Projekt JAK SKUTECZNIE I EFEKTYWNIE UCZY DOROSYCH WE

Projekt: JAK SKUTECZNIE I EFEKTYWNIE UCZYĆ DOROSŁYCH WE WSPÓŁCZESNEJ EUROPIE Nr projektu: 2017 -1 -PL 01 -KA 104 -038217 STYLE UCZENIA SIĘ DOROSŁYCH mgr Elżbieta Tomaszewska – koordynator projektu Projekt jest współfinansowany w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+ Sektor - Edukacja dorosłych, Akcja 1 Mobilność Edukacyjna

Uczeń/słuchacz dorosły • to osoba dorosła, która podlega zorganizowanemu oddziaływaniu i podejmuje, w miarę świadomie, trud uczenia się za pomocą różnych źródeł wiedzy (wg F. Urbańczyka)

Cechy charakterystyczne ucznia dorosłego • ma na tyle plastyczną psychikę, że może podlegać świadomemu i celowemu „oddziaływaniu oświatowemu” • jest zdolny do funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych, uczy się tych informacji i umiejętności, które są konieczne do prawidłowego rozwiązywania problemów życiowych • wykonuje pracę zawodową, jego rozwój umysłowy i fizyczny jest zaawansowany, • jest doświadczony życiowo, ma ukończone 18 lat życia, cechuje go poważny i odpowiedzialny stosunek do życia, równowaga wewnętrzna, rozbudzona potrzeba samodzielności, duża odporność na trudności życiowe.

Możliwości uczenia się ludzi dorosłych • UCZENIE SIĘ SZTUCZNE • UCZENIE SIĘ NATURALNE • UCZENIE SIĘ DROGĄ POZNANIA PRZEZ DZIAŁANIE I MYŚLENIE

UCZENIE SIĘ SZTUCZNE • polega na zetknięciu ucznia z treściami, doprowadzenie ucznia do ich zrozumienia, dokładnego przyswojenia pamięciowego, umiejętności odtwarzania ich w miarę potrzeby. • Dorośli uczą się treści w oderwaniu od zastosowania praktycznego. • Przeważa pamięciowe i dosłowne uczenie się. • Nie zawsze jest zgodne z rzeczywistością zakładając, że dobre opanowanie teorii umożliwia zastosowanie jej w praktyce. Teorię tą charakteryzuje dogmatyzm, konserwatyzm. • Nie wszystkim dorosłym odpowiada intelektualny charakter nauki i rozczłonkowanie treści na przedmioty, konieczność częstego abstrakcyjnego myślenia, utrwalania pamięciowego. • Nauczanie takie występuje często na kursach.

UCZENIE SIĘ NATURALNE • podstawą wiedzy są sytuacje z życia, praktyczne grupy rozwiązań, szukanie najwłaściwszej odpowiedzi, jest to uczenie przez działanie, próby, błędy. • Zdobywa się wiedzę działając i podejmując próby przezwyciężenia konkretnych trudności. • Konieczne są zdolności językowe (wysławiania się), potrzebne do opisania tego co zostało dokonane. • Rola nauczyciela polega na wysunięciu konkretnych problemów i zachęcanie do ich rozwiązania. • Dorosły nie musi uczyć się pamięciowo sformułowań i definicji, a jeżeli wystąpi później błąd to i tak jego wysiłek nie pójdzie na marne bo udowodni, że takie rozwiązanie jest możliwe. • Ten tok postępowania dydaktycznego jest żmudny i czasochłonny, obejmuje też stosunkowo wąski zakres uogólnień teoretycznych do których się dochodzi. • Wynika z tego, że wnioski teoretyczne można formułować po nagromadzeniu sporej liczby rozwiązań konkretnych problemów.

UCZENIE SIĘ DROGĄ POZNANIA PRZEZ DZIAŁANIE I MYŚLENIE • punktem wyjścia są rzeczywiste sytuacje, od których uczeń dorosły przechodzi do teoretycznego opracowania uogólnień, które następnie sprawdza w praktyce i wykorzystuje w dalszym poznaniu rzeczywistości. • Takie uczenie się umożliwia uzyskanie trwałej wiedzy, rozwija zainteresowania, pozwala znajdować sposoby zmiany rzeczywistości.

Edukacja dorosłych • nieustający formalny/nieformalny proces uczenia się, • którego podmiotami są dojrzali ludzie, podejmujący się danej aktywności • w celu: zdobycia wiedzy, podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych i lepszego zrozumienia świata (CONFINTEA, Deklaracja Hamburska 1997).

I Etap rozwoju człowieka dorosłego • W psychologii rozwojowej wyodrębniane są trzy etapy rozwoju człowieka dorosłego (Turner i Helms, 1999, s. 545 i nast. ). • Wczesna dorosłość (od 20 do 30 -40 lat) charakteryzująca się najwyższym poziomem zdolności przyswajania i stosowania wiedzy oraz pojawiającym się relatywizmem w myśleniu, ułatwiającym wzajemne zrozumienie.

II Etap rozwoju człowieka dorosłego • • • Kolejnym okresem jest średnia dorosłość (od 30 -40 do 50 -60 lat), podczas której większość zdolności intelektualnych utrzymuje się na ustabilizowanym poziomie. Wraz z wiekiem obniża się wprawdzie prędkość przetwarzania informacji i reakcji, ale tylko w sytuacjach, w których czas jest odmierzany np. w minutach. Osoby w wieku średnim mają tendencję do wolniejszego analizowania i rozwiązywania problemów ze względu na odnoszenie ich do własnego, bogatego doświadczenia. Jednakże doświadczenie to i nieustanna aktywność umysłowa niwelują problemy z pamięcią i koncentracją. Ważnym elementem w tym okresie jest także większa indywidualizacja kształcenia. Szkolenie osób w tym wieku powinno być w dużej mierze oparte na reorganizacji i doskonaleniu nabytych przez nie wcześniej sprawności, powinno także uwzględniać bogatą wiedzę życiową uczestników szkolenia i zgromadzone przez nich doświadczenia.

III Etap rozwoju człowieka dorosłego • Ostatni, trzeci okres, to późna dorosłość (powyżej 55 -66 lat), • charakteryzująca się spadkiem inteligencji płynnej (genetycznie wrodzonej) przy jednoczesnym utrzymywaniu się na stałym poziomie, a niekiedy nawet wzroście, inteligencji skrystalizowanej (społecznej). • Jest to etap równowagi pomiędzy logiczno-rozumową sferą poznania i obszarem intuicyjno- emocjonalnym (Harwas-Napierała i Trempała, 2001, s. 263 i nast. ).

Style uczenia się dorosłych • W procesie uczenia się dorosłych, należy uwzględnić przede wszystkim metody aktywizujące dorosłego uczącego się tak, by umożliwić mu kształcenie się przez działanie. • Ważnym elementem jest również zwrócenie uwagi na preferowany indywidualny styl uczenia się. • Istnieje kilka typologii stylów uczenia się. • Jeden z modeli został opracowany przez Petera Honey’a i Alana Mumforda, którzy zainspirowani cyklem Kolba opracowali również kwestionariusz pozwalający na określenie stylu uczenia się dorosłych:

Style uczenia dorosłych wg. Honey’a i Mumdorfa

Style uczenia dorosłych wg. Honey’a i Mumdorfa • W procesie dydaktycznym edukator powinien uwzględnić fakt, że każdy uczący się preferuje jeden z powyższych stylów uczenia się, korzysta jednak również z pozostałych. • Stosowane na zajęciach metody muszą więc umożliwiać realizację wszystkich etapów nabywania wiedzy, zdobycie praktycznych umiejętności w oparciu o doświadczenie oraz wykorzystanie przez wszystkich uczących się mocnych stron własnego stylu uczenia się i związanym z nim charakterystycznych zachowań.

Style uczenia dorosłych wg. Honey’a i Mumdorfa • Osoba dorosła postrzega proces uczenia się jako wyzwanie i uczy się tym łatwiej, im wyraźniej sprecyzowany jest cel, im bardziej nowa wiedza i nowe umiejętności nawiązują do znanych jej obszarów życia oraz do istniejących już w jej umyśle pojęć i wyobrażeń. • Ważnym na zajęciach jest możliwość pracy zespołowej, pracy we własnym tempie i uwzględnienie preferowanego stylu uczenia się. • Dużą rolę odgrywa również atmosfera podczas zajęć.

Style uczenia się dorosłych

Metody uczenia dorosłych • Dorośli nie uczą się gorzej niż młodzież, ale inaczej. • Badania potwierdzają, że mózg nie traci z wiekiem zdolności do uczenia się, a wręcz przeciwnie możliwości ludzkiego umysłu zdają się być nieograniczone. • Zdolności do uczenia nie zmieniają się zatem, pogarsza się jednak słuch, wzrok i pamięć, mogą wystąpić problemy z percepcją. • Efektywność różnych metod uczenia się osób dorosłych została przetestowana w National Training Laboratories w Bethel (USA), na podstawie przeprowadzonych badań opracowano tzw. piramidę uczenia się (ang. learning pyramid). • W procesie uczenia się bez bariery wieku należy uwzględnić więc przede wszystkim metody aktywne i, jeśli to możliwe, częściowo lub w całości zrezygnować z pasywnych.

Piramida uczenia się dorosłych

Bariery w uczeniu się i nauczaniu dorosłych

Bariery w uczeniu się i nauczaniu dorosłych

Składniki procesu andragogicznego

Modele pracy z dorosłymi ludźmi

Wykorzystanie ICT w kształceniu dorosłych • Nowym trendem w kształceniu dorosłych, który w ostatnich latach wydaje się być jednym z najszybciej rozwijających się jest upowszechnienie edukacji nieformalnej i incydentalnej. • Oznacza to dochodzenie do nowych kompetencji bez korzystania z programów prowadzonych przez podmioty kształcące/szkolące (bez nauczyciela/instruktora/trenera), przez samodzielną aktywność podejmowaną w celu osiągnięcia określonych efektów uczenia się, i/lub przez uczenie się niezamierzone.

Wykorzystanie ICT w kształceniu dorosłych • Popularyzacji tej koncepcji kształcenia dorosłych, niewątpliwie sprzyja rozwój Internetu i nowoczesnych technologii, a w szczególności mediów społecznościowych oraz wyraźnie dostrzegalnego w Internecie nurtu Web 2. 0. • Oprócz Internetu również rozwój technologii i narzędzi mobilnych odgrywa znaczącą, wspierającą rolę w uczeniu się osób dorosłych. • Społecznościowe uczenie się dorosłych może odbywać się nie tylko poprzez popularne serwisy jak Facebook, You. Tube, czy Twitter, ale także na różnych platformach edukacyjnych, wortalach, specjalistycznych forach dyskusyjnych czy poprzez prowadzenie bądź regularne czytanie autorskich blogów.

Wykorzystanie ICT w kształceniu dorosłych • Dzięki rozwojowi ICT możliwe stało się rozpowszechnienie nowoczesnych form kształcenia dorosłych takich jak: e-learning, blended learning czy m-learning (polegający na wykorzystywaniu w procesie kształcenia technologii mobilnych).

Blended learning • Jak wykazują badania w przypadku kształcenia osób dorosłych jednym z bardziej skutecznych rozwiązań może być blended learning. • Polega on na niejako „naturalnym” połączeniu w procesie kształcenia nauczania tradycyjnego z zastosowaniem nowoczesnych technologii. • Najczęstszą formą szkoleń blended learning jest połączenie zajęć tradycyjnych z zajęciami realizowanymi przez Internet. • W procesie mieszanym stosowane są zarówno tradycyjne narzędzia i metody nauczania, jak i te nowe, głównie związane z e-learningiem w celu osiągnięcia jak najwyższej skuteczności. • Blended learning łączy mocne strony szkoleń elektronicznych (oszczędność czasu, zasobów, nauka w dowolnym dla uczestnika miejscu i terminie) z bezpośrednim kontaktem z trenerem czy grupą warsztatową, stwarza możliwość przećwiczenia zagadnień w kontakcie bezpośrednim.

Zasady uczenia się dorosłych • dorośli muszą wiedzieć, dlaczego potrzebują się uczyć; • dorośli chcą i potrzebują uczyć się przez doświadczenie; • dorośli podchodzą do uczenia się jak do rozwiązywania problemów; • dorośli uczą się najlepiej wtedy, gdy temat jest dla nich wartością bezpośrednią (Malcolm Knowles, 1972).

Edukator dorosłych • Edukatorem dorosłych jest każdy, kto jest odpowiedzialny za pomaganie uczącym się dorosłym (Malcolm S. Knowles).

Cechy trenera w edukacji dorosłych • • • Wiedza specjalistyczna - trener powinien zdawać sobie sprawę z tego, co jest korzystne dla dorosłych w procesie ich edukacji, a także być przygotowanym merytorycznie do przekształcenia wiedzy we wskazówki dotyczące procesu uczenia się. Empatia - trener powinien mieć realistyczny obraz potrzeb i oczekiwań ucznia. Powinien także potrafić dopasować wskazówki i polecenia do poziomu doświadczeń i stopnia rozwoju uczestnika procesu szkoleniowego. Entuzjazm - zaangażowanie i działania animacyjne prowadzone przez trenera. Powinien on ponadto cenić to, czego uczy i wyrażać swoje zaangażowanie poprzez odpowiedni poziom emocji, ruchu i energii podczas prowadzonych zajęć. Przejrzystość - wyraża się głównie przez siłę języka i organizacji trenera. Większość uczniów musi być w stanie go zrozumieć i podążać za jego wskazówkami. Trener natomiast powinien umożliwiać uczniom poszerzenie rozumienia treści, jeśli nie były one wystarczająco jasno przedstawione za pierwszym razem. Żaden uczestnik szkolenia nie będzie w stanie nauczyć się niczego, co uzna za niemożliwe do nauczenia się lub gdy sama sytuacja szkolenia będzie dla niego niekomfortowa (M. S. Knowles)

Edukacja dorosłych w XXI wieku

Dziękuję za uwagę