PRZEDMIOT BADA PSYCHOLOGII SDOWEJ Wstp do psychologii sdowej
PRZEDMIOT BADAŃ PSYCHOLOGII SĄDOWEJ Wstęp do psychologii sądowej Wykład 1
PSYCHOLOGIA SĄDOWA (FORENSIC PSYCHOLOGY) DEFINICJA Dziedzina zastosowań psychologii (psychologii stosowanej) zajmująca się gromadzeniem, badaniem i przedstawianiem dowodów dla celów sądowych. Podstawowym zadaniem jest wspomaganie prawa w zakresie zbierania materiałów o osobach , podejmowania decyzji i ustalania strategii postępowania - opiniowanie psychologiczne
Szersza definicja Każda działalność psychologa zmierzająca do rozwiązania problemu leżącego na pograniczu prawa i psychologii ( psychology and law) Badania naukowe wzajemnych konsekwencji działania ludzi na prawo i prawa na ludzi – zainteresowanie obu tych dziedzin to ludzkie zachowanie, możliwość zrozumienia go, przewidywania i określonego wpływania na nie.
DZIAŁY PSYCHOLOGII SĄDOWEJ 1. n n n PSYCHOLOGIA KRYMINOLOGICZNA Psychologiczne charakterystyki sprawców przestępstw ( m. in. . motywacja, cechy osobowości , poziom intelektualny itp. . ) Psychologiczne portrety sprawców przestępstwa (profilowanie) Zaburzenia procesu socjalizacji – nieletni przestępcy
PSYCHOLOGIA KRYMINOLOGICZNA n n Psychologiczne charakterystyki ofiar przestępstwa (wiktymologia) Psychologiczne aspekty zeznań świadków
Psycholog w procesie cywilnym n n - Sytuacja rodzinna i wychowawcza małoletniego i jego rodziny – sprawy opiekuńcze i rozwodowe, Sytuacje o znaczeniu prawnym Testamenty Ubezpieczenia Ubezwłasnowolnienie Itp. .
2. Psychologia penitencjarna n n Specyfika funkcjonowania zakładu karnego i nieformalnych struktur w nim Programy resocjalizacyjne
Płaszczyzny związków psychologii z prawem 1. 2. TWORZENIE PRAWA – funkcjonowanie norm prawnych świadomości społecznej oraz wykorzystywanie wiedzy psychologicznej w tworzeniu definicji i konstrukcji prawnych ( wina, kara, niepoczytalność itp. ). STOSOWANIE PRAWA – kto i w jakich sytuacjach stosuje aktualne zasady prawne (podejmowanie decyzji przez sądy, np. . problemy ławników, ławy przysięgłych itp. )
Relacje psychologii z prawem 3. BIEGLI SĄDOWI – rozstrzygnięcie prawne nie jest możliwe bez skorzystania z wiadomości specjalnych 4. WYKONYWANIE PRAWOMOCNYCH ROZSTRZYGNIĘĆ I ORZECZEŃ 5. DZIAŁANIA O CHARAKTERZE PROFILAKTYCZNYM
Relacje psychologii i prawa w dokumentach historycznych Starohinduskie „Wedy” ( ok. IX w. p. n. e) -instrukcja przesłuchania podejrzanego o trucicielstwo v Galen z Pergamonu ( II w. n. e. ) -sprawa o zaprzeczenie ojcostwa v Daniel Defoe w 1730 r. zaleca badanie pulsu jako wskaźnika prawdomówności v
HISTORIA PSYCHOLOGII SĄDOWEJ 1. 2. 3. Karl von Eckarthausen w 1791 r. „ O konieczności wiedzy psychologicznej przy badaniu przestępców” Johann, Christof Rechtapflege w 1808 r „Psychologia i jej zastosowania w obszarze prawa” Pierre, Simon de Laplace w 1812 r. „Analityczna teoria prawdopodobieństwa”klasyfikacja zeznań w kategorii fałszu i omyłki
Historia psychologii sądowej 4. Cesare Lombroso ( 1836 -1909) „ Człowiek – zbrodniarz w świetle antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej” – idea „urodzonego przestępcy” 5. Franz von Liszt (1851 -1919) laboratorium w Berlinie, w którym eksperymenty z zeznaniami świadków prowadził William Stern.
Historia psychologii sądowej 6. Hans Gross (1847 -1915) „Podręcznik sędziego śledczego” i „Psychologia kryminalna” ( zbiór całej wiedzy psychologicznej potrzebnej kryminalistykowi w pracy) 7. Albert Binet (1857 -1911) w 1900 roku praca poświęcona sugestywności – dane empiryczne
Historia psychologii sądowej 8. William Stern (1871 -1938) w 1902 r. „ Z psychologii zeznań świadków” był pierwszym w historii psychologiembiegłym sądowym 9. Otto Lipmann w 1914 r. „Podstawy psychologii dla prawników” – podsumował badania Bineta i Sterna dotyczące wartości dowodowej zeznań
Historia psychologii sądowej 10. Karl Marbe (1869 -1953) w 1913 r. „Podstawowe kierunki psychologii sądowej” - Udowadniał w sądzie, że maszynista lokomotywy nie mógł w odpowiednim momencie zatrzymać pociągu i uniknąć katastrofy. Jako pierwszy występował w procesie cywilnym.
Historia psychologii sądowej 11. Hugo Munsterberg (1863 -1916) w 1908 r. „Na ławie świadków”. Oskarżenie flamandzkich tkaczy, że dostarczyli inne w kolorze tkaniny niż zamówione. Wykorzystał badania Helmholza Największy eksperyment- rozróżnianie dźwięków z bliskiej odległości wykorzystany w procesie Lee Oswalda
12. William M. Marston od 1917 roku – pierwszy amerykański profesor psychologii sądowej, uczestniczył w pracach nad konstrukcją poligrafu (skurczowe ciśnienie krwi) i innymi metodami badania świadków
Historia psychologii sądowej Polscy badacze Romana Wiśniacka – koniec lat dwudziestych XX w. – eksperymentalne badania nad zeznaniami świadków Zofia Szymańska w 1924 r. pierwsza poradnia dla nieletnich Stefan Baley –w 1932 r. poradnia dla więźniów, badania świadków
Historia psychologii sądowej Maria Żebrowska – placówka badań sądowopsychologicznych, badania uwarunkowań przestępczości nieletnich Alicja Sokołowska – zeznania świadków, opiniowanie w sprawach opiekuńczych i nieletnich przestępców. Bogusław Waligóra – psychologia penitencjarna, psychologiczne przystosowanie do warunków więziennych
Nowe obszary działalności Mediacja sądowa Mediacja to proces dojścia do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony rozwiązania Konfliktu i okazja do rozładowania napięcia v Prewencja psychologiczna Praca prewencyjna z kobietami (zgwałcenie) v Przeciwwskazania do posiadania broni (? ) v
Kto może być biegłym Kodeks postępowania karnego – art. . 193, 194, 195, 198, 200, 201, 202 n Specjalista – wiedza w danej dziedzinie n Powołany przez organ procesowy n Wymogi formalne
POWOŁANIE BIEGŁEGO Postanowienie sądu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego, w którym należy wskazać: ü Imię i nazwisko i specjalność biegłego, ü Przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem w miarę potrzeb szczegółowych, ü Terminu dostarczenia opinii
BIEGLI Art. . 195 Do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy , lecz każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie. Art. . 197 Przyrzeczenie : „Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki wykonam z całą sumiennością i bezstronnością. „
FORMA I TREŚĆ OPINII Opinia powinna zawierać: 1. Imię, nazwisko i tytuł naukowy, specjalność i stanowisko biegłego …………………………. . 1. Czas przeprowadzenia badań i datę wydania opinii 2. Sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski
Jaką wiedzę musi posiadać biegły? Szczegółową wiedzę merytoryczną ( coraz większa specjalizacja ) • Umiejętności diagnostyczne • Znajomość zasad etycznych • Umiejętność klarownego wywodu ( tekst pisany) zgodnie z uzyskanymi danymi 1. 2. Znajomość prawa – PROCEDURA I PRZEPISY w diagnozowanym obszarze
Odpowiedzialność za ekspertyzę Poziom merytoryczny ( stosowanie sprawdzonych metod badania) - Użyteczność dla organu procesowego np. sposób formułowania opinii i wniosków, odpowiedź na konkretne pytania itp. . - Odpowiedzialność wobec osób badanych standardy zawodowe i etyczne -
- Slides: 26