Psikiyatrik Bozukluklarda Semptomdan Tanya PSKOZ Prof Dr Ali

Psikiyatrik Bozukluklarda Semptomdan Tanıya PSİKOZ Prof. Dr. Ali Kemal GÖĞÜŞ Psikiyatri Anabilim Dalı

Psikoz • Sokaktaki insan için – Delilik / Akıl hastalığı • Tıp disiplini bakımından – Nevrozlar, psikosomatik hastalıklar, kişilik bozuklukları ve mental retardasyodan farklı bir grup hastalığı tanımlayan bir terim • Geleneksel psikiyatrik yaklaşımda psikozlar – Organik beyin sendromları – Fonksiyonel psikozlar • Şizofreni • Affektif psikozlar • Sanrılı bozukluk

Psikoz Niteliksel olarak Niceliksel olarak Bir grup ruhsal bozukluğa verilen genel bir niteleme Bir psikiyatrik bozukluğun (semptomatolojik olarak) ciddiyetine/ağırlığına atıfta bulunan bir terim

Psikoz/psikotik nitelemesi hastalığı diğer hastalıklardan ve hastayı diğer hastalardan, aşağıdaki unsurlardan en az biri bakımından ayırır • Ağırlık bakımından : Psikotik bozukluklar diğer ruhsal bozukluklardan daha ağır/ciddi hastalıklardır. Hastanın yaşamını daha çok etkilerler. • İçeçekilme bakımından : Psikozu olan hastaların yaşam içerisinde yer alma, başkaları ile ilişki kurma, ve uyum becerileri belirgin şekilde düşüktür. • Duygulanım bakımından : Duyguların ifadesi niteliksel olarak da, niceliksel olarak da, sadece sağlıklı insanlardan değil, diğer ruhsal bozukluklardan da belirgin şekilde farklıdır. • Entelektüel işlevler bakımından : Diğer ruhsal bozukluklar dikkate alındığında psikotik bozukluklarda düşünce yapısı, akışı ve içeriği çok daha belirgin şkilde bozulur. Gerçeği değerlendirme, yargılama ve soyutlama bozukluklarının yanısıra çeşitli konuşma bozuklukları ve sanrılar görülebilir. Algı alanında varsanılar olabilir.

Gerçeği Değerlendirme Yetisi • Kişinin kendi zihinsel süreçleriyle dış gerçeklik arasındaki ayırımı yapabilmesi becerisidir. – İçsel olanla dışsal olan arasındaki – Hayal/fantezi/kurgusal olanla gerçek olan arasındaki ayırımı yapabilmesi becerisidir • Psikozun kesin göstergesi olan semptomlar – Sanrılar – Varsanılar

Ruhsal Süreçler/İşlevler • • • Bilinç Yönelim Dikkat Bellek Bilişsel (kognitif) işlevler Algı Zeka Düşünce Duygulanım (affekt) Davranış (psikomotor aktivite)

Psikotik Semptomatoloji Dezorganizasyon Semptomlar Pozitif Psikotik Semptomlar Sanrılar Varsanılar Katatoni Dezorganize konuşma Dezorganize davranış Negatif Semptomlar Duygulanımda sığlaşma Aloji Avolisyon Anhedoni Kendine bakımda kötüleşme Sosyal ve emosyonel içeçekilme Sosyal ve Mesleksel İşlev Kaybı Bilişsel Semptomlar Dikkat bozukluğu Bellek bozukluğu Soyutlama bozukluğu Yargılama bozukluğu Öğrenme güçlüğü Duygusal semptomlar Disfori Depresyon İntihar eğilimi

Psikotik Semptomatoloji Pozitif Psikotik Semptomatoloji Negatif Psikotik Semptomatoloji Ruhsal süreçlerin aşırılığı, hızlanması veya fazlalığı ile karakterize olan semptomlar Ruhsal süreçlerin Azlığı, yavaşlaması veya yokluğu ile karakterize olan semptomlar

Psikotik Semptomatoloji Pozitif psikotik Beliritiler • • • Sanrılar Varsanılar Dezorganize Konuşma Dezorganize davranış Katatonik belirtiler

Psikotik Semptomatoloji Negatif psikotik Beliritiler • • Affekte sığlaşma Aloji Avolisyon Anhedoni Dikkat bozukluğu Sosyal içe çekilme Emosyonel içe çekilme Kendine bakım azalması

Sanrılar Aksinin doğruluğu kanıtlanmasına karşın, kişinin ısrarla savunduğu yanlış inançlar, inatçı fikirlerdir.

Sanrılar Sistematizayon Bizarlık Perseküsyon (Kötülük görme) Referans (Alınganlık) Kıskançlık Erotomanik (Aşk) Mistik (Dinsel) Büyüklük (Grandiyöz) Küçüklük (Değersizlik) Suçluluk Günahkarlık Nihilistik (Hiçlik / Yokluk) Somatik (Hipokondriyak) Etkilenme Kontrol edilme Düşünce okunması Düşünce sokulması Düşünce yayılması Düşünce çalınması

Varsanılar Uyaran olmaksızın gerçekleşen algılamalardır

Varsanılar • İşitsel varsanılar – Kendi aralarında konuşan sesler – Yorum yapan sesler – Emreden sesler

Varsanılar • • • Görsel varsanılar Temas varsanıları Koku varsanılar Tat varsanıları Senestezik varsanılar Kinestetik varsanıları

Dezorganizasyon Belirtileri • Dezorganize Konuşma – – – Fikir uçuşması Enkoherans Perseverasyon Verbijerasyon Klang çağrışım Neolojizm Ekolali Teğetsellik Raydan çıkma Mantıksızlık Ayrıntıcılık • Dezorganize Davranış – – – Eksitasyon Ajitasyon Stereotipi Ekopraksi Katatonik belirtiler • Balmumu belirtisi • Negativizm • Stupor • Rijidite • Postür

Negatif Belirtiler • Affektte azalma, (sığlık, küntlük, endiferans, apati) • Anhedoni • Aloji – Konuşma yoksulluğu – Konuşmanın içerik yoksunluğu • Avolisyon • Sosyal ve emosyonel içeçekilme • Kendine bakım eksikliği • İşte ve okulda sebatsızlık

Negatif Belirtiler • Affektte azalma – Sığlık – Küntlük – Endiferans (lakaydiyet) – Apati

Negatif Belirtiler Anhedoni

Negatif Belirtiler • Aloji – Konuşma yoksulluğu – Konuşmanın içerik yoksunluğu

Negatif Belirtiler Avolisyon

Negatif Belirtiler Sosyal ve emosyonel içeçekilme

Negatif Belirtiler Kendine bakım eksikliği

Negatif Belirtiler İşte ve okulda sebatsızlık

Bilişsel Belirtiler • • • Dikkat eksikliği Bellek bozukluğu Soyutlama bozukluğu Yargılama bozukluğu Öğrenme güçlüğü

Duygulanım Belirtileri • Disfori • Depresyon • İntihar eğilimi

Psikotik Bozukluklar • Psikozun tanımlayıcı olduğu hastalıklar – – – Kısa psikotik bozukluk Şizofreniform bozukluk Şizofreni Sanrısal bozukluk Şizoaffektif bozukluk Paylaşılmış psikotik bozukluk • Psikozun tanımlayıcı olmadığı hastalıklar – – – Depresyon Mani Deliryum Demans Mental retardasyon

Şizofreni (Tanı Kriterleri) • Karakteristik semptomlar (en az ikisi) – Hezeyanlar (bizar olursa tek başına yeter) – Halüsinasyonlar (aralarında hasta hakkında konuşan sesler ya da yorum yapan sesler olursa tek başına yeter) – Dezorganize konuşma – Dezorganize / katatonik davranış – Negatif semptomatoloji • Toplumsal ve mesleki işlev bozukluğu • Semptomların süresi > 6 ay

Şizofreni Alt Tipleri • • Paranoid Tip – Sanrı ve Varsanılar vardır – Dezorganize konuşma – Dezorganize davranış – Katatonik davranış – Donuk ya da sığ duygulanım Katatonik Tip – – – Balmumu arazı Negativizm Postür Eksitasyon Ekolali Ekopraksi • Dezorganize Tip y o k t – Dezorganize konuşme – Dezorganize davranış – Donuk ya da sığ duygulanım u r • Ayrışmamış Tip – Şizofreni tanısı alan – Paranoid kriterlerini – Dezorganize karşılamayan – Katatonik

Şizofreniform Bozukluk • Şizofreni tanısı koymak için gerekli karakteristik semptomlar ölçütü aynen geçerli • 1 ay < semptomların süresi < 6 ay

Kısa Psikotik Bozukluk • Şizofreni tanısı koymak için gerekli karakteristik semptomlar ölçütü aynen geçerli • Semptomların süresi < 1 ay

Şizoaffektif Bozukluk • Şizofreninin A grubu kriterleri ile eşzamanlı affektif bozukluk semptomatolojisi (manik, depressif ya da mikst) • Aktif hastalık döneminde affektif semptomatolojinin olmadığı en az 15 günlük bir dönem boyunca sanrı ve/veya varsanıların olması. • Tipleri – – Bipolar tip Depressif tip

Sanrılı Bozukluk • • • En az 1 ay süreli bizar olmayan hezeyanlar Şizofreninin karakteristik semptomları yoktur. Sanrıların doğrudan ve/veya dolaylı etkisi dışında işlevsellikte bozulma yoktur. • Sanrılarla birlikte affektif semptomatoloji olursa bunun süresi hezayanlı dönemin süresinden kısadır. Tipleri – – – Erotomanik Grandioz Kıskançlık Persekütuar Somatik Karışık

Paylaşılmış Sanrılı Bozukluk • • Hezayanlı kişi/kişilerle yakın ilişki içindeyken hezeyan gelişimi Hezeyan içeriği benzerdir.

Genel Tıbbi Duruma Bağlı Psikotik Bozukluk • Belirgin varsanı ve sanrılar • Öykü, fizik muayene ve laboratuvar bulgularından elde edilen verilerle bu bozukluğun genel bir tıbbi duruma bağlı olduğu belirlenir. • Bu bozukluk başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz

Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu