Prof dr Ljiljana Radovanovi TEHNIKA DIJAGNOSTIKA Lekcija 4

Prof. dr Ljiljana Radovanović TEHNIČKA DIJAGNOSTIKA Lekcija 4: Subjektivni postupci tehničke dijagnostike

OSNOVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE ISPITIVANJE (KONTROLA) ŠUMA Ispitivanje (kontrola) šuma § Subjektivno ispitivanje zvuka je jedno od najstarijih dijagnostičkih postupaka. § Stvaranje zvuka pri radu jednog tehničkog sistema je neprijatna pojava. § Zvuk predstavlja dobar i kvalitetan pokazatelj stanja jednog tehničkog sistema. § Često akustičke oscilacije i vibracije nastupaju istovremeno. Kako nastaju? § Kao oblik mehaničkih pokretnih delova mašine (tehničkog sistema). § Zvučne oscilacije se mogu konstatovati uhom, a vibracije dodirom mašine. § Ovakvi oblici oscilacija nose veliki sadržaj informacija o stanju jednog tehničkog sistema (mašine). § Mogu poslužiti za donošenje subjektivne ocene o stanju. § Oscilacije se uzimaju kao ocena stanja kliznih uležištenja, zglobnih osovina, pneumatskih sistema itd. (dolazi se do utvrđivanja koaksijalnosti, povećanog zazora, nezaptivenosti i sl.

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE ISPITIVANJE (KONTROLA) ŠUMA Uređaji koji se koriste za kontrolu šuma su često tehnički elektronski stetoskopi. • Stetoskop je veoma osetljiv tehnički uređaj za osluškivanje tehničkih sistema i njegovih delova. Nečujni i veoma tihi zvuci, koji definišu određenu anomaliju u sistemu, se stetoskopom pojačavaju. • Pomoću njega je moguće locirati izvor šuma ili buke – otkazali ležaj ili zupčanik, pri isticanju gasa iz suda pod pritiskom.

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE VIZUELNA KONTROLA Vizuelna kontrola je nezamenljiva i prva dijagnostička metoda. Ljudsko oseća i razlikuje svetlost po boji, sjaju i intenzitetu – to ga čini najpouzdanijim i najvažnijim instrumentom tehničke dijagnostike. Za manje dimenzije i ograničene prostore koriste se pomoćni uređaji – lupe, mikroskopi i dr. Postupci vizuelne kontrole su: • Endoskopija, Ogledala • Uređaji za posmatranje • unutrašnjosti cevi i rezervoara, • Provera nivoa ulja i ostalih tečnosti • Ostale kontrole

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE VIZUELNA KONTROLA Endoskopija Posmatranje nepristupačnih mesta bez demontaže sistema – mašine (drugi nazivi su boroskop, fibreskop itd. ). Tanki cevasti optič ki instrumenti – vizuelno posmatranje unutrašnjosti cilindara, cevi i sličnih cilindričnih delova, a pogotovo onih delova koji imaju nepovoljan unutrašnji pritisak (kotlovi, rezervoari). Postoje dve vrste endoskopa: Kruti endoskop – primena u slučajevima kada je olakšan pristup mernom mestu, Fleksibilan endoskop – primena u slučajevima kada je otežan pristup.

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE VIZUELNA KONTROLA Fibreskopi su minijaturni fleksibilni instrumenti za ispitivanje unutrašnjosti zakrivljenih cevi, oblikovanih šupljina i mehanizama. Posmatranje detalja čije su dimenzije 250 µm ili manje. Sastoje se od veoma fleksibilne, vinilom prevuč ene metalne cevi na čijim se krajevima nalazi po jedan okular – jedan prenosi sliku do kontrolora, a drugi služi za osvetljavanje. Svetlost iz prilično jake svetlosne kutije ’’sprovedena’’ je do konektora na unutrašnjem delu prolaza svetlosti kod okulara. Tako preneta slika sastoji se iz više hiljada zasebnih komponenti vlaknastog karaktera. Rezultirajuća slika se prikazuje kao visoko-kvalitetna odštampana ilustracija u tonovima.

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE Primena: VIZUELNA KONTROLA Kruti endoskopi: za preglede kondenzatorskih cevi, za preglede izmenjivača toplote za parne turbine, kao i skupljače pare i doboše pare (ekonomajzere); otkrivanje taloga, korozije i pukotina na unutrašnjoj površini cevi. Savitljivi (fleksibilni) endoskopi (sa pokretnim objektivom za više od 180 stepeni, sa izvorom svetlosti i uređajem za fotografisanje): mesta propuštanja (pukotine) kod sistema sa povećanim pritiskom – turbine, cevi pod pritiskom; generatori pare; pregled svih tipova varova kod istih sistema; pregled kućišta i ostalih elemenata od čeličnog liva (priključci za merenje pritiska, naglavci regulacionih ventila i sl. ); pregled ventilatora; pregled namotaja rotora i statora motora; pregled gasnih turbina; Noviji sistemi (pogotovo turbine) imaju specijalno predviđene priključke za endoskopiju – i to na onim mestima gde su već bile zapažene anomalije (pukotine) ili na onim mestima gde se mogu očekivati pukotine (na osnovu iskustva). Endoskopija omogućava da se vrši potpuna kontrola nepristupačnih delova golom oku jednog tehničkog sistema (mašine) – samim tim daje se upozorenje na eventualnu pojavu neželjenih, iznenadnih oštećenja i havarija. otkrivanje: pukotina, taloga, korozije, erozije, promene boje (temperaturne) itd.

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE VIZUELNA KONTROLA Ogledala za posmatranje • Služe za unutrašnju kontrolu većih predmeta koji poseduju unutrašnju šupljinu. • Takođe se mogu koristiti i za posmatranje nedostupnih delova svih vrsta i tipova tehničkih sistema (mašina).

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE VIZUELNA KONTROLA Uređaji za posmatranje unutrašnjosti cevi i rezervoara Posmatrač unutrašnjosti cevi i rezervoara služi za posmatranje unutrašnjosti manjih cevi, bušotina i rupa – prečnik cevi od 5 do 32 mm, a dužine do 200 m. Alenov posmatrač unutrašnjosti šupljine cevi sastoji se od male sonde i uveličavajućeg stakla – minijaturni optički instrument se koristi za posmatranje unutrašnjosti kotla.

SUBJEKTIVNI POSTUPCI TEHNIČKE DIJAGNOSTIKE KONTROLA BOJE I MIRISA Ispitivanje (kontrola) boje i mirisa Boja – na osnovu boje delova, usled određene fizičke promene sistema koji se posmatra, može se dijagnostikovati stanje tehničkog sistema. Često izražena promena boje pri promeni temperature (npr. usijanost, termografija). Miris – koristi se za kvalitativne ocene stanja, jer je skoro nemoguće vršiti kvatitativnu ocenu stanja mirisa. Preteranim povećanjem temperature (pregrevanjem) mašinskih i elektro elemenata dolazi do pojave mirisa (varničenje, guma, plastika, itd. ).