Promowanie praw dzieci Modu 1 Prawa dziecka wprowadzenie

Promowanie praw dzieci Moduł 1: Prawa dziecka - wprowadzenie Projekt współfinansowany ze środków programu Unii Europejskiej „Prawa podstawowe i obywatelstwo” Dodatkowe środki przekazała organizacja Allan and Nesta Ferguson Charitable Trust 1

Kim jest dziecko? Każda istota ludzka w wieku poniżej 18 lat (chyba że zgodnie z prawem uzyska wcześniej pełnoletność) Konwencja o prawach dziecka, art. 1 2

Czym są prawa dziecka? ¡ To wolności, standardy i prawa przysługujące automatycznie wszystkim dzieciom ¡ Dzieci są podmiotami uprawnionymi ¡ Państwo jest podmiotem zobowiązanym 3

Dzieci jako podmioty uprawnione ez. . . Przysługują mu prawa zapewnione prz Dziecko = podmiot uprawniony Państwo = podmiot zobowiązany Musi chronić i promować prawa. . . 4

Jakie miejsce zajmują rodzice i opiekunowie? Przysługują mu prawa zapewnione przez. . . Dziecko = podmiot uprawniony Zapewnia wsparcie Parents, Rodzice i carers or opiekuno guardians wie Zapewnia wsparcie Państwo = podmiot zobowiązany Musi promować i chronić prawa. . . 5

Międzynarodowe prawa dziecka - wprowadzenie ¡ ¡ Prawa uniwersalne: Międzynarodowa karta praw człowieka Prawa specyficzne: Konwencja o prawach dziecka l l Pełen zakres praw Dokument ratyfikowany przez największą liczbę państw Realizację Konwencji monitoruje Komitet Praw Dziecka ONZ Trzy protokoły fakultatywne/opcjonalne 6

Europejskie prawa dziecka – wprowadzenie ¡ ¡ Prawa uniwersalne: l Europejska konwencja praw człowieka l Karta praw podstawowych Unii Europejskiej Prawa specyficzne: l Art. 24 Karty praw podstawowych UE l Wytyczne UE w sprawie promowania i ochrony praw dziecka (2007) l Wytyczne Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom (2010) 7

Konwencja o prawach dziecka – 3 P ¡ Protection (ochrona) – prawo do ochrony przed działaniami i zachowaniami. ¡ Provision (zapewnienie) – prawo dostępu do świadczeń, usług lub aktywności ¡ Participation (uczestnictwo) – prawo do angażowania się w działania i aktywności. 8

Konwencja o prawach dziecka – podstawowe zasady ¡ Prawo do ochrony przed dyskryminacją (art. 2) ¡ We wszystkich działaniach dotyczących dzieci sprawą nadrzędną jest najlepiej pojęty interes dziecka (art. 3. 1) ¡ Prawo do życia i rozwoju (art. 6) ¡ Prawo do bycia wysłuchanym (art. 12) 9

Pozostałe prawa w Konwencji o prawach dziecka Najlepiej pojęty interes Edukacja Zdrowie Brak dyskryminacji Opieka zastępcza Ochrona przed krzywdzeniem Prywat ność Wolność wyznania Życie i rozwój Prawa dziecka Akt urodzenia Tożsamość Wolność wypowiedzi Uczestnictwo Wolność myśli 10

Podstawowe zasady: przegląd ¡ Dyskryminacja ćwiczenie 1. 2 A ¡ Najlepiej pojęty interes dziecka ćwiczenie 1. 2 B ¡ Życie i rozwój moduł 2 i ćwiczenie 1. 2 C ¡ Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym moduły 3 i 4. Ćwiczenie 1. 2 D zawiera zestawienie i podsumowanie informacji na temat tego prawa. 11

Czym jest dyskryminacja? Czy kiedykolwiek obserwowałeś lub doświadczyłeś dyskryminacji? 12

Zasada ochrony przed dyskryminacją ¡ Podstawowa zasada międzynarodowych praw człowieka ¡ Ściśle związana z prawem do ludzkiej godności ¡ Ma szczególne znaczenie w pracy z dziećmi ¡ Dyskryminacja może występować z wielu powodów ¡ Można dopuścić się dyskryminacji, nie mając takiego zamiaru ani świadomości 13

Ramy prawne – instrumenty międzynarodowe ¡ Powszechna deklaracja praw człowieka (art. 2) ¡ Konwencja NZ o prawach dziecka (art. 2) l Dziecko jest również chronione przed dyskryminacją ze względu na status jego rodziców, opiekunów prawnych lub członków rodziny ¡ Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (art. 2. 1) ¡ Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (art. 2. 2) ¡ Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej 14

Ramy prawne – instrumenty regionalne ¡ Europejska konwencja praw człowieka (art 14 i protokół 12) ¡ Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (art. 21) ¡ Dyrektywa UE o równości rasowej (2000/43/EC) l Obecnie odnosi się wyłącznie do pochodzenia rasowego/etnicznego 15

Działanie niedozwolone: dyskryminacja bezpośrednia DYSKRYMINACJA BEZPOŚREDNIA - występuje wówczas, gdy jakaś osoba jest traktowana mniej korzystnie ze względu na określone cechy (np. pochodzenie etniczne, płeć, wyznanie, poglądy polityczne, orientację seksualną, pochodzenie społeczne) 16

Działanie niedozwolone: dyskryminacja pośrednia DYSKRYMINACJA POŚREDNIA – występuje w sytuacji, gdy jakiś przepis, polityka lub praktyka jest stosowana wobec wszystkich, ale stawia osobę lub grupę odznaczającą się określoną cechą (cechami) w szczególnie niekorzystnej sytuacji 17

Działanie niedozwolone: molestowanie MOLESTOWANIE - niepożądane zachowanie związane z jedną z chronionych cech (np. z płcią), którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności innej osoby oraz stworzenie zastraszającego, wrogiego, poniżającego lub uwłaczającego środowiska 18

Działanie niedozwolone: wiktymizacja Nieprzyjazne traktowanie doświadczane przez jednostkę z powodu tego, że złożyła skargę dotyczącą dyskryminacji albo pomagała komuś, kto padł ofiarą dyskryminacji. 19

Usprawiedliwienie ¡ Dyskryminacja bezpośrednia: Nie ma usprawiedliwienia dla dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe/etniczne – takie działanie jest zawsze złe ¡ Dyskryminacja bezpośrednia (z wyjątkiem dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne) / Dyskryminacja pośrednia: może być uzasadniona, jeśli można wykazać, że różne traktowanie służy osiągnięciu legalnego celu, a środki służące realizacji tego celu są proporcjonalne 20

Czym jest proporcjonalny środek służący realizacji legalnego celu? ¡ Legalny cel: dane kryterium lub praktyka muszą być zgodne z prawem i obiektywnie uzasadnione ¡ Środek proporcjonalny: środek „właściwy i konieczny” ¡ Na przykład: edukacja religijna; szkoły dla dziewcząt lub dla chłopców 21

Środki naprawcze ¡ Dostęp do procedur sądowych, administracyjnych i rozjemczych ¡ Procedury rozjemcze nie zastępują postępowania sądowego, ale mogą być ważną dodatkową drogą uzyskania zadośćuczynienia ¡ Procedury sądowe mogą być cywilne lub karne 22

Sankcje Muszą być: o skuteczne, o proporcjonalne o odstraszające Mogą obejmować wypłatę odszkodowania dla ofiary. 23

Najlepiej pojęty interes dziecka ¡ Art. 3. 1. Konwencji o prawach dziecka l „We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez publiczne lub prywatne instytucje opieki społecznej, sądy, władze administracyjne lub ciała ustawodawcze, sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka”. ¡ Komentarz ogólny nr 14 Komitetu Praw Dziecka 24

Najlepiej pojęty interes dziecka: elementy składowe „Wszystkie działania dotyczące dzieci…” l Szeroka interpretacja l Odnosi się to do wszystkich decyzji i działań, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na dane dziecko, określone grupy dzieci albo wszystkie dzieci 25

Elementy składowe: „Najlepiej pojęty interes…” ¡ Pojęcie elastyczne ¡ Definiowane dla każdego przypadku na podstawie szczególnej sytuacji danego dziecka/dzieci ¡ Niezbędna jest ocena uwzględniająca l poglądy dziecka l tożsamość dziecka l zachowanie środowiska rodzinnego oraz istniejących relacji l opiekę nad dzieckiem i jego bezpieczeństwo l sytuację szczególnego zagrożenia l prawo dziecka do zdrowia i edukacji 26

Elementy składowe: „Sprawa nadrzędna…” ¡ „Najlepiej pojęty interes” odgrywa ważną rolę i jest traktowany priorytetowo ¡ Uwaga: najlepiej pojęty interes dziecka jest „celem najwyższym” w sprawach dotyczących adopcji (art. 21) 27

Najlepiej pojęty interes dziecka - przykłady ¡ Rodzice małego chłopca rozwodzą się we wrogiej atmosferze. ¡ Spierają się o to, z kim chłopiec powinien mieszkać. ¡ Opiekun (kurator) procesowy chłopca pyta go o zdanie, a pracownik socjalny przeprowadza ocenę sytuacji chłopca, żeby sąd mógł podjąć decyzję kierując się jego najlepiej pojętym interesem jako celem nadrzędnym. 28

Najlepiej pojęty interes dziecka – lista działań ¡ Rozmowa z dzieckiem ¡ Wysłuchanie osób, które znają dziecko ¡ Jakie jest Twoje zdanie? ¡ Wyjaśnienie decyzji dziecku 29

Prawo do życia i rozwoju „ 1. Państwa-Strony uznają, że każde dziecko ma niezbywalne prawo do życia. 2. Państwa-Strony zapewnią, w możliwie maksymalnym zakresie, warunki życia i rozwoju dziecka”. Konwencja o prawach dziecka, art. 6 30

Prawo do życia i rozwoju Co to znaczy? ¡ Szeroka interpretacja: l Obejmuje całościowy rozwój dziecka (fizyczny, umysłowy, duchowy, moralny, psychiczny i moralny) ¡ Państwo ma obowiązek : l Aktywnie wspierać dziecko w życiu i rozwoju (poprzez odpowiednie przepisy) l Zapobiegać, zakazywać i penalizować działania naruszające to prawo 31

Prawo do życia i rozwoju Przykłady ¡ Zakaz wymierzania kar dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia ¡ Stosowanie pozbawienia wolności jako środka ostatecznego (ultima ratio) i ograniczenie go do właściwego, możliwie najkrótszego czasu ¡ Realizacja dodatkowych zajęć i programów dla dzieci przebywających w placówkach opiekuńczych 32

Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym „ 1. Państwa-Strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych własnych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, przyjmując je z należytą wagą, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka. 2. W tym celu dziecko będzie miało w szczególności zapewnioną możliwość wypowiadania się w każdym postępowaniu sądowym i administracyjnym, dotyczącym dziecka, bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela bądź odpowiedniego organu, zgodnie z zasadami proceduralnymi prawa wewnętrznego”. Konwencja o prawach dziecka, art. 12 33

Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym Co to znaczy? ¡ Prawo do bycia wysłuchanym i usłyszanym ¡ Odnosi się do wszystkich decyzji/spraw, które dotyczą danego dziecka/dzieci ¡ Proces o charakterze inkluzyjnym (włączającym) i partycypacyjnym (zapewniającym uczestnictwo) ¡ Prawo to jest realizowane poprzez pomoc, wsparcie i stwarzanie możliwości uczestnictwa ¡ Nie należy używać języka uniemożliwiającego dziecku skorzystanie z tego prawa. 34

Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym: przykład 1 ¡ ¡ Dziecko zostało oskarżone o popełnienie przestępstwa. Otrzymuje wsparcie, aby móc uczestniczyć – w pełni świadomie – w posiedzeniu sądu dotyczącym możliwości przyjęcia go do alternatywnego programu resocjalizacji (diversion programme). Chłopiec może wyrazić skruchę, a także wyjaśnić, dlaczego zrobił to, co zrobił. Chłopiec bierze udział w środowiskowym programie resocjalizacji, w trakcie którego pracuje nad przyczynami swojego postępowania, dzięki czemu po ukończeniu programu nie wraca na drogę przestępstwa. 35

Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym: przykład 2 ¡ ¡ ¡ Dziewczynka pada ofiarą napaści seksualnej. Lekarz zapewnia dziecku wsparcie, aby mogło wyjaśnić, co się stało, a następnie zgłasza sprawę służbom ochrony dzieci. Pracownik socjalny i policjant współpracują ze sobą w przeprowadzeniu przesłuchania policyjnego, podczas którego dziewczynka może wyjaśnić, co się wydarzyło, w przyjaznych warunkach i w sposób, który jej odpowiada. Dziewczynka występuje w procesie w roli świadka i składa zeznania poprzez łącze wideo. Wszyscy urzędnicy sądowi rozmawiają z nią w odpowiedni, wrażliwy sposób. Sprawca zostaje skazany. Dziewczynka ma 5 lat. 36

Kluczowe pojęcia – prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym Wspieranie Informowa nie Nieformaln e otoczenie Umiejętności komunikacyjne Przyjazny dziecku Świadome uczestnictwo 37

Kręgi wpływu 38