Protokol Ynetimi retim Grevlisi Meral GNE ERGN PROTOKOL

Protokol Yönetimi Öğretim Görevlisi Meral GÜNEŞ ERGİN

PROTOKOL � DAR ANLAMDA: Kamu belgelerinin aslı, milletlerarası konferansların, anlaşmaların tutanaklarına denir. � GENİŞ ANLAMDA: Devlet ve diploması alanındaki törenlerde, resmi ilişkilerde ve sosyal yaşamda uygulanması gereken kuralların toplamıdır.

� Protokol, devlet yaşamında ve uluslararası ilişkilerde önemli olduğu gibi, iş ortamında ve sosyal hayatta da önemlidir. � İş ortamında protokol; devlet ve kamu görevlileri, kamusal alanda ve yaşamda, resmi kurallara uymak zorundadır. Protokol kuralları kamusal alanda düzenlenen resmi etkinliklerde uygulanır.

� Özel sektör kuruluşlarında ise kurum gelenek ve kültürüne dayanan, kurumsal norm ve ilkelerden oluşan kurallar uygulanır. � Bu kurallara ve normlara kamusal ve kurumsal alanda “protokol kuralları”; sosyal yaşamda ise “görgü ve nezaket kuralları” denir.

Protokol ve Sosyal Davranış Kuralları Yaşam Alanımız Özel Alan Sosyal Alan GÖRGÜ VE NEZAKET KURALLARI Kamusal (Resmi) Alan PROTOKOL KURALLARI 5

� Protokol sözcüğü, Fransızca “protocole” kelimesinden Türkçe’ye geçmiştir. � Bu sözcük, ilk kez Fransa’da 1330 yılında “resmi tutanak” anlamında kullanılmış; � 1829 yılından itibaren Fransa’da “resmi ilişkilerde ve törenlerde öndegelme hakkı ve biçimsel davranışlar konusunda uyulması gereken kurallar bütünü” olarak kullanılmaya başlanmıştır.

� Osmanlılarda, resmi alanda “teşrifat” kelimesi; sosyal alanda “adab-ı muaşeret” terimi kullanılmıştır.

� Günümüzde, resmi alanda “protokol” sosyal alanda ise “saygı ve nezaket kuralları” deyimleri kullanılmaktadır.

� Toparladığımız zaman protokol; kamusal ve kurumsal alanda ve yaşamda düzenlenen tüm etkinliklerde (tören, ziyaret, davet vb. ) uyulması ve uygulanması gereken kurallar bütünüdür.

Türkiye’de Protokol Kelimesinin Kullanıldığı Yerler ve Anlamları 1. Törendüzen; � Protokol, devlet törenlerinde ve devletlerarası diplomatik ilişkilerde uyulması ve uygulanması gereken biçimsel kurallardır. 2. Sıradüzen(öncelik-sonralık); � Protokol, devlet organlarının ve kamu kurumlarının temsilcileri ile makam, resmi unvan ve rütbe sahibi şahsiyetlerin öndegelme sıralamasıdır. Devlet Protokol Listesi, İl Protokol Listesi vb.

3. Devlet Erkanı, Devlet Ricali ve Önemli Şahsiyetler; � Resmi toplantı ve törenlere; kabul, davet, ve ziyafetlere katılma hakkı olan devlet organlarının, devlet ve kamu kurumlarının, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri olan önemli şahsiyetler protokolde devlet erkanı ile devlet ricalini oluşturmaktadır.

� Devlet erkanı, devlet organlarının ve kurumlarını temsil eden 1. şahsiyetleri; devlet ricali ise devlet organlarının ve kurumların 2. derecedeki temsilcilerini (vekilleri, yardımcıları, üyeleri ifade eder. )

4. Saygı ve Nezaket Kuralları; � Uluslararası ilişkilerde, kamusal ve kurumsal yaşamda uyulması gereken biçimsel ve törensel saygı ve nezaket kurallarına da “protokol” denir.

5. Anlaşma Belgesi � Protokol, belirli bir konuda kurumlar ya da uluslar arasında yapılan toplantı veya çalışma sonunda yetkili taraflarca imzalanan resmi tutanak ve

� � Protokol kuralları her ülkede önemlidir. Fakat Fransa, İspanya, Rusya, Almanya, İngiltere, İtalya, Avusturya ve Türkiye gibi bazı ülkelerde daha önemlidir. Özellikle Fransızlar 14. Louis döneminde protokole büyük önem vermişler, protokolü çekici ve seçkin bir meslek haline getirmişlerdir. Protokol kuralları her devletin, kurumun ve kişinin saygınlığının koruyucusudur. Protokol kurallarına uymak ve bunları uygulamak, kişinin olmaması ya da kendisi olmaması demek değildir.

� � Tarih boyunca bütün devletler ve örgütler törensel ve biçimsel kurallardan oluşan belirli bir düzen içinde yöneltilmişlerdir. Diplomatik alanda protokol kurallarının temeli Yunanlılar tarafından atılmıştır. � Osmanlı Devleti'nde "protokol kuralları ilk kez Fatih Sultan Mehmed tarafından Kanunname-i l-i Osman" da belirlenmiştir.

İLK PROTOKOL DAİRESİ � Kanunî Sultan Süleyman tarafından da devlet büyüklerinin unvanları, resmi kıyafetleri, devlet büyüklerine gösterilecek saygı kuralları, padişahın huzuruna kabul esasları ve Harem'deki hiyerarşik unvanlar ile törensel kurallar "Teşrifat Nizamnamesi/ Protokol Tüzüğü" olarak düzenlenmiş ve ilk defa sarayda Teşrîfat-ı Divan-ı Hümayun/Protokol Dairesi kurulmuştur.

PROTOKOL MEVZUATI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Uluslar arası Sözleşmeler Kanunlar Tüzükler Yönetmelikler Yönergeler Genelgeler Kurumsal Yönetmelik ve Yönergeler

� � � Ulusal ve kurumsal önceliksonralık sıradüzeni. Milli, resmi, askeri, mahalli ve kurumsal törenler. Devlet adamlarını, yabancı konuklerı ve üst yöneticileri karşılama ve uğurlama törenleri. Toplantılarda masa ve oturma düzenleri. Ulusal, kurumsal ve yabancı bayraklar.

� Protokol yazıları, resmi yazılarda protokol kuralları. � Görev devir-teslim usul ve törenleri. � Resmi taşıtlarda oturma düzenleri. � � � Kamusal yaşamda ve resmi ortamda giyim kuralları. Davet ve ziyafetlerde masa ve oturma düzenleri. İş ortamında ve sosyal yaşamda davranış kuralları.

Protokol ve Sosyal Davranış Kuralları BİR İNSANIN NİTELİĞİ, KIYAFETİYLE; NEZAKETİ, DAVRANIŞIYLA; BİLGİSİ, KONUŞMASIYLA; BECERİSİ, İŞİYLE; GÖRGÜSÜ, YEMESİ-İÇMESİYLE ortaya çıkar. 21

Protokol • Sosyal davranışın temelini oluşturan TERBİYE, NEZAKET, ZARAFETİN, içerikleri protokol uygulamalarına yön verir, anlam kazandırır. q. TERBİYE q. NEZAKET q. ZARAFET q. ESTETİK 22

KRALA SAYGI MECBURİYET, DİLENCİYE SAYGI NEZAKET… İNGİLİZ ATASÖZÜ 23

TERBİYE : • İnsanın ailesi ve toplumu içinde eğitilerek toplum kurallarına uyum göstermede alışkanlık kazanmasıdır. 24

• NEZAKET: Geleneklere uygun, saygılı, hoşgörülü, dürüst, haksever, hatır sayar, minnettar, v. b. gibi kişisel niteliklerin bütünüdür. 25

• ZARAFET: zorunluluk olmadan, karşılık beklemeden geleneklere uygun, güvenli, ölçülü, yakışan sadelik içinde rahat ve akıcı sözler ve hareketlerle kişinin yarattığı etkidir. 26

Estetik • ODA, SALON, � ESTETİK: insanın TÖREN ALANI, zekası ile duyuları arasında oluşan bir MASA ÜSTÜ ahenktir. DONATIMINDA ve SÜSLEMELERİ ile KIYAFET SEÇİMİNDE önemlidir. 27

Protokol kurallarını bilmek insana güven verir, üstünlük ve saygınlık kazandırır. Protokol kurallarına uyan kişi, iş yaşamında fark edilir, tercih edilir ve yükseltilir. 28

BAŞARIDA PROTOKOLÜN YERİ Bir yöneticinin başarısını � %33 Kişiliği � %33 İşi (Bilgi ve becerisi) � %34 Protokol (Temsil niteliği) oluşturur. 29

Protokol Öncelikleri PROTOKOLDE, { KONUKLAR { YÖNETİCİLER { HANIMLAR ÖNEMLİDİR: PROTOKOL KURALLARI BU ÜÇ KİŞİYLE OLAN İLİŞKİLERDE TAM OLARAK UYGULANIR. 30

Protokolün Önemi DİPLOMATLAR v KAYMAKAMLAR / VALİLER v SUBAYLAR v BÜROKRATLAR v HANIMLAR v HERKESİ PROTOKOL AÇISINDAN DENETLER VE DEĞERLENDİRİRLER. 31

Protokolün Önemi Protokol kuralları her devletin, kurumun ve kişinin saygınlığının koruyucusudur. “Protokol, insanı küçültmez. Ama protokole önem verilmezse, oturulan mevkiin hakkı gözetilmezse, devlete ve millete zarar gelir. ” (İsmet İnönü) BİR KİŞİNİN PROTOKOLE ÖNEM VERMEMESİ YA DA UYMAMASI; taşıdığı unvanın, çalıştığı kurumun veya temsil ettiği makamın itibarını düşürür. 32

Protokolde Ana Kurallar � � � Protokol kuralları kurumsal, ulusal ve uluslararası düzeyde diplomatik, hukuksal, yönetsel ve sosyal olarak bir takım ana kurallara dayanır. -saygı ve nezaket -öncelik-sonralık sıra düzeni -temsil -düzey eşitliği ve denklik -karşılıklılık

Saygı ve Nezaket � � Protokol kurallarının temeli davranışsal olarak saygı ve nezakettir. Protokol kuralları ile saygı ve nezaket kuralları iç içedir. Protokol Kurallarının amacı ulusal, kurumsal ve bireysel itibarı korumak, devlete, ulusa. Kuruma ve kişiye hak ettiği ve layık olduğu önem ve değeri vermektir. Bu ancak saygı ve nezaket kurallarına uymakla mümkündür.

Öncelik-Sonralık Sıra Düzeni � � Protokolde titizlikle uygulanması gereken temel ilkelerden biri, törenlerde, toplantılarda, davet ve ziyafetlerde öncelik-sonralık sıralamasıdır. Öndegelme ve öncelik hakkı protokol yönetiminde en önemli konulardan biridir. İki tür sıralama ölçütü vardır. Kurumsal Sıralama ve bireysel sıralama.

� � � Protokolde kurumların önceliği esastır. Kurumsal temsilde kişinin kıdemi, rütbesi, unvanı, yaş ve cinsiyeti önemli değildir. Protokolde öndegelme sırası dikey önce gelme sıralaması ise yatay olarak yapılır. ? e lm ? e g me ? a e l d m e Ön ce g ırala Ön tik s e b a Alf

Öndegelme; � Protokolde öndegelme, sıralama düzeninde üstte yer alma hakkıdır. Bu sebeple öndegelme hakkı hiyerarşik yapıdan, hukuksal ve yönetsel statüden doğar. Öncegelme; � Öncegelme(kıdemli olma) hakkı, bir kurumda aynı unvan, rütbe, mevki, statü, kariyer ve meslekte daha önce göreve başlamış olmak demektir.

Üniversite Yönetim Şeması Rektör Prof. Dr. Erkan İBİŞ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Berahitdin ALBAYRAK Yönetim Kurulu Prof. Dr. Ayhan ELMALI Prof. Dr. Kasım KARAKÜTÜK Prof. Dr. Sibel Ayşıl ÖZKAN Koordinatörler Senato Üyeleri Daire Başkanlıkları 38

Alfabetik sıralama; � � Protokolde eşdüzey kişi ve kurumlar arasında sıralama sorunu olduğunda alfabetik sıralama uygulanır. Alfabetik sıralamada kişiler soyadlarına, kurumlar adlarına göre sıralanırlar.

� � Protokolde hiç kimse kendisi değildir ve kendisini temsil etmez; daima kurulunu, makamını ve unvanını temsil eder. Örgütsel yaşamda temsil hak ve yetkisi taşıyan kişiler şunlardır:

Kurum amiri; � � Örgütü kurum amiri olan yönetici temsil eder. Kurum amiri, örgütün kişiselleşmiş bir simgesidir. Vekil yönetici; � Yöneticinin bulunmadığı durumlarda geçici olarak görevlendirilen kişidir. Kurum temsilcisi; � Kurumun yurt içindeki bölge, il ve ilçe müdürleri ile yurt dışındaki müşavir ve ataşelerin ya da müdürleri kurumun yasal temsilcileridir.

Yönetici temsilcisi; � Yönetici temsilcisi, yöneticinin kendisi adına bir yardımcısını ya da astını kurum dışında bir etkinlikte geçici olarak görevlendirmesidir. Eş; � � Yöneticinin eşi kamusal ve kurumsal alanda(etkinlikte), yönetici olan eşiyle birlikte ev sahibidir. Bu sebeple, yöneticinin eşi yönetici statüsündedir; yönetici gibi protokol olarak resmi kurallara tabidir.

� � Toplumsal, kurumsal, siyasal ve ulusal tüm ilişkilerde, görüşmelerde, toplantılarda , konuşmalarda , davet ve kabullerde , ziyaret ve ziyafetlerde , resmi yazışmalarda imzalarda düzey eşitliği ve denklik esastır. Zira toplumsal , siyasal , kamusal ve kurumsal alanda ve özellikle uluslararası ilişkilerde herkes kendi dengine muhattaptır.

� � Karşılıklılık , hukuki olarak bir devletin ya da kurumun biriyle anlaşmış olduğu belirli bir konuda , karşılıklı olarak birbirlerine tanınmış olan işlem ve eylem eşitliliğidir. Bir taraf işlemi ihlal ettiğinde, karşı tarafında aynı biçimde işlemi ihlal etme hakkı doğar.