacja /nadmierna ufność w badanie/ • nie wykonanie MMG przy podejrzanych klinicznie węzłach chłonnych pachy • oparcie diagnostyki obrazowej tylko o badanie USG przy podejrzeniu raka piersi • nie wykonanie badań oceniających potencjalną możliwość rozsiewu procesu nowotworowego /USG j. brzusznej- wątroba, rtg klatki piersiowejpłuca, scyntygrafia kośćca- kości/

Opóźnienie leczenia raka piersi w Polsce (M. Pawlicki 2002) • średnio ogółem • zła interpretacja objawów przez lekarza • metody niekonwencjonalne (20% chorych!) 5 miesięcy 4 miesiące 3 miesiące

Leczenie niekonwencjonalne (wg. M. Pawlickiego 2002) Co 5 pacjent w Polsce: • • • diety (głodówki) leki roślinne (huba, aloes, torf, zioła) mocz pierwiastki śladowe psie sadło nafta okłady drażnienie elektryczne i magnetyczne Bioenergoterapia efekt: 5 000 zgonów rocznie

Cele edukacji onkologicznej kobiet • wyrobienie nawyków systematycznych badań (samobadanie + mammografia + lekarz) • obniżenie poziomu lęku przed wykryciem raka (amputacja piersi) Korzyści: – wczesne wykrywanie – leczenie oszczędzające – poprawa wyleczalności

Rak piersi u młodych kobiet przebiega bardzo agresywnie Axelrod D i wsp. Breast cancer in young women J Am Coll Surg 2008, 206, 1193.