RADIOTERAPIA JAKO JEDNA Z METOD LECZENIA NOWOTWORW Dr

RADIOTERAPIA JAKO JEDNA Z METOD LECZENIA NOWOTWORÓW Dr n. med. Bartosz Urbański www. wco. pl/og bartosz. urbanski@wco. pl

METODY LECZENIA NOWOTWORÓW zabieg operacyjny niski stopień zaawansowania klinicznego warunki dla przeprowadzeni a operacji radioterapia operacja – radioterapia operacja chemioterapia leczenie skojarzone radioterapia - chemioterapia głównie leczenie skojarzone choroba trofoblastyczna zaawansowany proces nowotworowy p/wskazania do operacji

Nowotwory wysoce promieniowrażliwe to m. in. : • chłoniak Hodgkina • chłoniaki nieziarnicze • białaczki • nasieniaki • mięsak Ewinga Nowotwory miernie promieniowrażliwe to m. in. : • płaskonabłonkowe • gruczołowe • glejaki • mięsaki poprzecznie prążkowane Nowotwory słabo promieniowrażliwe to m. in. : • rak zarodkowy • potworniak • czerniak • raki i mięsaki wydzielające: śluzowe, maziowe, tłuszczowe

• Radioterapia standardowa – stosuje się ją gdy w bliskim sąsiedztwie nie ma zdrowych narządów, tzw. narządów krytycznych – charakteryzujących się małą dawką tolerowaną. Polega ona na użyciu jednej lub większej liczby wiązek promieniowania o regularnym przekroju w kształcie prostych figur geometrycznych (przekrój okrągły lub prostokątny).

Radioterapia 2 D

Radioterapia 2 D

• Radioterapia konformalna – dostosowawcza – wymaga użycia kilku wiązek, niekoniecznie w jednej płaszczyźnie i niekoniecznie koncentrujących się w środkowym punkcie guza. Do stosowania tej techniki konieczne jest trójwymiarowe planowanie leczenia. Można modulować intensywność dawki za pomocą zmiany przekroju wiązki promieniowania.

Radioterapia 3 D-CRT

Radioterapia 3 D-CRT

• Radioterapia stereotaktyczna – część ciała pacjenta, której leczenie dotyczy, musi być unieruchamiana precyzyjnie i za każdym razem znajdować się w identycznym ułożeniu. To najbardziej złożona metoda – wykorzystuje ostro cięte wiązki promieniowania o różnym kącie ustawienia w różnych płaszczyznach. Metodę tę wykorzystuje się przykładowo w leczeniu małych guzów mózgu – narząd krytyczny, którym jest mózg, otacza guz i dlatego konieczna jest taka koncentracja promieniowania aby mózg otrzymał możliwie najmniejszą dawkę.

Radioterapia stereotaktyczna (SRT) Radiochirurgia (SRS) • rama w formie pierścienia, mocowana do czaszki, • odtwarzalność (planowanie leczenie) - 0, 1 -1 mm • realizacja: Gamma-Knife lub przyspieszacz (X 6 MV) • preferowana gdy V targetu 15 cm 3

Skuteczność radioterapii radykalnej (konformalnej) zależy w różnym stopniu od: -jakości opracowanego planu leczenia (wyznaczenie: objętości guza, objętości napromienianej, charakteru wiązek, dawek), -przeprowadzenia samej procedury napromieniania trwającej 5 – 6 tygodni (odtwarzalność parametrów geometrycznych, zdjęcia weryfikujące realizację planu leczenia, dozymetria).

ZASADY PROWADZENIA RADIOCHEMIOTERAPII W WCO Radioterapia -teleradioterapia konformalna lub IMRT- fotony 20 MV w przypadku miednicy oraz 6 Me. V dla obszaru głowy i szyji oraz klatki piersiowej, napromienianie 5 x w tygodniu, dawka frakcyjna 1, 8 Gy dla ginekologii oraz 2 Gy dla pozostałych lokalizacji, -brachyterapia HDR : pooperacyjna – 18 Gy, 0, 5 cm na zewnątrz od aplikatora oraz nieoperacyjna 4 x 7 Gy=28 Gy w ginekologii, 1 -2 aplikacji po 10 Gy w raku prostaty, boost w raku piersi 1 x 10 Gy oraz paliatywnie Chemioterapia -cisplatyna 40 mg/m 2 cotygodniowo przez cały okres prowadzenia napromieniania w nowotworach ginekologicznych i obszaru głowy i szyji.

ETAPY RADIOTERAPII KONFORMALNEJ 1. Wyznaczenie objętości guza nowotworowego (obrazowanie) – na podstawie wykonanych obrazów tomograficznych (KT, NMR) wyznaczenie w trzech płaszczyznach objętości guza nowotworowego łącznie z marginesem obejmującym potencjalny zasięg nowotworu i ruchomość fizjologiczną określonej objętości. 2. Obliczenie rozkładów dawek – na podstawie obrazów tomograficznych przesyłanych sieciowo do komputerowych systemów planowania leczenia wyznaczenie rozkładu dawek, według kształtu guza, w technice trójwymiarowej. 3. Symulacja – zaplanowanie warunków geometrycznych radioterapii na aparacie symulującym akcelerator terapeutyczny (w miejscu źródła promieniowania terapeutycznego umieszczona diagnostyczna lampa rentgenowska). 4. Napromienianie

SYMULACJA zdjęcie w projekcji przednio-tylnej zdjęcie w projekcji bocznej symulator

Podstawa nowoczesnej RT precyzyjne planowanie

WYZNACZANIE OBJĘTOŚCI NAPROMIENIANEJ NA PODSTAWIE OBRAZÓW TOMOGRAFICZNYCH CTV GTV PTV

RADIOTERAPIA KONFORMALNA (IMRT)

PROCES NAPROMIENIANIA TECHNIKĄ KONFORMALNĄ kolimator wielolistkowy osłona indywidualna akcelerator liniowy- Clinac zdjęcie weryfikacyjne

Cyberknife

Cyberknife w WCO

Cyberknife film

Tomotherapy

Tomotherapy

Brachyterapia jest szczególną postacią lokalnej radioterapii, w której dawka promieniowania jonizującego pochodzi z jednego lub wielu źródeł promieniotwórczych zlokalizowanych bezpośrednio lub w najbliższym sąsiedztwie guza. W zależności od mocy dawki dysponujemy brachyterapią o : niskiej mocy dawki (LDR- 0, 4 -2, 0 Gy/h), średniej mocy dawki (MDR- 2, 0 -12 Gy/h), wysokiej mocy dawki (HDR >12 Gy/h). Brachyterapia PDR łączy metody LDR i HDR. Różnorodność metod pozwala na prowadzenie leczenia w sposób ciągły lub frakcjonowany.

RAK WARGI- PRZYKŁAD APLIKACJI HDR D całkowita 48 Gy D fx=3 Gy, 2 xdziennie

RAK WARGI- EFEKT LECZENIA 1 miesiąc po leczeniu

WYZNACZANIE OBJĘTOŚCI NAPROMIENIANEJ W NA PODSTAWIE ZDJĘĆ RENTGENOWSKICHBRACHYTERAPIA

SKOJARZENIE RADIOTERAPII Z CHEMIOTERAPIĄ MECHANIZMY ZWIĘKSZAJĄCE EFEKT RADIOTERAPII POD WPŁYWEM CYTOSTATYKÓW -zahamowanie naprawy uszkodzeń popromiennych w komórkach nowotworowych, -synchronizacja cyklu komórkowego, -rekrutacja komórek do cyklu podziałowego, -zmniejszenie masy guza, -zmniejszenie udziału komórek niedotlenowanych, -indukcja apoptozy.

EFEKT CZASU PODAWANIA I SEKWENCJI RADIO- I CHEMIOTERAPII -interakcje mogą zachodzić niezależnie od sekwencji obu metod, są jednak najsilniejsze przy ich równoczesnym stosowaniu, -rola czasu podawania i sekwencji jest w dużym stopniu zależna od typu guza, stopnia utlenowania jego komórek oraz innych procesów zachodzących podczas napromieniania (np. redystrybucji)

PODSUMOWANIE -radioterapia jest stale rozwijającą się i obok leczenia chirurgicznego skuteczną, podstawową metodą leczenia w ginekologii onkologicznej, -poszerzająca się wiedza dotycząca leczenia nowotworów narządu płciowego kobiety wyznacza finezyjnie miejsce zarówno dla leczenia chirurgicznego, radioterapii jak i leczenia systemowego, -trwale utrzymująca się niekorzystna struktura stopni zaawansowania nowotworów narządu płciowego utrwala rolę radioterapii w postępowaniu terapeutycznym,

Dziękuję za uwagę