Prof Dr Recep BOZLAAN 2 LDERLK NE DELDR

Prof. Dr. Recep BOZLAĞAN

2

LİDERLİK NE DEĞİLDİR ? Çoğu kişi, liderliği bir mevkie veya makama ulaşmak zanneder. Bu sebeple, parlak bir mevki-makam elde ettiklerinde kendilerinin “lider” olduklarını zanneder. Mevkiin veya makamın, liderin kullandığı bir araçtan başka bir şey olmadığı unutulmamalıdır. Lider ruhlu insanlar, güçlerini makamdan değil, kişisel niteliklerinden alırlar. 3

Sürü tersine dönünce, uyuz keçi en önde görünür. İrlanda Atasözü 4

DESPOT LİDER V İ Z Y O N MİSYON EKİP LİDERİ MİSYON 5

ŞEYH EDEB Lİ’NİN OSMAN GAZİ’YE NASİHATI Ey Oğul! Artık Beysin. Bundan sonra öfke bize; uysallık sana. Güceniklik bize; gönül almak sana. Suçlamak bize; katlanmak sana. Yanılgı bize; hoş görmek sana. Geçimsizlik bize; adalet sana. Haksız söz bize; bağışlamak sana. Bölmek bize; bütünlemek sana. Üşengeçlik bize; gayretlendirmek sana. 6

İyi lider, halkına baba şefkati ile hizmet edendir. Sultan II. Abdülhamit 7

8

İşi doğru yapana yönetici, doğru işi yaptırana lider denir. Warren Bennis 9

LİDERLİK NEDİR? “Ahlâka uygun bir vizyon etrafında ekip çalışmasına dayalı bir sistem kurmak ve geliştirmek” 10

Ben güzel ahlâk üzere gönderildim. Hz. Muhammed (s. a. s) 11

LİDERLİKTE 1. ADIM: GÜZEL AHL K Kurum İçin: İlke ve değer odaklı yönetimi, kurumun bütününde esas kabul etmek Kendimiz İçin: Kurumun ilke ve değerlerini benimseyerek düşüncelerimize, sözlerimize, davranışlarımıza ve işimize yansıtmak 12

Ahlâken yanlış olan bir şey, ne siyaseten ne de idareten doğrudur. M. Chiang 13

KURUMSAL İLKE VE DEĞERLER Adalet Güven Şeffaflık Kalite Verimlilik Katılım Liderlik 14

Ahlâkın olmadığı yerde kanun işe yaramaz. Napoleon Bonaparte 15

LİDERLİKTE 2. ADIM: BİLGİ-DONANIM Kurum İçin: Kurumsal altyapıyı güçlendirmek ve kurum çalışanlarının niteliğini yükseltmek Kendimiz İçin: Kendimizi kurumsal hedefleri gerçekleştirmeye katkı sağlayacak şekilde yetiştirmek 16

Eskiler, önce devlet işlerini yoluna koyarlardı. Devlet işlerini yoluna koymak için, önce ev işlerini yoluna koyarlardı. Ev işlerini yoluna koymak için, önce kendilerine çeki düzen verirlerdi. Kendilerine çeki düzen vermek için, önce düşüncelerini yoluna koyarlardı. Düşüncelerini yoluna koyabilmek içinse, önce bilgi eksikliklerini giderirlerdi. Konfüçyüs 17

BİLGİ-DONANIM n n n n n Diploma Sertifikalı eğitim programları Okuyarak kendini geliştirmek Teknik inceleme ve gezi programlarına katılmak TV ve internetten faydalanmasını bilmek En az bir yabancı dili, kendini ifade edecek kadar öğrenmek İşi ehline vermeye çalışmak Personeli yetiştirme gayreti içinde olmak “Daha iyisi nasıl mümkün olabilir? ” düşüncesiyle daima arayış içinde olmak 18

Bilmediklerimi ayaklarımın altına alsaydım, başım göğe değerdi. İmam-ı zam Hz. 19

LİDERLİKTE 3. ADIM: MİSYON Kurum İçin: Kurum olarak niçin varolduğumuzu ve bizi diğerlerinden ayıran özelliklerimizi bilmek Kendimiz İçin: Kurumun varlık sebebine, ilke ve değerlerine uygun işler yapmak 20

İki günü eşit olan aldanmıştır. Günü geceden kötü olan lanetlenmiştir. Gününe ilavede bulunmayan ziyandadır. Abdülaziz bin Revvad 21

MİSYON n n n n n İşimizi sevmek Kurumumuzu sevmek Beldemizi/şehrimizi sevmek Personelimizi sevmek Halkımızı sevmek Şükretmesini bilmek Kanaat etmek Mütevazı olmak Söylemlerimiz ile eylemlerimiz arasında tutarlılık sağlamak Nemelazımcılığı bir tarafa bırakmak 22

Kanuni Sultan Süleyman; en yüksek duruma getirmiş olduğu devletin akıbetini merak eder; “günün birinde Osmanlı Devleti de inişe geçer, çökmeye yüz tutar mı? ” diye derin düşünmeye başlar… 23

Bu tür soruları çoğu zaman süt kardeşi meşhur alim Yahya Efendi ‘ye sorduğundan bunu da sormaya niyet eder. Güzel bir hatla yazdığı mektubu, basiretine inandığı Yahya Efendiye gönderir… “Sen ilahî sırlara vakıfsın. Kerem eyle de bizi aydınlat. Bir devlet hangi halde çöker? Osmanoğulları’nın akıbeti nasıl olur? ” şeklinde mektubunu gönderir. 24

Mektubu okuyan Yahya Efendi’nin cevabı çok kısa olur: “Nemelazım be Sultanım!” 25

Topkapı Sarayında bu cevabı hayretle okuyan Sultan, bir mânâ veremez. . Yahya efendi gibi bir zatın böylesine basit bir cevapla işi geçiştireceğini pek düşünmez. Söylenmeye başlar: “Acaba bilmediğimiz bir mânâ mı vardır bu cevapta? ” Nihayet kalkar, Yahya Efendi’nin Beşiktaş’taki dergâhına gider. . Soruyu tekrar sorar: “Yahya Efendi bizi geçiştirme, sorumuzu ciddiye al!” 26

Yahya efendi duraklar: “Sultanım sizin sorunuzu ciddiye almamak kabil mi? Ben sorunuzun üzerine iyice düşündüm ve kanaatimi de açıkça arz etmiştim. ” “İyi ama bu cevaptan bir şey anlamadım. Sadece ‘nemelazım be sultanım’ demişsiniz. Sanki beni böyle işlere karıştırma der gibi bir mânâ çıkarıyorum. ” 27

Yahya Efendi bu cevaptan sonra şu açıklamayı yapar: “Sultanım! Bir devlette zulüm yayılsa, haksızlık şâyi olsa, işitenler de nemelazım, deyip uzaklaşsalar, sonra koyunları kurtlar değil de çobanlar yese, bilenler bunu söylemeyip sussa, gizleseler, fakirlerin, muhtaçların, yoksulların, kimsesizlerin feryadı göklere çıksa da bunu da taşlardan başkası işitmese, işte o zaman devletin sonu görünür. 28

Böyle durumlardan sonra devletin hazinesi boşalır, halkın itimat ve hürmeti sarsılır. Asayişe itaat hissi gider, halkta hürmet duygusu yok olur. Çöküş de böylece mukadder hâle gelir…. ” 29

Bunları dinlerken ağlamaya başlayan koca sultan, söyleneni başını sallayarak tasdik eder, sonra da kendisini böyle ikaz eden bir âlime sahip olduğu için Allah’a şükreder, bu türlü ikazlardan geri kalmaması için tembihte bulunarak oradan ayrılır. 30

LİDERLİKTE 4. ADIM: VİZYON Kurum İçin: Kurumun görünür gelecekte erişebileceği iddialı, fakat gerçekçi bir amaç belirlemek ve personeli bu amaca inandırmak Kendimiz İçin: Kurumun görünür gelecekte erişebileceği en ilere amaca ulaşması için üzerimize düşeni yapmak 31

Eylemsiz vizyon hayaldir. Vizyonsuz eylem kâbustur. Japon Atasözü 32

VİZYON Beldemizin/şehrimizin n Tarihini n Avantajlarını ve üstün yanlarını n Dezavantajlarını ve zayıf yanlarını bilmek; Halkın talep ve beklentilerini bilmek Personelin tecrübelerinden ve önerilerinden yararlanmak Kendi hayallerimizi somut hedeflere dönüştürmek Katılımcı ve iknaya dayalı bir yol izlemek Beldemizin/şehrimizin gerçeklerinden asla kopmamak 33

Çok hayal, vizyon değil illüzyondur. Vehbi Koç 34

LİDERLİKTE 5. ADIM: SİSTEM Kurum İçin: Kurumsal hedeflere ulaşılmasını sağlayacak bir yapı kurmak. Kendimiz İçin: Kurumsal sistemin en iyi şekilde çalışması için üzerimize düşeni yapmak 35

Yönetici “sistem içinde” çalışır. Lider “sistem üzerinde” çalışır. Stephen Covey 36

BİR SİSTEM OLARAK BELEDİYE Kurum İklimi Kurumsal Süreçler İnsan Kaynakları Belediyenin İç Faktörleri Teknik Donanım 37 Amaç ve Hedefler Fiziksel Şartlar Teşkilat Yapısı Mali Yapı

BİR SİSTEM OLARAK BELEDİYE Uluslar arası Gelişmeler Teknolojik Gelişmeler Mevzuat Belediyenin Dış Faktörleri Sivil Toplum Kuruluşları 38 Merkezi Hükümet Özel Sektör Hemşehriler Kamu Kurumları

LİDERLİKTE 6. ADIM: EKİP Kurum İçin: Mevcut personeli birbirine karşı dürüst ve çalışkan, meslekî açıdan ise donanımlı hâle getirmek. Kendimiz İçin: Personelimize karşı dürüst olmak, çalışma temposunu yüksek tutmak ve kendimizi de belediyecilik açısından geliştirmek. 39

Göç eden yaban kazlarının havada süzülürken "V" şeklinde uçtuklarını görmüşsünüzdür. . . Bilim insanları kazların neden bu şekilde uçtuklarını araştırmışlar araştırma sonucunda şu verilere ulaşmışlar;

1. "V" şeklinde uçulduğunda, uçan her kuş kanat çırptığında, arkasındaki kuş için onu kaldıran bir hava akımı oluşuyormuş. Böylece "V" şeklinde uçan kaz grubu, birbirlerinin kanat çırpışlar sonucu ortaya çıkan hava akımını kullanarak uçuş menzillerini % 75 oranında uzatıyorlarmış. Yani tek başına gidebilecekleri azami yolu grup halinde neredeyse ikiye katlıyorlarmış. Kıssadan Hisse: İş hayatında başarı, şahsî çabanın yanı sıra ekip çalışmasını da gerektirir.

2. "V" grubunun başında giden kaz, hiç bir hava akımından yararlanamıyor. Bu yüzden diğerlerine oranla daha çabuk yoruluyor. Bu durumda en arkaya geçiyor ve bu defa en yakınındaki kaz “lider” konumuna geçiyor. Bu değişim sürekli yapılıyor; böylece grup içinde yükselme/ilerleme sıra ile oluyor. Kıssadan Hisse: Terfilerde acele edilmemeli, herkes sırasını beklemeli; kişi, zamanı geldiğinde, yerini başkasına bırakmasını bilmeli.

3. Uçuş hızı yavaşladığında, grup içindeki bütün kuşlar hep birlikte öterek, lideri ve birbirlerini zinde tutmanın gayreti içine girmektedir. Kıssadan Hisse: Performansımızın artması için bazen iş arkadaşlarımızın uyarılarına ihtiyaç duyarız. Bundan alınmamalıyız; tam aksine, böyle uyarıları anlayışla karşılamalıyız.

4. Gruptaki bir kuş hastalanırsa veya bir avcı tarafından vurulup uçamayacak duruma gelirse; düşen kuşa yardım etmek üzere gruptan iki kaz ayrılır ve korumak üzere hasta/yaralı kazın yanına gider. Kıssadan Hisse: Ekip içinde aksayanlar olabilir, ekibin diğer üyeleri bunları feda etmeye değil, kazanmaya çalışmalı.

Ekip, en zayıf üyesi kadar güçlüdür! O halde, kurum çalışanları niçin bir yandan ekip olamamaktan şikayet eder, diğer yandan da birbirlerinin kuyusunu kazar?

Kötü lider, halkın nefret ettiği yöneticidir. İyi lider, halkın sevip saygı duyduğu yöneticidir. Büyük lider, halkına “el birliği ile her işin üstesinden gelebiliriz” fikrini benimsetebilen yöneticidir. Lao Tzu 46

EKİP ÇALIŞMASI TÜRLERİ Ø Bir işi, yeterli sayıda kişinin bir araya gelerek işbirliği halinde yapması Ø Bir kişinin, herhangi bir işi, ilgili kişilerin görüş, düşünce ve yardımına başvurarak yapması Ø Bir kişinin, arkadaşının yardıma ihtiyaç duyduğunu hissettiği bir işe gönüllü olarak destek vermesi Ø Fiilen yardım edebilir Ø Görüş ve düşüncelerini açıklayabilir, önerilerde bulunabilir Ø O kişi üzerinde etkili olan kişilerle görüşüp, düşünce ve önerilerini onlar üzerinden aktarmaya çalışabilir Ø İyi dilek ve temennilerini sözlü olarak iletebilir Ø Tebessüm edebilir, iyi davranabilir, hoşgörü ve anlayışla yaklaşabilir Ø Dua edebilir

İş’te birlik olmazsa, fikirde birlik kâr etmez. Muhammed İkbâl

EKİP’TE NELER YOKTUR? -1 Liderlik zaafiyeti Görev tanımlarına hapsolmuş tavır ve davranışlar Çalışanlar arasında şüphe ve mesafe Gerçekçi olmayan hedefler Sorumluluğu başkasına yüklemek, kendini kurtarmaya çalışmak

Gerçek lider, başarısızlık halinde kendi hissesine düşenden daha fazlasını, başarılı olunması halinde kendi hissesine düşenden daha azını ister. Arnold Glasow 50

EKİP’TE NELER YOKTUR? -2 Motivasyon düşüklüğü Çok bilmişlik, ukalâlık Sürtüşme ve gerilime dayalı rekabet Dedikodu, komplo teorileri ve ayak oyunları Tembellik

Kişi kıpırdamayınca uyuşur. Uyuşunca laflamaya başlar. Laf dedikoduya dönüşür. Dedikodu başlayınca da gayri iflah etmez. Dost, düşman olur; düşman, canavar kesilir! Şeyh Edebâli 52

EKİP’TE NELER VARDIR? Herkes, üstüne düşen görevi yerine getirir. Herkes, ulaşılan başarının nimetlerinden, üstüne düşen sorumluluk oranında faydalanır. Başarısızlık halinde, başta lider olmak üzere hep birlikte dersler çıkarılır, sorumluluk paylaşılır. Herkesin görevi açıkça tanımlanmış olmakla birlikte, görevlerde esneklik vardır. Açıklık, dürüstlük ve güven duygusu hakimdir. Moral ve motivasyon yüksek tutulur. Rekabet yerine işbirliği vardır.

Yalnız taştan duvar olmaz, başa vermeyince, taş yerinden kalkmaz. Türk Atasözü

LİDERLİKTE 7. ADIM: MOTİVASYON Kurum İçin: Mevcut personelin vizyona ulaşma konusundaki heyecanını ve misyon duygusunu diri tutmak Kendimiz İçin: Vizyona ulaşma konusundaki heyecanımızı ve misyona olan inancımızı kaybetmemek, iş ortamına “negatif enerji” ve “ümitsizlik” yaymamak. 55

En büyük lider muhteşem işler yapabilen kişi değil, muhteşem işler başaracak insanları yetiştirebilen kişidir. Ronald Reagan 56

MOTİVASYON n n n İnsanların kişiliğine saygı göstermek İnsanların yaptığı işe saygı göstermek İnsanları dinlemesini bilmek n n Kişiyi dinlerken ona doğru dönmek Konuşan kişinin yüzüne (gözlerine) bakmak Kişiyi dinlerken başka bir iş ile uğraşmamak Kişinin konuşmasını sabırla dinlemek n Cümleleri dinlemek n Ses tonunu dinlemek n Beden dilini anlamak 57

Sözü dinlemesini bilmeyen, sözünü dinletmeyi de bilmez. Türk Atasözü

MOTİVASYON n Söz söylemesini bilmek n n n Ses tonunu ortama göre ayarlamak Güzel kelimeleri tercih etmek Beden dilini ortama göre ayarlamak n Mesafe daima konur, astların fazla yaklaşmasına ve gereğinden fazla yakın durmasına müsaade edilmez. Ama astlar ile arasına duvar da örmez. n Gülünmesi gereken yerde gülünür, ağlanması gereken yerde ağlanır, somurtulması gereken yerde somurtulur n Personelin görüş, öneri ve şikayetleri önemsenir n Fırçalamak yerine, nasihat edici bir üslup tercih edilir n Tehdit etmek yerine, uyarıcı bir üslup tercih edilir 59

Nus ile uslanmayanı etmeli tekdir, tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir. Ziya Paşa

MOTİVASYON “Ortaya konuşmak”tan mümkün olduğunca kaçınmak: Nasihat ve uyarı doğrudan muhatabına yapılmalı ve uygun bir ortam tercih edilmeli. Nasihat ve uyarı astların geneline yapılacaksa, bu durum açıkça söylenmeli ve gerekli nasihat/uyarı çekinmeksizin yapılmalı n Teşekkür etmesini bilmeli ve teşekkür sonrasında astların gevşemesinden veya şımarmasından endişe edilmemeli. Çünkü, kendinden emin olan bir yönetici, astlarının gevşemesine ve şımarmasına müsaade etmez. Astlara karşı “açık kapı” politikası uygular. Ancak, bu fırsatın bir “gammazlama ve ispiyonlama” mekanizmasına dönüşmesine asla izin vermez. n n n Personel arasında hafiyeler yerleştirmez, personeli birbirine düşürecek kurnazlıklar düşünmez. 61

Senin için başkalarına yalan söyleyen, gün gelir, başkaları için de sana yalan söyler. Türk Atasözü

MOTİVASYON n n n Lider, ilk duyduğuna göre amel etmez. Her problemin, mutlaka bir arka planı (ona sebep olan şartlar) olduğunu daima hatırda tutar; acele etmez ama doğru zamanda karar alır. Yanıldığında hatasını kabul eder ve gocunmadan gerekli düzeltmeyi yapar. Kalp kırdığında en azında üzüntüsünü ifade eder, gerektiğinde özür diler. Sorunlar ne kadar büyük olursa olsun, asla ümitsizliğe düşmez. Kendi iç dünyasında yılgınlık olsa bile asla dışarı vurmaz. Çünkü lider ruhlu kişi, kurduğu sistemi veya başında bulunduğu kurumu kendisinden sonrakilere çalışır vaziyette teslim etme sorumluluğuna sahiptir. 63

MOTİVASYON n n n Lider, kurumda en fazla fedakârlık yapan kişidir. Kendisine ayrıcalıklı muameleye asla müsaade etmez. Başkalarının iltifatlarına, dalkavukluklarına itibar etmez. Makamın sağladığı imkânları tevazu içinde kullanır, asla şımarmaz, gösteriş yapmaz, daha lüksünü, daha gösterişlisini emretmez. 64

Dört şeyi dört yere bırakın: Uyumayı kabre, rahatı sır’at köprüsüne, övünmeyi mizana, arzu ve isteklerinizi cennete Hz. Ebubekir (r. a. ) 65

PERSONELİN NE İSTEDİĞİ BİLİNMELİ BEDENEN: Bana iyi bir çalışma ortamı sun ZİHNEN: Benim yeteneklerimden yararlan KALBEN: Bana iyi davran RUHEN: Bana erdem kat

PERSONEL, TEMEL YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ BİLMELİ BEDENEN: Çalışma ortamının daha iyi hâle getirilmesine katkı yapacağım ZİHNEN: Yeteneklerimi, belediyenin hizmetine sunacağım KALBEN: Halka ve iş arkadaşlarıma iyi davranacağım RUHEN: İşime erdem katacağım

SON SÖZ “Bir belediye memurunda, Ø Ø Ø İlk önce halka hizmet fikri, İkinci olarak mesleğe bağlılık hissi, Üçüncü olarak da, iyi bir belediyeci gözü bulunmak lazımdır”. Osman Nuri Ergin 68

Prof. Dr. Recep BOZLAĞAN 69