Przemoc rwienicza podstawowe informacje prof UAM dr hab

Przemoc rówieśnicza – podstawowe informacje prof. UAM dr hab. Jacek Pyżalski Projekt współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Typologie agresji (Aronson, 1997) Kryterium Typy agresji Bodziec Reaktywna /Proaktywna Kontakt sprawcy i ofiary Bezpośrednia/ Pośrednia Rodzaj działań agresywnych Fizyczna/Werbalna Aktywność sprawcy Czynna/Bierna Intencjonalność sprawstwa Instrumentalna/afektywna Liczba sprawców Indywidualna/grupowa

Agresja rówieśnicza 1. Agresja realizowana jest różnymi sposobami 2. Często różne formy towarzyszą sobie wzajemnie

Fizyczna Werbalna Agresja rówieśnicza Relacyjna Cyber

Fizyczny Werbalny Relacyjny Cyber Bicie, kopanie, Nadawanie Wykluczanie z Realizowany za popychanie, niechcianych grupy, pomocą szarpanie przezwisk, ignorowanie, komunikacji Uwaga: Zalicza się dogadywanie, oddalanie się, gdy zapośredniczonej tu także mobbing obrażanie, ofiara podchodzi, (głównie różnych behawioralny nie ośmieszanie, plotki. manipulowanie polegający na biciu innymi osobami, ofiary, lecz np. na tak by niszczeniu zachowywały się przedmiotów wrogo wobec należących do niej. ofiary. instrumentów internetowych

W niektórych przypadkach w specyficznym kontekście przyjmuje ona poważną formę – bullyingu (nękania)

Intencjonalność Bullying Powtarzalność Nierównowaga sił

Zmiany rozwojowe Wraz z wiekiem dzieci • Rośnie częstotliwość agresji werbalnej i relacyjnej • Maleje częstotliwość agresji fizycznej

Różnice płciowe • Wśród chłopców częściej występuje agresja fizyczna • Wśród dziewcząt – relacyjna • Chłopcy jako ofiary wybierają chłopców i dziewczęta. • Dziewczęta znajdują ofiary zwykle wewnątrz swojej grupy.

Konsekwencje (metaanaliza) • • • Depresja Zaburzenia psychosomatyczne Poczucie bezradności Fobia szkolna/odmowa chodzenia do szkoły Niższe wyniki w nauce W szczególnie ostrych przypadkach: myśli samobójcze, próby samobójcze

Cyberagresja rówieśnicza • Agresja elektroniczna to rodzaj zbiorczego określenia dla wszystkich aktów agresji, w których narzędziem jej realizacji są nowe technologie komunikacyjne - telefony komórkowe lub Internet (David-Ferdon, Feldman Herz, 2007; Pyżalski, 2009) 12

Bullying a cyberbullying • Publikowanie • Nieskończona/niewidoczna publiczność (D. Boyd) • Trwałość • Mechanizmy: związane z komunikacją zapośredniczoną, np. rozhamowanie • Mechanizmy te występują jedynie potencjalnie 13

Sporo technicznych rozwiązań • • • Najbardziej znane, ale też Happy slapping Outing Podszywanie się Badania wskazują na rózne efekty długo- i krótkotrwałe

• Cyberbullying (pol. mobbing elektroniczny) • Nawiązanie do tradycyjnych badań nad bullyingiem (Dan Olweus) • Głośne medialne przypadki tragedii ofiar • Nierównowaga sił, powtarzalność, intencja – w niektórych przypadkach inne rozumienie kryteriów (np. cyberbullying jest często realizowany bez złych intencji) • Konsekwencje bywają poważne – chociaż póki co wnioski wyciągamy głównie z badań nad tradycyjnym bullyingiem – nakładanie się zjawisk (często ci sami uczniowie są sprawcami i ofiarami bullyingu i cyberbullyingu)

Nie tylko cyberbullying Wobec celebrytów Cyberbullying Agresja elektroniczna Wobec idei/poglądów Wobec nieznajomych

Silne powiązane z tradycyjnymi przyczynami (Pyżalski, 2012) Bullying Niezaangażowany % Sprawca % Ofiara % Sprawco-ofiara % Cyber Niezaangażowany Cyber Sprawca Cyber Ofiara Cyber Sprawco-ofiara 829 68 26 12 88, 66% 7, 27% 2, 78% 1, 28% 287 239 14 31 50, 26% 41, 86% 2, 45% 5, 43% 156 22 51 17 63, 41% 8, 94% 20, 73% 6, 91% 159 86 51 65 44, 04% 23, 82% 14, 13% 18, 01%

Zaangażowani w przemoc rówieśniczą – nie myślmy jedynie o ofiarach i sprawcach • Ofiary • Sprawco-ofiary • Świadkowie (ok. 70%) Konsekwencje dotyczą wszystkich

Bullying jako proces Wpisanie w rolę Grupa, stygmatyzacja, utrwalenie działań Pojedyncze konfrontacje

Mechanizmy psychologiczne • Stygmatyzacja • Dysonans poznawczy • Błędne koło (związane także z działaniami ofiary)

Jak sensownie przeciwdziałać? • • Wczesna diagnoza Integracja nowej grupy + reguły grupowe Rola świadków przemocy Praca ze sprawcą i ofiarą Współpraca z rodzinami uczniów Edukacja dotycząca bullyingu Raportowanie przypadków bullyingu i kontrola + rozwiązania prawne

Wczesna diagnoza • Obserwacja • Socjometria (uwaga na kwestie etyczne!!! Jak się nie wie jak, lepiej nie prowadzić) • Badania kwestionariuszowe (uwaga na jakość psychometryczną narzędzi!!!) • Zgłaszanie przez uczniów – rola rozmowy z ofiarą

Integracja nowej grupy (np. zespołu klasowego) • • • Poznawanie (się) uczniów Wprowadzanie nowych uczniów do grupy Wspieranie uczniów „nietypowych” Aktywizowanie komunikacji między uczniami Partycypacja w tworzeniu i egzekwowaniu reguł grupowych • Zadania zespołowe

Rola świadków przemocy rówieśniczej • Świadomość problemu przed faktem • Promocja aktywnego przeciwdziałania, wspierania ofiary, poszukiwania pomocy (zgłoszenie) lub na poziomie minimum brak wspierania sprawcy

Praca ze sprawcą i ofiarą • Pierwsza rozmowa z każdym ze sprawców osobno • Asertywność, zdecydowanie nauczyciela • Jasne decyzje i monitorowanie efektów rozmowy • Wsparcie ofiary, deklaracja pomocy ze strony nauczyciela, analiza zachowania ofiary w sytuacjach doświadczania nieprzyjemnych działań rówieśników, monitorowanie efektów rozmowy

Współpraca z rodzinami uczniów • • W każdym z poważniejszych przpadków Informacja o podjętych działaniach Bez obwiniania Przepływ informacji

Edukacja dotycząca bullyingu • Dostosowana do wieku uczniów • W grupach gdzie nie ma bullyingu • Dotycząca mechanizmów (szczególnie tych, które sprawiają, iż można stać się sprawcą bez złych intencji) • Promowanie cywilnej odwagi sprawców

Interwencja prawna • Świadomość przepisów (m. in. Ustawa o postępowania w sprawach nieletnich) • Uwaga na nadużywanie prawa • Zawsze prymat działań wychowawczych lub działania komplementarne

Literatura Lawner E. K. , Terzian M. A (2013). What works for bullying programs: lessons from experimental evaluations of programs and interventions, Child Trends, October, 1 -9. Pyżalski J. (2011) Agresja elektroniczna wśród dzieci I młodzieży, GWP. Pyżalski J. Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży. Pyżalski J. , Roland E. (red. ) (2011) Bullying a specjalne potrzeby edukacyjne. Podręcznik metodyczny. Łódź, WSP w Łodzi (bezpłatny materiał online: filmy instruktażowe, teksty, scenariusz zajęć do szkolenia nauczycieli). www. szkolabezprzemocy. pl

Dziękuję www. jacekpyzalski. pl Projekt współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego