PROGRAM GELTRME VE RETM Prof Dr Yavuz EREN

PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM Prof. Dr. Yavuz ERİŞEN Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi

Öğretimin Planlanması “Düşündüğünüzden daha karışıktır. ”

Öğretim planlaması, eğitimin en ciddi ve önemli alanıdır ! • Etkili ve başarılı bir öğretim iyi bir tasarımla başlar.

Öğretim planlaması, • Eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesi için planlama, örgütleme, uygulama ve değerlendirme işlevlerine ilişkin ilke, kavram, kuram, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli bir biçimde uygulanmasıyla ilgili etkinliklerin tümüdür. • öğrenme işinin gerçekleştirilmesi için bireye sunulan öğrenme çevresinin düzenlenmesine yönelik bir öğretim hizmetidir.

Öğretimi planlama süreci NASIL BİR İNSAN YETİŞTİRMEK İSTİYORUZ? Sorusu ile başlar

TEMEL KAVRAMLAR • Kültür İnsanın yarattığı her şeye genel anlamda kültür denir. Toplumu oluşturan insanın öğrendiği, bilgi, sanat, gelenek, görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür. Kültürel değerlerin bireylere kazandırılması sürecine ise kültürleme denir.

Eğitim İnsanların diğer insanları belirli maksatla kültürlemeleri veya kasıtlı kültürleme sürecidir. Diğer bir anlamda kültürel değerlerin planlı ve maksatlı bir şekilde bireylere aktarılması sürecidir.

EĞİTİM • Eğitim genel anlamda bireyde davranış değiştirme • • • sürecidir. Eğitim, bireyin toplum standartlarını, inançlarını ve yaşam yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir. Eğitim, kişinin yaşadığı toplum içerisinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçlerin bütünüdür. Eğitim, seçilmiş ve kontrollü bir çevrenin, özellikle de okulun etkisi altında sosyal yeterlik ve en iyi şekilde bireysel gelişmeyi sağlayan sosyal bir süreçtir.

Eğitimin belli bir plan ya da program uygulanarak gerçekleşen anlamının öne çıktığı tanımlardan başlıcaları şunlardır: • Eğitim, önceden saptanmış ilkelere göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinliklerdir. • Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme oluşturma sürecidir.

DAVRANIŞ • • • Organizmanın etkiye karşı göstermiş olduğu tepkidir Eğitim açısından gözlenebilir, ölçülebilir ve istenilir olmalıdır Davranışları Üç Grupta Toplayabiliriz Doğuştan gelenler (göz kırpma, ağlama gibi) Geçici olanlar (alkol, yüksek ateş vb nedenlerle ortaya çıkarlar) Sonradan kazanılanlar (öğrenme ürünleri)

Sonradan kazanılan davranışlar

ÖĞRENME (kalıcı davranış değişikliği)

ÖĞRENME • Bireyin içinde bulunduğu çevreyle etkileşimi sonucu davranışlarında oluşan kalıcı izli değişmelerdir. • Tekrar ve yaşantı sonucu davranışlarda meydana gelen oldukça devamlı değişiklikler olarak ta tanımlanabilir. • Yalnızca okul yada sınıf ortamıyla sınırlı değildir, her zaman istenilen yönde olmayabilir

ÖĞRETME • Öğrenmeyi sağlama ya da gerçekleştirme faaliyetidir. • Bir amaç değil, öğrenmeyi gerçekleştirmede işe koşulan bir araçtır. • Toplumsal yaşantı içerisinde öğretme etkinliği sunan pek çok araç vardır (Aile, akran grupları, kitle iletişim araçları…)

ÖĞRETİM davranış değişikliği meydana getirme sürecinin planlı ve programlı bir şekilde yapılması sürecidir. Eğitim her yerde, öğretim daha çok okulda yapılmaktadır

EĞİTİM- ÖĞRETİM FAALİYETLERİNİN PLANLANMASI Tasarlanan eğitim amaçlarının veya öğrencilerde istenilen yönde davranış değişikliklerinin gerçekleştirilebilmesi ile eğitim faaliyetlerinin bir program çerçevesinde yapılası arasında pozitif bir ilişki vardır. Eğitim faaliyetleri sonunda hedeflenen sonuçların gerçekleşmesi tutarlı ve ayrıntılı bir planlamanın yapılmasını gerekli kılar.

EĞİTİM- ÖĞRETİM FAALİYETLERİNİN PLANLANMASI Eğitimin verimliliği gerçekçi biçimde bireye tespit kazandırılacak edilmesine, bu davranışların değişikliklerin gerçekleşmesi için uygun eğitim ortamlarının düzenlenmesine, öğrenciye davranış değişikliğini gerçekleştirmede sistematik rehberlik yapılmasına, tasarlanan davranış değişikliklerinin ne ölçüde gerçekleştiğinin güvenilir biçimde kontrol edilmesine bağlıdır. Bu sonucun gerçekleştirilmesi ayrıntılı bir planlama ve uygulamayı gerektirir.

EĞİTİM PROGRAMI • “Okulun ve öğretmenin yol göstericiliği altında, okul içi ve okul dışındaki bütün öğrenme ve öğretim faaliyetlerini içine alır. Öğrencilerin bilişsel, devinsel, duyuşsal ve sosyal yönlerden gelişmesine yardım eden, milli eğitimin ve öğretim kurumunun amaçlarına dönük ve bireyin uzun dönemli eğitim amaçlarına ulaşmasına yardım etmek amacına yönelik her türlü öğrenim deneyimlerini kapsayan bir programdır. Dersler, kol faaliyetleri, geziler, anma günleri, kurslar gibi ders dışı etkinlikler, yurt, yemekhane yaşamı, ders arası (teneffüs) etkinlikleri, okul-endüstri veya işyeri ilişkileri, rehberlik, sağlık v. b. hizmetler ve etkinlikler ve hatta ev içi ve işyerine kadar uzanan planlanmış çalışmalar bu çerçeve içinde düşünülür. Eğitim programı;

EĞİTİM PROGRAMI • • “eğitilecek bireylere, öğrenme yaşantılarını kazandırma planı”, • “bir eğitim kurumunun çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı, milli eğitimin ve kurumun amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik tüm faaliyetleri içeren ayrıntılı planlama”, • “öğrencilerde beklenen öğrenmeyi meydana getirebilmek için planlanmış faaliyetlerin tamamı”, • “hedefler, içerik, öğretme öğrenme süreci ve değerlendirmenin planlanması” olarak tanımlanabilir. “okulun sorumluluğunda öğrencilerin değerlerini, tutumlarını tavırlarını değiştiren, becerilerini geliştiren, bilgi ve anlayış kazanmalarını sağlayan, hem süreç hem de içerik olarak tanımlanmış , okulun kontrolünde öğrencilerin tüm yaşantıları düzeni”,

ÖĞRETİM PROGRAMI • Okul içi deneyimlerle sınırlı olan öğretim programı, bir okulda okutulan ders veya kurs programlarını kapsar. Bu programın eğitim programı içerisinde ağırlıklı bir yeri vardır ve eğitim programının amaçları doğrultusunda öğrenciye kazandırılması istenen bilgi, beceri, tutum ve tavırların ders grupları olarak planlı bir biçimde düzenlenmesidir. Böylece okul içi deneyimlerle sınırlı olan bu program, okulda okutulan dersleri veya kursları kapsayan bir kılavuz kitap veya dokümandır.

DERS PROGRAMI • Öğretim programında yer alan bir dersin amaçlarının öğrenci davranışına dönüştürülmesini, bunların gerçekleştirilmesi için içeriğin konulara ve alt başlıklara ayrıştırılmasını, buna dayalı öğrenim ortamının organizasyonu ve değerlendirme araçlarını kapsayan detaylı bir plandır. Başka bir değişle, öğretilecek dersin uygulanabilir bir plan şeklinde düzenlenmesidir.

PROGRAM GELİŞTİRME • “programın hedef, içerik, öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme ögeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünü” veya • Eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesi için planlama, örgütleme, uygulama ve değerlendirme işlevlerine ilişkin ilke, kavram, kuram, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli bir biçimde uygulanmasıyla ilgili etkinliklerin tümüdür. • öğrenme işinin gerçekleştirilmesi için bireye sunulan öğrenme çevresinin düzenlenmesine yönelik bir öğretim hizmetidir.

Posner eğitim programı boyutları ya da görünüşleri; resmi, uygulamadaki, örtük, ihmal edilen ve extra olarak beş biçimde tanımlanmıştır: 1 - Resmi/Açık/Yazılı program (Offical curriculum/The curriculum on paper/Written curriculum/Formal and Open curriculum/ : Tanımlanmış, öğrencilere kazandırılacak hedefler, bu hedefleri kazandırıcı ünite ve konular, eğitim ve sınama durumları boyutları açıklanarak yazılı bir döküman haline getirilmiş, Okulun ve öğretmenlerin kazandırması, öğrencilerin kazanması gereken eğitim beklentilerini tanımlayan programdır. Ayrıntılı ve ideal özellikler taşıyan programdır. Bu programın özellikleri; a) yazılıdır, kağıttadır, dökümandır b) resmidir c) tasarıdır d) teoriktir e) açıktır, ilan edilmiştir f) okulun kasıtlı eğitim amaçlarını açıklar g)standarttır h) ölçülüp değerlendirilebilir

2. Uygulamadaki/Uygulanan/Öğretilen/Gerçekleşen. Program (Operational curriculum/The curriculum in action/Observed curriculum): Okulda öğretmen elinde hayat bulan programdır. Resmi programı okulun ve öğretmenin algılayışı ve uygulayışı ile ilgilidir. Okulun ve öğretmenin ne öğrettiği ve nasıl öğrettiği ile ilişkilidir. Resmi ve yazılı program teoriktir. Resmi programda yazılanlar harfiyen hayata geçmeyebilir veya yazılanlardan çok daha fazlası ortaya çıkabilir. Bunda resmi programın algılanışı, öğrencilerin yatkınlıkları, okulun çevresi ve olanakları etkilidir. Resmi program standarttır ancak gerçekleşen/uygulamadaki program okuldan okula farklılık gösterebilir. Bu program öğrenme-öğretme pratiğidir. Resmi programın somut gerçekleşen ve gözlenen boyutudur. Okulda somutlaşan, gözlenen ve gerçekleşen uygulamadaki program resmi programda yazılanlara yakın da olabilir, resmi programda yazılanların azı da çoğu da olabilir. Bu program kağıttan uygulamaya dökülendir. Teoriden paratiğe dönüşendir. Tasarlanan resmi programdan farklı olarak nelerin ortaya çıktığı ile ilgilidir.

3. İhmal edilen/Atlanan/Görmezlikten Gelinen/ Üstünkörü Geçilen/Geçersiz Program (Null curriculum): Bir programda nelerin öğretildiği kadar nelerin öğretilmediği de önemlidir. İhmal edilen program resmi programın kasıtlı, bilinçli bir biçimde öğretilmeyen, atlanan, eksik bırakılan, üstün körü geçiştirilen boyutlarını oluşturur. Okulun ve öğretmenlerin yaklaşımları bunda etkilidir. Hatta çeşitli nedenlerle öğrencilerde programın belli b 0 yutlarının ihmal edilmesini, atlanmasını veya geçiştirilmesini isteyebilir. Sınavda soru çıkmayan dersler ya da ders bölümleri, ortalamaya katılmayan dersler, kısa vadede yarar getirmeyen duyuşsal özellikler, güzel sanatlar, estetik, yaratıcılık vb gibi program boyutları çeşitli nedenlerle ihmal edilebilir.

4 -Örtük/Gizli/Saklanan/İnformal/Üstü Kapalı Program (Hidden curriculum, Covert curriculum, İnformal curriculum, Unwritten curriculum, Implicit curriculum): Resmi programda yer almayan, kast edilerek kazandırılmayan, yazılı olmayan programdır. Bu program okuldaki sosyal ve psikolojik etkileşimle oluşan yan ve informal öğrenmeleri kapsar. Bu öğrenmeler olumlu da olabilir olumsuz da. Bu program kapsamındaki öğrenmeler resmi programı destekleyici yapıda da olabilir, resmi programla çelişen yapıda da olabilir. Bu programdaki öğrenmeler okul kültürü ve ikliminden kaynaklanan öğrenmelerdir. Okuldaki kültür, iklim, ilişkiler, disiplin anlayışı, kurumdaki bireylerin sahip oldukları inançlar, değerler, tutumlar ile etkileşerek oluşan öğrenmeler örtük program kapsamındadır. Bu programın özellikleri; a) açık ve yazılı değildir, b) tasarlanmamıştır, c) informal, kendiliğinden ve gizil öğrenmeleri kapsar, d) kasıtlı değildir, ima edilen programdır e) resmi programın dışındadır e) okul düzeni, disiplini, fiziksel, sosyal, psikolojik çevresi ile okuldaki eğitim personelince resmi program dışı sözlü, sözsüz verilen bütün iletilerle oluşan öğrenmeleri kapsar f) değerler, normlar, tutumlarla ilişkilidir. g) eğitim otoritsi, okul, öğretmen ve yöneticilerce açıkça onaylanmamış hedefler ve gizli niyetler, kurumsal normlar ve değerler bu programın kapsamındadır

5 - Extra/Fazladan Program (Extra curriculum/Co-curriculum): Resmi programın dışındaki planlı sosyal, kültürel, sportif, sanatsal etkinliklerdir. Resmi programın dışındaki ve yukarıda sayılan programların hiçbirisinin kapsamına girmeyen okul korosu, okul bandosu, okul orkestrası, darama çalışmaları, öğrenci toplulukları ve kulüpleri, atelye çalışmaları, konferanslar vb çalışmalardan oluşur. Bu etkinlikler resmi program dışıdır. Ancak planlıdır. Öğretmenlerin gözetim ve rehberliği altındadır. Fazladan ve ek olarak okul çalışmalarında yer alır. Sargın Eğitim : Örgün ve yaygın eğitim dışında kalan bireylerin günlük yaşam içerisinde planlı ve programlı bir eğitim almadan kendiliğinden gerçekleştirdikleri öğrenmelerdir. Liseden mezun olduktan sonra bir başkasından dikiş dikmeyi öğrenmek gibi.

Programın dört ögesi Amaçlar İçerik Öğretim Ortamı Niçin? Ne? Nasıl? Değerlen dirme Ne kadar?

Program tasarımında temel sorular 1 Okul, hangi eğitsel hedeflere ulaşmalıdır?

2 Bu hedeflere ulaşmak için öğrencilere hangi eğitsel deneyimler sağlanmalıdır?

3 Bu eğitsel deneyimler etkili olarak nasıl düzenlenmelidir?

4 Bu belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığı veya ne kadar ulaşıldığı nasıl belirlenecektir?

BİR PROGRAMDA BULUNMASI GEREKEN BELLİ BAŞLI ÖZELLİKLER - Milli Eğitimin amaçlarına uygunluk - İşlevsellik - Esneklik - Öğrenciyi bir bütün olarak geliştirme - Uygulayıcılara yardımcı olma

PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİN İLKELERİ - Sistematik olma: programın bir ögesinde yapılan değişiklik diğer ögeleri etkiler - Bilimsel olma: kendi içerisinde mantığı olan ve bilimsel çalışmalarla ortaya konmuş adımlarla gerçekleştirilir - Koordinasyon gerekliliği: Farklı grupların koordineli çalışmasını gerektirir

PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİN İLKELERİ - Dinamiklik: Değişme ve gelişmelere bağlı olarak süreklilik arz eder. - Araştırma gerekliliği: kişisel istek ve tercihlere göre değil, araştırma ve inceleme sonuçlarına göre geliştirilir. - Planlılık: Yapılacakların işlem sırası ve zamanlamasının çalışılması gerekir.

TARİHSEL GELİŞİM • 1918 yılında Bobbit’in yayınladığı “Eğitim programı” adlı eser, PG çalışmalarının tüm aşamalarını ele alan ilk eserdir. • 1949’da Tyler’ın “EP ve Öğretimin temel İlkeleri” adlı kitap başyapıttır. • • 1962’de Taba’nın “PG: Kuram ve Uygulama” adlı eseri var • Froebel, anaokulları konusunda çalışmış, 3 -4 yaşına geldiğinde çocukların okula başlamasını savunmuştur. • • Alman Herbert’e göre eğitimin iki önemli konusu bilgi ve ahlaktır. 19. yy’da Pastellozi modern ilkokulların temelini oluşturmuş ve ilkokul programlarının gelişmesine yardımcı olmuştur. Ona göre eğitim süreci çocuğun doğal gelişimine bağlı olmalıdır. Herbert Spencer, eğitimin temel amacını yaşama hazırlık olarak görmüş ve eğitim programlarının bu temel amaca hizmet etmesi gerektiğini ileri sürmüştür.

TÜRKYE’DE PG TARİHİ VE SORUNLARI • 1924 Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile EP’larında laiklik, batıya dönüş ve müspet bilimler oluşturmuş. • 1950’de müfredat programı yerine “Eğitim Programı” anlayışı gelmiş • PG çalışmaları il merkezlerinde, mahalli okullar ve İl ME Müdürlüklerinin destekleriyle başlamış, sonradan bakanlık merkez örgütünde devam etmiş. • 1924’de J. Dewey in raporu doğrultusunda İlköğretim programları geliştirilmesine ağırlık verilmiştir • 1953 -54 yıllarında ortaöğretim programlarının geliştirilmesi hız kazanmıştır. • 1950’li yıllara kadar Türkiye’de program geliştirme çalışmaları daha çok “dersler ve konular listesi” hazırlamak şeklinde ele alınmış, 1952’de Türkiye’ye gelerek köy okullarında incelemeler yapan K. V. Wofford’un hazırladığı raporla daha sistematik bir yaklaşımla yapılmaya başlanmıştır.

• 1953 -1954 öğretim yılında Bolu ve İstanbul’daki deneme okullarında uygulanmaya başlanmıştır. Daha sonra 1954 -1955 öğretim yılında ortaöğretim düzeyinde İstanbul Atatürk Kız. Lisesi Deneme Okulu Program. Komisyonu tarafından taslak program hazırlanmış ve uygulanmıştır. Bu çalışmalar ülkemizdeki program geliştirme çalışmalarının öncüsü sayılmaktadır. • Ancak bu çalışmaların devamlılığı sağlanamamış, deneme çalışmalarından elde edilen sonuçlar sistemin geneline yansıtılamamıştır.

• 1960’lı yıllarla birlikte program geliştirme çalışmalarının yoğunlaştığı görülmektedir. 1962 yılında toplanan Yedinci Millî Eğitim Şûrası sonrasında bir program taslağı hazırlanmış, hazırlanan program taslağı önce 14 ilde, daha sonra genişletilerek bütün illerdeki deneme okullarında uygulanmıştır. Bu çalışmalar illerde kurulan program geliştirme komiteleri tarafından yürütülmüştür. Bu program geliştirme çalışmaları aksiyon araştırmaları, alan çalışmaları, teftiş, inceleme, seminer ve kurslar yoluyla yürütülmüştür. Tüm bu çalışmaların sonuçları Millî Eğitim Bakanlığında kurulan Merkez Değerlendirme Komitesine aktarılmış, ayrıca çeşitli bölgelerden gelen 120 il temsilcisi bir haftalık bir seminerde program taslağını incelemiş ve gerekli değişiklikler ve öneriler yapılarak Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına gönderilmiştir. Talim ve Terbiye Kurulu 1968 -1969 öğretim yılında bu programı uygulamaya koymuştur. Bu program uygulamaya konulduktan sonra da izlenmiş, uygulamada meydana gelen aksaklıklar üzerinde gerekli önlemler alınmaya çalışılmıştır. Program geliştirme süreklilik gerektirmesine rağmen, bu çalışmalarda devamlılık sağlanamamıştır.

• 1970’li yıllarda 8 yıllık ilköğretim okulu denemesi çalışmaları başlamış ama deneme aşamasında kalmıştır. • 1980’li yıllarda, program geliştirme çalışmalarının tekrar ağırlık kazandığı görülmektedir. Program geliştirme de sürekliliğin ve standartlaşmanın sağlanması yönünde bazı çalışmalar yapılmıştır. Millî Eğitim Bakanlığı tarafından bu amaçla 1982 yılında bir program modeli oluşturmak ve bundan sonra hazırlanacak ve geliştirilecek tüm programların bu modele uygun olarak yapılmasını sağlamak amacıyla, Üniversitelerdeki bilim adamlarıyla iş birliği içerisinde yeni bir program modeli oluşturulmuştur. • Bu model 26. 05. 1983 gün ve 86 sayılı kurul kararı ile kabul edilmiş ve 2142 sayılı Tebliğler Dergisinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

• Bu modelde programların hazırlanması ve geliştirilmesi konusunda görev alacak kişiler ile program geliştirme grubunun çalışma esasları belirlenmiş ve her programda genel, ünite ve konu amaçlarının belirlenmesinin, her ünitenin, ayrı davranışlarının tespit edilmesinin gerekli olduğunun altı çizilmiş, programlarının bir yıllık uygulanmasından sonra değerlendirilmesinin yapılarak, değerlendirme sonuçlarına göre programların geliştirilmesi karara bağlanmıştır. • Böylelikle ders programlarının geliştirilmesinde bir standartlaşma yerine çeşitliliğe doğru gidilmiştir. Bu çeşitliliğin giderilmesine yönelik olarak 1990 yılında toplanan Ölçme ve Değerlendirme ve Program Geliştirme İhtisas Komisyonlarında 12 ders için program geliştirme komisyonu oluşturulmuştur. Komisyon program geliştirme çalışmalarının sadece Millî Eğitim Bakanlığının belirlediği modelle yapılmasını önermiş, ancak program geliştirme komisyonları bu öneriye uymayarak farklı modellerle program geliştirme çalışmaları yapmışlardır. . Bu dönemde program geliştirme konusunda bir tutarlılığın ve standartlaşmanın sağlanmasına çalışılmış ise de bu çalışmalar başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

• Millî Eğitim Bakanlığında program geliştirme çalışmaları, 1990 tarihinde başlatılan Dünya Bankası desteğindeki Millî Eğitimi Geliştirme Projesi ile önemli gelişmeler göstermiştir. Bu projenin amaçları arasında programları iyileştirmek ve geliştirmek ile ders kitapları ve öğretim materyallerinin kalitesini yükseltmek ve verimli kullanmak da yer almaktadır. • Millî Eğitimi Geliştirme Projesinin bu amaçlarına ulaşmak için Müfredat Laboratuvar Okulları geliştirilmiştir. Müfredat Laboratuvar Okulları, öğretim ve öğrenmeyi destekleyen materyaller ile birlikte öğretim programlarının alanda denendiği pilot okullardır. Bu proje ile yedi coğrafî bölgeden 23 ilde, her düzeyde (İlkokul, İlköğretim Okulu, Ortaokul, Lise, Anadolu Lisesi ve Anadolu Öğretmen Lisesi) toplam 208 okul seçilmiştir (MEB, 1998, s. 2 -3; 8 -9).

• Ülkemizdeki program geliştirme çalışmalarında diğer bir sorun programların tümüyle merkezden geliştirilmesi ve kararların merkezden verilmesidir. 3797 Sayılı “Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun” uyarınca Millî Eğitim Bakanlığı tüm eğitim kademelerinde uygulanacak programların geliştirilmesinden sorumludur. Bakanlık bu sorumluluğunu ana hizmet birimlerinden, Okul Öncesi Eğitimi, İlköğretim, Ortaöğretim, Erkek Teknik Öğretim, Kız Teknik Öğretim, Ticaret ve Turizm Öğretimi, Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi, Din Öğretimi ile Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü; yardımcı hizmet birimlerinden, Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı ve Meslekî ve Teknik Eğitim Araştırma ve Geliştirme Merkezi Başkanlığı ile Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının program geliştirme çalışmaları ile yerine getirir. Bu birimler kendilerine bağlı okullarda uygulanan programları geliştirme çalışmaları yapmakla yükümlüdürler. Geliştirilen programların yürürlüğe girmesi için Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanması gerekmektedir. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca onaylanan programlar tüm ülkede uygulanmaktadır. Bu durumun bölgenin, okulun, toplumun ve öğrencilerin ilgi ve beklentilerinin yeterince karşılanamamasına yol açması doğaldır. Bu sorunun giderilmesi için eğitim programlarının yerel koşullara uygun hâle getirilmesi gerekmektedir. Ancak bu durumda program geliştirme de merkez örgütü ile yerel birimlerin rollerinin belirlenmesi gerekmektedir.

Ülkemizde programların merkezden geliştirilmesi programların bölge, okul ve öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve taleplerinin karşılayamamasına yol açabilmektedir. Millî Eğitim. Bakanlığı son yıllarda sorun üzerinde durmaya başlamış, dünyadaki merkeziyetçi sisteme sahip diğer ülkelerdeki gibi yerel birimlere bazı yetkilerin devredilmesinin gerekliliğini kabul ederek, 1995 yılında Millî Eğitim Müdürlüklerine program geliştirme çalışmalarını yürütebilmeleri için yetki vermiştir

• Son on yıl içerisinde Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde yürütülen program geliştirme çalışmalarında önemli gelişmeler kaydedilmiş, belirli bir standartlaşmaya doğru gidilmiş ise de, bu konuda yapılan bir çalışma, aşağıda belirtilen sorunların yaşandığını göstermektedir. • Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde program geliştirme çalışmalarını yürüten birimlerin faaliyetleri arasında bir bütünlük bulunmamakta, her birim program geliştirme çalışmalarını farklı biçimlerde yürütmektedir. Birimler arasında yeterli düzeyde bir iletişim de bulunmamaktadır. • Program geliştirme için ihtiyaç tespiti araştırmaları ile komisyonlarca geliştirilen programların ön uygulama ve değerlendirme çalışmaları yeterince yapılmamaktadır. • Program geliştirme komisyonları, her üyenin görev ve sorumlulukları belirlenmeden, çalışmalarını plânsız bir şekilde yürütmektedir. Komisyonda her üyenin görüşlerine değer verildiği demokratik bir çalışma ortamı da bulunmamaktadır. • Geliştirilen programların Talim ve Terbiye Kurulu’nda onaylanması sürecinde sorunlar yaşanmaktadır. • Geliştirilen programların amaç, kapsam ve öğrenme-öğretme etkinlikleri boyutlarına ait nitelikler genelde yerine getirilmekte, değerlendirme boyutuna ait nitelikler ise tam olarak yerine getirilememektedir.

PROGRAM TASARIMININ TEMELLERİ • Sosyal temel: Bir program toplumdan ve toplumun yapısından uzak kalamaz. Toplumun ihtiyaçları programları etkiler. Önemli problemler, büyük çatışmalar, değişme yönelimleri (köyden kente göç gibi), iş imkanları… program geliştirmede temel alınmalıdır • Psikolojik temel: Programın tüm aşamalarında yararlanılır. Eğitim psikolojisi; bireyin daha iyi tanınmasını ve eğitim etkinliklerine yön verilmesini sağlar. “Nasıl” ve “ne zaman” sorularını yanıtlar. • Felsefi temel: Programlarda neye önem vereceğiz? sorusuna cevap arar. Amaçların tespitinde, amaçların önem ve öncelik sırasının belirlenmesinde, programın iç ve dış tutarlılığını belirlemede, toplumdan ve konu alanından ne alacağımızı belirlemede felsefeden yararlanırız.

• Konu alanı temeli: Programlarda konular vardır ve eğitim etkinlikleri için önemlidir. Programlar öğrenciye belli davranışları vereceği umulan, o alanla ilgili temel kuramları, ana fikirleri, değişmeye uzun zaman dayanabilmiş konuları içine almalıdır. Ancak programlar konular yığını haline getirilmemelidir. • Ekonomik temel: (1) Programlar mali imkanlarla sınırlıdır. (2) eğitim ekonomik kalkınma ve gelişmeye yardımcı olmalıdır. • Bireysel temel: Programlar bireylerin akademik, bireysel ve mesleki ihtiyaçlarını dikkate almalıdır.

EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ

Felsefe Nedir? Evrenin yapı ve düzeni, yaşamın anlam ve amacı, bilginin kaynağı ve güvenirlik derecesi, iyi, güzel ve doğrunun ne olduğu, başka bir değişle, bilgi, varlık ve değerlere ilişkin soru ve sorunlarla ilgili bir uğraş alanıdır.

Felsefenin Alanları ØGünümüzde felsefenin bütün bilim dallarıyla ilgilendiği söylenebilir. ØFelsefenin temelde üç çalışma alanı vardır. Bunlar; varlık felsefesi (ontoloji), bilgi felsefesi (epistemoloji) ve değerler felsefesi (aksiyoloji)dir.

Felsefenin Alanları Ø Varlık Felsefesi (Ontoloji): Felsefenin var olanı inceleyen, bir çalışma alanıdır. Metafizik olarak da adlandırılan bu alanda varlığın, gerçekliğin ne olduğu sorgulanır, gerçekliğin doğası araştırılır. Varlık felsefesi, evren ve insanla ilgili maddi ve manevi her şeyi konu alır. Ø Bilgi Felsefesi (Epistemoloji): Bilgi felsefesi temelde, bilginin ne olduğu, kaynağını, nasıl bilebildiğimizi, bilginin sınırlılıklarını, bilginin geçerliğini ve güvenirliğini, doğru, yanlış, mutlak ya da göreceli bilginin ne olduğunu araştırmaktadır. Ø Değerler Felsefesi (Aksiyoloji): Değerler felsefesi, temelde etik ve estetikle ilgili iyi, güzel, kötü, çirkin, ahlaki doğru ya da yanlış, saygı, vicdan, özgürlük, erdem, mutluluk vb. değerlerle ilgilenir. Değerlerin kaynağının ne olduğu? , doğuştan mı getirildiği, yoksa sonradan mı kazanıldığı? , değerlerin zamana ve topluma göre değişip, değişmeyeceği, herkes için geçerli ortak değerlerin olup olamayacağı, varsa bunların kriterlerinin ne olduğu? gibi sorulara cevap bulmaya çalışır.

Başlıca Felsefi Akımlar • İdealizm: Gerçekliğin temelini düşünsel, ruhsal/tinsel ve ideal gibi kavramlarla kuran bir felsefe olarak tanımlanabilir. • İdealizm gerçeğe, gözlem ve deneye dayanan bilimsel yöntemden çok, sezgisel, düşünsel yolla ulaşılabileceğini ileri sürer. • İdealist ilkelere dayalı eğitimin başlıca amacı; öğrencileri, mutlak akıl nitelikleriyle davranmaları için teşvik etmektir. Gerçeklik zihinsel olduğu için, eğitim de düşünceler ve kavramlarla ilgilidir.

Başlıca Felsefi Akımlar • Realizm: Batı dünyasının eski ve uzun süre etkisini sürdürmüş felsefi akımlarından biridir. Ancak idealizmin tersine, realistler evrendeki her şeyin insan zihninden bağımsız olarak var ve gerçek olduğunu savunurlar ve objelerin (nesnelerin) bizim onları algılamamız olmaksızın da var olduğuna inanırlar. • Realistlere göre insan, gerçeğin bilgisine aklıyla ulaşabildiği için eğitimin amacı insan aklını geliştirmek olmalıdır. Gerçek bilgi, doğruluğu gözlem ve deneyle kazanılan bilgi olduğundan insan gerçek bilgiye aklını ve duyularını kullanarak ulaşabilir.

Başlıca Felsefi Akımlar • Natüralizm: Realizmle yakından ilişkili olmakla birlikte ayrı bir felsefi akım olarak gelişen ve temeli çok eski çağlara dayanan natüralizm, fiziksel dünyanın dışında bir gerçekliğin olmadığını savunur. Natüralizm’e göre insanoğlu doğanın bir ürünüdür. Bu nedenle insan ve doğa arasındaki uyum ve ilişkilere önem verir. Bu akım materyalist felsefeyle de özdeşleştirilmekte ve metafiziğe karşı çıkmaktadır. • Natüralist felsefeye göre eğitim, insanları, insan doğasının gerektirdiği şekilde ve bu doğaya uygun bir yaşam doğrultusunda yetiştirmelidir. Doğa ve insan arasındaki ilişkiler, eğitim amaçlarının düzenlenmesine yön göstermeli, insanların gelişim özellikleri eğitim sürecinde dikkate alınmalıdır.

Başlıca Felsefi Akımlar • Pragmatizm: 19. yüzyılda Amerika’da ortaya çıkan bir felsefe akımıdır. Amerikan kültürünün ve yaşam biçiminin özünü oluşturan bir felsefedir. • Pragmatizme göre dünya sürekli değişmektedir. Gerçeğin özü değişmedir, insan doğası da dahil olmak üzere değişmez bir gerçeklik yoktur. Gerçek insan deneyimlerinin bir ürünüdür. Pragmatistlere göre, bir şeyin değeri, onun ne kadar yararlı olduğuyla ilgilidir ve insanlara yararlı olan her şey gerçektir, iyidir. Pragmatizm insanı biyolojik ve sosyal bir varlık olarak görür, ruhsal bir varlık olarak kabul etmez. Bu felsefeye göre, mutlak doğru ya da mutlak yanlış bir şey yoktur. Varlık deney ve araştırmalarla kanıtlandığında gerçektir. Değerler ve ahlaki ilkeler ise, görecelidir. Zamana, toplum ve kültürlere göre değişebilir. • Pragmatist anlayışa göre, eğitimin amacı, akıl ve zekayı kültürleme, insanın devamlı değişen dış dünyaya uyumunu sağlamadır.

Başlıca Felsefi Akımlar • Varoluşçuluk (Existentialism): Genel olarak insan özgürlüklerine önem veren, özgürlük ve sorumluluk seçimini insana bırakan bir felsefe akımı olarak nitelendirilmektedir. • Varoluşçuluk, her insanı kendine özgü benzersiz bir varlık olarak görmekte, temeli bireyselciliğe dayanmakta ve insanın öznelliğine önem vermektedir. Bu felsefenin dayanağını, insanın kendini ve kendi gerçekliğini tanıması oluşturmaktadır. Varoluşçulara göre insan, kendisi ile ilgili tüm kararları kendisi belirleyen, eylemlerinden kendisi sorumlu olan bir varlıktır. İnsan kendi değerlerini, kendisi oluşturmalıdır. Buna akıma göre toplumda insana yol gösterecek herhangi bir ahlaki ilke ve otorite söz konusu değildir. Yani, bireye herhangi bir ahlaki sistem sunulmamalı, birey seçimini serbest olarak yapabilmelidir. • Varoluşçuluğa göre eğitimin amacı, bireye insan özgürlüğünün her şeyden üstün olduğunu öğreterek, kendi bireyselliğini geliştirme imkanı sağlamaktır.

Felsefe ve Eğitim İlişkisi • • • Felsefe evreni anlamanın, eğitimle birlikte temel aracıdır. • Eğitim sisteminin dayandığı felsefe ile, sistemin işletilmesinden sorumlu insan kaynaklarının (yönetici, öğretmen vb) savunduğu felsefelerin de birbirleri ile uyum içerisinde olması sağlanmalıdır. • Felsefe, eğitim sistemlerinin ve insan davranışlarının gelişimine yol gösterdiği gibi, eğitim sistemleri de yeni felsefi düşünce sistemlerinin gelişimine yol açar. Evren ve insan, felsefenin ve eğitimin ortak konularıdır. Bireylere kazandırılacak davranışların yani hedeflerin neler olacağına ilişkin bir karara varabilmek, felsefeyi temele almayı ve bir ölçütler takımı olarak kullanmayı gerekli kılar. Hangi felsefe(ler) temele alınırsa, eğitim programlarının hedefler, içerik, öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme unsurlarının, o felsefelerin ileri sürdüğü ölçütlere uygun olmasına çalışılmalıdır.

Başlıca Eğitim Felsefeleri • Daimicilik (Perennialism): Klasik realizm ve idealizme dayalı olarak gelişen bir eğitim felsefesi akımıdır. Bu görüşü savunanların benimsedikleri temel ilkeler şunlardır; • • Eğitim evrensel nitelikteki belli gerçeklere göre düzenlenmelidir. • • Eğitim sağlam ve doğru karakterli insan tipi yetiştirme işiyle meşgul olmalıdır. • • • Öğrencilere dünyanın hem maddi, hem manevi gerçeklerini tanıtacak bilgiler verilmelidir. • İnsan doğasının en iyi ve en güzel eserleri klasik yapıtlarda örneklendirilmiştir. Eğitimde klasik eserlerin ve bunlarda ifade edilen değerlerin tanıtılmasına önem verilmelidir. İnsan doğasının en önemli yanı akıldır. Bu nedenle eğitimde insan aklını geliştirmeye yönelik entelektüel eğitime ağırlık verilmelidir. Okul gerçek yaşamın bir kopyası değil, gerçek yaşama hazırlık yeridir. Okulun temel işlevi kültürü etkili bir şekilde yeni kuşaklara aktarmaktır. İş ve meslek eğitimi meslek sahiplerine ve iş yerlerine bırakılmalıdır. Eğitim programlarında dil, tarih, matematik, doğa bilimleri, sözel sanatlar, felsefe, mantık gibi konulara ağırlık verilmelidir.

Başlıca Eğitim Felsefeleri • • Esasicilik (Essentialism): Özcü ya da temelci olarak adlandırılan bu görüşün felsefe içinde nasıl değerlendirileceği konusunda değişik yorumlar bulunmaktadır. Esasiciliğin savunduğu temel görüşler şunlardır: İnsan, sosyal ve kültürel bir varlık olup, doğuştan kafası boştur, hiçbir bilgiye sahip değildir. Eğitimin temel işlevi, insan kültürünün temel ögelerini, özünü korumak ve bunları gelecek nesillere aktarmak ve topluma uyumu sağlamaktır. Eğitim sürecinin özünü konu alanının çok iyi özümlenmesi oluşturur. Öğrenmenin özünde çok sıkı çalışma ve çoğu zaman zorlanma vardır. Eğitimde girişim öğrenciden çok öğretmendedir. Bunun için öğretmen entelektüel açıdan bir lider olmalıdır. Okulda zihinsel disiplin yaklaşımının geleneksel yöntemleri kullanılmalıdır. Bu nedenle genel kavramların geliştirilmesi, hayatın bütününü kavratacak bir öğretimin yapılabilmesi için soyut düşünme, alıştırma ve ezberleme yöntemleri kullanılmalıdır.

Başlıca Eğitim Felsefeleri • İlerlemecilik (Progressivism): Pragmatist felsefenin eğitime uygulanması, ilerlemecilik eğitim felsefesinin temelini oluşturur. Bu görüşün ileri sürdüğü bazı temel ilkeler şunlardır; • Eğitim süreci öğrencilerin ilgi ve gereksinimlerine göre düzenlenmelidir. • • Okul yaşama hazırlamaktan çok, yaşamın kendisi olmalıdır. • Öğrencilerin öğrenmeye aktif olarak katılabilecekleri, işbirliğini, araştırmayı ve problem çözme becerilerini geliştirmeyi temele alan öğrenme yaşantıları sağlanmalıdır. • Eğitim ortamı demokratik olmalıdır. Bilgi kullanmak için olup, öğretilecek bilgilerin yararlı olması gerekir.

Başlıca Eğitim Felsefeleri • Yeniden Kurmacılık (Reconstructionism): İlerlemecilik gibi temeli pragmatizme dayanan bir felsefedir. Bu akımdaki temel görüşler şöyle sıralanmaktadır: • Eğitimin amacı toplumu sürekli olarak yeniden düzenlemek ve toplumda gerçek demokrasiyi yerleştirmektir. Eğitim sosyal reform hareketlerini gerçekleştirmede en önemli araç olarak görülmektedir. Eğitim toplumsal değişme sürecinin merkezi olmalı ve bu süreçte öğretmen aktif bir rol üstlenmelidir. Yaşam sürekli değiştiğinden insan her an onu yeniden kurmak zorundadır. Toplumun ve dünyanın gelecekte karşılaşacağı sorunlara eğitimde önem verilmelidir. Dünyayı paylaşan ülkeler arasında ve içinde ırk, din, cinsiyet gibi ayırımlar yapılmamalı, eğitimin hedefi sevgi, barış, hoşgörü ve mutluluk sağlama gibi güçlü ve tutarlı değerlere dayalı bir dünya uygarlığı kurma olmalıdır. İdeal bir toplum, demokratik toplum olduğundan, demokrasiyi kendi içinde ve toplumda gerçekleştirmeye dönük bir eğitim sistemi kurulmalıdır. Eğitimin amaç ve araçları davranış bilimlerinin bulgularına dayalı olarak yeniden inşa edilmelidir. • • •

Başlıca Eğitim Felsefeleri • Varoluşçu Eğitim: Varoluşçuluk felsefesine dayalı bir eğitim akımıdır. Balıca görüşleri şöyle sıralanabilir: • Eğitimde önemli olan, bireye insan özgürlüğünün her şeyden üstün olduğunu öğreterek, kendi bireyselliğini geliştirme imkanı sağlamaktır. Okul programları öğrencilerin kişiliklerinin gelişmesine yardımcı olmalıdır. Her insan eğitimle ilgili kararını kendisi vermelidir. Eğitim sürecinde öğrencinin kendini gerçekleştirmesini sağlamak için farklı programlara yer verilmeli, araç, gereç, konu ve kaynaklar çok çeşitli olmalı ve öğrenciye her an sunulmalıdır. Ancak her öğrencinin kendi gerçek ve doğrularını seçmesine fırsat verilmelidir. Eğitim insanın kendini gerçek özellikleriyle tanımasına imkan sağlamalıdır. Öğretmenin görevi kişinin kendisini tanımasına yardımcı olmaktır. Eğitimde sezgiye ve yaratıcılığa önem verilmelidir. Eğitimde en uygun yöntem sokratik tartışmadır. Ancak öğretmen tarafsız olmalı, kendi doğrularını ve değerlerini kesinlikle öğrenciye zorla benimsetmeye kalkmamalıdır. • •

EĞİTİMDE SİSTEM YAKLAŞIMI • Öğrencilerde istenilen davranış değişikliğinin gerçekleştirilebilmesi öğretme-öğrenme durumlarına etki eden bütün unsurların birlikte düşünülüp organize edilmesi ile yakından ilişkilidir. Bu durum sistem yaklaşımının uygulanmasını gerekli kılar.

ÖĞRETME-ÖĞRENME SİSTEMİ • Öğrencilerde istenilen davranış değişikliğinin gerçekleştirilebilmesi öğretme-öğrenme durumlarına etki eden bütün unsurların birlikte düşünülüp organize edilmesi ile yakından ilişkilidir. Bu durum sistem yaklaşımının uygulanmasını gerekli kılar.

Öğretim Tasarımında “Sistem” Yaklaşımı Girdiler İŞLEMLER Çıktılar Dönüt (Kontrol)

Sistem yaklaşımı ile öğretimin planlanması Girdi İşlemler Öğretim programı Planlama Öğretmen özellikleri Materyal seçme ve hazırlama Öğrenci özellikleri Öğretim Kaynaklar ve imkanlar Strateji yapma Değerlendirme Çıktı Öğrencide davranış değişikliği

SİSTEM TASARIMI TEMEL İLKELERİ 1. Tasarıma ilişkin kararlar verilmeden önce, sistemin amaçları, yararlanılabilecek kaynaklar ve sınırlayıcı faktörler belirlenmelidir. 2. 3. Sistem tasarımı geri dönüşümlüdür ve sürekli düzeltilmedir. 4. Geliştirilen sistem ilgili alt ve üst sistemlerle uyumlu olmalıdır. Sistemi meydana getiren unsurlar karşılıklı etkileşim içindedir. Sistemin bir parçasında yapılan değişiklik sistemin diğer parçalarını etkiler. Bu nedenle sistemin bir unsuru ile ilgili olarak verilen kararların diğer unsurlar üzerindeki etkisi daima gözönünde tutulmalıdır

SİSTEM TASARIMININ KONTROLÜ • Öğretme-öğrenme sisteminin uygulamaya konulmadan önce, yapılan hata ve noksanlıkları en aza indirmek bakımından belli ölçütlere göre kontrol edilmesi gereklidir. Bu ölçütlerden başlıcaları şunlardır; • 1. Sitemin Amaçları: Geliştirilen sistem tasarımında bütün unsurlar tasarlanan amaçları vermeye yönelik olmalıdır. Amaçların gerçekleşmesine katkıda bulunmayan unsurların sistemde yer alıp almadığı gözden geçirilmelidir.

• 2. Kuram ve İlkeler: Sistem tasarımı, programın yönelik olduğu alanla ilgili kuram ve ilkelerle uyumlu olmalıdır. Örneğin mesleki teknik eğitimde yaparak ve yaşayarak öğrenme esastır ve ilke olarak eğitim ortamı gerçek iş ortamına uygun olmalıdır. • 3. Tasarım İlkeleri: Geliştirilen öğretme-öğrenme sistemi temel sistem tasarımı ilkelerine uygunluk göstermelidir. Bu ilkeler, amaçlar ve kaynaklar, sistemin düzeltilmesi, geri dönüşümlülük, etkileşim, diğer sistemlerle uyumluluk gibi hususlarla ilgilidir. • 4. Tekrarlar: Sistem içerisinde yer alan faaliyetlerde gereksiz tekrarlardan kaçınılmalıdır. Tekrarlara amaçların gerçekleşmesine katkıda bulunması durumunda yer verilmelidir. Özellikle becerilerin geliştirilmesinde tekrarlar önemlidir.

• 5. İhtiyaçlara Uygunluk: Öğretme öğrenme sistemi hem toplumsal ve bireysel ihtiyaçlara uygunluk göstermeli, bilimsel ve teknolojik gelişmelere duyarlı olmalıdır. • 6. Görevlerin Belirginliği: Sistemde yer alan herkesin görevleri açıklıkla belirlenmelidir. Herkesin neyi yapacağı, kendisinden ne beklenildiği farklı yorumlamalara imkan vermeyecek biçimde belirlenmeli ve ilgililere önceden açıklanmalıdır. Rollerin belirsizliği sistemi olumsuz etkiler. • 7. Uygulanabilirlik: Tasarlanan sistem, gerçekçi ve mevcut şartlarda uygulanabilir nitelikte olmalıdır. Uygulanabilirliği olmayan bir planın pratik değer yoktur. Öğretme-öğrenme sistemi geliştirildikten sonra bir kenara bırakılacak bir plan değildir. Sistem uygulamaya konulmadan önce uygulanabilirlik yönünden özenle kontrol edilmeli, varsa gerekli düzeltmeler yapılmalıdır.

PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIM VE MODELLERİ

3. EĞİTİM PROGRAMI TASARIMLARI Bir eğitim programı planlanırken işe öncelikle programın nasıl olacağını tasarlamakla başlanır. Bu süreçte şu dört soruya cevap aranmaktadır: ü ü Ne yapılmalıdır? Konu alanı neleri içermelidir? Hangi öğrenme stratejileri, kaynak ve etkinlikleri kullanılmalıdır? Sonuçları değerlendirmek için hangi ölçme teknikleri ve araçlar kullanılmalıdır? Yaygın olan program tasarımı yaklaşımları

PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIMLARI KONU MERKEZLİ TASARIMLAR BİREY ( ÖĞRENEN ) MERKEZLİ TASARIMLAR §Konu Tasarımı §Çocuk Merkezli Tasarım §Disiplin Tasarımı §Geniş Alanlı Tasarım §Süreç Tasarımı §Disiplinler Arası tasarım §Yaşantı Merkezli Tasarım §Romantik (Radikal) Tasarım §Hümanistik (İnsancıl) Tasarım SORUN ( ÇEKİRDEK ) MERKEZLİ TASARIMLAR §Yaşam Şartları TaÇekirdek (CORE) Tasarımı §Toplumsal Sorunlar Ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı

Konu Merkezli Program Tasarımın Genel Özellikleri 1. Programın merkezinde değişmeyen evrensel bilgi vardır. Bilgi uzmanlarca düzenlenir ve öğretilir 2. Konuya ilişkin bilginin kazanılması öğrenme için yeterli görülmektedir. 3. Temeli idealist, realist felsefedir. 4. Eğitim felsefesi ise esasicilik ve daimiciliktir.

1. Konu Merkezli Tasarımlar a. Konu Tasarımı b. Disiplin Tasarımı d. Süreç Tasarımı c. Geniş Alanlı (Disiplinler Arası) Tasarım

2. Öğrenen ( Birey ) Merkezli Tasarımlar İlerlemecilik ve Yeniden kurmacılık eğitim felsefesine dayanır. Toplumun problemleri ve çözüm yolları üzerinde dururlar. Öğrenciler toplumsal sorunları çözmede aktif rol almalıdır. Bu tasarımlarda, öğrencinin kendi gözlemleri ve yaşantısıyla öğrenme çabasına girmesi temeldir. Öğrenci sürece girdikten sonra ilgi ve ihtiyaçlarına göre öğrenme etkinlikleri belirlenmektedir. . Bu tasarımlar şunlardır: a. Çocuk Merkezli Tasarımlar b. Yaşantı Merkezli Tasarımlar c. Romantik (Radikal) Tasarımlar d. Hümanistik Tasarımlar

(Radikal )

3. Sorun Merkezli Tasarımlar Bu program tasarımları; kültürel ve geleneksel değerlerin güçlenmesini sağlamak, ayrıca toplumun halen karşılanmamış ihtiyaçlarına işaret etmesi amacıyla düzenlenmiştir. Temel vurgusu sorun çözmedir. Yeniden kurmacılık ilkelerine dayanır. Sorun merkezli tasarımlar şunlardır: a. Yaşantı Şartları Tasarımı b. Çekirdek (CORE) Tasarımı c. Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı

EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ

Program geliştirme modelleri, bir program geliştirme tasarısı hazırlanırken izlenecek alternatif yolları ve izlenecek sırayı gösterir. Amerika , Avrupa ve Ülkemizde değişik modeller uygulanmaktadır

ABD’DE YAYGIN OLAN MODELLER

Taba Modeli Tümevarım yaklaşımını ele almıştır. Temelde 7 aşamadan oluşmuştur. Taba modelinde içerik öğesine daha çok ağırlık verilmiştir. Sıralama şu şekildedir:

Taba Program Geliştirme Modeli (Oliva, 1988: 165)

TYLER MODELİ Bu model rasyonel ( akılcı ) model olarak da bilinmekte ve program geliştirme çalışmaları daha kapsamlı olarak ele alınmaktadır. İlerlemeci yaklaşım ve tümevarım sürecini benimser. Program geliştirme sürecinde hedefleri belirlemek amacıyla, öncelikle birey, toplum ve konu alanını inceler.

Tyler’in Program Geliştirme Modeli

TABA-TYLER MODELİ Taba-Tyler program geliştirme modellerinin ortak yönlerini ele alarak geliştirilen ve rasyonel planlama modelidir. !!! Türkiye’deki program geliştirme çalışmalarında temel alınan bir modeldir.

SİSTEM YAKLAŞIMINA GÖRE PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ (WULF VE SCHAVE) Bu model, öğretmenler de program geliştirebilir sayıltısına dayanır. Grup etkileşiminin eğitimdeki gelişmeleri olumlu yönde etkileyebileceğini savunur. Aşama Problemin Tanımı İşlem üAmacın belirlenmesi üKomisyon üyelerinin seçimi üAmaçların Gelişme Değerlendirme davranışlara dönüştürülmesi üUygun ders planı yazma üÖğretim materyallerinin geliştirilmesi üÖğrenme ortamın desenlenmesi üSonuçların değerlendirilmesi üSürekli dönüt sağlanması

AVRUPA’DA YAYGIN OLAN MODELLER 1) 2) 3) Rasyonel Planlama Modeli (Teknokratik Model) Yenilikçi Durumsal Model ( Skillbeck ) Süreç Yaklaşımı Modeli ( Stenhouse )

1. RASYONEL PLANLAMA MODELİ (TAYLOR VE RİCHARD) Genel Amaçlar Öğrenme Durumları Değerlendirme Taba-Tyler yaklaşımına uygundur. Teknokratik model de denir. Yeniden kurmacılık felsefesi görüşündedir.

DURUMSAL ( YENİLİKÇİ ) MODEL (SKİLBECK) Durum Çözümlemeci Amaçlar Öğrenme-öğretme Programı Desenleme Uygulama Değerlendirme Okul merkezli program geliştirme anlayışına ağırlık veren Yenilikçi Model olarak bilinir.

SÜREÇ YAKLAŞIMI MODELİ (STENHOUSE- 1975) İçerik-Bağlam Öğrenme Durumları Genel Amaçlar Değerlendirme Öğretmenlerin ders planı yapmalarındaki yaklaşımlardan esinlenir. Okul merkezlidir. Hümanist ve İlerlemeciliğin etkisindedir.

TÜRKİYE’DE PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ

MEB Yeni Program Geliştirme Modeli

MEB/TEMEL BECERİ VE YETERLİLİKLER Kamuoyunun görüş ve önerilerini almak üzere askıya çıkarılan taslak öğretim programlarında öğrenci yeterlilikleri, Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinde tanımlanmış sekiz anahtar yeterliliği kuşatacak şekilde farklı ulusal ve uluslararası birikimlere dayanılarak hazırlanmıştır. "Atatürkçülük ile ilgili konular", "Milli Eğitim Kalite Çerçevesi", "2015 -2019 MEB Stratejik Plan", "2023 TÜBİTAK Vizyon Belgesi", "21. Yüzyıl Becerileri", "Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı", "Değerler Eğitimi", "Hayat Becerileri" vb. bu hazırlıklarda başvurulan birikimlerin bir kısmıdır. Anılan bu belgelerden yararlanılarak 15 başlık altında özetlenmiştir. Çünkü her biri mutlu ve başarılı bir hayata katkıda bulunmaktadır. Bu yeterlilik ve beceri tanımlamalarının çoğu birbiriyle uyuşmakta, birbirini kapsamakta ve desteklemektedir. Bunlar özetlenirken programların odaklandığı temalar gibi görülmüşler, program kazanımlarıyla ve açıklamalarla ilişkilendirilerek verilmiştir.

PROGRAM GELİŞTİRMENİN PLANLANMASI • Program geliştirme çalışmalarının araştırma ve geliştirmeye dönük olarak yönlendirilmesi gerekir. Bilim, teknoloji ve iletişim alanındaki baş döndürücü gelişmeler program geliştirme çalışmalarının sürekli olmasını, araştırma ve geliştirme çalışmalarının kesintisiz olmasını gerekli kılar. • Bu süreçte pek çok soruya cevap aranmaktadır. Hiç kimseden bu soruların tümüne tek başına cevap vermesi beklenemez. Bu nedenle program geliştirme çalışmaları bir ekip çalışmasını ve birlikte planlamayı gerekli kılar. • Program geliştirmenin planlanması; program çalışma gruplarının oluşturulması, çalışma planının hazırlanması ve hedeflerin oluşturulmasına temel teşkil edecek ihtiyaç saptama çalışmalarının yapılmasını kapsamaktadır.

Program geliştirme sürecinde rol alanlar

Program Karar ve Koordinasyon Grubu: • Temel işlevi hangi alanlarda program geliştirme çalışmalarının yapılacağına karar vermek, ülkenin başat eğitim felsefesinin bu programlara yansıtılmasını sağlamak, hazırlanan programları kabul ya da değiştirmede karar organı olarak görev yapmaktır. • Bu grupta, MEB temsilcileri, program geliştirme uzmanları, öğretmen örgütlerinin temsilcileri, konu alanı uzmanları, veli ve öğrenci temsilcilerine yer verilmelidir.

Program Çalışma Grubu: • Programın hazırlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi aşamalarında sürekli görev yapacak bir gruptur. • Program geliştirme uzmanı, ölçme değerlendirme uzmanı, ilgili konu alanı uzmanı ve ilgili konu alanı öğretmeni yer almalıdır.

Program Danışma Grubu: • Program çalışma grubunun programın her aşamasına ilişkin çalışmalarını yürütürken zaman ihtiyaca göre danışma yapabileceği bir eğitim uzmanları grubudur. • Eğitim felsefecisi, eğitim psikoloğu, eğitim sosyoloğu, eğitim ekonomisti, eğitim yöneticisi, eğitim teknoloğu, iletişim uzmanı gibi uzmanları içerir ve ihtiyaca göre yenileri eklenebilir. Örneğin yaygın eğitim programlarını geliştirmede halkla ilişkiler uzmanına yer verilebilir.

• Program Geliştirme Çalışma Planı: Program geliştirme çalışmalarına başlamadan önce bu çalışmaların ne kadar sürede yapılacağı, hangi işlemlerin yapılacağının bir işlem zaman çizelgesi ya da bir iş akış şemasında gösterilmesi çok yararlıdır.

Örnek çalışma planı

Örnek pert işlem ağı