Prof dr Ljiljana Radovanovi HIDRAULIKA I PNEUMATIKA KOMPONENTE

Prof. dr Ljiljana Radovanović � HIDRAULIKA I PNEUMATIKA

KOMPONENTE ZA UPRAVLJANJE TOKOM I REGULACIJU � RAZVODNI UREĐAJI � VENTIL ZA PRITISAK � PROTOČNI VENTIL � VENTILI ZA USMERAVANJE � SERVO VENTILI

RAZVODNI UREĐAJI Razvodni uređaji, ili razvodnici, služe za razvođenje radne tečnosti u pojedine delove hidrauličkog sistema i njegove komponente. Pomoću razvodnika usmerava se radna tečnost u odgovarajuće izvršne uređaje (hidromotore, hidrocilindre) i ostvaruje se njihovo povratno kretanje. v Po svojoj konstrukciji razvodnici se dele na klipne, pločaste i ventilske razvodnike. v Po principu dejstva razlikuju se: § razvodnici direktnog dejstva, čiji signal upravljanja (mehanički, hidraulički ili električni) deluje neposredno na radni organ razvodnika (klip, pločasti element i dr. ); § razvodnici indirektnog dejstva, čiji signal upravljanja deluje na njegov radni organ preko dodatnog specijalnog uređaja.

RAZVODNI UREĐAJI v § § § v � Po broju određenih položaja uključivanja razlikuju se: dvopoložajni razvodnici, koji imaju dva različita određena položaja svog radnog organa; tropoložajni razvodnici, koji imaju tri različita određena položaja svog radnog organa; razvodnici sa nekoliko različitih određenih položaja svog radnog organa. Po broju priključnih otvora (odnosno vodova) razlikuju se razvodnici sa 2, 3, 4, 5 i 6 priključnih otvora. Broj priključnih otvora i broj određenih položaja uključivanja karakterišu razvodnike i obično ulaze u njegovu oznaku. Na primer – razvodnik 4/3 ima 4 priključna otvora i 3 određena položaja uključivanja.

KLIPNI RAZVODNICI Razvodni element razvodnika ovog tipa je cilindričan klip. Radna tečnost se razvodi pomoću aksijalnog (uzdužnog) kretanja klipa. � a. ) Klipni aksijalni razvodnici. Njihov razvodni element je cilindričan klip (plunžer) sa prstenastim žlebovima i pojasevima, koji se pomera uzdužno u čauri, koja ima otvore za dovod i odvod radne tečnosti. � Najviše se primenjuju razvodnici sa 4 priključna otvora, čija je osnovna funkcija dovođenje radne tečnosti pod pritiskom u jednu od dve komore hidrauličkog motora (cilindra), uz istovremeni odvod tečnosti iz suprotne komore u rezervoar. � Manje se primenjuju razvodnici sa 3 priključna otvora koji se primenjuju ako je potrebno vod za napajanje radnog cilindra spojiti sa izvorom pritiska ili sa povratnim vodom koji odvodi radnu tečnost u rezervoar, tj. ako se primenjuje radni cilindar jednostranog dejstva.

KLIPNI RAZVODNICI � b. ) Razvodnik se može aktivirati ručno (pritiskom na dugme, polugom, pedalom), mehanički (pipkom, oprugom, točkićem), električno (elektromagnetom, elektromotorom), hidraulički direktno i indirektno (sa predupravljanjem) i kombinovano (npr. elektromagnetom i razvodnikom sa predupravljanjem). � Razvodnici sa indirektnim aktiviranjem. Kada je potrebno da se smanji sila potrebna za pomeranje razvodnika, i istovremeno obezbedi potrebni veći protok radne tečnosti, primenjuju se razvodnici sa indirektnim aktiviranjem.

KLIPNI RAZVODNICI c. ) Razvodnici sa elektromagnetnim aktiviranjem. U praksi se za aktiviranje razvodnika široko primenjuju elektromagneti. � Klip razvodnika sa jednim elektromagnetom pomera se u jednu stranu pod dejstvom elektromagneta. U drugu stranu – nakon prestanka delovanja elektromagneta pomera se pod dejstvom opruge. Hod klipa obično iznosi 5 6 mm; snaga upravljačke električne struje je oko 20 W. Prečnik klipa razvodnika obično nije veći od 30 mm. � Pokretanje razvodnika pomoću elektromagneta naročito se primenjuje u razvodnicima sa indirektnim aktiviranjem. Pošto je klip pomoćnog razvodnika obično malog prečnika (reda 3 4 mm), za njegovo pokretanje može se primeniti elektromagnet male snage �

RAZVODNICI SA OBRTNIM KRETANJEM RAZVODNOG ELEMENTA � Razvodni element ovih razvodnika, koji je obično cilindričnog ili, ređe, koničnog oblika, vrši obrtno kretanje pri zauzimanju određenih položaja uključivanja. � Obrtni razvodni element mora biti uravnotežen u odnosu na statičke sile pritiska radna tečnosti, pošto će u protivnom biti pritisnut na jednu stranu, pri čemu bi se razvile velike sile trenja. � Obrtni razvodni element se uravnotežava dijametralno suprotnim delovanjem pritiska radne tečnosti na obrtni element.

PLOČASTI RAZVODNICI � Izrada klipnih razvodnika zshteva visoku tačnost i kvalitet mehaničke obrade unutrašnjih radnih površina čahure razvodnika i klipa. � Razvodni element pločastih razvodnika je u obliku ploče i njegova izrada je relativno jednostavna. � Aksijalni pločasti razvodnik sa ručnim upravljanjem se široko primenjuju u avionskim hidrauličkim sistemima.

VENTILSKI RAZVODNICI �U hidrauličkim sistemima letilica, a naročito u hidrauličkim servo – sistemima, široko se primenjuju ventilski razvodnici, čija primena obezbeđuje visoku osetljivost sistema, a koja se postiže zahvaljujući mogućnosti nultog preklapanja prolaznih otvora. � Ovi razvodnici su jednostavni za izradu, pouzdani u eksploataciji i obezbeđuju visoku hermetičnost. � Ventili se aktiviraju ručno ili raznim mehaničkim i elektrotehičkim sredstvima. Primenjuje se takođe polužni pogon obrtnog i translatornog dejstva.