Prof As Dr Agim BINAJ Lenda Konceptet e

Prof. As. Dr. Agim BINAJ Lenda: Konceptet e kontabilitetit Tema III-te: Aktivet afatgjata materiale dhe kontabiliteti i tyre Leksioni 6 a- Amortizimi i AA, nocione dhe kontabiliteti i tyre, norma e amortizimit, metoda e llogaritjes se amortizimit, paraqitja ne bilance e amortizimit. b- Renia ne vlere e aktiveve afatgjata materiale, jomateriale, dhe financiare; Nevoja e kryerjes se tesit per renien ne vlere.

Në vëmëndje për studentët. Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit Unë do tju tregoj sekrete që pedagogët e tyre rrallë ua tregojnë studentëve. Prandaj ky seksion emërtohet “Vetëm për studentët”. Nëse pedagogët zbulojnë se unë u kam treguar këto sekrete, me siguri do të ketë shumë letra për pyetje të ndryshme. Marrja e notave të mira nuk është një çështje fati. Nuk ka asnjë sekret për këtë. Gjithashtu, nuk është sekret se kryerja e detyrave (në kohë), vajtja në klasë (rregullisht), gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, të ngrënit në mënyrën e duhur dhe studimi gjatë gjithë semestrit (dhe jo vetëm në kohën e provimit) do ti përmirësojnë notat tuaja. Por kjo është punë e vështirë. Kështu, ajo që ju dëshironi është mënyra për të marrë nota më të mira duke mos punuar shumë, apo jo? Mirë, kini mëndjen-sekreti është të punoni me zgjuarsi! Nuk është e njëjtë me të qënit i zgjuar, e cila është një çështje fati. Këtu jepet sesi të punoni me zgjuarsi.

Hapi 1: Përcaktoni përse lënda e kontabilitetit është e rëndësishme për ju. Së pari, mendoni përse po e bëni këtë lëndë. Cilat janë qëllimet tuaja? A ju intereson me të vërtetë kjo lëndë? A keni motivim të fortë për të mësuar mbi kontabilitetin? Mbase në listën tuaj të karrierrës kontabilisti vjen menjëherë në fund. Mbase synimi juaj është të bëni shumë para. Ose, mbase vini në universitet për të kaluar kohën derisa të trashëgoni pasurinë e familjes. Në çdo rast kjo lëndë është hartuar për ju. Një nga mënyrat më të sigurta për të pasur 1 million dollarë është që të filloni me dhjetë milion dhe të mos dini asgjë nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nëse ju nuk trashëgoni asnjë pasuri, ju nuk do të bëheni i pasur pa ditur të flisni gjuhën e biznesit. Kontabiliteti është gjuha! Mbase ju dëshironi të filloni një punë më të mirë, por jeni i sigurtë se nuk dëshironi që të jeni kontabilist. Shumë mirë! Kjo lëndë nuk do tju bëj kontabilist. Ajo do t’ju ndihmojë që të kuptoni disa nga “ritualet mistike” të kontabilitetit që jokontabilistëve shpesh u duken të ngatërruara. Çfarëdo lloj pozite drejtimi do të keni në ndonjë organizatë, të jini të sigurtë që do të keni punë me kontabilistët dhe me informacionin kontabël. Ju duhet ta dini se ata mund të kenë një ndikim të madh në jetën tuaj. Shumë organizata e përdorin informacionin kontabël për të vlerësuar punonjësit e tyre për pagat dhe në vendimet për ngritjen e punonjësve në përgjegjësi. Ju duhet të kuptoni sesi ta interpretoni këtë informacion. Ju mbase mund të kuptoni se kontabiliteti nuk është ai që mendoni. Pavarësisht nga fakti, nëse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo çka do të merrni nga kjo lëndë do të jetë e dobishme për ju.

Hapi 2: Zbuloni atë që pedagogu juaj pret nga ju për këtë lëndë. Më pas verifikojeni këtë me pedagogun tuaj. Nëse jeni me fat, pedagogu juaj do të jetë i ndjeshëm, i dashur, i kujdesshëm, me sens humori, i shkathët, i pëlqen që ti mësojë të tjerët dhe dëshiron që ju të dilni mirë në kurs. Nëse pedagogu juaj është më normal (dhe më pak i përsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si pedagog, ai ka pushtet mbi jetën tuaj. Kështu që, zbuloni se çfarë pret jush. Cilat janë qëllimet e tij për lëndën? Çfarë dëshiron që ju të dini ose të jeni të aftë të bëni pasi të përfundoni lëndën? Mbase ai do tjua tregojë (shenjë e mirë), por nëse se bën, pyeteni. Ju duhet të thoni: “Profesor Cilido-qoftë-emri juaj (do të ishte më mirë që të përdorej emri i duhur), Çfarë është e pakëndshme në këtë lëndë? ” ky është një zhargon edukimi për “cilat janë qëllimet e kësaj lënde”? Kjo mund të tërheqë vëmendjen e saj, dhe ti japë asaj një ose dy minuta për tu menduar. Ju mbase mund të prisni deri në takimin tjetër të klasës për të marrë përgjigjen tuaj. Sigurohuni që ju dhe pedagogu juaj të kuptoni qëllimet e njëri-tjetrit. Disa pedagogë kontabiliteti presin që të gjithë studentët të bëhen kontabilistë. Nëse ju keni një pedagog të tillë, bëjeni të qartë. i thoni pedagogut tuaj ”Nuk e kam në plan të bëhem llogaritar” (Sigurohuni që të shtoni prapashtesën tar, ose mund të merrni një marrëveshje të shpejtë)zbuloni se çfarë ka në këtë lëndë për ju.

Hapi 3: Zbuloni se si do të vlerësoheni. Tani, zbuloni se si do të vlerësoheni. Si teston pedagogu juaj? A është ai tip i vështirë i llojit: Cila është fjala e treta në rreshtin e peste në fajen 211? ” Ose, a shikon ai të përgjithshmen, me anë të pyetjeve: “Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument në negocimin e traktatit të treta të Versajës në 1623”. A përpiqet ai për hamendësime, ose a janë përgjigjet e shkurtra pikat e tij të dobëta? Cilado qoftë metoda, ju duhet të dini se çfarë pritet nga ju dhe sesi këto pritje kalohen në nota. Nganjëherë do të gjeni ndonjë pedagog ku prtjet të mos jenë të njëjta me mënyrën sesi ai teston dhe vlerëson. Prandaj ju duhet të kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlerësimet. Nëse ato nuk duket se janë të qëndrueshme, atëherë duhet të përcaktoni se çfarë pret pedagogu në të vërtetë. Hapi 4: Mësoni atë që është e rëndësishme. Zbuloni se çfarë ju duhet që të përmbushni qëllimet tuaja dhe pritjet e pedagogëve. Një mësim i madh që ju duhet të mësoni, nëse nuk e keni bërë, është “çfarë merrni nga kontabiliteti (dhe pothuajse çdo gjë tjetër) varet nga ajo që ju sillín në të”. Qëndrimi juaj është i rëndësishëm. Nëse vendosni se diçka ia vlen të mësohet, ju do të gjeni mënyrën për ta mësuar atë. Jo se ju duhet ta mësoni atë, por se ju dëshironi ta bëni. “Dëshiroj” është pjesa më e madhe e të punuarit në mënyrë të zgjuar. Dëshira për të mësuar do të bëjë një rrugë të gjatë duke ju ndihmuar të merrni rezultate të mira. Fatkeqësisht, ajo nuk do të jetë e mjaftueshme derisa ajo që ju dëshironi të mësoni të jetë gjithashtu ajo që pedagogu juaj dëshiron që ju të mësoni. Prandaj, duhet të siguroheni që ju dhe pedagogu juaj të jeni në të njëjtën gjatësi vale. Nëse nuk jeni atëherë flisni me njërit tjetrin. Zbuloni përse pedagogu juaj ka një pikëpamje tjetër. Ju mund të ndryshoni mendimin tuaj mbi atë që është e rëndësishme. Përcaktoni sesi të përqëndroni përpjekjet tuaja. Jo gjithçka në këtë libër ose leksion ka të njëjtën rëndësi. Përqëndrohuni në atë që është më e rëndësishme për ju dhe pedagogun tuaj.

Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Përpiquni të kujtoni se pedagogu juaj është një person. Edhe autorët e këtij libri janë njerëz. Ne kemi gra, fëmijë dhe miq. Shumica e pedagogëve dëshirojnë me të vërtetë që ju të ecni përpara, por ne kemi nevojë për ndihmën tuaj. Pedagogët nuk dinë gjithçka. Në veçanti, ne nuk mund të lexojmë mendjen tuaj. Ju duhet të lejoni pedagogun tuaj të dijë nëse keni ndonjë problem për të kuptuar materialin që ju prisni për të mësuar, duke zbuluar atë që pedagogu pret prej jush, ose të zbuloni sesi të pregatiteni për testet dhe detyrat e tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet që keni me këtë lëndë. Mbani parasysh se pedagogu është qënie njerëzore. Ky është fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan për të. Mos lini askënd që të pengojë që paratë e paguara nga Ministria e Mbrojtjes të hidhen në plehra. Të punuarit me zgjuarsi nënkupton të përcaktoni se çfarë është e rëndësishme dhe të përqëndroni vëmendjen dhe përpjekjet tuaja në këto gjëra. Më pas, mos hiqni vëmendjen nga synimet tuaja. Nëse keni ndonjë problem përballuni me të. Nëse nuk kuptoni diçka në klasë ose në libër, bëni pyetje. Nëse keni frikë të bëni pyetje idiote në klasë, mbani mend më mirë të dukesh idiot në klasë sesa të dukesh idiot në provim. Nëse mendoni se nuk po kapni pikat kyçe, flisni me pedagogun tuaj. Nëse dëshironi të mësoni, ju mund ta bëni atë. Kjo është e gjitha. Përpiquni. Ne mendojmë se kështu lënda e kontabilitetit do të duket më e këndshme dhe eksperienca më fitimprurëse. Sigurisht, ju mund të përpiqeni të kryeni detyrat, të shkoni në klasë, të bëni gjumë dhe ushtrime të mjaftueshme, të hani mjaftueshëm dhe të studioni gjatë gjithë semestrit. Ato në përgjithësi ndihmojnë, megjithëse janë të vështira. Urimet më të mira, jo vetëm në këtë lëndë, por edhe në lëndët e tjera, gjatë gjithë jetës, për të pregatitur atë kapital njerëzor të konkurueshëm në treg me vendet e zhvilluara. Sot, në botë ngulet këmbë shumë në filozofinë e një formimi profesional e civil sa më polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin që të mësohemi të mësojmë gjatë gjithë jetës.

ORGANIZIMI I KËTIJ leksioni AKTIVET AFATGJATA, AMORTIZIMI DHE EVIDENCA E TYRE KONTABEL Amortizimi i A. A. GJ. • Nocioni i amortizmit • Metoda e llogaritjes së amort. • Kontabilizimi i amortizimit • Paraqitja në bilanc e amortizimi Rënia në vlerë e aktiveve fikse Nevoja për kryerjen e një testi për rënien e vlerës Anullimi i një humbje nga rënia e vlerës Shitja e A. A. GJ.

Çështja I-rë. Amortizimi i aktiveve afatgjata, nocione dhe kontabiliteti i tyre. Elementet e ndryshme të pasurisë së njësisë ekonomike mund të pësojnë zhvlerësime, e thënë ndryshe humbje të vlerës, për shkaqe të ndryshme. Një makineri mund të zhvlerësohet thjesht nga përdorimi i saj. Një arkëtim i mëvonshëm mund të humbasë vlerën e tij si rezultat i situatës financiare të klientit. Së fundi, një gjendje produktesh përfundimtare mund të jetë totalisht e pashitshme dhe për rrjedhim të humbasë pjesën më të madhe të vlerës. Ndërkaq, kujtojmë që një nga parimet themelore të kontabilitetit është kujdesi, marrëveshje që çon në rregjistrimin e të gjitha minusvlerave të mundshme dhe në të kundërtën në shpërndarjen e të gjitha plusvlerave. Çdo zhvlerësim është një shpenzim për njësinë ekonomike dhe normalisht duhet konstatuar në fund të ushtrimit nga një amortizim ose provizion. Diferenca midis amortizimit dhe provizionit mbështetet në dy nocione: kthyeshmëria ose jo e zhvlerësimit dhe mundësia ose jo e parashikimit të tij. Shembuj: Dihet se që nga përdorimi i parë i një makinerie, ajo do të humbë në mënyrë progresive nga vlera e saj, dhe kjo në mënyrë të pakthyeshme. Të dy nocionet e parashikimit dhe pakthyeshmërisë së zhvlerësimit janë bashkuar këtu.

Nga ana tjetër, është e pamundur të parashikohet zhvlerësimi i një aksioni nga klientë që mund të jenë vetëm të përkohshme. Kjo situatë e dytë karakterizohet nga një pamundësi totale e parashikimit dhe të paktën një kthyeshmëri teorike e zhvlerësimit. Çdo zhvlerësim i gjykuar i pakthyeshëm, do të konstatohet nga një amortizim, nga ana tjetër një zhvlerësim i gjykuar i kthyeshëm do të jetë objekt i një provizioni. (Më poshtë do të trajtojmë në veçanti temën e provizioneve. ) Ndërsa në këtë çështje do të trajtojmë amortizimin si një telement i rëndësishme zhvlerësimi i aktiveve. 1. 1 Nocioni i amortizimit. Në standartet kombëtare të kontabilitetit amortizimi përkufizohet si “konstatimi kontabël i një pakësimi të pakthyeshëm të vlerës së një elementi të aktivit, që rezulton nga përdorimi, nga koha, nga ndryshimi i teknollogjisë ose nga çdo gjë tjetër”. Pra amortizimi shpreh konsumin ose pakësimin e vlerës së elementëve pasurorë afatgjatë (që përdoren për një kohë më të gjatë se 1 vit, për shkak të ndikimit mbi to të përdorimit, kohës dhe përparimet teknologjike apo ndryshimit të destinacionit).

Ky përkufizim tregon shumë qartë tre shkaqet të zhvlerësimit të elementeve të aktivit: Shkaku i parë i zhvlerësimit, mbështetet në vjetërimin dhe përdorimin fizik të të mirave, ky quhet amortizimi funksional; Shkaku i dytë, mbështetet në ndikimin e kohës dhe kushteve klimaterike të zonës, ky quhet amortizimi kohor; Shkaku i tretë, mbështetet në evoluimin e teknikave. Në fakt, teknikat e reja, i bëjnë të vjetrat më pak perferuara, dhe duke u krahasuar zvogëlojnë kapacitetin e tyre, ky quhet amortizimi moral ose në terma ekonomik amortizim ekonomik. Amortizimi konsiston në marrjen përsipër të këtij zhvlerësimi, me qëllim që të rigjenerojë, në mbarim të kohëzgjatjes normale të përdorimit të së mirës, një kapital të barabartë me vlerën e tij të origjinës. Nevoja dhe rëndësia e amortizimit Amortizimi është i nevojshëm për vlerësimin e pasurisë së njësisë ekonomike, por edhe për kontabilitetin prandaj është i lidhur ngushtë me to. Në vlerësimin e pasurisë, amortizimi konsiderohet si pakësim i vlerës së një elementi pasuror afatgjatë për shkak të ndikimit të të gjithë faktorëve (përdorim, koha, ndryshimi i teknikave). Ai përdoret për të llogaritur vlerën e elementëve pasurorë kur nuk përputhet koha e vlerësimit me kohën e përfitimit të tyre. Pra si nga pikpamja teorike e praktike, amortizimi është në qëndër të vlerësimit të pasurisë.

Në kontabilitet amortizimi përfaqëson atë pjesë të elementit pasuror, që konsumohet për të prodhuar produkte që sjellin të ardhura. Pra ai përfaqëson shpërndarjen e shpenzimit fillestare të paguar përfitimin e elementit pasuror gjatë viteve të përdorimit të tij. Amortizimi përbën një element të shpenzimeve të prodhimit dhe një kusht paraprak për funksionimin normal të njësisë ekonomike, nëpërmjet përtëritjes ose zëvendësimit të elementëve pasurorë të amortizuar. Së fundi, nëpërmjet llogaritjes së vazhduar të amortizimit përcaktohet në çdo moment vlera e tyre dhe për rrjedhim shkalla e gadishmërisë dhe mundësitë e ardhme të shfrytëzimit të tyre. 1. 1. 1 Aktivet A. GJ. të amortizueshme. Shohim se shkaqet që pakësojnë vlerën e A. A. GJ, kanë pasoja të pakthyeshme dhe kërkojnë rinovimin e tyre. Kështu, janë objekt i amortizimit A. A. GJ, potenciali i pritur i shërbimit apo i prodhimit të së cilave, zvogëlohet normalisht me kalimin e kohës. Këtu përfshihen disa aktive të qëndrueshme të patrupëzuara (shpenzimet e zhvillimit, patenta dhe të drejta të ngjashme) dhe pjesa më e madhe e aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara (ndërtime, automjete, makineri dhe pajisje të ndryshme). Disa aktive të qëndrueshme që nuk pësojnë zhvlerësim të rregullt në kohë, me përdorimin e tyre ose një vjetërim çfarëdo, nuk do të jenë objekt i amortizimit.

Janë kryesisht terrenet (toka), fondi tregtar dhe aktivet e qëndrueshme financiare, elementet që teorikisht janë të pandjeshëm ndaj kohës. Megjithatë, n. q. se këta elemente do të njihnin një zhvlerësim që i detyrohet një evenimenti të duhur dhe të paparashikueshëm, kjo do të përcaktohej nga provizionet. Sigurisht, zërat e aktivit, përveç aktiveve të qëndrushme, janë përjashtuar nga fusha e amortizimeve (aktivi qarkullues). Kush e përbën bazën e amortizimit të Aktivit Afatgjate? Vlera e origjinës, e quajtur vlera bruto, përbën bazën e amortizimit. Kjo vlerë përcaktohet si mëposhtë: Kjo vlerë është e barabartë me koston e blerjes. Kosto e blerjes është e barabartë me çmimin e blerjes, plus shpenzimet e blerjes (transport, shpenzimet eventuale të vënies në shërbim). Shembull: Një njësi ekonomike blen një makinë trasporti(Tip. Fiat) për një shumë prej 1. 000 lekë, shpenzimet e transportit janë 5. 000 lekë, vënia në shërbim kërkon 8. 000 lekë shpenzime shtesë. Kosto e blerjes do të jetë e barabartë me 1. 000 + 5. 000 + 8. 000 = 1. 013. 000 lekë. Kjo vlerë do të shërbejë si bazë për llogaritjen e amortizimit. Aktive Afatgjate (AA) të prodhuara nga njësia ekonomike. Disa A. A. mund të prodhohen nga njësia ekonomike. Bëhet fjalë veçanërisht për ndërtimet, instalimet e përgjithshme ose ndonjëherë makineri industriale. Vlera e tyre në bilanc është e barabartë me koston e tyre të prodhimit. Kjo, e përcaktuar nga kontabiliteti analitik, është e barabartë me shumën e të gjitha shpenzimeve direkte dhe indirekte të kryera për prodhimin e AA.

Jeta ekonomike e elementëve pasurorë. Jeta ekonomike e një elementi pasuror është periudha gjatë së cilës ai shfrytëzohet, përdoret ose prodhon. Ajo shprehet në periudhë kohore p. sh vite ose muaj ose në peirudha operative (funksionale) p. sh orë pune, ditë pune, ose në periudha prodhuese p. sh njësitë e produktit të prodhuar. Përcaktimi i jetës ekonomike, paraqet vështirësi në praktikë sepse jeta ekonomike varet nga shumë kushte të natyrës së përgjithshme dhe të veçanta siç janë ato që kanë të bëjnë me kohën e dëmtimit fizik të elementëve pasurorë, me shkallën e shfrytëzimit, me vëllimin total të prodhimit të tyre, me interesin e treguar për sëhrbimin dhe mirëmbajtjen e tyre, me kushtet tokësore klimaterike dhe topogjeografike të çdo zone dhe me mundësinë ose pamundësinë për të strehuar disa kategori të elementëve pasurorë. Vështirësi përcaktimin e jetës ekonomike paraqiten edhe në rastet e shitjes ose çfarëdo mënyre të largimit të tyre nga prodhimi për shkak të aksidenteve, zjarrit, përmbytjeve, etj. Nga sa më sipër, del se përcaktimi i jetës ekonomike të elementëve pasurorë, lidhet me periudhën kohore(me numrin e viteve ose të muajve), me periudhën funksionale (numrin e orëve ose ditëve të punës), me priudhën prodhuese (numrin e njësieve të prodhuara) që shërbejnë si bazë për llogaritjen e amortizimit. Pjesa me e madhe e elementëve pasurorë, mbështetet në amortizimin kohor, sepse pavarësisht nga natyra e tyre, përcaktimi i periudhës kohore të jetës ekonomike, bëhet më i lehtë në krahasim me përcaktimin e shkallës së shfrytëzimit ose me përcaktimin e prodhimit total.

Norma e amortizimit është një përqindje që shpreh shtrirjen e një zhvlerësimi. Ajo është e barabartë me të anasjelltën e kohëzgjatjes. Shembull 1: Kemi një makinë me vlerën e origjinës 1. 000 lekë. Norma e amortizimit të kësaj të mire supozojmë që është 10%. Kjo përqindje tregon zhvlerësimin e kësaj makine që duhet rregjistruar çdo vit, 10% e 1. 000 lekë. E thënë ndryshe, kohëzgjatja e përdorimit të kësaj makine është e barabartë me 1/10% = 10 vjet. Shembull 2: Kemi një makinë, norma e amortizimit të së cilës është 25%. Kohëzgjatja e përdorimit të saj do të jetë 1/25% = 4 vjet. Shembull 3: Kemi një makinë, kohëzgjatja e përdorimit të së cilës është 5 vjet, norma e amortizimit të saj do të jetë e barabartë me të anasjelltën e jetëgjatësisë, 1/5=0. 2, e thënë ndryshe 20%. Është shumë e rëndësishme të kuptohet mirë kjo lidhje e anasjelltë midis normës së amortizimit dhe jetëgjatësisë (kohëzgjatjes së përdorimit). Normalisht, është drejtuesi i njësisë ekonomike ai që duhet të vlerësojë jetëgjatësinë e makinës së tij të amortizueshme, duke iu referuar veçanërisht përdorimeve të lejuara në profesionin e tij. Amortizimi i përdorur duhet të jetë “i justifikuar ekonomikisht”, e thënë ndryshe, të shprehë një zhvlerësim efektiv, cilatdo qofshin dispozitat e rregullit fiskal. Megjithatë, administrata tatimore, (Qeveria) përcakton normat që përkufizojnë në fakt mundësitë e amortizimit.

Shembull 4: Kemi një makinë, norma e amortizimit të së cilës është 20%. Në realitet, drejtuesi i njësisë ekonomike vlerëson që, duke patur parasysh përdorimin e saj intensiv, të amortizohet me një normë 25%. Shefi kontabilitetit i njësisë ekonomike duhej të konstatonte shpenzimet e amortizimit, të llogaritura mbi një tarifë prej 25%. Fatkeqësisht, shpenzimet e amortizimit, të vendosura në zvogëlim të rezultatit të tatueshëm do të llogariten mbi bazën 20% dhe jo 25%. Kjo dispozitë e rëndësishme fiskale çon në fakt në mbajtjen e normave të administratës tatimore në shumicën e rasteve, shpesh në dëm të nocionit të imazhit besnik të njësisë ekonomike, të evokuar më parë. Normat kryesore të përdorshme nga administrata fiskale janë të mëposhtmet: Ndërtesa tregtare Ndërtesa industriale Ndërtesa në përdorim nga zyra Pajisje Automobila dhe materiale me rrula Mobilje dhe pajisje zyre Pajisje informatike Rregullime dhe instalime Patenta, çertifikata të marrjes bimore Investim i hoteleve 5% 5% 5% 20% 20% 25% 10% 20% 40%

Shuma vjetore e amortizimit shpreh thjesht shumën e zhvlerësimit për t’u rregjistruar gjatë ushtrimit që realizohet. Llogaritja e saj varet nga sistemi i amortizimit të përdorur (shih më poshtë). Kujtojmë që, megjithëse amortizimi është një fenomen i vazhdueshëm, ai konstatohet vetëm gjatë ushtrimit kontabël. Vlera kontabël neto ose vlera e mbetur është e barabartë me diferencën midis vlerës së origjinës dhe amortizimit të llogaritur. Shembull: Kemi një të mirë, vlera e origjinës së të cilës (vlera bruto) është 1 000. Shuma e amortizimit - 600 Vlera neto kontabël do të llogaritet në mënyrën e mëposhtme: Vlera e origjinës Shuma e amortizimit Vlera neto kontabël ose vlera e mbetur 1 000 - 600 400 Vlera e mbetur dhe vlera e amortizueshme e elementëve pasurorë Vlera e mbetur e një elementi pasuror të amortizuar, është vlera e parashikuar që do të ketë ai në fund të jetës ekonomike të tij. Vlera e mbetur në fakt është vlerë neto e mbetur pasi prej saj janë zbritur shpenzimet për likujdimin e elementit pasuror. Vlera e mbetur e marrë në konsideratë në llogaritjen e vlerës së amortizueshme, në disa raste është e konsiderueshme, në disa raste është shumë e vogël, në varësi me natyrën e elementit pasuror dhe me mundësinë e llogaritjes së saktë të saj. Në praktikë, nisur nga pikëpamja e ekzistencës ose jo të vlerës së mbetur, elementët pasurorë ndahen në grupe: elementë që kanë vlerë të mbetur. elementë që nuk kanë vlerë të mbetur.

Ekzistenca ose jo e vlerës së mbetur lidhet me shumën e vlerës së amortizueshme të tyre, në kuptimin që ato elementë pasurorë që kanë vlerë të mbetur, kanë një vlerë të amortizueshme më të vogël në krahasim me ato që nuk kanë vlerë të mbetur, në fund të jetës së tyre ekonomike. Kjo ndodhi spese vlera e mbetur përjashtohet nga amortizimi, pra nuk amortizohet. Shuma e vlerës së mbetur varet nga praktikat që ndjek njësia ekonomike në lidhje me kohën e likujdimit të mjeteve. Kur elementë pasuror nxirret jashtë përdorimit brenda një kohe të shkurtër nga koha e përfitimit të tij dhe ka gjendje të mirë nga pikëpmja e funksionimit, atëherë vlera e tij është më e madhe, ndërsa kur likujdohet pas mbarimit të jetës ekonomike të përcaktuar, vlera e tij e mbetur është më e vogël. Përgjithësisht, vlera e mbetur e një elementi pasuror, llogaritet 10% mbi vlerën fillestare. 1. 1 Metodat e llogaritjes së amortizimit. Teorikisht, amortizimi duhej t’i korrespondonte në fund të çdo ushtrimi, zhvlerësimit efektiv të marrë nga aktivi i qëndrueshëm që prej hyrjes së tij në njësinë ekonomike. Në fakt, për shkak të vështirësive të shumta të masës së zhvlerësimit të vërtetë, amortizimi konsiston në shpërndarjen e vlerës së origjinës së aktivit të qëndrueshëm në kohëzgjatjen e mundshme të përdorimit të tij. Kjo shpërndarje merr formën e një plani amortizimi , tregon mënyrat e përdorura të shpërndarjes. Sigurisht, ka metoda të ndryshme proçedimi në shtrirjen e një zhvlerësimi (konstante, progresive, regresive, etj). Ndërkaq, sistemi ynë kontabël përdor vetëm dy metoda shtrirjeje, lineare dhe për vlerën e mbetur. Për efekte mësimore ne do të trajtojmë edhe ato regresive.

a) Amortizimi linear. Metoda e amortizimit linear konsiston në shtrirjen e zhvlerësimit të një të mire në mënyrë konstante në kohë, gjë që çon në hipotezën që aktivi i qëndrueshëm pëson një zhvlerësim të rregullt. Me qëllim që të ndërtohet një plan amortizimi linear, duhen disponuar informacionet e mëposhtme: l vlera e origjinës ose vlera bruto e Aktiveve A. A. GJ; l data e vënies në shërbim; l norma e amortizimit. Mënyrat e llogaritjes Llogaritja e amortizimit është shumë e thjeshtë. Në fakt, shuma vjetore e amortizimit është marrë duke shumëzuar vlerën fillestare të së mirës me normën e amortizimit. Shembull 1: Kemi një vlerë fillestare 1. 000 lekë, normë amortizimi 20%, shuma vjetore e amortizimit do të jetë 1 000 x 20% = 200. Në llogaritjen e amortizimit, duhet të marret parasysh data e vënies në shfrytzim e aktivit A. A. GJ. Zakonisht llogaritja bëhet vjetore , mbi bazën e një viti i cili ka vetëm (për thjeshtësi) 360 ditë. Shembull 2: Kemi një aktiv të qëndrueshëm me vlerë fillestare 1. 000 lekë të vënë në shërbim në 15 nëntor 200 X, mbyllja e ushtrimit bëhet në 31 dhjetor 200 X, norma e amortizimit është 20%. Kuota e parë e zhvlerësimit do të llogaritet në mënyrën e mëposhtme (shih skemën e mëposhtme) 1 000 x 20% x 46/360 = 25. 55 lekë

15/11 200 X 31/12 200 X Koha e zhvlerësimit: Nëntor = 16 ditë _______ Dhjetor = 30 ditë Nga 15 nëntor deri në 30 nëntor =15 ditë Nga 1 dhjetor deri në 31 dhjetor = 31 ditë = 46 ditë Por në praktikën profesionale pranohet gjithashtu llogaritja e mëposhtme: Këto informacione lejojnë të ndërtohet një tabelë amortizimi. Shembull 3: Një AAGJ me vlerë fillestare 1 000 është amortizuar në mënyrë lineare me një normë 20%. Ai është vënë në shërbim në 15 mars të ushtrimit X, mbyllja e llogarive do të bëhet në 31 dhjetor. Jetëgjatësia është 5 vjet (1/20%=5), Kuota e parë e zhvlerësimit do të jetë e barabartë me: 1 000 x 20% x 286/360 = 159 (e rrumbullakosur). Kuotat e plota të zhvlerësimeve në vazhdim do të jenë të barabarta me 1 000 x 20% = 200. Kuota e fundit e zhvlerësimit do të jetë prorata temporis meqenëse ajo do të marrë parasysh kohën që ka kaluar ndërmjet 1 janarit dhe 15 marsit. Në mënyrë akoma më të thjeshtë mund të themi që shuma e fundit është gjithnjë plotësuese e së parës (me qëllim që të arrihet një shumë e barabartë me 12 muaj).

Paraqitja grafike ku me “N” janë shënuar vitet: N N+1 N+2 N+3 15/03 N+ 4 N+5 14/03 N = kuota e vitit parë e amortizimit nga 15/03 deri 31/12= N+1 = N+2 = N+3, N+4 = të gjitha kuotat = 1 000 x 20% = 200 N+5 : kuota e fundit e amortizimit = 1/1=> 14/03 Totali i kuotave të amortizimit = 159+200+200+41 = 1 000 Vitet N N+1 N+2 N+3 N+4 N+5 Baza e Amortizimit (1) 1. 000 Amortizimi (2) 159 200 200 41 Amortizimi i akumuluar (3) 59 359 559 759 959 1. 000 Vlera e mbetur ose VKN* (4) = (1) – (3) 841 641 441 241 41 0

A. A. GJ – vlera bruto 1 000 – Norma 20% * VKN : Vlera Kontabël neto ● Përfundime Kjo tabelë nuk paraqet vështirësi të veçantë. Duhet bërë kujdes vetëm në kuotën e parë, që në bazën e amortizimit shënohet gjithmonë vlera bruto, dhe që kuota e fundit është patjetër plotësuese e të parës (159 + 41 = 200). Kjo tabelë shpreh një barazi të domosdoshme midis totalit të kuotave dhe vlerës bruto. Në fakt, në fund të planit të amortizimit, vlera e mbetur duhet të jetë, sigurisht zero. Së fundi, nënvizojmë që amortizimi shtrihet në një kohëzgjatje pesë vjet. Gjithësesi, meqenëse data e vënies në shërbim të AAGJ është e ndryshme nga ajo e çeljes së ushtrimit kontabël, plani i amortizimit nuk dublon vitet nëvazhdim. Duke patur si fillim vitin N, ai e tejkalon vitin N + 5. ● Fusha e zbatimit të amortizimit linear Amortizimi linear është sistemi i të drejtës së përgjithshme, gjë që do të thotë që të gjitha AAGJ të amortizueshme mund t’i drejtohen kësaj metode. Për më tepër, ky sistem linear përcakton amortizimin minimal të detyrueshëm. Në fakt, shuma e amortizimeve të praktikuara efektivisht që prej blerjes ose krijimit të një elementi të dhënë nuk mund të jetë në mbyllje të ushtrimit më e vogël se shuma e amortizimeve të llogaritura sipas sistemit linear.

b) Amortizimi për vlerën e mbetur. Mënyra e llogaritjes së amortizimit për vlerën e mbetur konsiston në shtrirjen e zhvlerësimit të një Aktivi të qëndrushëm jo në mënyrë konstante sipas mënyrës lineare, për vlerën e mbetur të tij. Me qëllim që të ndërtohet një plan amortizimi sa më i saktë duhet të disponohen informacionet e mëposhtme: l vlera e origjinës ose vlera bruto e aktivit AAGJM(kosto e blerjes) l data e vënies në shërbin l norma e amortizimit l amortizimi i akumuluar deri në datën e llogaritjes së amortizimit. Mënyra e llogaritjes. Edhe në këtë rast mënyra e llogaritjes është e thjeshtë. Shuma e vjetër e amortizimit është marrë nga vlera bruto (kosto e blerjes) minus amortizimin e akumuluar dhe vlera e mbetur shumëzohet me përqindjen e amortizimit. Shembull 1: Një makineri ka vlerë bruto (kosto blerje) 2. 000 lekë, amortizimi i akumuluar deri në datën e llogaritjes së amortizimit është 200 lekë, norma e amortizimit 20%. Shuma vjetore e amortizimit do të jetë: (2. 000 - 200) x 20 = 360 lekë. 100 Në këtë mënyrë do të vazhdojë llogaritja dhe në vitet pasardhëse.

c) Amortizimi regresiv (në rënie). ● Parimi. Ky sistem amortizimi bazohet në regresivitetin e zhvlerësimit, gjë që do të thotë që kuotat e para të amortizimit janë më të mëdha se të fundit. Kjo hipotezë, që kërkon një zhvlerësim më të fortë në fillim sesa në fund të periudhës, mbështetet në dy argumenta: nga njëra anë vjetërimi është shumë i shpejtë, sidomos në fushat me teknologji të lartë; nga ana tjetër, nuk duhet harruar që amortizimi është një shpenzim i brendshëm (d. m. th. nuk kemi pagesë nga arka) që kontribuon në mënyrë direkte në kapacitetin e autofinancimit. Për rrjedhim, sa më i rëndësishëm që të jetë shpenzimi, aq më e shpejtë do të jetë mundësia e rinovimit të AAGJ. Informacionet e nevojshme në llogaritjen e amortizimit regresiv mbështeten pjesërisht në ato lidhur me sistemin linear. a) Vlera bruto e aktivit A. A. GJ, mbetet sigurisht e pandryshuar b) Amortizimi linear merrte parasysh datën e vënies në shërbim, sistemi regresiv merr datën e BLERJES (që është përgjithësisht përpara vënies në shërbim). c) Norma e zakonshme e amortizimit e përcaktuar nga administrata fiskale nuk ndryshon (shih tabelën e mëparshme)

Dimë që norma përcakton kohën e përdorimit të AAGJ dhe për rrjedhim planin e amortizimit. Gjithashtu, kushdo qoftë sistemi i adaptuar periudha e amortizimit nuk ndryshon. Por, koha e përdorimit të së mirës do të lejojë të përcaktohet një koefiçient sikurse e tregon tabela e mëposhtme: Kohëzgjatja e Koefiçienti përdorimit 3 DHE 4 VJET 5 DHE 6 VJET MBI 6 VJET 1. 25 1. 75 2. 25 Gjithashtu norma e mbajtur e amortizimit regresiv do të llogaritet duke shumëzuar normën e zakonshme me koefiçientin. Shembull 1 : Një makinë përfiton nga një normë amortizimi fiskale 10%. Kohëzgjatja e tij e përdorimit është për rrjedhim 10 vjet, koefiçienti është i barabartë me 2. 25. Norma e amortizimit regresiv do të jetë 10% x 2. 25 = 22. 5% ; plani i amortizimit do të shtrihet në 10 vjet. Shembull 2 : Norma e amortizimit të një makinë tip. 1 është 20%. Kohëzgjatja e përdorimit të tij është 5 vjet, koefiçienti është 1. 75. Norma e amortizimit regresiv do të jetë 20% x 1. 75 = 35%. Periudha e amortizimit do të jetë 5 vjet. Nuk duhet të ngatërrohemi : norma e zakonshme e caktuar nga administrata fiskale, përcakton gjithmonë shtrirjen e planit të amortizimit, ajo nuk kërkon zgjedhjen e një sistemi. Për rrjedhim, rritja e normës në sistemin regresiv modifikon vlerën e kuotës, por kurrë shtrirjen fillestare të planit.

● Modalitete llogaritjeje. Ashtu si në sistemin linear, kuota e parë duhet të zbritet në proporcion me kohën e rrjedhur midis datës së blerjes dhe mbylljes së ushtrimit. Gjithësesi, kjo kuotë e parë llogaritet për të tërë muajin, cilado qoftë data e blerjes brenda muajit. Kështu, një makineri e blerë në 25 shkurt do të amortizohet duke filluar që nga 1 marsi data kur hyn në përdorim. Për kuotat e mëtejshme, parimi i llogaritjes së kuotës regresive ndryshon nga sistemi linear. Në fakt, llogaritja e kuotave bëhet duke llogaritur çdo vit normën e amortizimit regresiv jo mbi vlerën e origjinës, por mbi vlerën e mbetur(ose vlerën neto kontabël). Shembull: Kemi një makinë, vlera e origjinës së të cilit është 1 000, norma e amortizimit të zakonshëm është 20%. Llogaritje paraprake: Jetëgjatësia: 5 vjet. Koefiçienti 1. 75. Norma e amortizimit regresiv: 1. 75 x 20% = 35% -Kuota e parë (duke supozuar që blerja është bërë në fillim të ushtrimit) do të jetë e barabartë me 1. 000 (vitin e parë vlera e mbetur është e barabartë me vlerën bruto) x 35% = 350; -Kuota e dytë: vlera e mbetur do të jetë e barabartë me 1. 000 (vlera e origjinës) – 350 (amortizimi i vitit të parë) = 650. -Kuota e tretë: vlera e mbetur do të jetë e barabartë me 1. 000 -577, 50 (350 + 227, 50) = 422, 50 (zbritet amortizimi i kumuluar). Kuota e amortizimit do të jetë 422, 50 x 35% = 147, 87.

Mund të përmbledhim në një tabelë atë që do të ishte zbatimi strikt i kesaj mënyre llogaritjeje: Vitet 1 2 3 4 5 650, 00 274, 62 422, 50 Baza e amortizimit (1) 1. 000 650. 00 422. 50 275. 62 178, 50 Kuotat (2) 350, 00 227, 50 147, 87 96, 12 62, 47 Kuotat kumulative (3) 350, 00 577, 50 725, 37 821, 49 883, 96 Vlera e mbetur ose VKN (4) = (1) – (3) 650, 00 422, 50 275, 62 178, 50 116, 03 Tabela e amortizimit regresiv Vlera bruto 1. 000 – data e blerjes 01/01/01 - Norma 40% Baza e amortizimit nuk është e barabartë me vlerën bruto (përveç vitit të parë) por është gjithmonë e barabartë me vlerën neto kontabël ose të mbetur të ushtrimit të mëparshëm. Ky shembull tregon se amortizimi regresiv mbështetet në një progresion gjeometrik zbritës. Është e qartë se baza e amortizimit (vlera e mbetur ose vlera neto kontabël) shkon drejt zeros, por nuk është asnjëherë e barabartë me zero edhe n. q. se plani i amortizimit shkon drejt infinitit. Shembulli ynë tregon një vlerë të mbetur 116 dhe një total amortizimi 884.

Ndërkaq, duhet që në përfundim të planit të amortizimit, vlera e mbetur të jetë e barabartë me zero. Me qëllim që të zgjidhet kjo vështirësi, njësia ekonomoke duhet të adaptojë një metodë që do t’i lejojë të mbyllë planin e saj të amortizimit. Shprehja e kësaj metode mund të duket e abstrakte, gjithësesi një shembull do të japë një ilustrim për të. Në fakt, kur në mbylljen e një ushtrimi kuota regresive bëhet më e vogël se herësi i vlerës neto kontabël me vitet e mbetura, njësia ekonomike zgjedh si kuotë një herës për vitet e fundit të amortizimit. Marrim përsëri shembullin e mëparshëm: Baza e amortizimit për ushtrimin 3 është 422, 50 (vlera e fundit të ushtrimit 2), mbeten për t’u llogaritur 3 kuota. Kuota regresive e llogaritur normalisht për këtë ushtrim 3 është 147, 87. Herësi i vlerës neto kontabël (422. 50) me numrin e kuotave të mbetura (3) është i barabartë me 140, 83. Shohim se 147, 87 është më e madhe se 140, 83, njësia ekonomike do të zgjedhë vlerën më të fortë dhe do të adaptojë për rrjedhim sistemin regresiv për vitin 3. Tani studiojmë bazën e amortizimit të ushtrimit 4. Ajo është e barabartë me 274, 62 (vlera e mbetur në fund të ushtrimit 3), mbeten për t’u llogaritur dy kuota. Kuota regresive e llogaritur pikërisht për këtë ushtrim 4, është e barabartë me 96, 11. herësi i vlerës neto kontabël me numrin e kuotave që mbeten është i barabartë me 274, 62/2 = 137, 31. Ky herës është më i madh se 86, për rrjedhim, njësia ekonomike do ta shpërndajë këtë vlerë neto kontabël duke adaptuar për kuotën herësin e llogaritur në këtë mënyrë (137, 31). Dy kuotat e fundit do të jenë pra konstante dhe të barabarta me 137, 31.

Kjo metodë konsiston pra në një moment të dhënë, në abandonimin e sistemit regresiv për të arritur në një formë amortizimi linear. Tabela e amortizimit të shembullit tonë është tashme e mëposhtmja: Tabela e amortizimit regresiv. Tabela përfundimtare Vitet 1 2 3 4 5 Baza e Amortizimit (1) Zhvlerësimet (2) 1. 000, 00 650, 00 422, 50 274, 62 137, 31 350, 00 227, 50 147, 87 137, 31 Zhvlerësimet e akumuluar (3) 350, 00 577, 50 725, 37 862, 68 1. 000, 00 Vlera e mbetur ose VKN (4) = (1) – (3) 650, 00 422, 50 274, 62 137, 31 0 Vlera bruto 1. 000 – Data e blerjes në 01/01/01 – Norma 20% x 1, 75 = 35% Ky ndryshim metode duhet të jetë plotësisht i zotërueshëm, kjo është arsyeja për të cilën është e rëndësishme të tregojmë një tip të dytë arsyetimi, që lejon, pa llogaritje të dimë kur do të ndryshojë sistemi i amortizimit të njësisë ekonomike.

Një shembull do të lejojë të ilustrojmë këtë teknikë: kemi një makineri tip. 2 të blerë në 15 prill të vitit 1. Vlera e origjinës, 120 000, norma e përdorshme e amortizimit, 12. 5%. Llogaritje paraprake: Jetgjatësia: 8 vjet (100/12. 5) Koefiçienti = 2. 25 Norma regresive = 2. 25 x 12. 5% = 28. 13% Paraqitja e normës së amortizimit regresiv 100% e VKN Nr. i viteve të mbetur 100% /8=12. 5% 100% /7=14% 100% /6=16. 60% 100% /5=20% 100% /4=25% 100% /3=33% 100% /2=50% 100% /1=100% Vitet 1 2 3 4 5 6 7 8 Baza e Amortizimit (1) 120. 000 94. 683 68. 049 48. 907 35. 150 25. 262 16. 841 8. 420 Kuotat (2) 25. 317 26. 634 19. 142 13. 757 9. 888 8. 421 8. 420 Zhvlerësimet e akumuluar (3) 25. 317 51. 951 71. 093 84. 850 94. 738 103. 159 111. 580 120. 000 Vlera e mbetur ose VKN* (4) = (1) – (3) 94. 683 68. 049 48. 907 35. 150 25. 262 16. 841 8. 420 0 Vlera bruto 120. 000 – Norma 28. 13% - Jetgjatësia 8 vjet. Llogaritja për vitin e parë është bërë në Prill. Mënyra e llogaritjes për vitin e parë: 120. 000 x 0, 125 x 2, 25/ 12 x 9 muaj = 25. 317 lekë

Kolona që duhet të tregojë tipin e arsyetimit që do të ndiqet me qëllim që të përcaktohet nisur nga cili vit do të ndryshojë. Këtu dallojmë që kur mbeten tre vjet, norma e tipit linear (33%) bëhet më e madhe se norma regresive 28. 13%. Për rrjedhim, tre kuotat janë të barabarta (25 262/3 = 8421) Kjo teknikë e dytë është më e thjeshtë për t’u përdorur. Duhet të kemi parasysh që sistemi ndryshohet nisur nga viti ku norma lineare (herësi i vlerës kontabël neto mbi numrin e viteve që mbeten i shumëzuar me 100) bëhet më e madhe ose e barabartë me normën e amortizimit regresiv. Shembull: Kemi një aktiv fiks (makineri tip. 3) të amortizueshëm me një normë të përdorshme 10%. Nisur nga cili vit duhet të ndryshojmë sistem? Llogaritje paraprake: Jetgjatësia 10 vjet Koefiçienti 2, 25 Norma regresive 22, 5% Mjafton të vëzhgojmë tabelën e mëparshme (kolona e majtë) për të ditur që kur të mbeten 4 vjet, norma e amortizimit të tipit linear (100/4 = 25%) do të jetë më e madhe se norma regresive. Njësia ekonomike do ta shtrijë këtë vlerë të mbetur në pjesë të barabarta mbi katër vitet e fundit.

Lektori mund të bëjë të njejtin konstatim duke studiuar shembullin e parë të amortizimit regresiv në 5 vite me një normë 40%. Duke u nisur nga viti i katërt, norma e tipit linear (100/2=50%) bëhet më e madhe se norma regresive. Së fundi, vemë në dukje se në diferencën e amortizimit linear, amortizimi regresiv mund të ketë një kohëzgjatje më të vogël në planin teorik. Është rasti kur blerja e një aktivi të qëndrueshëm bëhet gjatë vitit. Shembull: njësi ekonomike bën blerjen e një makine në 15 mars të vitit 1. Norma e amortizimit regresiv është 35%, jetgjatësia është 5 vjet, njësia ekonomike bën mbylljen e llogarive të saj në 31 dhjetor. Në këtë rast, kuota e parë do të llogaritet nga koha e vënies në përdorim, por më pas, plani i amortizimit do të ndërtohet mbi katër vitet kalendarike që mbeten, pa u mbivendosur mbi vitin në vazhdim. 1 10 muaj 2 12 muaj 3 12 muaj kuota e parë = 10 muaj 4 5 12 muaj Termi i planit Numri total i muajve të amortizimit : 58 + (10 + 48)

Kjo dispozitë jep një avantazh të konsiderueshëm për këtë tip amortizimi meqenëse një vlerë e njejtë është shpërndarë në një kohëzgjatje më të shkurtër, duke përshpejtuar kështu formimin e kapacitetit të autofinancimit. ● Fusha e zbatimit të amortizimit regresiv. Amortizimi regresiv është fakultativ dhe i rezervuar për një kategori aktivesh të qëndrueshme, lista e të cilave është e kufizuar. Bëhet fjalë veçanërisht për veprime industriale dhe transporti, ndërtesa industriale jetgjatësia e të cilave është më e vogël ose e barabartë me 15 vjet, instalimet e sigurisë, të luftës kundër papastërtive, dhe së fundi automjetet me përdorim tregtar, ngarkesa e lejuar e të cilave është dy ton (përjashtohen automjetet e turizmit). Ato duhet të kenë një jetgjatësi më të madhe se 2 vjet dhe të jenë blerë të reja. 1. 1. 1. 2 Kontabilizimi i amortizimeve. ● Parimi. Në parim veprimi i amortizimit mund të analizohet si një fluks ekonomik që prodhohet në brendësi të njësië ekonomike. Amortizimi është një transferim i vlerës midis një elementi që “jep” nga substanca e tij (AAGJ) dhe një elementi që e merr atë (një llogari shpenzimesh).

Destinacioni Shpenzim (llogaria e rezultatit) Origjina Aktiv i Qëndrueshëm (bilanci) Kuota e zhvlerësimit çon në një zvogëlim të vlerës së të mirës së amortizueshme dhe në një rritje të shpenzimeve të njësisë ekonomike. Konstatimi i një amortizimi bëhet në kontabilitet si dotacion, që tregon më së miri një lëvizje të vlerës pa lëvizje monetare. Llogaritë e amortizimit Rregjistrimi i amortizimit të aktiveve A. A. GJ. Proçedura e regjistrimit të amortizimit nënkupton zvogëlimin e vlerës së një AAGJ të amortizueshme e cila nuk shënohet në kredi e llogarive të A. A. GJ, por në një nënllogari që i shoqërohet asaj. Kështu, çdo llogarie aktivi të amortizueshëm (llogari debitore) i shoqërohet një nënllogari amortizimi (kreditore), që i referohet një 8 në rangun e dytë. Kështu, mjafton që të shohim 8 -ën në rangun e dytë për të gjetur rrënjën e llogarisë

Shembull: 215 Makineri transporti 2815 Amortizimi i makinerive të transportit 215 Makineri transporti 2815 Amor. i mak. Transportit. Debi Kredi Blerje Shitje Amortizimi i akumuluar Tërësia e dy llogarive lejon të arrihet Vlera Kontabël Neto (Vlera Bruto –Amortizimi i akumuluar) Dimë që llogaria 215 “Makineri transporti” rregjistron në debi të saj blerjet , ndësa llogaria 2815, do të rregjistrojë kuotat përkatëse të amortizimit. Kjo teknikë kontabiliteti paraqet një avantazh të madh. Në fakt, shoqërimi i llogarive të amortizimit me llogaritë e aktiveve A. A. GJ. lejon të njihet në mënyrë të përhershme vlera e origjinës e aktivit të qëndrueshëm dhe zhvlerësimet e akumuluar që i përkasin. Këto informacione janë veçanërisht të rëndësishme për analistin financiar. Proçesi i amortizimit direkt do ta ndalonte këtë informacion të dyfishtë.

Shembull: Imagjinojmë një aktiv të qëndrueshëm me vlerë bruto 100, të amortizuar në vitin e parë me 20. N. q. se zhvlerësimi do të bëhej direkt në kredi të llogarisë së aktivit të qëndrueshëm, bilanci në fund të periudhës, do të tregonte një tepricë debitore 80. Vëzhguesi do të ishte i paaftë të njihte vlerën e origjinës së aktivit të qëndrueshëm dhe amortizimet e akumuluara. ● Llogaritë e shpenzimeve të amortizimit. Debia e llogarisë 68”Amortizime” rregjistron shpenzimet e llogaritura të amortizimit dhe provizioneve, titulli i së cilës është: ● Rregjistrimi kontabël i amortizimeve. Rregjistrimi i amortizimeve bëhet nga konstatimi i një shpenzimi dhe shpërndarja e tij në llogaritë e amortizimeve përkatëse. Skema e kontabilizimit është e mëposhtë: 68 Shpenzime amortizimi Debi Kredi 20 28 Amortizimi i Aktiveve afatgjata Debi Kredi 20

Shembull: Kemi për të rregjistruar amortizimet e mëposhtme: Amortizimi i një ndërtese 8. 000 Amortizimi i një makine 5. 000 Amortizimi i një automjeti 2. 000 Pranojmë se llogaritë e amortizimeve kanë rregjistruar tashmë kuotat e amortizimeve të mëparshme si mëposhtë: Ndërtesa 20. 000 Makineri 12. 000 Automjeti 7. 000 Regjistrimet në llogari do të jenë si më poshtë: 68 Shpenzime amortizimi Debi Kredi (b) 15 000 2815 Amortizimi i makinerise Debi Kredi (a) 12 000 (b) 5 000 2812 Amortizimi i ndertesave Debi Kredi (a) 20 000 (b) 8 000 2813 Amortizimi i automjetit Debi Kredi (a) 7. 000 (b) 2 000

Zgjidhja në mënyrë informatike: a) = Amortizimet e mëparshme të akumuluara b) =Amortizimi i ushtrimit Fundi i ushtrimit 681 2812 2815 28182 Debi Shpenzime të amortizimeve 15. 000 Amortizime i ndërtesave Amortizime të automjetit Amortizime të makinerive Kredi 8. 000 2. 000 5. 000

Kujtojmë që llogaritë e bilancit (ku bëjnë pjesë llogaritë e amortizimit) janë llogari të vazhdimësisë(Memories), që rregjistrojnë akumulimet, ndërkohë që llogaritë e shpenzimeve çelen në fillim të ushtrimit dhe mbyllen në fund të periudhës me qëllim që të përcakohet rezultati. Llogaritë e shpenzimeve të amortizimit rregjistrojnë sigurisht amortizimin e vitit. 1. 1. 1. 3 Paraqitja e amortizimit në bilanc. Proçesi i amortizimit lejon një informacion të mirë në bilanc. Në fakt, aktivi i bilancit lejon që amortizimi të lexohet për çdo zë: • vlera bruto ose vlera e origjinës (kolona 1); • amortizimet e akumuluara të konstatuara në formën e amortizimit, që vijnë në zbritje të vlerave bruto (kolona 2); • vlera neto kontabël, d. m. th. vlera bruto minus amortizimet (kolona 3); • së fundi, një kolonë e fundit e quajtur vlera neto e çdo elementi për ushtrimin e mëparshëm. Shembull: Elementet Vlera bruto Amortizime Vlera neto Ndërtesa Makineri e pajisje Automjete transporti 30. 000 20. 000 1. 000 28. 000 17. 000 9. 000 2. 000 3. 000 0 Mënyrat e llogaritjes së kolonave Kolona 1= Vlera bruto Kolona amortizimet e akumuluara AAGJ. kontabël N-1 10. 000 8. 000 2. 000 2= Kolona 3= 1 -2 ose Kolona 4 = vlera Bruto – neto e ushtrimit të amortizimin = N-1 neto

● Niveli kontabël Amortizimi është një shpenzim dhe si i tillë ai merr pjesë në llogaritjen e rezultatit. Kjo pikë është veçanërisht e vërtetë në kontabilitetin analitik meqenëse llogaritja e kostove duhet të integrojë të gjitha shpenzimet, përfshirë dhe shpenzimet e llogaritura. Për rrjedhim amortizimi është një element i kostos totale. ● Niveli ekonomik Amortizimi konsiston në shtrirjen e zhvlerësimit të një AAGJ(ndërtesa, makineri etj. ) në kohëzgjatjen e përdorimit të tij. Amortizimi bëhet për të shpërndarë koston e blerjes së një aktivi të qëndrueshëm, e thënë ndryshe për të transformuar në mënyrë progresive një investim në shpenzim. Ekonomisti kontabël duhet, sigurisht të reflektojë mbi metodat e përdorura për shtrirjen e këtyre investimeve. Ndërkaq, konstatohet se, duke u munduar t’u përgjigjemi detyrimeve fiskale, teknikat e përdorura të amortizimit nuk shprehin domozdoshmërisht amortizimin e vërtetë. ● Niveli financiar Ky aspekt është jashtëzakonisht i rëndësishëm meqenëse amortizimi merr pjesë në llogaritjen dhe formimin e kapacitetit të autofinancimit. Në fakt, amortizimi është një shpenzim i brendshëm, d. m. th. një shpenzim i papagueshëm.

Shembull: Kemi një llogari rezultati si mëposhtë: Shpenzime Të ardhura Shpenzime të jashtme 1. 000 (të pagueshme) Shpenzime të brendshme 200 amortizimi(të papagueshme*) Totali i shpenzimeve 1. 200 Fitimi 400 Shitje 1. 600 Totali 1. 600 Totali 1. 600 *të papagueshme si psh (Amortizim, Provzione). Rezultati është i barabartë me 400 (diferenca midis totalit të të ardhurave dhe totalit të shpenzimeve). Variacioni i arkëtimeve d. m. th. diferenca midis të ardhurave të arkëtueshme (shitje= 1 600 lek) dhe shpenzimeve të pagueshme (shpenzime =1 000 lek) është i barabartë me (fitimin pa zbritur amortizimin=600 lek). Ky variacion i arkëtimit është quajtur kapacitet i autofinancimit dhe mund të llogaritet duke mbledhur shumën e rezultatit (400 lek) me shpenzimet e amortizimit (200 lek). Edhe n. q. se rezultati do të ishte i barabartë me zero (mjafton të imagjinojmë se shpenzimet e jashtme janë të barabarta me 1 400), kapaciteti I autofinancimit do të ishte i barabartë me shumën e amortizimeve (200).

Ky shembull tregon që amortizimet kontribuojnë në një kursim të vërtetë të brendshëm, objektivi i të cilit është të përbëjë financimin e investimeve të njësisë ekonomike. Gjithësesi, duhet bërë e ditur që, përgjithësisht (dhe sidomos në periudhën e rritjes së çmimeve), amortizimet e llogaritura mbi një vlerë origjine, nuk mjaftojnë për të formuar një kapacitet financimi të mjaftueshëm për të blerë psh. makineri e paisje të reja. ● Konkluzion: Parimi i kujdesit kërkon që në fund të ushtrimit kontabël, të gjitha minusvlerat të merren në konsideratë. Zëra të shumtë të aktivit mund të pësojnë minusvlera. Këto humbje vlerash janë quajtur “zhvlerësime” dhe mund të paraqesin ose jo një karakter të pakthyeshëm. Zhvlerësimet që përfaqësojnë një karakter të pakthyeshëm do të konstatohen në formën e një amortizimi dhe në të kundërt, zhvlerësimet e gjykuara të kthyeshme do të jenë objekt i një provizioni. Tabela e mëposhtme lejon për secilin të përmblidhen karakteristikat kryesore.

Tabelë përmbledhëse: Sistemi linear Sistemi regresiv Sistemi I të drejtës së përgjithshme Ka të bëjë me të gjitha aktivet. Kuota e amortizimit është konstante. Kuota llogaritet gjithmonë mbi vlerën e origjinës. Data e nisjes së amortizimit është data e vënies në shërbim. Kuota e parë llogaritet në ditë duke filluar që nga data e vënies në punë. Kur periudha e amortizimit nuk korrespondon me ushtrimin kontabël, ka mbivendosje në ushtrimin në vazhdim. Sistem fakultativ Ka të bëjë vetëm me një pjësë të aktiveve. Kuota është zbritëse. Kuota llogaritet mbi vlerën e mbetur, përveç vitit të parë (vlera e origjinës). Data e nisjes së amortizimit është data e blerjes. Kuota e parë llogaritet në muajin e plotë nisur nga data e blerjes. Mbivendosje Nuk ka asnjëherë mbivendosje në vitin që ndjek. 1 2 3 4 Mbivendosje 5 1 2 3 Mbivendosje 4 5

(1) Prej këtej rezulton që kohëzgjatja e amortizimit regresiv është në përgjithësi më e vogël se kohëzgjatja teorike, përveçse kur blerja koinçidon me muajin e parë të ushtrimit kontabël. Cilido qoftë sistemi i zgjedhur në përdorim, amortizimi ka katër misione esenciale : 1) të korrigjojë aktivin, 2) të rritë shpenzimet, 3) të shtrijë një investim 4) të kontribuojë në formimin e burimeve financiare të autofinancimit. Cështja II-të. Rëniet në vlerë të aktiveve afatgjata materiale , jomateriale dhe financiare. 2. 1. Rënia në vlerë e aktiveve afatgjata. Zërat e aktiveve afatgjata materiale si dhe të aktiveve afatgjata jomateriale do të zvogëlohen në shumën e rikuperueshme të aktivit nëse kjo shumë është më e vogël se vlera kontabël. Për të përcaktuar se një aktiv mund të bjerë në vlerë, duhet të kryehet një test nga i cili do të dalë dhe shuma e rikuperueshme. Më poshtë do të shpjegohet se kur njësi ekonomike duhet të kryejë një test të tillë të rënies në vlerë, metodologjia për testimin e një aktivi individual dhe emri i mirë për zhvlerësim , anullimi nga rënia e vlerës. Humbja nga rënia në vlerë do të njihet si shpenzim i periudhës ushtrimore.

2. 1. 1 Përcaktimi i nevojës për kryerjen e një testi për rënien e vlerës. Në çdo datë të mbylljes së bilancit, sipas përcaktimit në Standartin e Kontabilitetit, kryhet një test mbi rënien në vlerë të atyre aktiveve që kanë shenja të rënies në vlerë. Në çdo datë të mbylljes së bilancit, organet drejtuese të njësisë ekonomike duhet të vlerësojnë në mënyrë kritike nëse ka të dhëna mbi rënien në vlerë të aktiveve. Të dhëna të tilla mund të jenë faktorët e mëposhtëm: l Vlera e tregut e aktiveve të ngjashme ka rënë; l Mjedisi ekonomik i përgjithshëm dhe gjendja e tregut është keqësuar si rezultat i të cilit ka të ngjarë që përfitimet e pritshme ekonomike nga ky aktiv të bien; l Vlera kontabël e aktiveve neto të njësisë ekonomike është më e madhe se vlera e tregut; l Gjendja fizike e aktiveve është përkeqësuar; l Perfitimet ekonomike të aktivit ose e një grupi aktivesh është më e dobët se çpritej; l Njësia ekonomike ka planifikuar të ndërpresë dias fusha operimi ose të mbyllë disa departamente. Në rast se ndonjëri nga faktorët e lartpërmendur ndodh (ose të tjerë që tregojnë rënien në vlerë të një aktivi), duhet të kryhet testi mbi rënien në vlerë. Nëse një test i tillë nuk është i mundshëm për një aktiv individual për shkak se flukset e parasë që gjeneron ky aktiv nuk dallohen nga flukset e tjera të parasë në njësinë ekonomike, testi mbi rënien në vlerë do të kryhet për njësinë e gjenerimit të parasë të cilës i përket aktivi. Testi për rënien në vlerë të emrit të mirë do të kryhet gjithmonë në të njëjtën kohë me njësinë e gjenerimit të parasë të cilës i përket emri i mirë.

Testi mbi rënien në vlerë kryhet për të përcaktuar shumën e rikuperueshme të një aktivi, e cila është shuma më e lartë ndërmjet dy treguesve – vlera e caktuar drejtësisht e një aktivi (minus koston e shitjes) dhe vlera e tij në përdorim. Nevoja për zvogëlimin e vlerës së aktivit ekziston nëse si vlera e tij e caktuar drejtësisht (minus koston e shitjes) ashtu edhe vlera e tij në përdorim janë më të ulta se vlera e tij kontabël. Nëse vlera e llogaritur në fillim (qoftë vlera e caktuar drejtësisht, qoftë ajo në përdorim) e kalon vlerën kontabël të aktivit, atëherë nuk është e nevojshme të çmohet vlera tjetër pasi vlera e rikuperueshme e aktivit është në çdo rast më e madhe se vlera kontabël e tij. Në përcaktimin e vlerës së përcaktuar drejtësisht të një aktivi (minus koston e shitjes) duhet të merren për bazë treguesit e mëposhtëm: Çmimi i shitjes së një aktivi për të cilin është rënë dakort me një marrëveshje shitjesh të detyrueshme; Vlera e tregut të një aktivi në një treg aktiv nëse nuk ka ndonjë marrëveshje shitjesh të detyrueshme; Nëse nuk ka marrëveshje shitjesh të detyrueshme ose një treg aktiv për aktivin, çmimi përllogaritur në treg të lirë mes palëve të pavarura duke marrë për bazë veprime të ngjashme të fundit të së njëjtës industri. Nëse asnjë nga treguesit e lartë përmendur nuk mund të matet me besueshmëri, atëherë vlera e rikuperueshme e aktivit do të jetë vlera e tij në përdorim. Për çmuarjen e vlerës së një aktivi fiks në përdorim, do të përgatitet një projektim realist për flukset e parasë që do të vijnë nga përdorimi i aktivit në periudhat e mëpasshme dhe duhet të llogaritet vlera e caktuar drejtësisht e këtyre flukseve të parasë. Buxhetet dhe parashkimet e miratuara nga drejtuesit për periudhat e mëpasshme (në përgjitjësi jo më shumë se 5 vjet) do të përdoren si bazë për parashkimin e flukseve të parasë.

Flukset e parasë së periudhave që nuk mbulohen nga buxhetet dhe parashikimet e miratuara nga drejtuesit do të çmohen duke zbatuar norma realiste të rritjes për buxhetet apo parashikimet aktuale. Norma e zbatueshme e rritjes duhet të jetë në përgjithësi ose e qëndrueshme ose në rënie dhe nuk duhet të kalojë normën mesatare të rritjes në tregun e aktiveve të ngjashme të të njëjtës industri (nëse është e përshtatshme norma e zbatueshme mund të jetë zero ose negative). Parashikimet e fluksit të parasë do të përgatiten gjithashtu në mënyrë të tillë që ato të mos përmbajnë kontradikta të paarsyeshme mes rezultateve historike të njësisë ekonomike dhe industrisë përkatëse. Flukset e parasë të përdoruara për llogarirtjen e vlerës së një aktivi në përdorim do të përfshijë të gjitha flukset e parasë të hyra nga përdorimi i vazhdueshmë i një aktivi dhe nga nxjerrja e tij jashtë përdorimit, duke përfshirë dhe flukset e parasë të nevojshme për mirëmbajtjen dhe riparimin e aktivit. Flukset e parasë të përdorura për llogaritjen e vlerës së një aktivi në përdorim nuk do të përfshijnë flukset e ardhshme të parasë të çmuara përmirësimin e një aktivi nga investimet shtesë (as nga të ardhurat shtesë që vijnë nga investime të tilla), veprimtaria e financimit (p. sh. rikthimi i borxheve) ose pagesat e mundshme për tatimin mbi të ardhurat. Në llogaritjen e vlerës aktuale neto të flukseve të parasë, si normë zbritëse do të përdoret një normë interesi që investuesit do të kërkonin si kthim për një projekt të ngjashëm.

Norma e zbatueshme e zbritjes duhet të marrë në konsideratë të gjtha rreziqet e lidhura me aktivin duke përfshirë rreziqet e vendit, rreziqet e lidhura me konvertimin e monedhës, rrezikun e lidhur me çmimin dhe të tjera rreziqe specifike që lidhen me aktivin. Kosto mesatare e ponderuar e kapitalit të njësisë ekonomike mund të jetë një tregues i mirë për një normë zbritjeje të përshtashme. Megjithatë, në përcaktimin e normës së duhur të zbritjes, duhet mbajtur parasysh që ajo duhet të reflektojë çmuarjen e tregut mbi rreziqet specifike të lidhura me aktivin dhe të jetë e pavaruar nga mënyra se si është financaur aktualisht blerja e këtij aktivi. 2. 1. 2 Testi mbi rënien në vlerë të aktiveve AGJ dhe në mënyrë të vecant të emrit të mirë. Kur është e mundur, testi mbi rënien në vlerë do të kryhet për çdo aktiv të veçantë nëse ka ndonjë tregues se vlera e tij mund të bjerë. Nëse kryerja e një testi të tillë nuk është e mundur për një aktiv të veçantë, pasi vlera e tij e rikuperueshme nuk mund të përcaktohet me besueshmëri, do të kryhet një test i rënies në vlerë për grupin më të vogël të aktivit ku bën pjesë dhe aktivi në fjalë, vlera e rikuperueshme e të cilëve mund të përcaktohet. Një grup i tillë aktivesh quhet njësi gjeneruese e parasë. Për shembull, nëse nuk është e mundur që të përcaktohet vlera në përdorim e një makinerie, ajo duhet të përcaktohet për grupin e makinerive ku bën pjesë makineria në fjalë; nëse edhe kjo është e pamundur atëherë përcaktimi duhet të kryhet për të gjithë njësinë e prodhimit ose kur është e nevojshme për të gjithë njësinë ekonomike.

Emri i mirë i përfituar në një kombinim biznesesh, përfshin aktive të përfituara në një kombinim biznesesh të cilat nuk mundet të identifikohen më vete. Për qëllime të testit të rënies së vlerës, emri i mirë i përftuar në një kombinim biznesesh, që nga data e përftimit do të shpërndahet tek secila njësi gjeneruese parash (ose grupe të njësive gjeneruese parash) që priten të përfitojnë nga ky emër i mirë në të ardhmen. Shpërndarja e emrit të mirë të njësive gjeneruese të parasë do të bazohet në raportimin e brendshëm të emrit të njësisë – emri i mirë do të shpërndahet deri në nivelin më të ulët në të cilin ai mund të monitorohet nga drejtuesit për qëllime të menaxhimit të brendshëm. Nëse njësi ekonomike riorganizon strukturën e saj të brendshme, me qëllim rritjen e efektivitetit tësaj(p. sh. ato do të kombinohen ose do të ndahen në pjesë), emri i mirë do të rishpërndahet tek njësitë të cilat ndikohen. Kjo rishpërndarje do të kryhet duke përdorur një metodë të vlerës relative. Nëse njësia ekonomike nxjerr jashtë përdorimit makineri të një reparti prodhimi(ose pjesë të tij), atëherë emri i mirë i shpërndarë në të do të hiqet nga bilanci. Një test i rënies në vlerë të emërit të mirë, do të kryhet në të njëjtën mënyrë me testin për rënien në vlerë të një aktivi individual. Nëse shuma e rikuperushme e emërit të mirë është më e ulët se shuma e vlerave kontabël të aktiveve, atëherë aktivet që i përkasin kësaj njësie do të ulen në vlerë. Fillimisht, emri i mirë (nëse ekziston) i shpërndarë tek çdo njësi do të zvogëlohet dhe më pas të gjithë aktivet e tjera të njësisë do të zvogëlohen përpjestimisht.

Shembull : Një njësi prodhimi është regjistruar në bilancin e njësie me vlerën kontabël të aktive të saj prej 600. 000 lekësh dhe vlerën kontabël të emrit të mirë që ka ardhur nga marrja e njëhershme e kësaj njësie prej 300. 000 lekësh. Duke qënë se njësia e prodhimit është planifikuar të mbyllet pas 3 vjetësh, rekomandohet se shuma e rikuperueshme e aktiveve të kësaj njësie prodhimi mund të ketë rënë poshtë vlerës së tyre kontabël. Sipas përllogaritjeve të menaxhimit, të ardhurat dhe shpenzimet e pritshme gjatë 3 viteve të mëpasshme janë si më poshtë (në mijë lekë): Viti 1 Viti 2 Viti 3 Shitja e produketeve 900 700 500 Produktet e vlerësuara me kosto (duke përfshirë materialet e para, pagat, etj) 500 350 200 400 350 300 Riparimi dhe mirëmbjatrja e makinerive Amortizimi i pajisjeve Amortizimi i emrit të mirë Ftitmet para shpenzimeve për interesa 50 200 100 +50 50 200 100 +100 50 200 100 -50 Interesi mbi huanë për blerjen e makinerisë -100 Fitimi / Humbja neto -100 -50 +50 0 -50

Fitimi mesatar i pritshëm i tregut për projekte prodhimi me rrezik të ngjashëm është 10%. Në fund të vitit 3, pritet të merren pesëdhjetë mijë lekë nga shitja e pajisjes së prodhimit (si hekurishte). Aktualisht nuk ka treg për shitjen e pajisjes në përdorim. Sa duhet të jetë zhvlerësimi i kësaj pajisjeje nëse ka? Meqënëse hyrjet e parasë të gjeneruara nga kjo njësi prodhimi janë të dallueshme nga hyrjet e tjera të parasë në njësi, kjo njësi gjeneruese mund të konsiderohet si njësi gjeneruese parash më vete. Për kryerjen e një testi të rënies në vlerë njësia ekonomike përgatit parashikime tre-vjeçare të fluksit të parasë për njësinë në bazë të parashikimeve të menaxhimit. Parashimi përmban vetëm të ardhurat dhe shpenzimet monetare (p. sh. nuk përfshin amortizimin) dhe nuk përfshin hyrjet e parave nga aktivitete financuese: Viti 1 Viti 2 Vtit 3 Shitja e produkteve 900 700 500 Kostoja e produketeve (përfshi materialet e para, pagat, etj. ) -500 -350 -200 400 350 300 Riparimi dhe mirëmbajtja e pajisjes Hyrja neto e parasë nga shitja e pajisjes Hyrja neto e parasë -50 0 350 -50 0 300 -50 50 300

Duke zbritur 10% nga kjo hyrje e parasë, për 3 vite vlera aktuale e hyrjes së parasë (ose vlera e njësisë gjeneruese të parasë në përdorim) është 855 [350 + 300 - (950 x 0. 10)] mijë lekë. Vlera e caktuar drejtësisht e njësisë (minus koston e shitjes) është 50 mijë lekë (shitje si hekurishte). Meqënëse shuma e rikuperueshme e njësisë është më e lartë se vlera në përdorim dhe vlera e caktuar drejtësisht (minus koston e shitjes), atëherë shuma e rikuperueshme e njësisë pas tre vitesh është 855 mijë lekë, ndërsa vitin e dytë ishte 270 mijë lekë. Duke marrë parasysh që vlera kontabël e njësisë gjeneruese të parasë është në vitin e 2 -të 1. 000 mijë lekë (700 mijë për pajisjen plus 300 mijë për emrin e mirë), atëherë vlera e aktivit të kësaj njësie do të pakësohet me 730 mijë lekë (1. 000 – 270). Fillimisht, emri i mirë i shpërndarë në njësinë gjeneruese (në shumën 300 mijë lekë) zvogëlohet dhe më pas zvogëlohet përpjestimisht vlera kontabël e pajisjeve që i kanë caktuar njësisë gjeneruese (në një shumë totale prej 270 mijë lekë= 300 -(300*0. 10). 2. 1. 3 Anullimi i një humbje nga rënia në vlerë. Në datën e mbylljes së bilancit, njësia ekonomike duhet të vlerësojë nëse shuma e rikuperueshme e aktiveve të zhvlerësuara është rritur që nga data e zhvlerësimit. Nëse kjo është e mundshme, do të kryhet një test i ri i rënies në vlerë. Nëse ka të dhëna që shuma e rikuperueshme e një aktivi ose grup aktivesh (njësi gjeneruese parash) është rritur mbi vlerën kontabël, humbja e mëparshme nga rënia në vlerë do të anullohet dhe vlera kontabël e aktivit do të rritet. Kufiri më i lartë është vlera kontabël e aktivit që do të kishte rrjedhur duke marrë parasysh amortizimin gjatë viteve të ndërmjetme.

Në rastin e anullimit të një humbjeje nga rënia në vlerë për njësi gjeneruese parash, vlera kontabël e të gjithë aktiveve që i përkasin kësaj njësie (me përjashtim të emrit të mirë) do të rritet përpjestimisht. Humbja nga rënia në vlerë e emrit të mirë do të anullohet. Anullimi i një humbjeje nga rënia në vlerë për një aktiv do të njihet në pasqyrën e të ardhurave për periudhën raportuese si një pakësim i humbjes nga rënia në vlerë e aktiveve jorrjedhëse. Në raste të tilla do të debitohen llogarit e klasës 2. të”AQ” sipas rastit, dhe do të kreditohen llogarit e klasës 7”Të ardhura” për vlerat përkatse të rritjes. 2. 1. 4 Shitja e aktiveve AGJM dhe aktiveve AGJJM. Zëra të aktiveve AGJM dhe aktiveve AGJJM që priten të shiten brenda 12 muajve të ardhshëm, do të riklasifikohen si aktive jo rrjedhëse të mbajtura për shitje dhe që deri në momentin e shitjes njiheshinn si aktive rrjedhëse në bilanc. Zëra të ketyre Aktiveve, do të riklasifikohen në bilanc tek aktivet jorrjedhëse të mbajtura për shitje vetëm nëse ato janë të vlefshme për shitje të menjëherëshme dhe shitja e tyre është shumë e mundshme. Që kjo të ndodhë, drejtuesit duhet të kenë filluar në mënyrë aktive veprimtarinë e shitjes dhe aktivet duhet të vihen në treg për shitje me një çmim që është i arsyeshëm në lidhje me vlerën e tyre aktuale.

Aktivet jorrjedhëse të klasifikuara si të mbajtura për shitje ndërpritet në kohën e riklasifikimit të aktivit. Nëse vlera e caktuar drejtësisht e aktivit (minus koston e çmuar të shitjes) është më e ulët se vlera kontabël e tij, aktivi i klasifikuar si i mbajtur për shitje do të regjistrohet me vlerën e caktuar drejtësisht (minus koston e shitjes). Një akitv jorrjedhës i klasifikuar si i mbajtur për shitje nuk do të amortizohet edhe pse ai vazhdon të përdoret nga njësia ekonomike deri në momentin e nxjerrjes jashtë përdorimit. Nëse njësi ekonomike ndryshon planet e saj dhe nuk ka qëllim shitjen, aktivet do të riklasifikohen si aktive të qëndrueshme të trupëzuara ose si aktive të qëndrueshme të patrupëzuara. Vlera në bilanc do të jetë vlera kontabël e mëparshme (e rregulluar me amortizimin e akumuluar) dhe amortizimi i llogaritur do të njihet në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve të vitit ushtrimor.

Pyetje dhe ushtrime. a) Pyetje. 1 - Ç`janë Aktivet A. GJ? Si përkufizohen ato? Si klasifikohen ato? Cila është përbërja e secilit grup? 2 - Cili është përkufizimi i Aktiveve AGJ? 3 - Si vlerësohen Aktivet AGJ? Në cilat raste rivlerësohen AAGJ? 4 - Cilat janë metodat kryesore të llogaritjes së zhvlerësimit të A. A. GJ? Kur përdoret secila prej tyre? 5 - Si mund të organizohet evidenca e makinerive? Cilat janë format kryesore të sigurimit të një Aktivi AGJ? 6 - Ç`është emri i mirë? Kur paraqitet ai në bilanc? 7 - Ç`janë dhe si klasifikohen A. A. GJ financiare? 8 - Kur një element do të njihet në pasqyrat financiare si Aktiv A. GJ. JOMATERIAL? b)Ushtrime. 1 - Në datën 31. 12. 0 X gjendja e disa llogarive të A. AGJ të njësisë ekonomike X paraqitet: - Ndërtesa 30. 000 lekë - Patentë 2. 000 lekë - Toka 40. 000 lekë - Pajisje zyre 4. 000 lekë - Emri i mirë 10. 000 lekë - Pjesmarrje 2. 000 lekë - Makinë tip. 1 8. 000 lekë - Kredi afatgjatë 1. 500 lekë - Automjete 20. 000 lekë - Investim afatgjatë 3. 000 lekë Të klasifikohen në strukturën e bilancit në grupet kryesore (AAGJM, AAGJJOM dhe FINANCIARE).

2 - Tregoni, duke i grupuar në dy grupe, se cili nga elementët e mëposhtëm regjistrohet si shpenzim dhe cili i shtohet vlerës të AAGJ: 1. Kosto e instalimit të makinerisë 2. Kosto për lëvizjen e makinerisë 3. Riparime si rezultat i një aksidenti 4. Instalimi i një sistemi sigurie 5. Taksa e pronës mbi tokën dhe ndërtesat 6. Riparimi i zyrave 7. Fatura e lyerjes së zyrës 8. riparime të zakonshme të makinerisë 9. Mirëmbajtja e rrjetit kompjuterik. 3 - Shpenzimet e organizimit të njësie ekonomike aksionere duhet të: a) regjistrohen dhe të njihen si një aktivi të AAGJ për gjatë gjithë jetës së njësisë ekonomike aksionere. b) regjistrohen si nje AAGJ dhe të amortizohen gjatë një periudhe kohore të arsyeshme. c) regjistrohen si shpenzime i periudhës kur është kryer. Cila është përgjigjia e saktë? 4 - Njësia ekonomike “X” në muajin mars të vitit 200 X nxjerrjen jashtë përdorimit të një makinerie prodhimi tip. 2. Në lidhje me makinerinë tip. 2 disponohen këto të dhëna në datën e nxjerrjes jashtë përdorimit: Kosto e blerjes 350. 000 lekë; Amortizimi i akumuluar 250. 000 lekë; Vlera e shitjes 50. 000 lekë. Kërkohet: Të llogaritet shpenzimi për vlerën e mbetur dhe të regjistrohet në ditar.

5 - Gjatë një periudhe një vjeçare në njësinë ekonomike X janë kryer këto veprime: a) Është blerë një ndërtesë me çmimin e tregut 2000. 000 lekë, me afat përdorimi 20 vjet Pagesa ëshë bërë nga Banka. . b) Blihet me pagesë të mëvonshme një makinë tip. 3 me çmimin e blerjes 500. 000 lekë. Shpenzimet e transportit dhe të montimit janë 10. 000 lekë dhe paguhen nga llogaria likujduese bankare. Afati i përdorimit do të jetë 5 vjet. c) Blihet për 10. 000 lekë e drejta e autorit të një libri. Paratë paguhen nga arka. d) I jepet një kredi me afat 3 vjet njësisë ekonomike x për 500. 000 lekë që paguhen nga llogaria bankare. Interesi vjetor i kredisë është 7%. Kërkohet: 1 - Veprimet e mësipërme të regjistrohen në ditar e në llogari duke përdorur formën T. 2 - Të llogaritet dhe të regjistrohet në fund të periudhës amortizimi i aktiveve të mësipërme duke supozuar që përdoret metoda e amortizimit linear për ndërtesat dhe metoda për vlerën e mbetur për makinat dhe pajisjet. 3 - Të paraqiten në bilanc në fund të periudhës tepricat e llogarive. 6 - Njësia ekonomike “X” blen më 1 Maj 200 X një makineri tip. 1 për 5. 000 lekë. Norma e amortizmit vjetor është 20%. Kërkohet: - Të llogaritet amortizimi duke filluar nga 1 Maj 200 X, data kur makina fillon punë. - Amortizimi të llogaritet për vlerën e mbetur.

7 - Njësia ekonomike “X” që kryen aktivitet tregtar dhe shërbimi transporti, blen me pagesë të mëvonshme më 1 Janar 200 X një kamion transporti. Kostoja e blerjes së kamionit është 1. 500. 000 lekë, me normë amortizimi 15%. Kërkohet: a) Të regjistrohet në ditar blerja e kamionit b) Të llogaritet amortizmi me metodën lineare. 8 - Në 31. 12. 200 X njësia ekonomike “X” blen me para në dorë një makineri tip 5. Çmimi i blerjes tek shitësi është 500. 000. lekë. Njësia ekonomike ka paguar nga arka për transportimin e makinës 15. 000 lekë dhe 10. 000 lekë ka paguar specialistin që e montoi atë. Norma e amortizimit vjetor është 20%. Kërkohet: a) Të llogaritet kostoja e blerjes së makinës dhe të regjistrohet veprimi i blerjes së saj në ditar b) Duke përdorur metodën lineare të llogaritet dhe regjistrohet amortizimi i makinës për vitin e parë. 9 - Mikeli pasi është regjistruar në gjykatë si person fizik do të filloj aktivitetin për hapjen e një restoranti. Për këtë qëllim blen një truall ndërtimi për 900. 000 lekë. Në këtë truall ai ndërton restorantin me kosto ndërtimi 3. 500. 000 lekë. Blen pajisje (tavolina, karrige) me çmimin e blerjes 300. 000 lekë. Transporti I tyre 5. 000 lekë. Blen dhe një banak me çmim blerje 250. 000 lekë, sobë elektrike me cmim blerje 250. 000 lek dhe frigorifer me cmim blerje 90. 000 lek. Transporitit për këto 6. 000 lek paguhet nga arka. Norma e amortizmit për ndërtesën 5%, ndërsa për makineritë dhe pajisjet 20%. Kërkohet: 1 - Të llogaritet kostoja fillestare për çdo grup të AAGJ. 2 - Të regjistrohen veprimet e kryera në ditar dhe në llogari në formë T 3 - Të llogaritet amortizimi duke përdorur metodën lineare, dhe të regjistrohet në ditar dhe në llogari në formë T.

10 - Njësia ekonomike “X” , me aktivitet në fushën e naftës në lidhje me studimin, kërkimin dhe shfrytëzimin e një pusi nafte ka kryer këto shpenzime: - Në vitin 200 X ka paguar grupin e studimit për mundësinë dhe vendin e nxjerrjes së naftës për 2. 000 lekë. - Në vitin 200 X, pasi ka përfunduar studimi dhe projektimi teorik, ka bërë punime përgatitore për hapjen e pusit për 4. 000 lekë kurse shpimi i pusit deri në nxjerrjen e naftës ka kostuar 5. 000 lekë. - Në janar të vitit 200 X filloi shfrytëzimi i pusit i cili parashikohet që të ketë një kapacitet naftëprodhues 400. 000 ton vitin e parë, 500. 000 ton vitin e dytë, 400. 000 ton vitin e tretë dhe 300. 000 ton vitin e katërt. Kërkohet: - Të regjistrohet në ditar dhe në llogaritë përkatëse shpenzimi i studimit, i projektimit përgatitor si dhe i shpimit duke supozuar amortizmimi tyre të bëhet në 5 vjet. - Të llogaritet amortizimi për vitin e parë duke filluar nga data 1 Janar 200 X. 11 - Njësia ekonomike “X”, pronare e një rrjeti hotelesh në Shqipëri, blen me kredi bankare në janar 200 X një hotel të ri. Kostoja e blerjes së tij 10. 000 lekë. Parashikohet që koha e përdorimit të tij do të jetë 20 vjet. - Po në muajin janar para se të vihet në funksionim hoteli, bëhen një sërë riparimesh të vogla, si dhe lyerja e tij me një kosto totale prej 400. 000 lekë duke i paguar paratë nga banka. Paguan nga arka e saj për kualifikim të personelit të saj 30. 000 lekë.

- Pas dy vitesh bën një ndërtim shtesë të hotelit me një kosto prej 6. 000 lekë, duke i paguar paratë nga banka, dhe që nuk ndikon në jetën ose në vlerën e rikuperimit të hotelit. - Bëhet lyerja e dyerve dhe dritareve prej 50. 000 lekë me pagesë të mëvonshme. - Pas 5 vjetësh bëhet riparim i madh dhe rinovimi i katit të mësipërm që zgjat jetën e hotelit për 10 vjet dhe që rrit vlerën e mbetur me 4. 500. 000 lekë. - Pas 10 vjetësh njësia ekonomike X e shet hotelin për 25. 000 lekë. Kërkohet: - Të regjistrohet veprimet e mësipërme në ditar dhe në llogari. - Të llogaritet dhe të regjistrohet amortizimi i hotelit për çdo vit duke përdorur metodën e zhvlerësimit linear. - Të kryhet veprimi i shitjes dhe shpenzimet për vlerën e mbetur dhe të llogaritet rezultati nga shitja. 12. Njësia ekonomike “X” , bën në muajin mars 200 X nxjerrjen jashtë përdorimit të një makinën tip. 2. Në lidhje me makinën tip. 2 këto të dhëna në datën e nxjerrjes jashtë përdorimit: Kosto e blerjes 400. 000 lekë Amortizimi i akumuluar 250. 000 lekë Vlera e shitjes të pjesëve të ndryshme nga nxjerrja jashtë përdorimit 50. 000 lekë. Kërkohet: - Të regjistrohet veprimi i nxjerrjes jashtë përdorimit të impiantit. - Të regjistrohen veprimet e shitjes të pjesëve dhe shpenzimet për vlerën e mbetur.