RADNJE U KRIVNOM POSTUPKU Pojam oblik i forma

RADNJE U KRIVČNOM POSTUPKU

Pojam oblik i forma radnji u kpp • Krivični postupak je skup krivičnoprocesnih radnji koje preduzimaju krivičnoprocesni subjekti (određeni državni organi i osobe/lica).

• Radnje preduzimaju u slučaju postojanja sumnje da je izvršeno krivično djelo, kako bi razjasnili sve okolnosti u vezi njega i izvršioca.

• Radnje su raznovrsne a preduzimaju ih subjekti postupka u određenim stadijumima i oblicima krivičnog postupka.

Radnje se mogu podjeliti na one koje preduzima: • sud i • stranke u postupku, te • procesne radnje ostalih krivično procesnih subjekata (npr. oštećenog, svjedoka, vještaka).

Radnje vođenja postupka dijele se na: • radnje utvrđivnja činjenica • radnje procesne prinude i • ostale radnje kojima se upravlja postupkom.

Radnje stranaka dijele se na: • radnje kojima se nastoji uticati na volju procesnih subjekata kako bi se došlo do odgovarajuće odluke (napr. različiti prijedlozi stranaka) i na • radnje koje nemaju takav cilj (napr. izjava tužioca da odustaje od krivičnog gonjenja).

Procesne radnje se dijele prema svom sadržaju: • kao izjave volje (napr. optužni akt ili žalba) i • kao izjave o znanju (vještačenje), te, • prema svom obliku (usmene i pismene).

Procesnim zakonodavstvom su uređene, odnosno, zakonima o krivičnom postupku su: • propisane krivičnoprocesne radnje, • njihova struktura, • oblici i forme, te • način preduzimanja i vršenja.

Krivičnoprocesne radnje su okvirene u tri vrste procesnih normi: • Oblik ili forma krivičnoprocesnih radnji, • Mjesto izvršenja krivičnoprocesnih radnji i • Vrijeme izvršenja krivičnoprocesnih radnji.

Oblik i forma krivičnoprocesnih radnji Značaj preduzimanja procesnih radnji u propisanom obliku ili formi sastoji se u: • Obezbjeđenju kvalitetnog dokaznog materijala. • Obezbjeđenju nesmetanog i stvarnog vršenja prava koja su priznata procesnim subjektima,

• Obezbjeđenju nesmetanog i stvarnog vršenja prava koja su priznata procesnim subjektima, • Postizanje procesnih rezultata na efikasan način.

Procesnim zakonom oblik i forma procesnih radnji predviđena je na dva načina: * propisivanje opštih procesnih oblika ili formi za zapisnike i podneske, te

• Propisivanjem procesnog oblika ili forme za određene krivičnoprocesne radnje (napr. Ukoliko se podnosi usmeni zahtjev za izdavanje naredbe za pretresanje, sudija za prethodni postupak će,

• u zavisnosti od načina saopštavanja zahtjeva, zabilježiti tok razgovora na odgovarajući način i prepis zapisnika dostaviti sudu.

• Zakon propisuje da se o svakoj radnji, preduzetoj u toku krivičnog postupka, sastavlja zapisnik istovremeno kada se radnja obavlja, a ako to nije moguće, onda neposredno poslije završene radnje.

• Zapisnik piše zapisničar. • Kada se vrši pretresanje stana, drugih prostorija i osoba/lica, van službenih prostorija, zapisnik piše ovlašteno lice organa koji vrši tu radnju.

• Svrha zapisnika kao pisanog dokumenta-isprave, jeste da se obavljena radnja procesnopravno fiksira i sačuva od zaborava, te da bude korišten kao dokaz o toj radnji ili da posluži kao naknadno ispitivanje pravilnosti obavljene radnje.

• Zakon propisuje sadržaj zapisnika, kako u pogledu njegovog uvodnog dijela, tako i u odnosu na sam tok i sadržaj preduzete radnje.

• • U uvodnom dijelu su podaci o: onome ko obavlja radnju, vrjeme i mjesto preduzimanja radnje, krivičnom predmetu po kojem se preduzima radnja, te osobama koje su prisutne.

• Imajući u vidu tok i sadržaj preduzete radnje u zapisnik se unose bitni podaci o tome , kao i postavljena pitanja i dati odgovori, te da li je došlo do privremenog oduzimanja predmeta i spisa.

• Kada se preduzimaju neke radnje, kao (napr. Uviđaj) obaveza je onog ko sastavlja i potpisuje zapisnik da u zapisnik unese i druge podatke koji su bitni za radnju koja se preduzima.

• Osobe/lica koja su prisutna u toku provođenja radnje imaju pravo pročitati zapisnik ili zahtijevati da im se pročita.

• Na zapisniku će se naznačiti da li je upozorenje učinjeno i da li je zapisnik pročitan. • Ukoliko je bilo prigovora u pogledu sadržaja zapisnika, navest će se u zapisniku i ti prigovori.

• Posebnu vrstu zapisnika predstavljaju zapisnici koji su sačinjeni pomoću uređaja za zvučno snimanje, odnosno pomoću uređaja za filmsko i drugo snimanje.

Uz snimanje audijovizuelnim sredstvima posebno se vodi i pisani zapisnik u koji se samo unosi: • da je izvršeno zvučno , filmsko ili drugo snimanje istražne radnje, • ko je snimanje izvršio, • da je osoba koja se saslušava prethodno obavještena o snimanju,

• da je snimak reprodukovan i • gdje se čuva. Naime, ne vodi se sadržaj zapisnika u pisanoj formi preduzete procesne radnje.

• Zakon sadrži posebne odredbe o zapisniku o vještačenju i glasanju radi donošenja odluke, te o zapisniku o glavnom pretresu.

Mjesto izvršenja radnji u krivičnom postupku • U skladu sa uobičajenim pravilima, sve krivičnoprocesne radnje se preduzimaju na području sjedišta suda, odnosno u zgradi suda, tj. organ koji vrši tu radnju, ali se mogu preduzimati i na drugom mjestu, što zavisi od konkretnih okolnosti i potreba.

• Krivičnoprocesne radnje koje se vrše na glavnom pretresu preduzimaju se u prostorijama stvarno i mjesno nadležnog suda.

Krivičnoprocesne radnje se mogu preduzimati i van zgrade, ako se: • u toku suđenja sazna da svjedok ili vještak nije u mogućnisti da dođe pred sud ili da bi njegov dolazak bio povezan s nesrazmjernim teškoćama, kada sudija odnosno predsjednik vjeća može narediti da se svjedok, odnosno vještak ispita van sudnice,

• Određivanje rekonstrukcije događaja van sudnice.

• U toku istrage krivičnoprocesne radnje se mogu preduzimati na raznim mjestima.

• To je slučaj kod obdukcije i ekshumacije leša, • Psihijatrijskog pregleda ili posmatranja radi vještačenja u odgovarajućoj zdravstvenoj ustanovi,

• Uviđaja na licu mjesta izvršenog krivičnog djela, • Pretresanje stana, prostorija i lica, te • Preduzimanje posebnih istražnih radnji, • Ispitivanje bolesnog osumnjičenog u mjestu gdje se nalazi i dr.

• Imajući u vidu obavljanje radnji pa i pružanje pravne pomoći, sudovi u FBIH su dužni pružiti pravnu pomoć sudu koji vodi postupak. • Svi organi vlasti u FBIH dužni su oficijelno sarađivati sa sudovima i tužilaštvima i drugim organima koji učestvuju u krivičnom postupku.

• Pružanje pravne pomoći i službena saradnja provode se bez naknade troškova.

• Pored pravne pomoći u: • unutrašnjem pravnom poretku, postoji i • međunarodna pravna pomoć koja se ostvaruje u okviru postupka za pružanje međunarodne pravne pomoći i izvršenja međunarodnih ugovora u krivičnim stvarima, odnosno • u okviru postupka za izručenje osumnjičenih, optuženih i osuđenih osoba.

Vrijeme izvršenja radnji u krivičnom postupku Uvažavajući principe: • Efikasnog odvijanja krivičnog postupka, • Procesne ekonomije i realizacije propisanih prava i obaveza, krivičnoprocesne radnje se moraju izvršavati brzo i u određenom vremenskom periodu.

• Naime, pravila radnog vremena nalažu da se krivičnoprocesne radnje preduzimaju u toku radnog vremena suda, tužilaštva i drugih organa koji učestvuju u krivičnom postupku.

• Životne potrebe i nemogućnost odlaganja krivičnoprocesnih radnji, one se mogu preduzimati i izvan radnog vremena, ako je to potrebno (napr. Uviđaj kao istražna radnja).

• Radi blagovremenog i efikasnog preduzimanja radnji u krivičnom postupku predviđaju se različite vrste rokova.

Rok je vremenski period u kojem ovlaštena osoba/lice treba da obavi određenu procesnu radnju, odnosno, u kojem je zabranjeno preduzimati konkretnu procesnu aktivnost koja se može preduzimati tek protekom roka.

Rokovi se dijele na one: Koji sprečavaju izvršenje određene procesne radnje sve dok ne protekne rok , • a) suspenzivni ili dilatorni rok, U okviru kojih treba preduzeti radnju, jer se njegovim propuštanjem gubi pravo na propuštanje procesne radnje, • B) prekluzivni ili peremptorni rok,

U kojem je dopušteno preduzimanje radnje ali čijim protekom se ne gubi mogućnost njegovog naknadnog izvršenja, • C) instrukcioni rok.

Rokovi mogu biti: • Zakonski i • Sudski.

• Zakonski rokovi su određeni zakonom i njihovo trajanje nemogu mjenjati učesnici u krivičnom postupku. • Zbog toga se rok predviđen zakonom može produžiti samo kad to zakon izričito dopušta (lat. Dura lex, sed lex)

• Zakonski rokovi se ne mogu ni skraćivati osim ako osumnjičeni, odnosno optuženi, to zahtjeva od suda, a radi se o roku koji je određen radi zaštite prava na odbranu.

• Zakonski rokovi su prekluzivni i njihovim propuštanjem gubi se pravo na određenu procesnu aktivnost. • Naime, izuzetno štetne posljedice propuštanja zakonskog roka mogu se odstraniti kroz ustanovu povraćaja u pređašnje stanje.

• Sudske rokove određuje sud i oni se mogu, kad za to postoje uslovi, produžiti odlukom suda.

Rokovi se mogu podjeliti i na: • subjektivne (koji počinju teći od saznanja za određenu okolnost) i • Objektivne (rok se računa od nastupanja odrerđenog događaja).

• Vrijeme računanja rokova uređeno je zakonom, i to na identičan način bez obzira da li se radi o zakonskim ili sudskim rokovima.

• Rokovi se određuju na sate, dane, mjesece i godine. • Rokovi određeni na dane, mjesece ili godine počinju teći prvog narednog dana od dana dostavljanja ili saopštenja, bez obzira da li je to neradni ili praznični dan.

• Ako je rok određen na sate za početak roka uzima se prvi naredni sat od sata kada je dostavljanje ili saopštavanje izvršeno. • Ovakav zakonski osnov potvrđuje pravilo da svako mora imati na raspolaganju “PUNU JEDINICU VREMENA) kojom je rok određen.

• Rok teče samo ako je dostavljanje ili saopštenje uredno.

• U okviru zakonskih rješenja o rokovima su i ona kojima treba premostiti situaciju u slučaju propuštanja preduzimanja radnje o određenom roku.

• Rječ je o povraćaju u pređašnje stanje (lat. restitutio in integrum), • zbog propuštanja roka za žalbu na presudu ili rješenje o primjeni mjere bezbjednosti, • vaspitne mjere ili • o oduzimanju imovinske koristi.

• Molbu za povraćaj u pređašnje stanje podnosi optuženi u roku od osam dana od dana prestanka uzroka zbog kojeg je propušteno ulaganje žalbe (subjektivni rok).