PROJEKT LOGISTYKA STAWIA NA TECHNIKA PODNOSZENIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH

PROJEKT: „LOGISTYKA STAWIA NA TECHNIKA – PODNOSZENIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH UCZNIÓW ZAWODU TECHNIK LOGISTYK POPRAWIAJĄCE ICH ZDOLNOŚCI DO ZDOBYCIA ZATRUDNIENIA” NUMER PROJEKTU: RPWP. 08. 03. 01 -30 -0052/16

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ W PROCESACH LOGISTYCZNYCH AUTOR: ADAM KOLIŃSKI

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ Controlling logistyki jako narzędzie optymalizacji procesów skupia się na tych elementach i czynnikach, które stanowią ograniczenia dla efektywnego działania systemu, jakim jest przedsiębiorstwo lub łańcuch dostaw. Narzędzia controllingu logistyki wykorzystywane wewnątrz przedsiębiorstwa mają za zadanie identyfikowanie wewnętrznych ograniczeń, czyli tzw. wąskich gardeł. W aspekcie analizy ograniczeń w przedsiębiorstwie rachunkowość kosztowa jest przestarzała nie dlatego, że przy alokacji kosztów na produkty korzysta się z jednej tylko miary aktywności, ale dlatego, że w ogóle się jej dokonuje. Alokacja jest archaiczna, ponieważ alokowane koszty, niezależnie od przyjętego sposobu, nie zmieniają się ściśle wraz z wielkością i zróżnicowaniem produkcji ani z żadną inną zmienną. W odpowiedzi na omawiane problemy powstała rachunkowość przerobowa, przerobowa która jest oparta na zasadach teorii ograniczeń

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ Wąskie gardło jest to element zasobów (np. stanowisko) o najniższym potencjale gardło (np. zdolności produkcyjnej). Wyznacza on potencjał całego systemu produkcyjnego. Harmonogramowanie pracy systemu produkcyjnego musi opierać się na harmonogramie wąskiego gardła. Wąskie gardła w produkcji zakłócają płynność przebiegu procesów, powodując gromadzenie zapasów i przestoje.

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ Eliyahu M. Goldratt jest twórcą teorii ograniczeń (theory of constraints – TOC), TOC) która zakłada, że istnieje wspólna przyczyna wielu obserwowanych skutków i czynników zachodzących w przedsiębiorstwie. To stwierdzenie wymusza spojrzenie na przedsiębiorstwo jako na system powiązanych ze sobą elementów. Z tego względu najważniejszym pojęciem w TOC jest „ograniczenie systemu”. Należy zatem zauważyć, że żaden system prowadzący działalność gospodarczą nie jest wolny od ograniczeń. Ograniczenia mogą dotyczyć czynników występujących wewnątrz przedsiębiorstwa (wąskie gardła), jak również czynników zewnętrznych, niezależnych od kadry kierowniczej przedsiębiorstwa (popyt, konkurencja).

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ – PRZYKŁAD 1 Ile wynosi całkowita wydajność procesu produkcyjnego wyrobu X? Operacja III Operacja IV Operacja V 150 szt. /h 140 szt. /h 170 szt. /h 135 szt. /h 150 szt. /h Wydajność procesu produkcyjnego wyrobu X wynosi 135 szt. /h Wydajność ograniczenia determinuje wydajność całego procesu produkcyjnego wyrobu X

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ Skoro zatem każdy system posiada co najmniej jedno ograniczenie, jedynie proces ciągłego doskonalenia systemu może być efektywnym narzędziem wykrywania i eliminowania ograniczeń. Zidentyfikuj ograniczenie Jeśli ograniczenie zostało przełamane, wróć do kroku pierwszego Podnieś wydajność ograniczenia Zdecyduj, jak wyeksploatować ograniczenie Podporządkuj wszystko podjętej decyzji Proces ciągłego doskonalenia w TOC

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ Marża pokrycia jestjakim określana jako różnica ze sprzedaży Ważność problemu, są wąskie gardła pomiędzy nie tylko przychodami w procesie produkcyjnym, w przeliczeniu na sztukę a jednostkowymi zmiennymi. napotyka na kolejny problem decyzyjny, kosztami który dotyczy przydzielenia priorytetów wyrobom przechodzącym przez wąskie gardło wewnątrz (CCR). Określenie priorytetowości W przypadku, gdy ograniczenie zdefiniowane przedsiębiorstwa (np. w wyrobów uzależnione od lokalizacji ograniczenia. przydzielenie W sytuacji, gdyodpowiednich analizowane procesie jest produkcji) czynnikiem determinującym jest ograniczenie (np. popyt, marży konkurencja), czynnikiem wpływającym na priorytetów jest zewnętrzne względny wskaźnik pokrycia na sztukę. Im wyższy ustalenie kolejności w planie produkcji jest jednostkowa marża pokrycia. wskaźnik tym większa priorytetowość produktu! marża pokrycia na sztukę (przerób) względna marża pokrycia = czas wykorzystania wąskiego gardła (czas CCR) W sytuacji gdy ograniczeniem jest rynek (a przedsiębiorstwo dysponuje nadmiarem mocy produkcyjnej), stosuje się priorytetowość zgodnie z maksymalizacją marży jednostkowej produktu (marża pokrycia na jednostkę produktu). Im wyższa jednostkowa marża pokrycia, tym większa priorytetowość produktu!

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ – PRZYPADEK 1 Kolejnym W Kolejną analizowanym rolą etapem controllingu przykładzie analizy logistyki wąskich maksymalną jest gardeł określenie zdolnością w działalności priorytetów produkcyjną controllingowej wśród każdej wyrobów maszyny jest Przedsiębiorstwo Uwzględniając listę produkcyjne priorytetową obuwia należy sportowego zaplanować zajmuje pełną się wielkość wytwarzaniem produkcji. 4 W jest Dane przechodzących określenie czas dotyczące planowanych pracy przez w produktów: wysokości zysków wąskiena 2400 gardło. podstawie minut Wplanu poniższej tygodniowo produkcji. tabeli (5 dni*8 godz*60 min). przedstawiono produktów: poniższej tabeli przedstawiono zapotrzebowanie poszczególnych wyrobów na czas Pierwszym krokiem wyznaczenie względnej analizy, marży zgodnie pokrycia dla z ciągłym poszczególnych doskonaleniem wyrobów. wg TOC, jest pracy wąskiego gardła (CCR). § buty sportowe damskie przeznaczone w tenisa: BD Tenis, identyfikacja ograniczeń. Identyfikującdo gry ograniczenie należy określić Przychód 75 505, 00 zł BD BD BM zapotrzebowanie czas pracy Prognozow poszczególnych zakładając § buty sportowena damskie przeznaczone do biegania: BDstanowisk, Jogging, BM Tenis popytu. Jogging Tenis Jogging Czas pracy Wykorzystanie zaspokojenie całego prognozowanego Obciążenie poszczególnych any popyt § buty sportowe męskie przeznaczone do gry w. CCR (min) tenisa: BM Tenis, CCR (min) Koszty materiału 54 195, 00 zł Cena sprzedaży (zł) 200 165 230 Popytprzy tygodniowy (szt. ) 120 popytu 100 90 130 stanowisk założeniu całkowitej realizacji na wszystkie produkty 190 zostało (szt. ) § buty sportowe męskie przeznaczone do biegania: BM Jogging. oszacowane w poniższej Koszt surowca (zł) 135 150 Cena sprzedaży (zł) tabeli. 200 120 165 230 190 BD Tenis 5 150 600 Marża brutto 21 310, 00 zł 65 30 80 40 Marża pokrycia (zł) BD BD BM BM Obciążenie Koszt surowca (zł) 135 150 8 Razem BM Tenis 90 720 Cięcie Tenis Jogging (min) stanowisk Czas CCR (min. ) 5 8 8 krojenia (min. ) 3 130 2 zł Łączenie 7 Utrzymanie firmy 11 500, 00 Szycie 6 7806 BM Jogging materiału elementów Czas krojenia (min. ) 360 200 720 910 2190 91, 25% Względna marża pokrycia Czas szycia (min. ) 5 8 8 13 10 6, 67 3, 75 2966 BD Jogging 379 810, 00 zł 8 Zysk Czas szycia (min. ) 600 800 720 780 2900 120, 83% Czas łączenia (min. ) 6 3 3 I IV Razem: II III 23964 Czas łączenia 720 jeden 300 operator 270 po 8520 1810 75, 42% Przy każdej z(min. ) maszyn pracuje godzin dziennie, 517 dni w Sumaryczny czas obróbki (min. ) 14 13 19 tygodniu. Każda maszyna taką samą wartość i taki sam koszt opracować utrzymania jej w Na Z powyższej podstawie tabeli wyznaczonych wynika, ma że względnych obciążenie stanowiska marż pokrycia odpowiedzialnego należy za szycie listę W analizowanym przykładzie zdecydowano na 11 pełne popytu na ruchu. Tygodniowy koszt utrzymania firmy wynosi 500 złzaspokojenie materiałów priorytetową przekracza produkcji wyrobów. maksymalną Najbardziej zdolność opłacalnym produkcyjną produktem maszyny jest (2400 obuwie min). BD Na podstawie przedstawionych zidentyfikować potencjalne produkty: BD Tenis, BM Tenisdanych, oraz należy BM Jogging. Pozostały czas pracy W ograniczenie Tenis, analizowanym natomiast najmniej procesie rentownym produkcyjnym BD Jogging. występuje zatem ograniczenie (wąskie gardło) określić priorytetowość. ograniczenia przeznaczono naoraz produkcję najmniej rentownego wyrobu – BD wewnętrzne, czyli wąskie gardło. Jogging – w ilości 37 sztuk.

RACHUNKOWOŚĆ PRZEROBOWA Miary efektywności Wskaźniki efektywności Rola controllingu logistyki w analizie wąskich gardeł nie kończy się jednak na identyfikacji ograniczeń oraz podporządkowaniu wszystkich procesów pod możliwości wąskiego gardła. Controller ma za zadanie wskazanie sposobu zminimalizowania (lub wyeliminowania) oddziaływania wąskiego gardła na procesy zachodzące w przedsiębiorstwie. Według założeń rachunkowości przerobowej zasadniczym celem każdego przedsiębiorstwa jest generowanie zysków zarówno teraz jak i w przyszłości.

RACHUNKOWOŚĆ PRZEROBOWA - MIARY Aby uzależnić od siebie zysk netto (Net Profit, NP) i zwrot z inwestycji (Return On Investment, ROI) rachunkowość przerobowa zgodnie z teorią ograniczeń korzysta z trzech miar efektywności : § przerób (throughput, T) – dotyczy wszystkich przychodów generowanych przez firmę, po odjęciu kosztów związanych z dostawą surowców, § inwestycje (investment, I) – czyli wszystkie koszty poniesione na zakup tego, co przedsiębiorstwo zamierza sprzedać, § nakłady operacyjne (operating expenses, OE) – odnoszą się do wszystkich pozostałych wydatków firmy, które prowadzą do przetworzenia inwestycji w przerób.

RACHUNKOWOŚĆ PRZEROBOWA - WSKAŹNIKI Wykorzystując omówione miary efektywności rachunkowość przerobowa określa następujące zależności: Przy pomocy przerobu, nakładów operacyjnych oraz inwestycji można zatem określić wpływ dowolnej decyzji na wynik finansowy przedsiębiorstwa. Zgodnie z przedstawionymi wzorami, należy dążyć do wzrostu T, przy jednoczesnym obniżeniu I oraz OE. Jednak każda decyzja, która powoduje wzrost wskaźnika ROI, jest decyzją pozytywnie wpływającą na wynik przedsiębiorstwa:

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ – PRZYPADEK 2 Asystent kierownika produkcji zaproponował optymalizację procesu łączenia elementów, która zwiększy jego wydajność obniżając czas wykonywania operacji z o 1 min na każdym wyrobie. Koszt wprowadzenia usprawnień – 1500 zł. Proponowana zmiana została przedstawiona w poniższej tabeli. BD do wzrostu BD BM BM procesu Proponowana zmiana nie doprowadzi efektywności Tenis że Jogging Tenis optymalizacja Jogging nie produkcyjnego. Jest to spowodowane faktem, przedstawiona tygodniowy jakim (szt. ) jest operacja 120 100 koszt 1500 90 zł, poniesiony 130 dotyczy. Popyt ograniczenia, szycia. Zatem na poprawę efektywności operacji łączenia elementów spowoduje jedynie Cena sprzedaży (zł) 200 165 230 190 zmniejszenie stopnia(zł) wykorzystania tego stanowiska. Ilość produkowanych butów Koszt surowca 135 150 nie wzrośnie, natomiast wzrosną inwestycje o 1500 zł, a nakłady operacyjne o Czas krojenia (min. ) 3 2 8 7 12, 50 zł miesięcznie (przyjęto amortyzację liniową na 10 lat, co daje 150 zł rocznie, szycia (min. ) 5 wzrostu 8 przerobu, 8 spadek NP 6 (o a więc. Czas 12, 50 zł miesięcznie). Tak więc brak wartośćCzas amortyzacji), powoduje, że ROI 5 jest ujemne, łączenia (min. ) 2 a więc 2 proponowana 3 optymalizacja procesu produkcyjnego jest nie do przyjęcia. Sumaryczny czas obróbki (min. ) 13 13 18 16

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ – PRZYPADEK 3 Analogicznie Uwzględniając Kolejnym etapem do listę przypadku priorytetową wąskich 1, kierowniczą należy gardeł zaplanować zdefiniować wpropozycji działalności pełną ewentualne wielkość controllingowej występowanie produkcji. W Przerób Po odrzuceniu wzrośnie przez oanalizy 1 620, 00 kadrę zł tygodniowo, nakłady optymalizacji operacyjne o procesu 2, 09 jest zł ograniczenia poniższej określenie tabeli planowanych zakładając przedstawiono zysków wprowadzenie zapotrzebowanie nawpodstawie proponowanych planu poszczególnych zmian. wyrobów Obciążenie na czas produkcyjnego (1000 zł/10 lat/12 miesięcy/4 tygodnie), przedstawionego aprzykładzie inwestycje 2, o produkcji. 1000 przygotowano zł. Zysk wzrośnie nowy projekt dzięki BD BD BM BM poszczególnych pracy wąskiego gardła stanowisk (CCR). przy założeniu całkowitej realizacji popytu na wszystkie inwestycji. temu o 1 617, 91 Proponowana optymalizacja można wyznaczyć zmniejszy z założeń czas TOC wykonywania (NP=T–OE=1620 operacji Stan przed zł, który Tenis Jogging Stan po Tenis Jogging produkty oszacowane w wyrobie, poniższej tabeli. szycia o zostało 2, 09=1617, 91) 1 minutę lub najako każdym różnicę między co jednocześnie zyskiem otrzymanym spowoduje wydłużenie w skutek optymalizacją optymalizacji sprzedaży (zł) przed 200 165 230 wynosi 190 zł. Prognozow czasu Cena optymalizacji, łączenia a elementów zyskiem również zmianą. o minutę. Tak więc Koszt zwrot inwestycji w stosunku 1000 Czas pracy Wykorzystanie Przychody 75 505, 00 84 415, 00 zł Obciążenie any popyt BD BD BM zł 135 BM tabela. Razem Koszt surowca (zł) 135 150 Szczegółowe rocznym wynosi: dane propozycji optymalizacji przedstawia CCR (min) 150 (szt. )Tenis Jogging (min) stanowisk 65 30 80 40 Marża pokrycia (zł) BD BD BM BM Koszty materiału 54 195, 00 zł 61 485, 00 zł Czas. BD krojenia (min. ) 360 200 720 910 2190 91, 25% Tenis 120 4 480 4 7 7 Czas CCR (min. ) Tenis Jogging 5 Czas. BM szycia (min. ) 480 700 630 650 2460 102, 50% 7 630 Tenis 90 Marża brutto 21 310, 00 zł 22 930, 00 zł Względna marża pokrycia 16, 25 4, 29 11, 4390 8, 00 Popyt tygodniowy (szt. ) 120 100 130 Czas. BM łączenia (min. ) 840 400 130 360 6505 2250 65093, 75% Jogging Cena sprzedaży (zł) I 200 IV 165 II 230 III 190 11 500, 00 11 91 zł 7 502, 09 zł 637 BD Jogging Utrzymanie firmy Proponowana zmiana wyeliminowania wąskiego gardła Koszt surowca (zł) nie spowoduje 135 150 na 2397 Razem: Kolejność na wliście priorytetowej nie zmianie. Tak więc stanowisku szycia, jednak znacznym stopniu do jego Zysk 9 810, 00 zł uległa 11 427, 91 Czas wyrobów krojenia (min. ) 3 przyczyni 2 się 8 zł minimalizacji. 7 zdecydowano się na ponowne produkty: elementów BD Tenis, BM Natomiast zwiększenie czasu zaspokojenie wykonania popytu operacjinałączenia nie Czas szycia (min. ) 4 7 7 5 Tenis oraz BM Jogging. Pozostały pracy ograniczenia przeznaczono na spowoduje przeciążenia stanowiska. czas Ponownie należy zatem określić listę Czas łączenia (min. ) 4 4 5 produkcję BD Jogging, tym razem w ilości 917 sztuk. priorytetową wyrobów. Sumaryczny czas obróbki (min. ) 14 13 19 17

RACHUNKOWOŚĆ PRZEROBOWA TOC analizuje również wpływ ograniczeń zewnętrznych, które oddziałują na procesy zachodzące w przedsiębiorstwie. W odróżnieniu od wąskich gardeł, przedsiębiorstwo nie ma wpływu na minimalizację ograniczenia zewnętrznego. W przypadku występowania ograniczenia w otoczeniu firmy, należy jedynie dostosować procesy biznesowe do tej bariery.

ANALIZA WĄSKICH GARDEŁ – PRZYPADEK 4 Uwzględniając Wprowadzona Na W sytuacji podstawie występowania listę optymalizacja tych priorytetową danych ograniczenia należy CCR należy (omówiona zidentyfikować zewnętrznego zaplanować w przypadku nie pełną występowanie korzysta wielkość 3) doprowadziła się ze ograniczenia produkcji. wskaźnika do W znacznegotabeli zakładając względnej poniższej pełne marży wzrostu przedstawiono zaspokojenie pokrycia. wygenerowanego Wzapotrzebowanie popytu tym przypadku na zysku. wszystkie Jednak poszczególnych listę produkty. priorytetową po upływiewyrobów roku, ustalapopyt na sięczas na obuwiewąskiego podstawie pracy do jednostkowej gry wgardła tenisa(CCR). spadł marżyopokrycia 10 par tygodniowo (czyli na podstawie dla BD Tenis przerobu). oraz o 10 par dla BD spowodowany BD BM BM Razem Obciążenie BM Tenis. Spadek popytu jest wzrostem cen tych produktów o 20 zł. Prognozo BD Rzeczywist BD BM Tenisinformację, Jogging Tenis Jogging (min) stanowisk Natomiast odbiorca przekazał że jego magazyn jest w stanie przyjąć Marża BM Absolutna wany Tenis Joggingzaistniałych Tenis marża Jogging y popyt jedynie towar (min. ) o łącznej wartości par okolicznościach Czas krojenia 300 390 200 butów. 640 Przypokrycia 910 2050 85, 42% popyt (szt. ) pokrycia (zł) Cena sprzedaży (zł)ma za zadanie 220 przeanalizowanie 165(zł) 250 kadra kierownicza obecnej 190 sytuacji 400 (szt. )700 560 650 2310 96, 25% Czas szycia (min. ) przedsiębiorstwa. Koszt surowca (zł) 80 135 100 150 80 135 8000150 BM Tenis Czas łączenia (min. ) Marża pokrycia (zł) BD Tenis 700 400 320 650 2070 86, 25% BM 40 85 100 BD 30 85 BM 8500 100 BD Tenis Jogging 130 40 5200 BM Jogging Z powyższej tabeli wynika, że obecna II 100 sytuacja IV 100 spowodowała I 80 przesunięcie III 130 Popyt tygodniowy (szt. ) 100 80 30 nie jest 2400 ograniczenia na zewnątrz przedsiębiorstwa. Operacja szycia już zatem BD Jogging Cena sprzedaży (zł) 165 190 220 250 Zakładając, że przedsiębiorstwo ma możliwość całkowitego zaspokojenia rynku, wąskim gardłem procesu produkcyjnego. Jako ograniczenie 100 Razem: należy 24 zdefiniować można zaplanować produkcję wszystkich 135 wyrobów 135 zgodnie 150 z prognozowanym Koszt surowca (zł) 150 popyt na obuwie sportowe. popytem. Jednak należy pamiętać, że w analizowanym Przedstawiona prognoza marży pokrycia pokazuje, że zmiana popytu Czas krojenia (min. ) absolutnej 3 2 przypadku 8 zarysowało 7 się kolejne ograniczenie zewnętrzne, jakim jestopojemność magazynowa odbiorcy. Z oraz ceny spowodowała zmniejszenie zysku 900 zł, co daje jednak nadal bardzo Czas szycia (min. ) 4 7 7 tego względu należy zrezygnować z pełnej produkcji wyrobu BD Jogging, gdyż 5 nie ten korzystną wartość tygodniowego zysku (zakładając, że koszt utrzymania firmy Czas (min. ) 7 4 4 5 cechuje się łączenia najniższą marżą pokrycia. ulegnie zmianie, to zysk=24100 zł-11502, 09 zł= 12597, 91 zł). Sumaryczny czas obróbki (min. ) 14 13 19 17

TEMATY POKREWNE Pod poniższymi linkami można znaleźć inne prezentacje, opracowane przez Wyższą Szkołę Logistyki, o podobnej tematyce: Planowanie i sterowanie produkcją

61 -755 POZNAŃ UL. E. ESTKOWSKIEGO 6 Rektorat tel. 61 850 47 81 Dziekanat tel. 61 850 47 64 Księgowość tel. 61 850 47 79 Kadry tel. 61 850 47 71 fax 61 850 47 89 rektorat@wsl. com. pl www. wsl. com. pl DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ