Projekt edukacyjny Osignicia staroytnych cywilizacji 1 Plan prezentacji

Projekt edukacyjny Osiągnięcia starożytnych cywilizacji 1

Plan prezentacji � � � Cel projektu Architektura starożytności Jacek Sztuka starożytności Marian Medycyna starożytności Marian Nauka starożytności Radosław Osiągnięcia wojskowe i techniczne Michał 2

Plan prezentacji 1. 2. 3. 4. 5. 6. Cel projektu Architektura starożytności Sztuka starożytności Medycyna starożytności Nauka starożytności Osiągnięcia wojskowe i techniczne 3

Cel projektu Prezentacja osiągnięć starożytnych cywilizacji STAROŻYTNOŚĆ ok. 4000 r. 476 r. Przed nasza erą Narodziny Chrystusa Nasza era 4

Plan prezentacji 1. Cel projektu 2. Architektura starożytności Jacek Kukulski 3. Sztuka starożytności Marian Nehrebecki 4. Medycyna starożytności Marian Nehrebecki 5. Nauka starożytności Radosław Mierzwa 6. Osiągnięcia wojskowe i techniczne Michał Libiszewski 5

Architektura starożytności Egipt Najstarsze grobowce faraonów budowane przez Egipcjan nazywane były piramidami. ◦ Wyglądały podobnie do kopców o ukośnych ścianach, pod którymi, w głębi ziemi, składano zwłoki faraonów lub wysoko postawionych Egipcjan. Grobowce te z roku na rok były coraz bardziej rozbudowywane, aż w końcu przybrały kształt i wielkość okazałych piramid, jakie do dziś możemy podziwiać w Egipcie. Wznoszono je jeszcze za życia faraonów, ponieważ ich budowa trwała bardzo długo. Do ich budowy wykorzystywano wielkie ilości kamienia, który transportowano Nilem z miejsc oddalonych nawet o 900 km. ◦ Wewnątrz grobowców tworzone były labirynty. W późniejszym okresie nie wznoszono już piramid, których budowa wymagała czasu i wielkiego nakładu materiałów, tylko budowano podziemne krypty. Oprócz grobowców Egipcjanie budowali imponujące świątynie lub posągi. Najważniejszym z nich jest posąg Sfinksa. 6

Architektura starożytności Egipt Rozwój architektury starożytnego Egiptu obejmuje okres od czwartego tysiąclecia p. n. e. do IV w. naszej ery. Całą tę epokę cechowała jedność artystycznych form, ciągłość rozwoju oraz funkcja służebna wobec władców i religii. W Egipcie dominowały surowce kamienne jak wapień, piaskowiec, alabaster, granit i bazalt. Najstarsze zachowane szczątki osad i cmentarzyska pochodzą z czwartego tysiąclecia p. n. e. Zostały odnalezione w pobliżu miejscowości Merimde, Fajum, Badari, Abydos, Amra i Gerza. Domy Egipcjan wznoszone w tym czasie to szałasy z trzciny i papirusu, później z rzecznego mułu na szkielecie z drewna. Odnalezione groby mieszkańców osad najczęściej miały owalny kształt, ściany i stropy wzmocnione drewnem i matami. Zmarłych grzebano w pozycji skurczonej, z głową skierowaną na południe i twarzą zwróconą na zachód. Wierzono, że dusza zamieszkuje ciało także po śmierci, a gdy ciało ulegnie rozkładowi, zamieszka w wizerunku (rzeźbie lub portrecie) zmarłego. 7

Architektura starożytności Egipt W okresie Starego Państwa utrwalił się kanon obowiązujący, z małymi wyjątkami, przez cały okres rozwoju architektury i sztuki starożytnego Egiptu. Ścisłe przestrzeganie wymogów kanonu wymusiło wysoki i wyrównany poziom artystyczny w starożytnym Egipcie. Kanon dotyczył: ◦ kompozycji i sposobu przedstawiania w rzeźbie postaci: ◦ królowie przedstawiani byli jako osoby młode, w pozycji siedzącej lub kroczącej. Ich postacie były najwyższe – wizerunki innych osób były znacznie mniejsze; urzędników przedstawiano bardziej swobodnie, w scenach stanowiących wizytówkę wykonywanego przez nich zawodu; lud – zawsze w ruchu, przy pracy. 8

Architektura starożytności Egipt W płaskorzeźbie, malarstwie i w rysunku postać przedstawiana była zgodnie ze stałymi zasadami: głowa i kończyny z profilu, barki i oko en face (frontalnie), biodra w ujęciu 3/4 - była to metoda ujmowania człowieka z kilku perspektyw jednocześnie, w przekonaniu, że żaden ważny szczegół nie ujdzie w ten sposób uwagi patrzącego. Egipcjanie potrafili przedstawić postać człowieka w dowolnym oglądzie, ale odstępstwa od obowiązującej zasady czyniono tylko wyjątkowo, w odniesieniu do obcokrajowców lub ludzi niższego stanu; Obrazy komponowane były w układach pasowych, to znaczy, że malowidła były oparte na tzw. liniach bazowych, co nam kojarzyć się może na przykład z komiksami. Kolumny i filary przedstawiane na obrazach stylizowano na kształt pni i łodyg roślin, o głowicach naśladujących formę kwiatu lotosu lub liści palmowych. 9

Piramida Dżesera Świątynia Hatszepsut Kartusz Egipski obelisk 10

Architektura starożytności Grecja Zabytki architektury Grecji to przede wszystkim liczne świątynie bóstw. Nie były one miejscem gromadzenia się wiernych, tylko po prostu domem jakiegoś boga, dlatego ich rozmiary nie były zbyt duże. 11

Architektura starożytności Rzymianie po części wzorowali się na architekturze Grecji, jednak w budownictwie można dostrzec pewne różnice. Podstawowym budulcem domów mieszkalnych była cegła i drewno, natomiast kamień służył do budowy murów miejskich. 12

Porządek joński Około stu lat wykształcił się bardziej dekoracyjny styl joński. Jego charakterystycznymi cechami były woluty (ślimacznice) na głowicach oraz akroteria. Kolumny jońskie różniły się od doryckich tym, że były smuklejsze i posiadały bazę. 13

Porządek koryncki Styl koryncki powstał w Atenach w V wieku p. n. e. Kolumny korynckie były najsmuklejsze i charakteryzowały się bogato zdobionymi kapitelami. Ważną ozdobą korynckich głowic były liście akantu, rośliny rosnącej w krajach basenu morza. 14

Rzym po części wzorował się na architekturze Grecji. Jednak w architekturze Rzymu można dostrzec różnice. Podstawowym budulcem pod domy mieszkalne to cegła i drewno natomiast kamień służył do budowy murów miejskich. 15

Akwedukty Akwedukty „ciąg wodny” był wodociągiem doprowadzającym wodę ze źródeł do miast, fontann i łaźni. Sukces rzymskich akweduktów tkwił w technice budowy arkad, która pozwoliła. Rzymianom na przerzucanie wodociągów nad dolinami i nierównościami terenu znacznie skracając długość ich trasy. 16

Termy to rzymskie łaźnie, duży kompleks budynków, w których znajdowały się między innymi: ◦ szatnia ◦ baseny z zimną, ciepłą i gorącą wodą ◦ sale do masaży ◦ sala z parą wodną (sauna) ◦ sala do wypoczynku 17

Koloseum Budowę Koloseum rozpoczął cesarz Wespazjan w 72 r. n. e. , a zakończył ją jego syn Tytus w 80 r. Koloseum pełniło rolę amfiteatru, w którym odbywały się walki gladiatorów. 18

Plan prezentacji 1. 2. 3. 4. 5. 6. Cel projektu Architektura starożytności Sztuka starożytności Medycyna starożytności Nauka starożytności Osiągnięcia wojskowe i techniczne 19

Sztuka starożytna SZTUKA STAROŻYTNA jej częściami składowymi są: sztuka starożytnych Egipcjan, Greków i Rzymian. 20

Sztuka starożytnego Egiptu rozwijała się przede wszystkim w IV tysiącleciu p. n. e. Służyła budowaniu wizerunku władzy państwowej i celom religijnym. ◦ MALARSTWO: ścienne, na papirusach Sztuka starożytnego Egiptu była bardzo kolorowa Portrety z Fajum Relief 21

Sztuka starożytnego Egiptu ◦ RZEŹBA: w kamieniu, w drewnie posągi władców i dostojników Władca Mykerinos z żoną Kolosy Memnona ◦ RZEMIOSŁO ARTYSYCZNE: naczynia, biżuteria, wyroby ze szkła, meblarstwo Amenhotep III z Luksoru Agat 22

Sztuka starożytnej Grecji ◦ Mianem tej sztuki określa się twórczość Greków na Półwyspie Bałkańskim, wyspach Morza Egejskiego, w Azji Mniejszej, południowej Italii, na Sycylii oraz wybrzeżach Morza Śródziemnego i Czarnego. ◦ MALARSTWO: Grecja zasłynęła malarstwem wazowym 23

Sztuka starożytnej Grecji ◦ RZEŹBA: ◦ Początki rzeźby greckiej sięgają IX wieku p. n. e. ◦ Do najstarszych dzieł należą niewielkie figurki o uproszczonych kształtach. Rzeźba Polikleta AMAZONKA Rzeźba Myron DYSKOBOL Czasy hellenistyczne GRUPA LAOKONA 24

Sztuka starożytnego Rzymu Jest to sztuka państwa rzymskiego: miasta - Rzymu, prowincji oraz Italii. Najważniejszym ośrodkiem był Rzym, ale pełny obraz kanonów obowiązujących od VI w. p. n. e do początków V w. n. e dały miasta takie jak Pompeje i Herkulanum. MALARSTWO: malarstwo ścienne Mozaika 25

Sztuka starożytnego Rzymu RZEŹBA: ◦ Rzeźba rzymska rozwijała się w ścisłej zależności od greckiej. ◦ Łuki triumfalne i monumentalne kolumny zaliczyć należy do form istniejących na pograniczy architektury i rzeźby. Kolumna Trajana Łuk Konstantyna Portret Juliusz Cezar 26

Plan prezentacji 1. 2. 3. 4. 5. 6. Cel projektu Architektura starożytności Sztuka starożytności Medycyna starożytności Nauka starożytności Osiągnięcia wojskowe i techniczne 27

Starożytna medycyna Medycyna starożytna to zbiór kierunków medycznych uprawianych w starożytności na Wschodzie, w Grecji i w Rzymie. Od najdawniejszych czasów ludzie starali się zapobiegać chorobom, leczyć rany po polowaniach i bitwach. Historię początków medycyny greckiej możemy poznać dzięki „Korpus Hippocrateum” – kolekcji greckich rozpraw medycznych zebranych przez Hipokratesa. Początkiem uprawiania medycyny było powstrzymywanie się od szkodliwych pokarmów, które powodowały choroby. Na początku medycyna obracała się w sferze magii. Tym, kto uzdrawiał był kapłan lub szaman. Wraz ze wzrostem znaczenia świątyń, kapłani stali się pierwszymi „lekarzami”. 28

Starożytna medycyna w Grecji Asklepios w mitologii greckiej heros, bóg sztuki lekarskiej. Niezwykły rozwój w dziedzinie medycyny i zdrowia osiągnęli Grecy. ◦ Lekarze skupieni byli wokół świątyń Asklepiosa. ◦ Uważano, że dla zdrowia bardzo istotny jest sen, leczono ziołami, a nawet przeprowadzano proste operacje. Hipokrates – ojciec medycyny Dorobek medycyny greckiej pozostał żywą nauką przekazaną czasom nowożytnym 29

Starożytna medycyna w Grecji Przysięga Hipokratesa 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Przysięgam i wzywam Apollona lekarza i Asklepiosa, i Hygieję, i Panakeję, i wszystkich bogów i boginie na świadków, że tę przysięgę i tę umowę będę wypełniać według mych zdolności i mego rozumu. Będę tego, który mnie tej sztuki nauczył, poważać na równi z moimi rodzicami, dopuszczę go do uczestnictwa w moich dochodach, i jemu, jeśli w potrzebie będzie, z mojego (majątku) oddać, jego potomków jak braci traktować i tej sztuki wyuczyć, bez zapłaty i umowy. I zobowiążę do udziału w przepisach, wykładach i wszelkich innych naukach moich synów i synów mojego nauczyciela, i związanych umową i według lekarskiego obyczaju zaprzysiężonych uczniów, nikogo jednak poza nimi. Będę podejmować lekarskie decyzje dla pożytku chorego zgodnie z mymi zdolnościami i moim osądem, strzec się będę jednak przed tym, by użyć ich na szkodę i w nieprawny sposób. Także nikomu nie podam śmiertelnego środka, także nawet, gdy będę o to proszony, i nikomu nie będę przy tym doradzał; również nie podam żadnej kobiecie środka do spędzenia płodu. W czystości i pobożności będę zachowywać moje życie i moją sztukę. Nie będę kroił, nawet cierpiącego na kamień, lecz pozostawię to mężom, którzy rzemiosło to wykonują. Do wszystkich domów, do których wejdę, wejdę dla pożytku chorego, wolny od wszelkiej świadomej nieprawości i wszelkiego występku, zwłaszcza od płciowego nadużywania kobiet i mężczyzn, wolnych i niewolników. To, co w czasie leczenia lub poza moją praktyką w obcowaniu z ludźmi usłyszę i zobaczę, i co nie wolno powtarzać, przemilczę i będę strzec jak tajemnicy. Jeśli wypełnię tę przysięgę i jej nie złamię, niech będzie mi dane, w moim życiu i w mojej sztuce zajść daleko, i zyskać poważanie u ludzi na wsze czasy; jeśli ją jednak przekroczę i złamię, nich spotka mnie los przeciwny". 30

Starożytna medycyna w Rzymie APTEKI ◦ Wiele kuracji przepisywanych przez lekarzy rzymskich opierało się na ziołach. Aptekarze, wedle poleceń lekarzy, sporządzali ziołowe mieszanki. Pliniusz Starszy w swoim dziele "Historii naturalnej" zamieszcza opis ziół używanych przez Rzymian i wymienia ponad 40 nazw różnych roślin. ◦ Nadzwyczaj popularnym składnikiem mieszanek leczniczych był czosnek! 31

Starożytna medycyna w Rzymie Chirurgia Ciągłe wojny -> opatrywanie rannych było u Rzymian niemal na porządku dziennym. Lekarz Galen nauczył się podobno pewnych zabiegów chirurgicznych, opiekując się rannymi gladiatorami. Najpełniejszy obraz pracy rzymskich chirurgów daje nam traktat autorstwa wspomnianego Korneliusza Celsusa, dotyczący zabiegów medycznych. Rzymscy lekarze znali również środki znieczulające. 32

Starożytna medycyna w Rzymie Stomatologia ◦ Stomatologia starożytnych Rzymian była dobrze rozwinięta. ◦ Przedstawiciel medycyny starożytnego Rzymu, Cornelius Aulus Celsus (zmarły 48 roku p. n. e. ), również zawarł w swoim dziele "De medicina libri octo", jak należy usuwać zęby. 33

Plan prezentacji 1. Cel projektu 2. Architektura starożytności Sztuka starożytności Medycyna starożytności Nauka starożytności Osiągnięcia wojskowe i techniczne 3. 4. 5. 6. 34

Osiągnięcia starożytnych w nauce Nieznane są nam imiona odkrywców z zamierzchłych czasów. Nie wiemy kto odkrył sposób wyrobu szkła. Nie znamy imion tych, którzy opracowali techniki pozyskiwania złota, miedzi i innych metali. Nie dowiemy się kto był nauczycielem budowniczych dymarek koło Nowej Słupi. Kto poznał litery i zaczął pisać? Na szczęście zachowały się imiona wielu mędrców Hellady i Rzymu. Używając rozumu poznawali otaczający ich wtedy Świat, ten sam co otacza nas, mimo że usilnie Go zmieniamy. Każdy mędrzec był uczniem innego myśliciela i sam miał w swojej szkole wielu uczniów. Stworzyli oni fundament europejskiej filozofii - królowej nauk, matematyki – ścisłego języka poznania. Odkryli cechy Ziemi, naszego układu planetarnego i gwiezdnego. Swą myślą sięgnęli atomów i budowy materii. Spisywali też całą znaną wówczas wiedzę często w wielu tomach będąc pierwszymi encyklopedystami.

Hua hsueh, badanie przemian chemia Osiągnięcia dzisiejszej chemii mają swoje podwaliny w starożytności. Właśnie wtedy wielu mędrców zaczęło odkrywać takie przedmioty jak: złoto, miedź, szkło. Zadziwiające może się okazać jak wiele materiałów było odkrytych tak dawno. Archeolodzy znaleźli w Ur szklane koraliki liczące sobie już 7000 lat. Tutenchamona pochowano w złotej trumnie w 1344 r. p. n. e. Z czasów jego panowania pochodzi najstarsza mapa złotonośnych terenów Egiptu. Potrzeba zapisywania utrwalania dla następnych pokoleń wyników swych badań doprowadziła do powstania pisma. Najstarsze z nich datuje się na 13000 lat p. n. e. Z czasem wyłoniły się następujące sposoby zapisywania wyrazów a mianowicie: rysunki stylizowane, hieroglify, alfabety, pisma klinowe.

Matematyka Tą dziedziną zajmowali się wybitni uczeni między innymi : Tales z Miletu – twierdzenie Talesa, Pitagoras – twierdzenie Pitagorasa, Euklides – 13 -tomowe dzieło: “Elementy”, Eudoksos – liczby niewymierne. Każde z tych dokonań było wielkim sukcesem człowieka, albowiem dzięki niemu możemy kontynuować rozwój wiedzy na dany temat. Bez podstaw nie moglibyśmy odkrywać następnych poziomów wiedzy.

Matematyka Na rysunku obok jest pokazana tabliczka gliniana z Babilonu skatalogowana pod numerem YBC 7289 (Yale Babilon Collection). Widać na niej kwadrat z dwiema przekątnymi o boku 30. Nad jedną przekątną napisano 1; 24, 51, 10, a pod nią: 42; 25, 35, co jest wynikiem mnożenia pierwszej liczby przez 30. Zatem 1; 24, 51, 10 to długość przekątnej kwadratu o boku 1 jednostki czyli przybliżeniem pierwiastka kwadratowego z 2. To przykład wiedzy matematycznej w zamierzchłych czasach.

Astronomia Według zachowanych źródeł Tales z Miletu przewidział zaćmienie Słońca na 6 lat wcześniej. Nastąpiło ono podobno 28 maja 585 r. p. n. e. podczas bitwy Medeów z Lidią. Z kolei Archimedes skonstruował “planetarium” czyli sferę niebieską ( sphairopoja ). Konstruując ją opierał się na konstrukcjach Talesa z Miletu i Eudoksosa z Knidos. a to brązowa kula wokół, której obracały się wprowadzane w ruch kołem kulki, gwiazdki I krążki. Niestety nie zachowało się ono do naszych czasów. Klaudiusz Ptolemeusz w ukończonym w roku 140 n. e. dziele Mathematike Syntaxis (Almagest) zamieścił dopracowaną do dużej precyzji teorię geocentryczną. Teoria ta pozwalała obliczyć położenia planet, księżyca widziane z Ziemi z bardzo dobrą dokładnością. Ptolemeusz pisząc swe dzieła stworzył pierwszą encyklopedię matematyki stosowanej. Opisał w niej całą znaną wówczas wiedzę matematyczną.

Astronomia Wykorzystując geometrię oszacował rozmiar Ziemi. Zauważył, że w południe w dniu przesilenia letniego Słońce w Syene znajduje się niemal dokładnie nad głową, ponieważ jego promienie wpadały prosto do pionowej studni. Tego samego dnia roku cień pioniowej kolumny wskazywał, że promienie Słońca w Aleksandrii były odchylone o jedną pięćdziesią obwodu Ziemi Grecy wiedzieli, że Ziemia jest okrągła i że Aleksandria znajduje się prawie dokładnie na północ od Syene, zatem z własności geometrycznych kuli wynikało, że odległość z Aleksandrii do Syene stanowi jedną pięćdziesiątą obwodu Ziemi. Eratostenes wiedział, że karawana wielbłądów pokonuje drogę z Aleksandrii do Syene w 50 dni, oraz że każdego dnia przebywa dystans 100 stadionów. Zatem odległoć z Aleksandrii do Syene to 5000 stadionów co oznacza, że obwód Ziemi ma długość 250 tysięcy stadionów , Niestety nie wiemy z całą pewnością ile wynosił stadion, ale wedle jednego z oszacowań był on równy 157 m. , co daje obwód Ziemi równy 39250 km. Współcześnie przyjmowana wartość to 39840 km.

Plan prezentacji 1. Cel projektu 2. Architektura starożytności Sztuka starożytności Medycyna starożytności Nauka starożytności Osiągnięcia wojskowe i techniczne 3. 4. 5. 6. 41

Proch czarny wynaleziono w Chinach w IX wieku, w okresie późnej dynastii Tang (618 - 907 r. ). W XI wieku prochu zaczęto używać w celach militarnych w rakietach i bombach zapalających wystrzeliwanych z katapult.

Koło Około 6 tys. lat temu (ok. 4000 p. n. e. ) w Mezopotamii ludzie dokonali epokowego odkrycia – zrozumieli znaczenie i użyteczność ruchu obrotowego. Wiadomo, że pierwszymi którzy poruszali się pojazdami wyposażonymi w koła byli Sumerowie zamieszkujący Mezopotamię. Ok. 3200 p. n. e. wozy kołowe pojawiły się także na Bałkanach. Pojawienie się koła zrewolucjonizowało metody walki a przede wszystkim transportu wojskowego.

Drogi System dróg w Italii, a później we wszystkich prowincjach, był jednym z największych osiągnięć Rzymu. Przed pierwszym wiekiem p. n. e. cała Italia połączona została siecią wspaniałych dróg, zbudowanych w celach strategicznych. Budowa dróg była długim i skomplikowanym przedsięwzięciem. Szczególną uwagę przykładano do fundamentów, będących podstawą wytrzymałości ukończonego traktu. Kamienie milowe były rozstawiane wzdłuż dróg rzymskich i wyznaczały odległość do najbliższego dużego miasta. Odległości były liczone w milach (1 mila = 1481, 75 m) Rzymskie drogi, w zależności od przeznaczenia, miały różną szerokość: -najszersze drogi miały nawet 15 m szerokości, ale najczęściej nie przekraczały 5 m, pobudowano też wiele dróg o szerokości około 3, 5 m, która pozwalała na minięcie się dwóch wozów. Drogi te stanowiły sieć połączeń w skali cesarstwa. - drogi o znaczeniu lokalnym, o szerokości 1, 20 m - drogi dla pieszych i konnych, o szerokości 60 cm - ścieżki o szerokości 30 cm

Triera – grecki okręt wojenny Grecy, wzorując się na Fenicjanach i prawdopodobnie Kreteńczykach, budowali okręty wojenne nie z drewna cedrowego, lecz dębowego. Długość triery mogła dochodzić do 36 m, szerokość do 6 m, a zanurzenie wynosiło 1 m. Załogę triery tworzyło 170 wioślarzy, 20 marynarzy 12 żołnierzy. Triery pod dowództwem Temistoklesa zasłynęły w wielkiej bitwie morskiej pod Salaminą w 480 r. p. n. e. , w której greccy zwyciężyli nie tylko w wyniku wspaniałej taktyki walki, ale także dzięki bardzo szybkim zwrotnym okrętom.

Balista Balista stanowiła rodzaj ciężkiej kuszy, wyrzucającej pociski (strzały, kamienne kule, kamienie, belki okute żelazem) o średniej wadze od 30 do 100 kg, torem płaskim na odległość 200 - 400 metrów (strzały nawet ponad 1000 metrów). Balista była stosowana zarówno do niszczenia murów oraz umocnień, jak i na polu bitwy w celu dziesiątkowania oddziałów wroga. Niekiedy używano jej w celu niszczenia bram miast, zamiast tarana. Balistę uważa się za największe osiągnięcie starożytnej inżynierii wojennej.

Falanga typu greckiego Tworzyli ją hoplici ustawieni w 8 -16 szeregach jeden za drugim. Gdy zginął hoplita z pierwszego szeregu, na jego miejsce wchodził żołnierz z drugiego. Falanga najczęściej przystępowała do bitwy w szyku zamkniętym, gdzie każdy z hoplitów osłaniał lewą połową swojej tarczy swojego towarzysza. Podczas starcia walczyły tylko dwa pierwsze szeregi, pozostali zaś nadawali impetu natarciu pchając swych poprzedników do przodu oraz uniemożliwiali im ucieczkę. Falanga macedońska Używała włóczni dłuższych (tzw. sarissa) niż greckie i dzięki temu miała nad nimi przewagę. Skuteczność falangi zależała od poziomu wyszkolenia żołnierzy. Tworzyli oni długą (niekiedy na kilka kilometrów) linię frontu. Z uwagi na znaczną redukcję uzbrojenia ochronnego, w porównaniu z hoplitą greckim, nie można uznać macedońskiego falangisty za klasycznego ciężkiego piechura.

Syntagma

Bibliografia W. Bienko “Zygzakiem przez matematykę” PZWS 1965 T. Brzeziński, Historia medycyny, wyd. III, Warszawa 1995. L. Fraioli, Historia Techniki, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2000 L. Spraque de Camp “Mali i duzi twórcy cywilizacji”, Wiedza Powszechna 1970 I. Stewart “Oswajanie nieskończoności. Historia matematyki”, Prószyński i Ska, 2009 I. Zaczek, Encyklopedia sztuki dla młodzieży - Sztuka starożytna i klasyczna, Imbir, 2009 www. Wikipedia. pl http: //antyk. klp. pl/ser-363. html http: //pl. wikipedia. org/wiki/Medycyna_staro%C 5%BCytna 50

Dziękujemy za uwagę! 51