PRODUKSION TI BAGAS ITI PILIPINAS Kinapudno Mangiladawan a

PRODUKSION TI BAGAS ITI PILIPINAS Kinapudno, Mangiladawan a Bambanag, Kanayon a Masalsaludsod Umuna a paset: Pannakaawat maipapan iti sistema ti Palay. Check inquirer. com. ph

Apay nga ageks-eksport ti Thailand ken Vietnam iti bagas no nagbasa met dagiti tattaoda iti agrikultura Ania ti ditoy Pilipinas? gagangay a kaadu ti produksiontayo a bagas? Apay a nababa ti apittayo idinto nga adda ditoy ti IRRI ken Phil. Rice? ? ? ? Kaanonto nga ageksportayo iti bagas? Ania ti paggidiatan ti produksiontayo iti bagas kadagiti dadduma a pagilian ti Asia? Apay a nasken a matun-oyan ti kasapulantayo a bagas?

Dagiti kinapudno ken panangiladawan 1 Agarup 2. 5 M ti mannalon a Pilipino. Kaaduanna kadakuada ti lallaki nga agtawen iti 50, nagturpos iti elementaria, ken agtaltalon iti nasurok a 20 a tawen. 2 Agtultuloy a nababbaba ngem 1. 5 nga ektaria ti gagangay a kalawa ti taltalonen dagiti mannalon kadagiti kangrunaan a lugar a mamulmulaan iti pagay. Source: Phil. Rice

Dagiti kinapudno ken panangiladawan Tanap ti Cagayan 3 Dagitoy dagiti 3 a lugar a kangatuan ti produksionna a bagas idi 2009: Central Luzon (17%), Eastern Visayas (13. 6%), ken Tanap ti Cagayan (12. 8%). Ti Nueva Ecija iti Central Luzon ket kankanayon nga isu ti kaaduan ti produksion a bagas manipud 2002 aginggat’ 2007. Nueva Ecija Central. Luzon Eastern Visayas

Dagiti kinapudno ken panangiladawan 4 Manipud 1970, ad-adu ngem doble ti ngimmatuan ti gagangay a produksion ti irik ken bagas: manipud 1. 7 t/ha aginggat’ 3. 6 t/ha nga irik ken manipud 1. 1 t/ha aginggat’ 2. 3 t/ha a bagas… t/ha 3. 8 4. 0 Palay Yield Rice Yield 3. 5 3. 0 3. 59 2. 39 2. 5 2. 0 1. 71 2. 25 1. 0 0. 5 1. 08 0. 0 1975 1980 1985 1990 Year 1995 2000 2005

Dagiti kinapudno ken panagiladawan …idinto a nagtriple ti kaadu ti produksion ti irik ken bagas. Mt 18. 0 16. 8 16. 0 Palay Production Rice Equivalent 14. 0 16. 2 12. 0 10. 5 10. 0 10. 2 8. 0 6. 05. 3 4. 0 2. 03. 3 0. 0 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 Tawen Source: Palay Yield-BAS; Rice equivalent calculated based on 62. 85% MRR

Dagiti kinapudno ken panangiladawan 5 Manipud 2007 -2009: gagangay a 3. 7 t/ha ti apit nga irik (4. 1 t/ha kadagiti mapaspasayakan a talon ken 2. 9 t/ha kadagiti agpannuray iti tudo); ken 16. 4 MT met ti gagangay a produksion ti bagas (12. 3 MT iti mapaspasayakan a talon, 4. 1 MT iti agpannuray iti tudo). Source: DA-BAS

Dagiti kinapudno ken panangiladawan 6 Maidilig ti apit dagiti mannalontayo iti apit dagiti kaaduan a mannalon iti Asia. Napimpintas pay ti apittayo ngem dagiti taga-Thailand. t/ha 7. 0 6. 26 6. 56 2000 2008 6. 0 5. 0 4. 40 4. 0 3. 37 2. 85 3. 0 5. 22 4. 89 4. 24 3. 77 3. 07 2. 61 2. 97 2. 0 1. 0 0. 0 China India Indonesia Philippines Thailand Viet Nam

Dagiti kinapudno ken panangiladawan Ti panangpresioda kadagiti produktoda ket kasla met la iti presio dagiti kaaduan a mannalon iti Asia. US$/ton 450 413 400 350 277 300 250 200 244 236 Philippines Thailand 154 150 100 50 0 Source: FAO China India Indonesia

Dagiti kinapudno ken panangiladawan 7 Manipud 2000 aginggat’ 2008, ad-adu iti 2. 75% ti apit nga irik ti Pilipinas ngem dagiti dadduma a pagilian iti Asia. Per cent 3. 0 2. 75 2. 44 2. 5 2. 11 2. 07 2. 0 1. 5 1. 0 1. 18 0. 62 0. 5 0. 0 China Source: FAO India Indonesia Philippines Thailand Viet Nam

Dagiti kinapudno ken panangiladawan 8 Immadu iti 75 kg/ha ti apit nga irik (gagangay daytoy idi 2000 -2009). Ad-adu ti apit iti bulan ti Enero-Hunio wenno panawen ti kalgaw (i. e. 83 kg/ha) ken maidilig daytoy iti nagbaetan ti mapasayakan a talon iti patad ken dagiti lugar nga agpannuray iti tudo. Product/Ecosystem Jan-Jun Mapasayakan a lugar 83 Agpannuray iti tudo a 82 talon iti patad Agpannuray iti tudo a 84 talon iti turturod Amin a luglugar 83 Jul-Dec Jan-Dec Quantity (kg/ha) 62 72 67 75 25 55 69 75

Dagiti kinapudno ken panangiladawan 9 Iti benneg ti produksion, 70% ti immaduanna manipud iti mapasayakan a talon; 55% manipud Hulio-Disiembre (2000 -2009). 70% 45% 55%

Dagiti kinapudno ken paangiladawan 10 Manipud 2000 - 2009, immadu ti apit gapu iti kalawa ti talon a namulaan iti pagay (≈53, 000 ha/yr). Itan, ad-adun ti mulaan dagiti mannalon! Ti lugar a nagapitan iti pagay idi 2009 ket 4. 5 M nga ektaria idinto nga umabot laeng iti 2. 76 M nga ektaria ti pisikal a kalawana. M 5. 0 ha 4. 53 4. 5 4. 04 4. 0 Nagapitan a lugar↑ ≈ 53, 000 ha/yr 3. 5 2. 76 3. 0 Pisikal a lugar ↑ ≈ 29, 000 ha/yr 2. 50 2. 5 2. 0 2000 Source: BAS 2002 2004 2006 2008

Alisto a Taldiap ti Leksion (idulinyo dagiti insuratyo!) 1. Ti gagangay a kalawa ti talon kadagiti lugar a kangrunaan nga agmulmula iti pagay ket nakurang a 1. 5 ha. 2. Manipud 2000 -2009, dagiti mapasayakan a talon ket nangibinglayda iti 70% iti dagup a produksion ti irik 3. Ti ingangato ti apit ket gapu iti ad-adu a lugar a nagapitan ngem iti pisikal a lugar. Pudno wenno Palso? Pudno 4. Manipud 1970, ngimmato ti dagup ti produksion ti irik ken bagas iti mamitlo a daras. 5. Idi 2009, 4. 5 M ha. ti kalawa ti daga a nagapitan iti irik

Alisto a Taldiap iti Leksion 6. Manipud 2000 -2008, no naidilig iti dadduma a pagilian iti Asia, nagun-od ti Pilipinas iti kangatuan nga apit nga irik iti 5%. Pudno wenno Palso? Palso. 2. 75% 7 -9. Manipud 2007 -2009, 3. 7 t/ha ti ti gagangay nga apit nga irik. Iti mapasayakan a talon ket 4. 1 t/ha idinto nga 2. 9 t/ha kadagiti talon nga agpannuray iti tudo. 10. Manipud 2007 -2009: gagangay a produksion ti bagas ket 6. 4 M t. Pudno wenno Palso? Pudno

Ti iskormo 10 Excellent! 8 -9 Very good! 5 -7 Good! Nababbaba ngem 5 Siguro matmaturogka!

Dagiti Kankanayon a Masalsaludsod

þ þ Adda ditoy ti IRRI. Adda ditoy ti Phil. Rice. Adda ditoy ti UPLB idi immay nagbasa iti agrikultura dagiti taga-Thailand ken Vietnam. Nalalaing dagiti mannalon a Pilipino ngem dagiti mannalon ti Thailand. Ngem apay nga aggatgatangtayo iti bagas iti sabali a pagilian?

Rason. Pambar. Kinapudno. Kdpy Daddum a pay Nangato ti populasio n Bassit ti lugar a pagapitan Kanayon ti bagyo Dadduma pay Daddum a pay Karit kadagiti lugar a pagmulaan Desision ti politika Nangato a kunsumo Nababa ti maagsaw iti mabayo nga apit yellowbell 2010. wordpress. com Nangato a pukaw kalpasan ti apit Bassit nga apit gapu iti saan a pannakaipakat iti teknolohia Dadduma pay

Importasion ti bagas § Dandani tinawen nga agangkat ti Pilipinas iti bagas manipud sabali a pagilian. Idi 2005 – 2009, immabot iti manipud 1. 6 MT ken 2. 3 MT ti inangkat ti Pilipinas a bagas. Source: NFA, Reuters

Importasion ti bagas § Uray idi sakbay ti panagruar dagiti baro a barayti ti pagay, agang-angkaten ti Pilipinas iti bagas sadiay Thailand. Mt 10. 0 8. 0 6. 0 Indonesia Philippines Thailand 4. 0 2. 0 0. 0 -2. 0 -4. 0 Source: FAO 1961 1966 1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 2006

Apay nga agangkattayo iti bagas? § Nailet ti lugar a pagap-apitantayo iti irik (4. 5 M ha) no maidilig kadagiti pagilian iti Asia a kangrunaan nga agpatpatanor iti irik. M ha 50. 0 45. 0 40. 0 35. 0 30. 0 25. 0 20. 0 15. 0 10. 0 5. 0 0. 0 Source: FAO 44. 00 29. 49 transparencyreporting. net 12. 31 10. 25 4. 46 China India Indonesia Philippines Thailand 7. 41 Viet Nam

Apay nga agangkattayo iti bagas? § 20 a tattao ti mapakan ti kada ektaria a lugar a pagapitan iti irik, idinto a sadiay Thailand ken Vietnam, 7 ken 12 a tattao kada ektaria, kas panagsaganadda. tao/ha 50 46 40 30 27 18 20 20 12 10 0 Source: FAO 7 China India Indonesia Philippines Thailand Viet Nam

Apay nga agangkattayo iti bagas? § Mapadasantayo ti mamitlo a mabagyo manipud Hulio – Oktubre a mairana a kangrunaan a panawen ti panagmumula. § Saan a kas iti Thailand ken Vietnam, isla ti nasiontayo ken saan a naitampok iti nalalawa a bagi dagiti karayan.

Apay nga agangkattayo iti bagas? § Adu ti pukawtayo motorcyclephilippines. com kalpasan ti ani nga umabot iti 5% a dagup ti apit – kaaduan kadagitoy iti panawen ti panagibilag (30%). § Bassit ti maagsawtayo iti panagbayo -- 63% laeng, idinto a gagangay koma ket 65%. knowledgebank. irri. org

Apay a nasken a matun-oyan ti kasapulantayo a bagas? (Apay a ditay’ laengen agangkat iti sabali a pagilian? !) Nakurang a suplay iti lubong CBibal_Phil. Rice Maiparit ti aglako iti ruar ti pagilian LBibal_Phil. Rice Immadu a panagkasapulan kadagiti pagilian a sigud a saan a mangan iti innapuy LBibal_Phil. Rice

Nakurang a Suplay iti Lubong Mt 35. 0 World Exports 30. 0 World Imports 25. 0 20. 0 15. 0 10. 0 5. 0 0. 0 1965 1970 1975 1980 1985 Year Source: USDA 1990 1995 2000 2005

Maiparit ti Ageksport Presio ti Bagas iti Pilipinas ken Sapasap a Lubong idi 2000 -2009 US$/ton 1000 900 800 700 600 500 Well Milled Rice, Wholesale Manila 400 300 200 100 Jan- Jan- Jan- Jan 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 Tawen Source: BAS, USDA, BSP

Ngimmato a Panagkasapulan Dagiti Pagilian a Sigud a di Mangmangan iti Innapuy ‘ 000 t 9000 Middle East* 8000 South America 7000 USA 6000 Africa 5000 4000 3000 2000 1000 0 1965 1970 1975 1980 1985 Tawen Source: USDA (*Middle East is composed of Iran, Iraq and Saudi Arabia) 1990 1995 2000 2005

Source (with modification): http: //zamoracartoons. blogspot. com/2008_04_01_archive. html

Kasano nga agbalintayo a rice self-sufficient? § Paaduen ti produksion ti irik iti 10% iti 2011, Mt 10% iti 2012, ken 7. 5% iti 2013. 15 14 13 12. 89 13. 16 10. 76 11 9 13. 58 12. 33 12 10 13. 44 10. 24 10. 59 11. 29 10. 96 11. 34 13. 72 13. 78 11. 73 Rice Requirement 8 2009 Source: Phil. Rice 2010 2011 Tawen 2012 2013

Kasano nga agbalintayo a rice self-sufficient? § Paaduen ti 3 a kaban nga apit iti kada ektaria iti 2011, 5 a kaban iti 2012, ken 6 a kaban iti 2013. Lumawa ti lugar a pagapitan babaen iti nadur-as a panagmula ken panagpadanum. Iti 2013, nasken a lumawa ti lugar a pagapitan iti 4. 8 M nga ektaria. Source: Phil. Rice

Kasano nga agbalintayo a rice self-sufficient? Bambanag Maitulongna 1) R&D 25% • Bin-i (biotechnology, haybrid a 10 pagay, sertipikado a bin-i, nutrision) • Integrated crop 10 • management Panagaramat iti makina 5 § Agpuonan/ipamaysa 2) Inprastraktura 40% dagiti bambanag a • Padanum 25 makibiang ken • Kalsada a kumamang iti talon ken merkado 5 makaapekto: padanum, • Transportasion 5 R&D, ken serbisio ti • Panangtaming iti apit 5 extension; mabalin a 3) Extension 15% bassit ti impluensia ti 20% extension ngem saan a 4) Bambanag iti aglawlaw matungpal ti gandat ti R&D no awan daytoy. Source: Sebastian, Bordey and Alpuerto, 2006

§ Nasken a yilet ti R&D ti giwang iti nagbaetan ti gagangay nga apit iti pagilian, ken ti apit babaen ti panangipakat kadagiti kabaruanan a wagas ti panagtalon. t/ha 10 8 9. 00 7. 20 5. 76 6 5. 40 4. 32 4 3. 60 2. 88 2 0 Maximum Attainable Yield with best cultural management practices Dry Season Source: Sebastian, Bordey and Alpuerto, 2006 Yield under macronutrient (NPK) and water constraints Yield under micronutrient deficiency, pest and other management problems

Kasano nga agbalintayo a rice self-sufficient? § Paaduen ti maagsaw a bagas kadagiti kiskisan (milling rice recovery) manipud iti agdama a 63% agingga iti 65% iti 2013. Padur-asen dagiti dadduma nga aktibidad ti panagani ken panangtaming iti apit.

Kasano nga agbalintayo a rice self-sufficient? § Agsapul ken praktisen dagiti bambanag a MAKAINUT ITI BAGAS. Tunggal Pilipino ket saysayangenna ti 3 a kutsara nga innapuy iti inaldaw. No madagup dagitoy, kaibatoganna ti 480, 000 a tonelada a bagas iti tinawen. No ti konsumo ti kada tao iti makatawen ket 112 a kilo, daytoy a kaadu ti masaysayang ket kabaelanna a pakanen ti 4. 3 milion a Pilipino!

No sika ket… 1. …Sekretario ti Departmento ti Agrikultura, kayatmo a saantayo nga agpatulong iti sabali iti panagkasapulantayo iti bagas wenno seguridad iti taraon, a mangipalubos iti panagangkat iti bagas? Dependaram ti sungbatmo. 2. …Phil. Rice Executive Director, kasano ti panangsungbatmo iti gagangay a saludsod ti media nga apay a ti Pilipinas ket agang-angkat iti bagas nupay adda ditoy pagilian ti IRRI ken Phil. Rice, ken dagiti taga-Thailand ken Vietnam ket inadalda ti agrikultura kadatayo? Ilawlawagmo ti sungbatmo. 3. …Provincial Agricultural Officer, ania dagiti proyekto a maisingasingmo iti Gobernador a makatulong iti probinsia tapno magun-od iti panagwaywayasna iti suplayna iti bagas? Dependaram ti sungbatmo.

PAMMIGBIG Instructional presentation designer: Dr. Karen Eloisa Barroga Dagiti naggapuan ken nangrebisar iti teknikal a linaonna: Dr. Flordeliza Bordey Note: Naadaptar manipud iti Power. Point a presentasion nga inaramid ni: Dr. Flodeliza Bordey Mabalinyo nga usarem, nayonan, ken mangbangon iti ania man a banag iti daytoy a presentasion a saan a pangkomersial. Ngem kanayon a bigbigen ti naggapuanna. Para iti ad-adu nga impormasion: sarungkaran ti Malaksid a saan a nadakamat, amin a nagnagan a nailista ket empleado ti Phil. Rice. Naaramid idi 2011 Text: 0920 -911 -1398