PSYCHOLOGIA WYKAD IV EMOCJE I MOTYWACJA JOLANTA BABIAK

PSYCHOLOGIA WYKŁAD IV EMOCJE I MOTYWACJA JOLANTA BABIAK SEMESTR ZIMOWY 2018/2019

EMOCJE - ZJAWISKO, KTÓRE ANGAŻUJE CIAŁO I UMYSŁ • Emocje to złożony zespół zmian obejmujących: • Pobudzenie fizjologiczne • Odczucia • Procesy poznawcze • Reakcje behawioralne Pojawiające się w odpowiedzi na sytacje postrzegane przez jednostkę jako ważne

EMOCJE A NASTROJE • Emocje – specyficzne reakcje na specyficzne wydarzenia np. uczucie radości z powodu obrony pracy dyplomowej; są zwykle krótkotrwałe i raczej intensywne • Nastroje – są mniej intensywne i mogą trwać dłużej np. kilka dni; związek między nastrojem a wyzwalającymi je wydarzeniami jest słabszy

EMOCJE A UWARUNKOWANIA KULTUROWE • Czy doświadczanie i reakcje emocjonalne są wspólne dla różnych kultur? Badania Silvana Tomkinsa • Czy sposoby wyrażania emocji są uniwersalne? Badania Paula Ekmana • Siedem uniwersalnych typów wyrażanych emocji 1. Strach, 2. wstręt, 3. pogarda, 4. złość, 5. smutek, 6. zdziwienie, 7. szczęście

TEORIA NEUROKULTUROWA EMOCJI PAULA EKMANA • Teoria Paula Ekmana odzwierciedla łączny wkład mózgu (produkt ewolucji) i kultury w ekspresję emocji • Mózg określa, które mięśnie twarzy uruchomić by miała określony wyraz w odpowiedzi na wzbudzoną emocję • Różne kultury nakładają własne ograniczenia poza zasadami biologii (plemię Fore i studenci amerykańscy: zdziwienie i starch; Japończycy radzą sobie gorzej z rozpoznawaniem złości niż Amerykanie; Wietnamczycy słabiej niż inne kultury rozpoznają wstręt)

KULTURA A WYRAŻANIE EMOCJI • Kultura ustanawia zasady społeczne • Kiedy można wyrażać emocje • Jakie emocje można wyrażać publicznie • W jakich miejscach dozwolone jest wyrażanie specyficznych emocji • Lud Wolof z Senegalu – przedstawiciele wysokich kast muszą wykazywać opanowanie w wyrażaniu emocji • Środkowy Wschód – “profesjonalnie” lamentujące kobiety na pogrzebach • Japonia – niska aprobata dla otwartości emocjonalnej w ekspresji bólu

FIZJOLOGIA EMOCJI • Jakie są reakcje organizmu w różnych sytuacjach wyzwalających emocje? • Autonomiczny układ nerwowy, AUN • Działanie części sympatycznej (współczulnej): wydzielanie hormonów adrenaliny i noradrenaliny • Działanie części parasympatycznej (przywspółczulnej): hamowanie wydzielania aktywujących hormonów • Silne emocje aktywują system reakcji alarmowej organizmu angażującej oba systemy

OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY • Podwzgórze (hypothalamus) i układ limbiczny: systemy kontroli emocji i wzorów ataku, obrony i ucieczki • Badania neuroanatomiczne skupiają się na części układu limbicznego ciałach migdałowatych (amygdala): przetwarzanie emocjonalnej informacji i nadawanie znaczenia informacjom z narządów zmysłów; istotna rola w nadawaniu znaczenia informacjom negatywnym

POWIĄZANIE MIĘDZY EMOCJAMI A REAKCJAMI FIZJOLOGICZNYMI • Czy emocje wyprzedzają reakcje? • Teoria Jamesa-Langego: teoria obwodowa – źródłem emocji są informacje zwrotne z organizmu (przykro mi, ponieważ płaczę; boję się, ponieważ drżę) • Teoria Cannona-Barda: bodziec emocjonalny jest źródłem dwóch równoczesnych reakcji – pobudzenia oraz doświadczania emocji; ani umysł ani ciało nie wydają sobie nawzajem rozkazów (niezależność reakcji fizjologicznych i psychicznych)

POZNAWCZA OCENA EMOCJI • Dwuczynnikowa teoria emocji Schachtera: doświadczanie emocji jest łącznym efektem pobudzenia fizjologicznego i oceny poznawczej; pobudzenie uznawane jest za niezróżnicowane i jest pierwszym etapem procesów emocjonalnych; pobudzenie jest oceniane i odkrywane jest to, co jednostka odczuwa • Teoria oceny poznawczej emocji Lazarusa: doświadczenie emocjonalne wynika z zachodzących interakcji z otoczeniem, które podlegają ocenie; eksperyment niestabilny most • Robert Zajonc: istnieją okoliczności, w których ludzie preferują pewne bodźce i reagują na nie, nie wiedząc dlaczego tak się dzieje; konkluzja: ocena emocjonalna jest ważnym ale nie jedynym składnikiem doświadczenia emocjonalnego

WPŁYW NASTROJU I EMOCJI NA FUNKCJONOWANIE SPOŁECZNE • Emocje: spoiwo społeczne i środek dystansujący od ludzi • Nastroje pozytywne i negatywne wpływają na to, w jaki sposób ludzie przetwarzają informacje • Nastrój negatywny: informacje przetwarzane są w sposób bardziej szczegółowy i z większym wysiłkiem • Nastrój pozytywny: informacje przetwarzane są w sposób bardziej powierzchowny bez wkładania w to większego wysiłku; wydajniejsze i bardziej kreatywne myślenie, lepsze rozwiązywanie problemów niż pod wpływem nastroju neutralnego

DOBROSTAN • Badania potwierdzają duży wpływ genów na poczucie dobrostanu • Najbardziej negatywne wydarzenia, jak utrata pracy, rozwód mają destruktywny wpływ na poczucie dobrostanu • Jednym z niezwykle ważnych źródeł poczucia szczęścia sa dobre relacje społeczne • Po przekroczeniu progu podstawowych potrzeb, istnieje niezbyt wysoka korelacja między bogactwem a subiektywnym dobrostanem

MOTYWACJA • Co sprawia, że zachowujemy się w określony sposób? • Dlaczego czasem ociągamy się z podjęciem decyzji? • Dlaczego staramy się osiągnąć cel, pomimo tego, że mnóstwo inwestujemy w process dochodzenia do tego celu? • Dlaczego czasem poddajemy się? • Dlaczego jedni ludzie mają nadwagę a inni głodzą się?

MOTYWACJA • Motywację można opisać jako wszelkie procesy związane z rozpoczynaniem, kierowaniem, podtrzymywaniem działań zarówno fizycznych jak i psychicznych • Teorie motywacji wyjaśniają wzorce zachowań jak i osobiste preferencje i osiągnięcia jednostek • Zastosowanie koncepcji motywacji • Wiązanie mechanizmów biologicznych z zachowaniem • Wyjaśnianie zmienności zachowań • Wnioskowanie o stanach wewnętrznych w oparciu o zachowanie publiczne • Przypisywanie komuś odpowiedzialności za działanie • Wyjaśnianie wytrwałości

PODSTAWOWE ŹRÓDŁA MOTYWACJI • Wewnętrzne • Popędy – stany pojawiające się w odpowiedzi na potrzeby fizjologiczne • Utrzymanie homeostazy np. reagowanie na temperaturę, poszukiwanie pożywienia • Redukcja napięcia – jednostka przestaje działać, gdy napięcie zostanie zredukowane • Zewnętrzne • Popędy mogą zostać sprowadzone do drugorzędnej roli poprzez bodźce zewnętrzne lub nagrody; np. oglądanie filmu do późnych godzin; jedzenie więcej niż wskazuje na to odczuwany głód

OCZEKIWANIA • Znaczenie procesów myślowych ludzi w wytyczniu celów oraz realizowaniu zachowań zmierzających do osiągnięcia tych celów • Istotne motywacje ludzi mają żródło nie w obiektywnej rzeczywistości świata zewnętrznego, ale w subiektywnych interpretacjach tej rzeczywistości • Jeśli zdobycie nagrody postrzegane jest jako wynik własnych działań wystąpi wzmacniający efekt tej nagrody • Julian Rotter (1954) teoria społecznego uczenia się: obserwacje i naśladowanie zachowań obserwowanych u innych osób • Waga oczekiwań dla zachowań motywacyjnych: siłą oczekiwania osiągnięcia celu + osobista wartość celu

OCZEKIWANIA [FRITZ HEIDER (1958)] • Hipoteza: rezultat danego zachowania może być przypisywany czynnikom dyspozycyjnym (wewnętrznym) np. brak wysiłku lub niedostateczna wiedza do realizowania zleconego zadania, lub czynnikom sytuacyjnym np. nieprzygotowanie i brak zaangażowania zwierzchnika • Uznanie większej siły oddziałowania czynników wewnętrznych może spowodować odstąpienie od realizowania zadania • Identyfikacja czynników wewnętrznych i zewnętrznych jako źródła motywacji może zależeć od subiektywnej interpretacji rzeczywistości • Istoty myślące mogą wybierać między przypisywaniem pewnych motywacji samym sobie a innych światu zewnętrznemu

OGÓLNE ZASADY WPŁYWU SIŁ MOTYWACYJNYCH NA ŻYCIE • Abraham Maslow: • Podstawowe motywy tworzą hierarchię • Zrealizowanie potrzeb z niższego poziomu hierarchii umożliwia realizację wyżej umiejscowionych potrzeb • Potrzeby uporządkowane są od podstawowych potrzeb biologicznych do potrzeb samorealizacji • Hierarchia Maslowa w rzeczywistości nie działa idelanie: dlaczego?

ABRAHAM MASLOW HIERARCHIA POTRZEB Potrzeba samorealizacji: fulfillment of potential, goal achievement Potrzeba uznania: Potrzeba poczucia włąsnej wartości, pewności siebie, poczucia kompetencji, uznania I szacunku ze strony innych Potrzeba przywiązania Potrzeba przynależności, afiliacji, kochania i bycia kochanym bezpieczeństwa: Potrzeba poczucia bezpieczeństwa, komfortu, spokoju Biologiczne: Potrzeba pożywienia, wody, tlenu, odpoczynku, uwolnienia się od napięcia

INNE RODZAJE MOTYWOWANYCH ZACHOWAŃ: ODŻYWIANIE SIĘ • Mechanizmy fizycznego odczuwania głodu i sytości 1. Wykrywanie wewnętrznej potrzeby pożywienia 2. Organizowanie zachowań związanych z jedzeniem 3. Kontrolowanie ilości i jakości pożywienia 4. Wykrywanie momentu sytości i zaprzestania jedzenia • Czy skurcze żołądka są niezbędnym warunkiem uczucia głodu? • Czy jemy tylko w reakcji na głód? • Czy kultura ma wpływ na to kiedy jemy?

OTYŁOŚĆ I ODCHUDZANIE • Dlaczego ludzie mają nadwagę a niektórzy są nawet otyli? • Źródła częściowo leżą w naturze człowieka (genetyczne predyspozycje do otyłości) • Myślenie i zachowania związane z jedzeniem • Badania wskazują, że jeżeli żywność jest dostępna i dobrze widoczna osoby otyłe ignorują sygnały płynące z organizmu • Styl odżywiania się poddany ograniczeniom • Styl odżywiania się niepoddany ograniczeniom

ZABURZENIA ODŻYWIANIA • Rozbieżność między sygnałami wewnętrznymi a zachowaniami związanymi z odżywianiem jest dramatyczna w przypadku zaburzeń • Anoreksja: 85% wagi; silny lęk przed przytyciem; błedna percepcja włąsnego wyglądu • Bulimia: napady objadania się, po których wywoływane jest drastyczne oczyszczanie orgnizmu z kalorii • Napady objadania się: powodujące duży dyskomfort • Jak media wpływają na postrzeganie ”atrakcyjnego” wyglądu?

MOTYWACJA DO OSIĄGNIĘĆ OSOBISTYCH • Potrzeba osiągnięć: tendencja do dążenia do sukcesu i ocena osiągniętych wyników • David Mc. Clelland (1953): Test Apercepcji Tematycznej • Dokonywanie projekcji włąsnych wartości, zainteresowań i motywów na układane do wieloznacznych obrazków historyjek • Wskaźnik wielu potrzeb ludzkich, między innymi władzy, afiljacji i osiągnięć • N Ach: różnice między jednostkami w zakresie postrzeganej wagi planowania i wysiłku wkładanego w osiąganie celów

KSZTAŁTOWANIE SIĘ POTRZEBY OSIĄGNIĘĆ • Osoby z wysokim n. Ach w obliczu zadania uznanego za trudne szybko rezygnują; • Osoby z wysokim n. Ach: potrzeba wydajności – potrzeba uzyskania takich samych wyników przy niższym nakładzie wysiłków • Presja osiągnięć doświadczana w dzieciństwie może wpłynąć na późniejsze ukształtowanie się tej potrzeby

ATRYBUCJE: SĄDY NA TEMAT PRZYCZYN WYNIKÓW DZIAŁAŃ 1. Umiejscowienie kontroli • W jakim stopniu przyczyna wyniku działań leży w jednostce? • W jakim stopniu przyczyna wyniku działań leży w rzeczywistości zewnętrznej? • Atrybucje mają często wpływ na motywację 2. Do jakiego stopnia czynnik przyczynowy jest stały i spójny w czasie lub niestały i zmienny? 3. W jakim zakresie czynnik przyczynowy jest ograniczony do konkretnego zadania bądź globalny?

STYLE ATRYBUCJI • Sposób w jaki ludzie tłumaczą wydarzenia ze swojego życia • Sposób w jaki ludzie przypisują przyczyny sukcesu i porażki na trzech wymiarach może wpływać na motywację, nastrój a nawet na możliwości wykonywania zadań • Niepowodzenia: Psymistyczny styl atrybucji: wewnętrzny – stabilny – globalny “nigdy niczego nie robię dobrze” • Niepowodzenia: Optymistyczny styl atrybucji: zewnętrzny – zmienny – specyficzny • Wyjaśnienia ulegają odwróceniu w przypadku poszukiwania źródeł sukcesu.

PODSTAWOWY BŁĄD ATRYBUCJI • Ludzie na ogół skłonni są do wybierania atrybucji dyspozycyjnej – przeceniania jej roli i niedocenienia roli warunków sytuacyjnych wyjaśniając zachowania i zdarzenia • Mechanizmy sytuacyjne są często niewidoczne • Co można zrobić żeby uniknąć podstawowego błędu atrybucji?

EGOTYZM ATRYBUCYJNY • Atrybucje, które są błędami na własną korzyść • Przypisywanie sobie zasługi za sukcesy: atrybucja dyspozycyjna • Wypieranie odpowiedzialności za porażkę: atrybucja sytuacyjna • Korzystne wzorce wyjaśniania przyczyn zdarzeń dla krótkoterminowej samooceny • Badania sugerują, że oceny egotyczne nie wymagają zbyt dużego wysiłku umysłowego

BIBLIOGRAFIA • Zimbardo, P. & Gerrig, R. (2012) Psychologia i życie. Warszawa: PWN • Rozdział 11 i rozdział 16