PROGRAM TASARIM YAKLAIMLARI Haz Emine TURUL ZDEMR ETM

PROGRAM TASARIM YAKLAŞIMLARI Haz: Emine TUĞRUL ÖZDEMİR

EĞİTİM PROGRAM TASARIMI • Bir eğitim programının hangi öğelerden oluşacağının ortaya çıkarılma sürecidir. • Öğretimin düzenlenmesini anlamlı bir bütünlük içinde ele almayı amaçlar. • Programın anlayışının ve felsefesinin ortaya koyulduğu bir boyutudur. (Demirel, 2005: 49 -50)

EĞİTİM PROGRAM TASARIMI • Eğitim programı tasarımında şu sorulara cevap aranır: 1. Ne yapılmalıdır? 2. Konu alanı neleri içermelidir? 3. Hangi öğrenme stratejileri, kaynak ve etkinlikleri kullanılmalıdır? 4. Sonuçları değerlendirmek için hangi ölçme teknikleri ve araçlar kullanılmalıdır? • Program tasarım yaklaşımları üç ana başlık altında toplanmaktadır.

PROGRAM TASARIM YAKLAŞIMLARI 1) Konu Merkezli Tasarımlar (Derslere Göre Düzenlenen) 2) Birey/Öğrenen Merkezli Tasarımlar (Aktivite İlkesine Dayanan) 3) Sorun Merkezli Tasarımlar (Problemlere Göre Düzenlenen)

KONU MERKEZLİ PROGRAM TASARIMI ÖZELLİKLER: • Dayanağını temel felsefelerden idealizm ve realizm, eğitim felsefelerinden daimicilik ve esasicilik oluşturur. • Değişmeyen evrensel bilgiye göre program düzenlenir. • Program, derslerden ya da konulardan oluşur. İçerik öğesi öne çıkarılır. • Program, genellikle konu uzmanları tarafından hazırlanır.

KONU MERKEZLİ PROGRAM TASARIMI ÖZELLİKLER: • İçerik, en iyi anlaşılabilecek şekilde düzenlenir. • Anlatım, soru-cevap, yazılı alıştırmalar, tekrar gibi yöntemler sıklıkla yer alır. • İçerik, konu uzmanlarının düzenlediği gibi öğretmenler tarafından uygulanır ve zamanında bitirilir. • Öğrenciler genellikle pasiftir.

KONU MERKEZLİ PROGRAM TASARIMI Sorunlar: • Zaman: Genellikle, deneyimlere ders dayanarak saatleri ve belirlenmektedir. süreleri Eğitsel ölçütler temele alınmamaktadır. • Bu tasarımda sosyal sonuçları programlar hazırlanmaktadır. düşünülmeden

KONU MERKEZLİ PROGRAM TASARIMLARI 1. Konu Tasarımı 2. Disiplin Tasarımı 3. Disiplinler arası (Korelasyonel-İlişkisel) Tasarım 4. Geniş Alanlı Tasarım 5. Süreç Tasarımı

1 - KONU TASARIMI • En eski ve en bilinen yaklaşımdır. Aklın insanı farklı kılan bir unsur olduğu ve bilginin elde edilmesinde buna gerek olduğu görüşüne dayanır. • Evrensel doğruları içeren konuların düzenlenmesini içermektedir. hazırlanmaktadır. Konular uzmanlar tarafından

1 - KONU TASARIMI • Konular, öğrencilerin ilgi yetenek ve hazır bulunuşlukları dikkate alınarak düzenlenir. Bu nedenle içerikte yer alan konular, basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene, kolaydan zora doğru hazırlanır. • Ancak, dersler aynı ilkelere göre düzenlenmemektedir. Konular arasında sıkı mantıksal bağlar kurulmasına rağmen dersler arasında bu ilişki yeterince kurulmamıştır. • Önceden sıkı bir çalışmayla belirlenmiş olan konuları, öğretmenin bitirme sorumluluğu vardır. Öğretim süreci daha çok sunuş yoluyla ilerlemektedir.

2 - DİSİPLİN TASARIMI • Bilginin sınıflandırılması vardır: Disiplinler. • Bu disiplinler kendi içlerinde de alt disiplinlere ayrılmaktadır. • Bu yaklaşımda akademik disiplinler üzerine yoğunlaşılmasına karşın aslı konu tasarımı ile aynıdır. • Konuların nasıl verildiği ve nasıl kullanılacağı önemlidir.

2 - DİSİPLİN TASARIMI • Tek tek konular değil Türkçe, Matematik, Fen ve Teknoloji, Coğrafya gibi derslerin öğretimini öngören bir tasarım söz konusudur. • Genellikle yaş ve seviyeye uygun olarak her bir disiplin bir ders olarak tasarlanır. Dersler birbirinden bağımsızdır. Her ders kendi içerisinde bir bütün oluşturur, her dersin kendine özgü içeriği düzenleme yaklaşımı vardır.

2 - DİSİPLİN TASARIMI • Öğrenilecek disiplinin yapısı kullanılacak yöntemi de içerir. • Öğrenci, herhangi bir disiplinin yapısını dayandığı mantığı anlamak için bilgiyi yeni ya da benzer durumlarda kullanmalıdır. • Bunun için öğrencinin disiplinin yapısına uygun olarak deney, gözlem ve araştırma gibi etkinliklere aktif olarak katılması gerekir. • Alanında uzman bir öğretmen ve disiplinler bu tasarımın önemli kavramlarındandır. Sıklıkla yükseköğretim programlarının düzenlenmesinde kullanılır.

3 - DİSİPLİNLER ARASI TASARIM • Derslerin bir bütünlük içerisinde ve birbirleriyle ilişkili bir biçimde ele alınması anlayışıdır. Farklı derslerde işlenen konular ortak bir amaç etrafında birbirlerini destekleyerek işlenir. Ör: Amaç cumhuriyet bilincini kazandırmak ise tüm derslerde buna uygun etkinliklerin yapılması bu tasarıma örnektir.

3 - DİSİPLİNLER ARASI TASARIM • Dersler arası eşgüdüm gerektirdiğinden öğretmenlerin birbirleriyle koordineli çalışması gerekir. • İlköğretimde (1. kademede) uygulanan mihver dersleri (Hayat bilgisi, Sosyal bilgiler, Fen ve Teknoloji dersleri) merkezde ve ifade, beceri dersleri (Türkçe, Matematik, Müzik, Resim) bu yaklaşım çevresinde ilişkisel olarak düzenlenir.

3 - DİSİPLİNLER ARSI TASARIM • Örneğin ilköğretim 5. sınıf düzeyinde “Yüzde ilgili problemleri çözebilme” biçiminde ifade edilen bir hedefe öğrencilerin ulaşıp ulaşmadıkları Fen ve Teknoloji ve Sosyal Bilgiler vb. derslerde de görülebilir. • Öğretmenler, matematiğin konusu olmasına rağmen, kendi derslerinde bu hedefe yönelik öğrenme eksikliklerini giderebilir ya da matematik öğretmeniyle işbirliği içinde olabilirler.

4 - GENİŞ ALAN TASARIMI • Belirli alanlarda öğretilmesi amaçlanan bilgiler, disiplinler arasında bütünleşme sağlanarak, daha işlevsel hale getirilir. • Konu ve disiplin tasarımındaki içeriğin değişik konulara göre parçalanmasına ve derslerin birbirinden bağımsız olmasına karşı olarak anlamlı, ilişkili ve mantıklı biçimde konuların / derslerin bir araya getirilmesini amaçlar.

4 - GENİŞ ALAN TASARIMI • Temel vurgu; bilgi, beceri ve duyuşların hem bir bütünlük içinde öğrenciye sunulması hem de aralarındaki ilişkinin görülüp anlaşılmasıdır. • Bu tasarım yaklaşımında ayrıntılı bilgi yoktur, evrensel doğrular sunulmalıdır. • Daha çok ilköğretimde kullanılır. • Öğrencinin yaş ve gelişimine göre örn. Fizik detaylı anlatılamaz, Fen Bilgisi dersi vardır. Tarih, Coğrafya yerine de Sosyal Bilgiler olur.

5 - SÜREÇ TASARIMI • Konular daha iyi nasıl öğretilebilir? • Her konu için ayrı öğrenme ortamı düzenleme ve öğretim yöntemi geliştirme yerine tüm konular için ortak öğrenme ortamı düzenlemeyi amaçlayan bir yaklaşımdır. • Süreç tasarımı ülkemizde okul öncesi eğitimde yaygın olarak kullanılmaktadır. • Temel amaç; öğrencinin en iyi şekilde nasıl öğreneceğinin sorgulanmasıdır. Bu nedenle, en önemli ürün, eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesidir. • Amaç; mevcut bilgi birikimini, konuyu problem çözerek kazandırmak • Buradaki problem çözme sorun merkezlidekinden farklıdır. Çünkü içerik sabit, dışarıdan bilgi toplamak yok.

ÖĞRENEN MERKEZLİ TASARIM ÖZELLİKLER: • Program tasarılarına öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları yön verir. Öğrencilerin öğrenme yaşantılarına etkin katılımı esastır. • Planlama süreçlerine öğrenciler de katılmalı ve böylelikle uygulamaları benimsemeleri sağlanmalıdır. • Program, öğrencilerin değişebilmelidir. değişen ihtiyaçlarına göre

ÖĞRENEN MERKEZLİ TASARIM ÖZELLİKLER: • İçerik, konu, kapsam ya da disiplin değil öğrencinin geçirdiği etkin yaşantıları temel alır. • Öğretmenin görevi: Genellikle yardımcı ve destekleyici olmaktır. rehberlik etmek, • Öğrencinin etkin katılımcı olduğu, işbirliğine dayalı öğrenme, beyin fırtınası ve problem çözme vd. kullanılır.

ÖĞRENEN MERKEZLİ TASARIMLAR 1. Çocuk Merkezli Tasarımlar 2. Yaşantı Merkezli Tasarımlar 3. Romantik (Radikal) Tasarımlar 4. Hümanistik Tasarımlar

1 - ÇOCUK MERKEZLİ TASARIM • Öğrenme süreci, öğrencinin yaşantısından oluşmalı ve bu yaşantıdan ayrılmamalıdır. “Kişi yaşadığını öğrenir. ” diyen Taba’ nın prensibinden hareketle öğrenci ile öğrenme yaşantısının birlikte ele alınmasını öngörür. • Öğrencileri ilgi ve ihtiyaçları ön plandadır. • Sadece etkin, hedeflere dayalı ve deneyim içerisine kök salan öğrenme, istenilen davranışlara dönüşebilir. • Eğitim programının içeriğini, öğrencilerin ilgi ve amaçları belirler. Program hazırlanmadan önce öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları belirlenir ve daha sonra program bunların üzerine inşa edilir. • Her öğrenci için farklı programlar

2 - YAŞANTI MERKEZLİ TASARIM • Çocuk merkezli program tasarıma benzer. Fakat bu tasarımda çocukların ilgi ve ihtiyaçlarının önceden kestirilemeyeceği, çocuklar okula geldikten sonra her birinin ilgi ve ihtiyaçları belirlendikten sonra tasarımın yapılması gerektiğini öngörür. • Öğretim süreci esnasında program geliştirilmeye başlanır. Öğretmenler, her öğrencinin gerçek eğitim ihtiyacını uygulamada saptayabilir ve bunun giderilmesi için gerekli tedbirleri alır.

2 - YAŞANTI MERKEZLİ TASARIM • Bu yaklaşımda önceden hazırlanmış bir program yoktur, program eğitim ortamında uygulama sırasında öğrencilerle birlikte hazırlanır. • Öğretim süreci ve program hazırlama süreci eş zamanda başlar ve devam eder. • Öğretmenin temel görevi; öğrencinin ihtiyaç duyduğunu süreç içerisinde belirlemek ve buna göre öğrenme etkinlikleri tasarlamaktır.

3 - ROMANTİK (RADİKAL) TASARIMLAR • “Kişiler, kendilerini en iyi kendi doğalarında bulabilirler. ” Pestallozzi • Okullar öğrencinin gelişmesi önünde engeldir. • Her öğrenci kendi doğasında ele alınmalıdır. • Okulun işlev ve iş görüsü gözden geçirilmelidir. • Ya okullar kendilerini yenileyip gelişime ayak uydurmalı ya da okullar tamamen kapatılmalıdır. • Bu tasarım hoşlanılmaz. yaklaşımında plan ve programdan

4 - HÜMANİSTİK TASARIMLAR • İnsan davranışları basit bir uyarıcı - tepki (U - T) ilişkisiyle açıklanamaz. • Davranışsal öğrenme kuramlarına karşıdır. • Bireysel farklılıklara ve bireysel özelliklere önem ve öncelik verilir. • Öğrencilere kendilerini gerçekleştirebildiği ve yeteneklerini hiçbir baskı ve zorlama olmadan ortaya çıkarabileceği eğitim ortamı sunulmalıdır. • İnsan odaklı bir yaklaşım olduğu için tüm değişkenlerin birey odaklı olması savunulur.

SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR ÖZELLİKLER: • Öğrencilerin; düşüncelerini geleceğe yöneltmesi, olayların sosyal sonuç ve ilişkilerini öğrenmesi, toplumun kalkınması yönünde yapıcı ve işbirliği içinde çalışması, kalkınma stratejileri ve teknikleri konusunda beceri kazanması gerekir. • Bütün öğrencilerin öğrenmeleri gereken ortak öğrenme tecrübelerini temel alır. • Öğretmen-öğrenci, öğretmenler kendi aralarında ve öğrenciler de kendi aralarında plan hazırlarlar. • Okul günün önemli bir bölümü çok yönlü çalışmayı, disiplinler arası bağlantıları kurmayı gerektirecek şekilde problematik çalışmalara ayrılır. (Ör. göç, hastalık, savaş)

SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR SORUNLAR: • Uzayan süreçler, öğrencileri isteğinden uzaklaştırabilir. öğrenme çaba ve • Okullarda, sorun merkezli tasarımların gerektirdiği biçimde zaman dilimlerinin ayarlanması karmaşa yaratabilir. • Öğretmenlerin yetişmişlik uygulamalarını aksatabilir. düzeyi, program

SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR 1. Yaşam Şartları Tasarımı 2. Çekirdek (CORE) Tasarımı 3. Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı

1 - YAŞAM ŞARTLARI TASARIMI • Temelde bireyin günlük yaşamda karşılaştığı sorunları çözmesidir. Bu yaklaşımın dayandığı üç varsayım şöyle sıralanabilir: 1. Toplumun değişen yaşam koşullarına uyum sağlaması ve bunun için eğitimde yapılması gerekenlerin ortaya konması, 2. Konular toplum yaşamına göre düzenlenecekse öğrencinin içinde yaşadığı çevre ile konuların bağdaştırılması, 3. Öğrenciler gerçek yaşamı kendileri öğrenirlerse toplumun ilerlemesine katkıda bulunabilirler. • Bu tasarım öğrencileri öğrenmeye ve sorun çözme süreçlerini kullanmaya özendirir.

2 - ÇEKİRDEK (CORE) TASARIMI • Okullarda ayrı ders konularının öğretilmesine ve toplumsal gelişmenin işlevsel olmayışına tepkidir. • Merkezde yer alan konular sorunsal niteliktedir. • Tüm öğrenciler için gerekli görülen öğrenme yaşantılarını temel alır. • Öğrenciler sisteme girmeden önce tasarım yapılır. • Amaç; öğrencilerin toplum sorunlarını görmesini ve konulara eğilmesidir. • Öğrenmenin bütünleştirilmesi, dersler ve konular arasında bağlantıların kurulmasını öngörür. • Genel eğitim ve ortak öğrenme odaklıdır ve bu nedenle de işbirlikli öğrenme modelleri kullanılır.

3 - TOPLUMSAL SORUNLAR VE YENİDEN KURMACILIK TASARIMI • Toplumun sosyal, politik ve ekonomik gelişmelerinin eğitim programıyla nasıl sağlanacağı konusuyla ilgilenir. • Amaç: Okulların doğrudan katılımını toplumun ilerlemesini gerçekleştirmek. sağlayarak • Temel varsayımı; zamanın sürekli toplumu değişmeye zorladığı düşüncesidir. Bu değişim, okul ile gerçekleştirilebilir. • Programın başarılı olması, sürekli değişen sosyal hayatla ilgili problemlerin programa yansıtılmasına bağlıdır. • Konular, güncel toplumsal sorunlara göre değişebilir.

EĞİTİM PROGRAMI TASARIMI YAKLAŞIMLARI