Publiczne prawo konkurencji Dr Magorzata Ganczar Praktyki ograniczajce

Publiczne prawo konkurencji Dr Małgorzata Ganczar

Praktyki ograniczające konkurencję Porozumieni a ograniczając e konkurencję Nadużywanie pozycji dominującej

Porozumienia wg przepisów ustawy Przez porozumienia rozumie się: a) umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów, b) uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki, c) uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych;

Przedsiębiorca: Odwołanie do przepisów – Prawo przedsiębiorców, przedsiębiorcą jest także: a) osoba fizyczna osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizująca lub świadcząca usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, b) osoba fizyczna wykonująca zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadząca działalność w ramach wykonywania takiego zawodu, c) osoba fizyczna, która posiada kontrolę nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów – Prawo przedsiębiorców, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, d) związek przedsiębiorców na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

Przedsiębiorca: Mówiąc o związkach przedsiębiorców - rozumie się przez to izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców, jak również związki tych organizacji;

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. rynek właściwy - rozumie się przez to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji;

Rynek właściwy Konieczne jest każdorazowe zbadanie sprawy pod kątem prawidłowego wyznaczenia tak rozumianego rynku właściwego. Rynek właściwy określa organ antymonopolowy. Można jednocześnie przyjąć, że w zdecydowanej większości wypadków: • w przypadku porozumień horyzontalnych - rynkiem właściwym będzie przynajmniej rynek, na którym działają strony porozumienia, na tym bowiem rynku ujawnią się z dużym prawdopodobieństwem skutki ich antykonkurencyjnej zmowy; • w przypadku porozumień wertykalnych - rynkiem właściwym będzie z reguły rynek na niższym szczeblu obrotu towarowego (jeżeli, przykładowo, producent ustala cenę sztywną odsprzedaży produktu przez dystrybutorów, to rynkiem właściwym będzie właśnie rynek, na którym działają dystrybutorzy, na takim rynku ujawni się bowiem antykonkurencyjny skutek porozumienia w postaci wyłączenia konkurencji cenowej między dystrybutorami). W praktyce mogą także wystąpić sytuacje, w których rynkiem właściwym będzie wyłącznie rynek powiązany lub wręcz niepowiązany z rynkiem, na którym działają strony porozumienia.

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję Ustawa w art. 6 zakazuje zawierania antykonkurencyjnych porozumień. W największym skrócie można stwierdzić, że objęte jest nim podejmowanie przez wielu - przynajmniej dwóch - niezależnych przedsiębiorców jakichkolwiek uzgodnionych działań, które mają na celu lub mają skutek w postaci eliminowania, ograniczania lub zniekształcania konkurencji. Zakaz motywowany jest tym, że takie porozumienia pomiędzy przedsiębiorcami, zwłaszcza pomiędzy tymi, którzy działają na tym samym szczeblu obrotu, mają z reguły wysoce szkodliwy wpływ na funkcjonowanie gospodarki. Ich zawieranie prowadzi do poważnych zakłóceń konkurencji, a tym samym skutkuje wzrostem cen, ograniczeniem innowacyjności czy też spowolnieniem rozwoju technicznego oraz ekonomicznego.

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję Funkcjonowanie gospodarki rynkowej musi opierać się na współpracy pomiędzy przedsiębiorcami, zarówno tymi, którzy konkurują ze sobą, jak i tymi, którzy działają na różnych szczeblach obrotu. Współpraca taka wymaga zawierania porozumień, z których zdecydowana większość wywołuje prokonkurencyjne skutki albo jest co najmniej neutralna z punktu widzenia konkurencji na rynku. Z tego też względu kluczowe znaczenie ma prawidłowe rozgraniczenie porozumień antykonkurencyjnych, a tym samym zakazanych, od porozumień, które nie naruszają przepisów prawa.

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję Precyzyjne rozgraniczenie porozumień sprzecznych z prawem od porozumień, które naruszają przepisy Ustawy, jest zadaniem trudnym. Analiza zgodności porozumienia z prawem przebiegać musi w kilku podstawowych etapach, które w pewnym uproszczeniu można przedstawić w następujący sposób: • Po pierwsze, należy odpowiedzieć na pytanie, czy mamy do czynienia z antykonkurencyjnym porozumieniem w rozumieniu przepisów Ustawy. Wymaga to zbadania następujących zagadnień: • – czy zawarto "porozumienie" w rozumieniu przepisu art. 4 pkt 5 Ustawy? • – czy cel lub skutek takiego porozumienia jest antykonkurencyjny, tzn. czy dochodzi lub dojść może do wyeliminowania, ograniczenia lub naruszenia w inny sposób konkurencji na rynku

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję Jeżeli odpowiedź na powyższe pytania jest twierdząca, a więc porozumienie co do zasady jest sprzeczne z art. 6 Ustawy, to kolejnym krokiem musi być zbadanie, czy może ono zostać wyłączone spod zakazu (art. 7 ustawy).

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję Antykonkurencyjny Cel porozumienia Skutek porozumienia odnoszony jest najczęściej do motywacji stron porozumienia (celu podjętych przez nie działań), wiązany jest jednak nie tyle z subiektywnym zamiarem naruszenia konkurencji, co raczej z zamiarem osiągnięcia określonych skutków, które to skutki mogą mieć antykonkurencyjny wymiar. sprzeczności z prawem nie można wywieść z samego brzmienia porozumienia, konieczne jest wykazanie, że może ono negatywnie oddziaływać na konkurencję na rynku. Określenie tak rozumianego skutku porozumienia wymaga przeprowadzania analiz opartych na kryteriach obiektywnych (najczęściej ekonomicznych).

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję Nielegalne porozumienia pomiędzy przedsiębiorcami mają z reguły kompleksowy charakter, łączący w sobie wiele różnych uzgodnień, których wspólnym celem jest maksymalizacja zysku na poziomie, który nie byłby osiągalny w warunkach konkurencji. Z powyższych względów zakaz wyrażony w art. 6 Ustawy ma generalny i abstrakcyjny charakter - dotyczy on wszelkich uzgodnień między przedsiębiorcami, które wywierają negatywny wpływ na konkurencję na rynku. Przyjęta konstrukcja art. 6 Ustawy (otwarty katalog porozumień antykonkurenyjnych) pozwala orzecznictwu rozszerzać zakaz na nowe stany faktyczne, w których uzgodnienia między stronami ograniczają konkurencję lub są przejawem innej formy kolektywnego eksploatowania siły rynkowej.

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję Zakazane są porozumienia, polegające w szczególności na: • 1) ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów; • 2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji; • 3) podziale rynków zbytu lub zakupu; • 4) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji; • 5) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy; • 6) ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem; • 7) uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub

Porozumienia cenowe Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest ustalanie cen sprzedaży lub cen odsprzedaży towarów. Porozumienia tego typu mogą być zawierane zarówno przez przedsiębiorców działających na tym samym szczeblu obrotu (i to zarówno po stronie popytu, jak i podaży), jak i przez przedsiębiorców działających na różnych szczeblach obrotu. Porozumienia cenowe zaliczają się do najcięższych naruszeń przepisów prawa konkurencji, a tym samym prawie zawsze są one sprzeczne z prawem. Szczególna szkodliwość porozumień cenowych wiąże się z tym, że w sposób bezpośredni pozbawiają one konsumentów możliwości zakupu towaru lub usługi po cenie niższej niż nielegalnie ustalona. Dodatkowo zawarcie porozumienia z reguły prowadzi do ustalenia cen na poziomie wyższym od rynkowego (nawet jeżeli ceny w wyniku zawarcia porozumienia okresowo spadają - np. w celu eliminacji konkurentów - to po pewnym czasie, kiedy cel zostanie osiągnięty, następuje ich wzrost, obliczony na zrekompensowanie poniesionych "strat" i utrzymanie sztucznie zawyżonej rentowności).

Porozumienia cenowe - podstawowe przejawy zakazanych porozumień cenowych. Ustalanie cen oraz ustalanie formuł cenowych • porozumienie dotyczące ustalenia cen, jakie stosowane mają być przez uczestników porozumienia. Ten sam efekt może zostać osiągnięty w nieco bardziej zawoalowany sposób, poprzez ustalenia pewnych jednolitych mechanizmów kalkulacji ceny, które obowiązywać mają wszystkich uczestników porozumienia. Celem zawarcia porozumienia może być przy tym zarówno utrzymanie cen na już istniejącym poziomie, jak i ich podwyższenie. Również porozumienia, które zmierzają do czasowego obniżenia ceny celem

Porozumienia cenowe - podstawowe przejawy zakazanych porozumień cenowych. Ceny minimalne • porozumienie dotyczące ustalenia cen minimalnych (a więc cen, poniżej których żaden z uczestników porozumienia nie może sprzedawać swoich usług lub produktów). Tym samym każdy z uczestników porozumienia zachowuje pewną niezależność polityki cenowej. W praktyce oznacza to również, iż ceny na rynku mają zróżnicowany charakter, co może utrudniać wykrycie porozumienia. Jednocześnie każda ze stron ma gwarancję, że ceny nie spadną poniżej pewnego poziomu (a tym samym gwarancję określonego poziomu rentowności), co nie byłoby możliwe w warunkach konkurencji.

Porozumienia cenowe - podstawowe przejawy zakazanych porozumień cenowych. Ustalanie cen docelowych (targetowych) • uczestnicy porozumienia ustalają pewną cenę albo pewien przedział cenowy, do którego osiągnięcia dążyć będą w określonym czasie. Ustalenie to dotyczyć może zarówno pewnych rodzajów produktów (usług), jak i określonych klientów (bądź kategorii klientów). Ceny rekomendowane • Ustalenie cen rekomendowanych jest sprzeczne z prawem, jeżeli ma miejsce między konkurentami. Tego typu ustalenia eliminują w znacznym stopniu niepewność co do polityki cenowej innych graczy rynkowych. Nawet jeżeli ceny rekomendowane nie są wiążące, to uczestnicy porozumienia mogą założyć z dużą dozą pewności, że większość jego uczestników (jeżeli nie wszyscy), będzie się stosować do zapadłych ustaleń, jest to bowiem w ich interesie (choćby z tego względu, że pozwala utrzymać ceny na wyższym poziomie).

Porozumienia kontyngentowe • porozumienia dotyczące ustalania wielkości produkcji bądź zbytu, jak również porozumienia dotyczące inwestycji (np. w nowe linie produkcyjne). • Cel ich zawierania jest prosty, oparty na zależności między podażą a cenami na rynku - kontrolowanie podaży umożliwia bądź znacząco ułatwia kontrolę cen. W wielu zresztą wypadkach porozumienia kontyngentowe towarzyszą porozumieniom związanym z ustalaniem cen. • Dodatkowo w wielu wypadkach porozumienia

Kwoty produkcyjne lub sprzedażowe • Ich przedmiotem jest ustalenie pewnych kwot produkcyjnych lub kwot sprzedażowych. Kwoty te w wielu wypadkach ustalone są w odniesieniu do "alokowanych" poszczególnym producentom lub dostawcom udziałów rynkowych. Ograniczenie działalności marketingowej • Np. ograniczenia dotyczące promocji produktów oraz ograniczenia dotyczące innych form promocji (np. metod promocji stosowanych w relacjach ze sprzedawcami detalicznymi piwa). Porozumienia specjalizacyjne • tj. takie, w których jedna ze stron dobrowolnie rezygnuje z produkcji określonego towaru bądź świadczenia pewnej usługi; "wynagrodzeniem" jest z reguły analogiczne zobowiązanie drugiej strony względem innego produktu lub usługi, co zbliża tego typu porozumienia do podziału rynków). Porozumienia odnośnie do dystrybucji towarów • Kontrolę nad produkcją strony mogą także uzyskać, ustalając, że dystrybucja towarów odbywać się będzie w ściśle określony sposób (np. strony umawiają się, że poza "własnym terytorium" sprzedawać będą wyłącznie za pośrednictwem konkurenta (jego sieci dystrybucji). Niedozwolona standaryzacja produktów lub metod produkcji • Standaryzacja produktów lub usług również może służyć ograniczeniu konkurencji na rynku. Wyłączony zostaje bowiem jeden z kluczowych aspektów konkurencji, jakim jest innowacyjność.

Podział rynków Zakazane są także wszelkie porozumienia, które prowadzą do podziału rynków. Podział taki może mieć np. charakter : terytorialny (geograficzny), kiedy strony porozumienia umawiają się co do tego, że każda z nich działać będzie wyłącznie na pewnym obszarze, nie podejmując konkurencji na innych obszarach, podmiotowy, kiedy strony porozumienia dzielą między siebie kontrahentów, względnie asortymentowy, kiedy to strony dokonują podziału towarów lub usług (każda z nich rezerwuje sobie określony asortyment).

Podział rynków Porozumienia dotyczące podziału rynków bardzo często towarzyszą porozumieniom dotyczącym ustalenia cen lub porozumieniom kontyngentowym (jak już zresztą wspomniano, pewne formy porozumień kontygentowych mogą wprost prowadzić także do podziałów rynków). Istnieją jednocześnie sytuacje, w których porozumienia dotyczące podziału rynku mają charakter samodzielny. Dotyczyć to będzie zwłaszcza takich przypadków, w których stronom porozumienia trudno jest kontrolować parametry działalności handlowej, np. stosowane ceny - w takim wypadku dokonanie podziału rynku jest rozwiązaniem najprostszym i najbardziej efektywnym z punktu widzenia zakładanych

Zmowy przetargowe Artykuł 6 ust. 1 pkt 7 Ustawy zakazuje tzw. zmów przetargowych (bid rigging). Praktykę taką stanowi "uzgadnianie przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny". Przepis ten ma zastosowanie zarówno do przetargów organizowanych na podstawie k. c. , jak i do przetargów organizowanych zgodnie z przepisami ustawy - Prawo zamówień publicznych.

Umowna dyskryminacja kontrahentów lub konkurentów Sprzeczne z prawem są porozumienia między przedsiębiorcami, których przedmiotem jest ustalenie dyskryminacyjnych warunków transakcji z podmiotami trzecimi, o ile prowadzi to do zróżnicowania warunków konkurencji między takimi podmiotami trzecimi (a więc uprzywilejowuje jedne z nich względem innych). Tak rozumiana dyskryminacja będzie zachodzić zarówno wtedy, kiedy wskutek zawarcia porozumienia jednakowe sytuacje będą traktowane w sposób zróżnicowany, jak i w sytuacji, w której niejednakowe sytuacje traktowane będą w sposób jednolity. Szczególną formą dyskryminacji jest bojkot, rozumiany jako zbiorcza odmowa realizowania transakcji handlowych (także poprzez proponowanie takich warunków transakcji, które nie mogą być racjonalnie przyjęte). Bojkot może być stosowany w celu wymuszenia przyjęcia zachowań rynkowych, które nie byłyby akceptowalne w warunkach konkurencji albo w celu wymuszenia przestrzegania innego, antykonkurencyjnego porozumienia

Porozumienia w sprawie transakcji wiązanych Zakazane będą także porozumienia wiązane, tj. porozumienia, których przedmiotem jest nałożenie na kontrahenta obowiązku zakupu produktu, który jest mu niezbędny, oraz innego produktu (produktu wiązanego), którego zakup jest warunkiem realizacji transakcji, pomimo tego, że nie pozostaje on w żadnym racjonalnym ani zwyczajowym związku z zakupem produktu głównego, będącego podstawą transakcji. Należy jednocześnie wskazać, że porozumienia tego typu budzić będą wątpliwości w szczególności w sytuacjach, w których kilku producentów substytucyjnych produktów, dysponujących łącznie pewną siłą rynkową, zdecyduje się zorganizować sprzedaż produktów na zasadzie transakcji wiązanych.

Konsekwencje zawarcia porozumienia sprzecznego z art. 6 Ustawy Porozumienia antykonkurencyjne są w całości lub w odpowiedniej części nieważne. Mamy w tym wypadku do czynienia z nieważnością ex tunc, następującą z mocy prawa.

Konsekwencje zawarcia porozumienia sprzecznego z art. 6 Ustawy W praktyce porozumienia, pomimo swej bezwzględnej nieważności, mogą być oczywiście realizowane przez strony (i w wielu wypadkach tak właśnie się dzieje). W niczym nie zmienia to tego, iż nie wywołują one skutków prawnych ani między stronami, ani w stosunku do osób trzecich. Z praktycznego punktu widzenia oznacza to przede wszystkim brak możliwości sądowego dochodzenia roszczeń opartych na postanowieniach nielegalnego porozumienia. Orzeczenia sądowe stwierdzające nieważność porozumienia należą do rzadkości. Z reguły wystarczające będzie wydanie prawomocnego rozstrzygnięcia w przedmiocie stwierdzenia praktyki ograniczającej konkurencję. Orzeczenie takie będzie równoznaczne ze stwierdzeniem, iż porozumienie dotknięte jest nieważnością (a zatem orzeczenie takie ma jedynie skutek deklaratoryjny).