Program ochrony rodowiska dla wojewdztwa lubuskiego wraz z

Program ochrony środowiska dla województwa lubuskiego wraz z Raportem za lata 2014 – 2015 z wykonania Programu ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą do 2019 roku SPOTKANIE KONSULTACYJNE Zielona Góra, 22 listopada 2016 r.

Raport z realizacji działań i celów Programu ochrony środowiska dla województwa lubuskiego

Podstawa prawna i cel opracowania Raportu • art. 18 ust. 2: wojewódzki organ wykonawczy ma obowiązek co dwa lata przygotowywać Raport z realizacji działań i celów przyjętych do realizacji w POŚ i przedstawić go do zatwierdzenia sejmikowi województwa, a następnie dokument ten zostaje przekazany do Ministra Środowiska Celem Raportu jest ocena stopnia zaawansowania prac nad realizacją działań przyjętych w POŚ dla województwa lubuskiego na lata 2012 – 2015, a których realizację założono na lata 20142015

Metodyka sporządzenia Raportu Raport został opracowany na podstawie danych uzyskanych m. in. od niżej przedstawionych jednostek kluczowych: Urzędu Marszałkowskiego w Zielonej Górze; Samorządów terytorialnych województwa lubuskiego; Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Zielonej Górze; Głównego Urzędu Statystycznego; Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze; Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu; Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu i Poznaniu; Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wlkp; . Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze; Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinie; Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie; Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze oraz działających na terenie województwa lubuskiego podmiotów gospodarczych; zostały opracowane ankiety, obejmujące rodzaj i sposób realizowania zadań, kosztów realizacji i źródeł finansowania,

Bariery i trudności w realizacji programu w latach 2012 -2015 GOSPODAROWANIE WODAMI (W): v niejednoznaczne zapisy ustawy Prawo wodne w zakresie wykorzystania MZP i MRP w planowaniu przestrzennym, v opóźniające się prace nad opracowaniem warunków korzystania z wód zlewni, v ograniczone możliwości wykorzystania zasobów wód powierzchniowych (stan/potencjał ekologiczny wód) do zaopatrzenia ludności w wodę jako alternatywy dla ujęć wód podziemnych, v ograniczone możliwości dofinansowania działań w zakresie np. małej retencji, energetyki wodnej, v ograniczona sieć monitoringowa stanu ilościowego zasobów wód powierzchniowych, v wysokie koszty rekultywacji i rewitalizacji wód powierzchniowych, v wieloletnie zaniedbania w zakresie utrzymania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych,

Bariery i trudności w realizacji programu w latach 2012 -2015 GOSPODAROWANIE WODAMI (W): Ø Gospodarka wodno-ściekowa: • W 1. 7 - Redukcja zanieczyszczeń biodegradowalnych przez zakłady przemysłu rolno-spożywczego o wielkości ˃4000 RLM, • W 1. 10. - Działania podejmowane w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych: ü wyposażenie w zbiorniki na gnojowice i płyty obornikowe, ü budowa biogazowni w celu zagospodarowania nieczystości ciekłych z hodowli, ü promocja stosowania Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, § promocja i stosowanie „Programu rolnośrodowiskowego” m. in. wspieranie rolnictwa ekologicznego, zastosowanie międzyplonów oraz wsiewek poplonowych, utrzymanie stref buforowych i miedz śródpolnych,

Bariery i trudności w realizacji programu w latach 2012 -2015 GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW (GO) v wieloletnie zaniedbania w zakresie zabezpieczenia i eksploatacji składowisk odpadów powstałych i eksploatowanych jeszcze w XX w. , v wysokie koszty i skomplikowane procedury prawne związane z uruchamianiem i funkcjonowaniem przedsiębiorstw zajmujących się recyclingiem odpadów, v nieuzasadniona nadprodukcja odpadów komunalnych w gospodarstwach domowych, v brak akceptacji społecznej dla lokalizacji na terenie województwa nowych zakładów odzysku odpadów np. spalarni, v niska świadomość społeczna,

Bariery i trudności w realizacji programu w latach 2012 -2015 GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW (GO) Ø Gospodarka odpadami: • GO 1. 4. - Wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów, • GO 1. 5. - Zapewnienie dostępności odpowiedniej przepustowości instalacji do przetwarzania odpadów, • GO 3. 7. - Opracowanie i wdrażanie innowacyjnych technologii przetwarzania zużytych baterii i akumulatorów, w szczególności alkalicznych, • GO 3. 8. - Rozbudowa lub modernizacja infrastruktury technicznej w zakresie zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, • GO 3. 11. - Rozbudowa infrastruktury technicznej zbierania zużytych opon, szczególnie w zakresie odbierania od małych i średnich przedsiębiorstw, • GO 3. 12. - Rozbudowa infrastruktury technicznej selektywnego zbierania, przetwarzania oraz ponownego wykorzystania odzysku, w tym recyklingu odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej,

Bariery i trudności w realizacji programu w latach 2012 -2015 ZASOBY PRZYRODNICZE (OP) v powszechna postawa konsumpcyjna społeczeństwa, v opór społeczny przy wyznaczaniu nowych obszarów chronionych, v defragmentacja obszarów cennych przyrodniczo, v brak wystarczającej zachęty finansowej dla zalesiania gruntów, v niska zamożność i świadomość ekologiczna społeczeństwa.

Bariery i trudności w realizacji programu w latach 2012 -2015 ZASOBY PRZYRODNICZE (OP) v Ochrona krajobrazu: • OP 1. 3. - Weryfikacja granic Parków Krajobrazowych, • OP 1. 4. - Weryfikacja i uporządkowanie granic obszarów chronionego krajobrazu, • OP 3. 3. - Przebudowa drzewostanów pod kątem zgodności z siedliskiem, w szczególności na terenach obszarów chronionych, • OP 3. 5. - Opracowanie i wdrażanie kompleksowych systemów zarządzania obszarami cennymi przyrodniczo wraz z tworzeniem infrastruktury edukacyjnej, informacyjnej, turystycznej oraz służącej ochronie przyrody, • OP 3. 6. - Wsparcie ochrony bioróżnorodności na obszarach wiejskich poprzez szkolenie i wsparcie rolników we wdrażaniu programów rolno-środowiskowych, • OP 4. 3. - Prowadzenie waloryzacji przyrodniczej obszarów leśnych, • OP 4. 6. - Racjonalne wykorzystanie zasobów leśnych, w tym zachowanie odpowiedniego poziomu pozyskiwania drewna z hektara użytków leśnych, • OP 6. 3. - Promocja turystyki związanej z gospodarką leśną i łowiecką oraz turystyki ekologicznej i rowej,

Bariery i trudności w realizacji programu w latach 2012 -2015 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE (PEM) v satelitarny układ jednorodzinnej zabudowy rozproszonej wokół aglomeracji o największych potrzebach energetycznych. Ø Ochrona przed polami elektromagnetycznymi: • PEM 1. 2. - Preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego, ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI (PAP) v wynikające z przyczyn ekonomicznych opóźnienia we wdrażaniu nowych procedur bezpieczeństwa i doszkalaniu personelu zakładów podwyższonego ryzyka wystąpienia awarii przemysłowych, v lokalizacja starszych, pracujących na bazie częściowo wyeksploatowanych instalacji, zakładów podwyższonego ryzyka wystąpienia awarii przemysłowych (ZZR) w bliskiej odległości od terenów silnie zurbanizowanych. Ø Przeciwdziałanie powstawaniu awarii przemysłowych: • PAP 1. 5. - Wyznaczenie optymalnych tras dla pojazdów przewożących materiały niebezpieczne z ominięciem centrów miast, stref ochronnych ujęć wody pitnej oraz wyznaczeniem (budową) miejsc postojowych,

Bariery i trudności w realizacji programu w latach 2012 -2015 GLEBY (DEGRADACJA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB )(GL) v wysokie koszty rekultywacji rozproszonych - nie spełniających wymogów ochrony środowiska składowisk odpadów, v niska opłacalność rolnictwa ekologicznego, v utrwalenie postaw nieekologicznych w rolnictwie indywidualnym. • Degradacja powierzchni ziemi i gleb: ü GL 2. 1. - Rozpoznanie obszarów zanieczyszczonych i zdegradowanych, ü GL 3. 1. – Promocja rolnictwa ekologicznego i integrowanego poprzez szkolenia rolników (zgodnie z wymogami ochrony środowiska i przyrody), ü GL 3. 2. – Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb, zwłaszcza środkami ochrony roślin i metalami ciężkimi, ü GL 3. 3. – Ochrona gleb przed erozją i zakwaszeniem, ograniczenie zjawisk nadmiernej eksploatacji i zanieczyszczenia gleb również w innych sektorach gospodarki, ü GL 3. 4. – Ochrona gleb przed zakwaszeniem oraz działania zmierzające do odkwaszenia gleb.

Program ochrony środowiska dla województwa lubuskiego

Podstawa prawna sporządzania POŚ

Cel metodyka i zakres sporządzania POŚ Cel • • • realizacja działań mających za zadanie utworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska w województwie, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, zapewnienie efektywnego i sprawnego wykorzystania środków finansowych, na zadania wymienione w Programie oraz umożliwienie i wspieranie pozyskiwania środków przez jednostki samorządowe (na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym) na realizację tych zadań, uzyskiwanie sukcesywnej poprawy stanu środowiska w województwie, poprzez: ü eliminowanie, lub co najmniej ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko naturalne źródeł zanieczyszczeń, ü ochronę i rozwój walorów środowiska, ü racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi w obszarze województwa, uwzględniając konieczność ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,

Cel metodyka i zakres sporządzania POŚ Metodyka • • prace przygotowawcze polegające na zgromadzeniu materiałów źródłowych oraz danych dotyczących aktualnego stanu środowiska oraz infrastruktury ochrony środowiska, źródło danych stanowiły głównie: dane państwowego monitoringu środowiska publikowane na stronach internetowych WIOŚ w Zielonej Górze, dane RDOŚ w Gorzowie Wlkp. – zasoby przyrodnicze i formy ochrony przyrody, dane statystyczne GUS, dane pozyskane bezpośrednio od UMWL, w tym raport za lata 2014 -2015 z realizacji Programu na lata 2012 -2015, na podstawie oceny i analizy stanu środowiska zdefiniowano najważniejsze zagrożenia i problemy dla poszczególnych priorytetów (obszarów interwencji), które stanowiły punkt wyjściowy dla wyznaczenia celów strategicznych Programu, analiza aktualnego stanu środowiska oraz infrastruktury ochrony środowiska stanowiła element wyjściowy do określenia głównych obszarów zagrożeń dla środowiska przyrodniczego dla których konieczne jest podjęcie działań naprawczych

Cel metodyka i zakres sporządzania POŚ Obszary interwencji • • • Ochrona klimatu i jakości powietrza atmosferycznego Zagrożenia hałasem Pola elektromagnetyczne Gospodarowanie wodami Gospodarka wodno-ściekowa Zasoby geologiczne Gleby (Degradacja powierzchni ziemi i gleb) Gospodarka odpadami i zapobieganie powstaniu odpadów Zasoby przyrodnicze Zagrożenia poważnymi awariami Odnawialne źródła energii

Zadania nowego POŚ woj. lubuskiego Gospodarka wodna W 1. 7. – Uzupełnienie wodomierzy u wszystkich użytkowników sieci, W 1. 9. - Wyznaczanie stref ochronnych ujęć wody, W 2. 1. - Rozsuwanie obwałowań (przeprowadzenie analiz możliwości zwiększenia przepustowości przez rozsunięcie lub likwidację obwałowań i realizacja zaprojektowanych rozwiązań), W 2. 2. - Opracowywanie koncepcji zabezpieczenia miast i obszarów zagrożonych oraz ich realizacja (budowa kanałów ulgi, budowa obwałowań lub wykorzystywanie przenośnych barier przeciwpowodziowych szczególnie na terenach silnie zurbanizowanych), W 2. 3. - Przebudowa infrastruktury mostowej (zwiększenie światła mostowego, podniesienie konstrukcji mostowej) W 2. 4. - Utrzymywanie właściwego stanu technicznego budowli hydrotechnicznych, urządzeń wodnych, koryt rzecznych, prowadzenie dokładnej ewidencji wszystkich obiektów,

Zadania nowego POŚ woj. lubuskiego Gospodarka wodna W 2. 5. - Utrzymywanie we właściwym stanie obszarów międzywali, nie dopuszczanie do nadmiernego zarastania, W 2. 6. - Odtworzenie i udrożnienie oraz konserwacja systemu melioracji wodnych, W 2. 9. - Aktualizacja map zagrożenia powodziowego (MZP) i map ryzyka powodziowego (MRP), W 2. 10. - Poprawa i rozbudowa systemu ostrzegania przed powodzią (szczególnie dla zagrożeń występujących w skali lokalnej) W 3. 1. - Uwzględnianie MZP i MRP w dokumentach planistycznych i kształtowanie polityki przestrzennej gminy, województwa, wprowadzanie ograniczeń na terenach zalewowych, określanie warunków możliwego zagospodarowywania obszarów chronionych wałami, W 3. 2. - Wykonanie planów operacyjnych ochrony przeciwpowodziowej na obszarze gminy,

Zadania nowego POŚ woj. lubuskiego Gospodarka wodna W 3. 3. - Określenie warunków technicznych na podstawie których można lokalizować obiekty budowlane na obszarach zagrożonych powodzią i na obszarach zagrożonych możliwością przerwania wałów podczas wystąpienia powodzi, W 4. 1. - Wykonanie Planów przeciwdziałania skutkom suszy, W 4. 2. - Przebudowa systemów melioracji na systemy odwadniająco – nawadniające w zależności od warunków hydrologicznych, W 4. 3. - Edukacja propagująca właściwe wykorzystywanie wody w rolnictwie,

Zadania nowego POŚ woj. lubuskiego Gospodarka odpadami GO 1. 4. - Likwidacja nielegalnych składowisk odpadów, GO 3. 3. - Osiągnięcie poziomu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych, w wysokości co najmniej 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przenośnych, Odnawialne źródła energii OZE 1. 2. - Edukacja społeczeństwa propagująca odnawialne źródła energii,

Powiązania z krajowymi i wojewódzkimi dokumentami strategicznymi Przestrzeń formalną oraz prawną dla opracowania Wojewódzkiego Programu ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2017 -2020 stwarzają zarówno dokumenty szczebla krajowego jak i lokalnego. Dokumenty szczebla krajowego • • • Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności, Strategia Rozwoju Kraju 2020 - Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo, Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko” perspektywa do 2020, Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012 -2020, Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku), Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 -2020,

Powiązania z krajowymi i wojewódzkimi dokumentami strategicznymi Dokumenty szczebla krajowego • • • • Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, Krajowy Program Zwiększania Lesistości, Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015), Projekt Polityki Wodnej Państwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016), Projekt Aktualizacji Programu wodno-środowiskowego kraju, IV Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2015 – AKPOŚK 2015, Plan zarządzania ryzykiem powodziowym na Obszarze Dorzecza Odry, Plan Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzecza Odry, Program dla Odry – 2006 , Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032 (POKA), Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2022 (KPGO), Strategia rozwoju Polski zachodniej 2020,

Powiązania z krajowymi i wojewódzkimi dokumentami strategicznymi Dokumenty sektorowe i strategiczne szczebla wojewódzkiego • • Strategia Energetyki Województwa Lubuskiego, • • Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 (SRWL), • Zmiana Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubuskiego, Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku 2025 ze szczególnym uwzględnieniem perspektyw rozwoju energetyki odnawialnej, Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020, Programy ochrony powietrza (POP), Aktualizacja Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami wraz z Planem Inwestycyjnym w zakresie odpadów komunalnych - projekt

Ocena finansowa zaplanowanych działań Harmonogram rzeczowo-finansowy zadań własnych samorządu województwa lubuskiego do roku 2020 392, 9 mln zł = 894, 0 mln zł = Łącznie wydatki: 1 321, 184 mln zł

Ocena finansowa zaplanowanych działań Harmonogram rzeczowo-finansowy zadań monitorowanych – instytucje do roku 2020 2% 1% 0% 0% OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA - Kontynuacja zadań związanych z poprawą jakości powietrza - 2009478 tys. zł 3% GOSPODAROWANIE WODAMI - Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona przeciwpowodziowa - 927287 tys. zł 13% GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA- Zwiększenie dostępu ludności do instalacji ochrony środowiska 479981 tys. zł GOSPODARKA ODPADAMI - Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz hierarchią sposobów postępowania z odpadami - 116932 tys. zł 55% 1 404, 5 mln zł = 25% OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU - Ochrona, odtwarzanie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej i georóżnorodności - 55143 tys. zł OCHRONA PRZED HAŁASEM - Zmniejszenie uciążliwości hałasu poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów - 51644 tys. zł 1 993, 0 mln zł = ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII - Ograniczanie zużycia energii oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii - 13971 tys. zł PRZECIWSTAWANIE POWSTAWANIU AWARII PRZEMYSŁOWYCH - Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków - 1600 tys. zł Łącznie wydatki: 3 656, 045 mln zł EDUKACJA EKOLOGICZNA - Propagowanie właściwych zachowań i postaw dotyczących środowiska naturalnego - 10 tys. zł 0%

Mechanizmy i możliwości finansowe realizacji POŚ Poszczególne działania Programu ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2017 – 2020 mogą być realizowane w oparciu o: • • środki własne, kredyty i pożyczki udzielane w bankach komercyjnych, kredyty i pożyczki preferencyjne udzielane przez instytucje wspierające rozwój gmin, dotacje państwowe z funduszy krajowych i zagranicznych Krajowe źródła finansowania • • Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚi. GW), • • Bank Ochrony Środowiska, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze (WFOŚ i GW), Samorządowy Program Pożyczkowy.

Mechanizmy i możliwości finansowe realizacji POŚ Zagraniczne źródła finansowania • • • Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 -2020, Program LIFE, Środki Norweskie i EOG, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 -2020, Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020.