Psihologija poremeaja jezika komunikacije Prof dr Vesna Radoman

Psihologija poremećaja jezika komunikacije Prof. dr Vesna Radoman Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju

Jezik (govor) kao mentalna sposobnost i kao sredstvo komunikacije Vigotski: “U govoru se nalazi izvor socijalnog ponašanja i svesti” Vigotski je isticao ključnu ulogu govora u formiranju ličnosti, u socijalizaciji i kognitivnom razvoju Jezik se koristi kao komunikaciono sredstvo za razmenu i interakciju sa drugima ali i kao sredstvo mišljenja

Jezik (govor) se u psihologiji tretira kao: • Kognitivna sposobnost • Ponašanje (govorno ponašanje) • Znanje koje se može steći učenjem npr. znanje o pravopisu, gramatici, znanje stranog jezika Psihologiju zanima proces i mehanizmi učenja tj. sticanja jezičkog znanja (npr. pisanje)

Tretman jezika kao sposobnosti • U Psihologiji jezik najčešće tretiramo kao sistem visoko povezanih sposobnosti i veština na koje učenje ima veliki uticaj. Tu spadaju sposobnosti i veštine artikulacije, čitanja, pisanja, slušanja, pamćenja i razumevanja govora i jezika (Radoman 2014)

Definicija jezičkih poremećaja Poremećaji sposobnosti produkovanja , razumevanja, pamćenja i usvajanja sistema znakova koji prenosi značenje. Podrazumeva poremećaje sposobnosti na nivou verbalnog pamćenja, razumevanja, govorenja, slušanja, pisanja , čitanja, pragmatske upotrebe , a povezani su sa psihosocijalnim funkcionisanjem (Radoman)

Dopuna definicije u vezi znakovnog jezika • Podrazumeva i sposobnost razumevanja znakova (daktiloloških i gestovnih)receptivna znakovna sposobnost , kao i • Sposobnost znakovne produkcije – ekspresivna znakovna sposobnost • SKS ( 2000 Radoman i Nikolić) meri obe ove sposobnosti u srpskom znakovnom jeziku

Složaj različitih ali povezanih subsistema (Radoman 2013) • Ovaj kompleksni sistem sposobnosti i veština nije jednostavna homogena celina već skup ili složaj različitih podsistema od kojih jedan ili više njih mogu biti oštećeni ( npr. artikulacija i čitanje) dok ostali mogu ostati intaktni (verbalno razumevanje, razumevanje i ekspresija znakova itd. )

Psihološka definicija jezičkog i govor. poremećaja (Radoman 2003) • Jezički poremećaj podrazumeva sve oblike smetnji u govornom i jezičkom funkcionisanju koje na bilo koji način ometaju komunikaciju kao i psihosocijalni razvoj ili su na drugi način sa njim povezani ( psihološki faktori kao determinanta jezičko i govornog poremećaja)

Osobe sa jezičkim i komunikativnim poremećajem • Široka kategorija koja obuhvata etiološki i fenomenološki vrlo raznovrsne poremećaje • Možemo ih podeliti na: - jezičke poremećaje koji predstavljaju centralni i osnovni poremećaj (mucanje) - jezičke poremećaje koji su jedan od simptoma nekog drugog centralnog poremećaja (j. p. kod gluvih ili ment. omet. )

Poremećaj govora i komunikacije Ostavlja trag u razvoju ličnosti, može biti narušen -kognitivni razvoj -emocionalni razvoj - razvoj motivacije -socijalni razvoj - obrazovanje

KOMUNIKATIVNA SPOSOBNOST

Auditorno oštećenje i komunikativna kompetencija • I. Organske predispozicije deficitne u smislu oštećenja auditivnog aparata • II. Psihičke dispozicije su takođe delimično redukovane naročito u kognitivnoj sferi (auditorna percepcija, predstavljanje, memorisanje, simbolizacija preko auditorno primljenih reči i na njima zasnovanih pojmova • III. Jezičko verbalno znanje se otežano stiče ali se razvija gestovni i znakovni jezik, sčitavanje • IV. Interakcione veštine redukovane • V. Znanje i iskustvo vezano za kulturu u kojoj rastu i razvijaju se , redukovano je

Klasifikacija jezičkih i komunikativnih porem. • • Somatogeni Psihogeni Sociogeni somatogeni (neurogeni i senzorogeni) jezičkogovorni i komunikativni poremećaj prisutan kod gluvih • psihogeni jezički i komunikativni poremećaj kod osobe koja ima histeričnu gluvoću • sociogeni jezički i komunikativni poremećaj kod ferelne dece