Punoi EDISON MAKOLLI Ars Antigona Bajrami Data 23

Punoi: EDISON MAKOLLI Ars: Antigona Bajrami Data: 23. 05. 2015

Shqisat e ndjeshme me zegla kimike Njeriu gjatë jetës së tij e fut në organizëm përmes gojës dhe hundës lëndë të ndryshme. Zgjedhja dhe kontrolli I lëndëve që futen në organizëm bëhet me shqisën për nuhtaje dhe shijim. Kontrollin e fundit të ushqimit që e hamë, ujin dhe lëngjet që I pimë, ose ajrinqë e marrim, e bëjnë shqisat e të nuhatërit dhe të shijuarit.

Shqisa per nuhatje Kjo është shqisa e pare qe zhvillohet qysh para lindjes. I posalinduri me kete shqise e dallon aromen e nenes se vet, kurse te rriturve kjo shqise u ndihmon ta dallojn kualitetin e ushqimit dhe te ajrit. Te njeriu kjo shqise eshte e vendosur ne mukozen e pjeses se siperme te zgavres te hundes. Me frymemarrje normale vetem pak ajer arrin deri te qelizat nuhatese. Per te hetuar aromen e substancave duhet te marrim fryme thelle.

Shqisa per shijim Gjuha eshte organi kryesor qe pranon ngacmimet e shijes. Siperfaqja e gjuhes perbehet nga shume bullungeza dhe lytha. Qeliza ndijore te shijes kane forme cilindrike. Per shqisen e shijimit duhet te kujdesemi dhe ta mbrojme. Ushqimi teper I nxehte dhe teper I ftohte nuk ka shije. Alkooli, duhani, ushqimi shum i melmosur, djeges, I tharte, shum I nxehte, pijet shume te ftohtea etj. , I demtojne receptoret e shijes apo shkaktojne humbjen e plote te aftesise per te perceptuar shijen.

Sistemi endokrin-hormonet Hormonet krijohen ne gjendra me sekretim te mbrendshem. Krahas gjendrave endokrine egzistojne edhe gjendrat ekzokrine ose me sekretim te jashtem. Te gjitha gjendrat endokrine formojne sistem qe quhet sistemi I gjendrave endokrine. Cdo hormon vepron ne organe, inde apo qeliza te caketuara. Disa nga keto hormone lirohen ne faza te caktuara te jetes p. sh ne pobudtet kurse disa te tjera gjaat gjithe jetes.

Hipofiza: Hipofiza eshte e vendosur ne pjesen e poshtme te ndermjettrurit. Sipas pozites qe ka cilesohet si organi me I mbrojtur ne organizmin e njeriut. Ka madhesi sa kokrra e bizeles. Perbehet nga tri pjese. Me anen e disa hormoneve qe prodhon ajo kntrollon dhe rregullon veprimtarine e gjendrave te tjera, prandaj cilesohet gjendra kryesore e sistemit endokrin.

TIROIDEA: Ndodhet ne qafe ne te dy anet e trakese. Prodhon hormonin tiroksin. Hormonet e tiroidese ndikojne ne metabolizmin e lendeve dhe funksionin e sistemit nervor. PARATIROIDEA: Paratiroidea per teriode eshte e lidhur gjendra tjeter endokrine – paratiroidea. Hormoni I saj e rregullon metabolizmin e kalciumit dhe te fosforit, sasine e tyre ne gjak si dhe metabolizmin e vitamines D ne organizem.