Problemy emocjonalne adolescentw Opracowaa P Pusa Stolat Adolescencja

Problemy emocjonalne adolescentów Opracowała: P. Płusa- Stolat

Adolescencja • Łac. adolescere- wzrastanie ku dojrzałości- okres przemian w życiu cżłowieka prowadzących z dzieciństwa ku dorosłości • Obejmuje okres ok. 10 r. ż. - 20 r. ż. • Czas intensywnych przemian: biologicznych, psychologicznych i społecznych • Okres dzieli się na fazy: wczesna adolescencja do ok. 16 r. ż (dorastanie) i późna adolescencja (młodzieńczość) 16 -20 r. ż.

Doświadczanie przemian fizycznych • dostrzeganie przemian fizycznych przez dorastających wpływa na obraz JA i emocje. • Zderzenie zmieniającego się obrazu samego siebie z wyidealizowanymi normami dotyczącymi wyglądu oraz sprawności lansowanymi przez media. Zmiany wyglądu ciała są oceniane jako ważniejsze przez dziewczęta niż chłopców.

Zmiany w okresie dojrzewania Rozwój emocjonalny: Rozwój poznawczy • Zwiększone pobudzenie emocjonalne, Labilność emocji, lęki społeczne np. lęk przed niepowodzeniem, negatywną oceną ze strony rówieśników, ambiwalencja uczuć, poczucie niepewności, zakłopotania. • Myślenie abstrakcyjne i logiczne, zdolność do refleksji i autorefleksji, Zainteresowanie społeczne i polityczne, krytycyzm, odrzucanie dotychczasowych autorytetów.

Zmiany w okresie dojrzewania Rozwój społeczny • czas tworzenia związków rówieśniczych. Wzrasta rola grupy. • Zmiana stosunku do rodziców. Wzrasta ilość obszarów konfliktowych między dorastającymi a rodzicami • Kryzys tożsamości

Kryteria zaburzeń zachowania (Seligman, Rosenhan): • 1) cierpienie- nieadekwatne do przyczyny lub wydłużony czas • 2) trudności w przystosowaniu- lęk, ucieczka w chorobę • 3) nieracjonalność zachowania • 4) nieprzewidywalność- brak samokontroli (uszkodzenia CUN, zespoły psychoorganiczne)

cd. • 5*)niekonwencjonalność, wyrazistość wyróżnianie za wszelką cenę • 6*) dyskomfort obserwatora (zażenowanie) • 7)Naruszanie norm społecznych

Patomechanizmy (modele wyjaśniania patologii) • Behawiorystyczne- w oparciu o uczenie się nabyte są zaburzenia • Socjokulturowy- wpływ społeczeństwa (rodziny) Terapia -> zmiana środowiska poprzez poprawę relacji • Biologiczny- defekty typu biologicznego (anatomiczne, biochemiczne, fizjologiczne w CUN) • Kognitywny (poznawczy)- negatywne myśli prowadzą do zaburzeń (zespół lęku uogólnionego)

Najczęstsze zaburzenia psychiczne swoiste dla okresu adolescencji (Orwid, Pietruszewski; 1993) • Zaburzenia jedzenia (anoreksja nervosa, bulimia nervosa oraz formy pośrednie) • Zaburzenia zachowania • Depresja młodzieńcza

Zaburzenia odżywiania- anoreksja • 1% adolescentów, przewaga dziewcząt (10 -20 razy częściej niż chłopcy) • 85% zachorowań pomiędzy 13 -20 r. ż. • Pretekst do odchudzania: Nadwaga lub krytyczne uwagi otoczenia pod adresem osoby, wspólne podejmowanie diety w grupie. Stopniowe podporządkowanie dążeń i postępowania odchudzaniu z czasem wysoki lęk przed przybraniem na wadze

Anoreksja -objawy • Ubytek masy ciała min. 25% wagi z okresu przedchorobowego lub 15% należnej dla wieku i wzrostu • Wykluczenie innych chorób z brakiem łaknienia , brak objawów innych zaburzeń psychicznych (zwłaszcza schizofrenii, depresji, zespołów nerwicowych) • Występowanie przynajmniej dwóch objawów z następujących: zanik miesiączki (min 3 kolejne cykle), obfite owłosienie kończyn (lanugo), obniżona temperatura ciała, bradykardia (zwolnienie rytmu serca)

Anoreksja –objawy cd. • Zaburzenie percepcji i przeżywania schematu budowy i funkcjonowania ciała (doświadczenia wagi, rozmiaru lub kształtu ciała) • Zaburzenia kognitywne percepcji bodźców płynących z wnętrza ciała (nieobecność uczucia głodu i sytości, zafałszowana świadomość zmęczenia, nadaktywności, bezsenności, zaparć, retencji moczu i odczuć seksualnych • Silne uczucie braku wpływu na cokolwiek (przeżywanie siebie jako osoby odpowiadającej na żądania z zewnątrz

• • • Nieprawidłowe postawy dot. żywienia w anoreksji(Starzomska, 2006) Nagle zaczyna się intensywnie odchudzać Niechętnie spożywa niewielkie posiłki Zna kaloryczność większości produktów i przywiązuje do niej wagę Chętnie przygotowuje potrawy dla domowników, których sama nie je, zawsze twierdząc iż przed chwilą to zrobiła Dużo mówi o jedzeniu jednakże nie ma apetytu Nie mówi o własnych uczuciach i lękach Jest bardzo aktywna fizycznie, zaangażowana w wiele sportów Nadmierną szczupłość ukrywa za pomocą ubrań Przy stole jej ruchy sprawiają wrażenie że je, jednakże potem okazuje się że posiłki zostały prawie nie tknięte Po zrzuceniu wagi nadal się odchudza, nie dostrzegając prawdziwego obrazu własnej sylwetki

Bulimia nervosa (Cooper, Todd i Wells, 2005) • Napady objadania się- zjadanie jednorazowo większej ilości pokarmu, niż większość ludzi w podobnych okolicznościach; często z towarzyszącym poczuciem utraty kontroli nad jedzeniem. • Podejmowanie zachowań mających na celu zapobieganie przyrostowi masy ciała na przykład prowokowanie wymiotów, zażywanie dużych ilości środków przeczyszczających i odwadniających lub diuretyków, stosowanie drastycznych diet, głodówek, wykonywanie wyczerpujących ćwiczeń fizycznych. • Występowanie przynajmniej dwóch napadów objadania się i zachowań mających na celu zniwelowanie ich skutków / tydz przez przynajmniej trzy miesiące. • Wpływ masy ciała i wyglądu na samoocenę i ich decydująca rola dla poczucia własnej wartości. • Osoba nie wykazuje istotnej niedowagi.

Obraz rodzin • nierozpoznawanie lub nierespektowanie indywidualnych odczuć oraz pragnień należących do rodziny; ambiwalencja uczuć kompensowana nadopiekuńczością; w bulimii zdarza się nadmierne rozluźnienie więzi • Sztywność- panowanie w rodzinie ścisłych zasad, których zmiany postrzegane są jako niebezpieczne i niepożądane, a wobec konieczności ich zajścia wymagane jest nieokazywanie uczuć • Nieumiejętność rozwiązywania konfliktów • Tworzenie koalicji rodzinnych, zatarcie granic wewnętrznych w rodzinie, nieprzejrzysta struktura władzy lub porównywanie dzieci

Zaburzenia zachowania • Częściej u chłopców, • Ustalenia terminologiczne: Trudnoś ci wycho wawcze Dzieciństwo 3 -10 lat Zaburze nia osobow ości Adolescencja 11 -24 lat Zaburze nia zachow ania Dojrzałość 25 -

Wg DSM III- R konieczne jest wystąpienie w okresie pół roku co najmniej 3 zachowań: • • • Kradzież bez kontaktu z ofiarą (powyżej 1) Kradzież przy istniejącym kontakcie z ofiarą (wyłudzanie, szantaż) Min 2 ucieczki na noc lub 1 bez samodzielnego powrotu Częste kłamstwa (nie dot. syt. unikania przemocy) Zaangażowanie w podpalenia Częste wagarowanie Włamanie do czyjegoś domu, budynku publicznego lub samochodu Zniszczenie czyjejś własności Okrucieństwo fiz. Wobec zwierząt i/lub ludzi Wymuszanie aktywności seksuanej Częste inicjowanie bójek Użycie broni w więcej niż 1 bójce

Zaburzenia opozycyjno- buntownicze – 5 lub więcej objawów trwających min. pół roku: • Częste wybuchy złości • Częste spieranie się z dorosłymi • Częste aktywne przeciwstawianie się wymaganiom dorosłych lub odmawianie ich spełnienia • Częste dokuczanie dla innych • Częste oskarżanie innych za swoje błędy • Wrażliwy (a) bądź łatwo ulega dokuczaniu innych • Często odczuwa złość, obraża się • Zawzięty (a) lub mściwa • Często przeklina, używa obscenicznego języka

Zaburzenia opozycyjno- buntownicze Zachowanie negatywistyczne, buntownicze wrogie min. 6 miesięcy w którym występują co najmniej 4 z następujących sytuacji: • Częsta utrata panowania nad sobą • Kłóci się z dorosłymi • Często się aktywnie buntuje lub odmawia stosowania się do próśb i reguł • Często z rozwagą denerwuje innych • Często obwinia innych za swoje błędy i złe zachowanie

cd… • Częsta drażliwość, łatwo się denerwuje • Często jest zagniewane i urażone • Często jest zawzięte i mściwe

Obraz rodziny • Często niski status społeczny • Przewaga wewnątrzrodzinnych sił odśrodkowych • Niewłaściwe wzory zachowań rodziców • Niestabilna więź uczuciowa z rodzicami • Mechanizm błędnego koła • Wahadłowe wychowanie

Depresja młodzieńcza • 3 x więcej prób samobójczych u dziewcząt • 3 x częściej skuteczne próby u chłopców

Objawy: 1. Zaburzenia nastroju - przejawiają się one w różnego stopnia obniżonym nastoju, smutku, niestabilności emocjonalnej. 2. Podwyższony poziom lęku - charakterystyczne dla młodych ludzi jest występowanie lęku przed przyszłością. 3. Zaburzenia sfery poznawczej, obejmujące: – trudności w obszarze nauki szkolnej (trudności w uczeniu się, niepowodzenia szkolne, trudności w skupieniu uwagi, brak wytrwałości w nauce), – poczucie małej wartości, – przekonanie o nieskuteczności własnych działań i nieuchronnym niepowodzeniu, – uczucie nudy i niemożność znalezienia przyjemności.

cd. . 4. Zaburzenia aktywności, które mogą być przejawiane przez: wybuchy gniewu, agresji, trudności w rozpoczęciu działania i łatwe męczenie się, zaburzenie systemów dobowych objawiające się trudnościami w rannym wstawaniu, późnym kładzeniu się spać, lepszym funkcjonowaniu w godzinach wieczornych, zaniedbany wygląd i brak dbałości o higienę osobistą,

cd. . 5. Zaburzenia zachowania, które obejmują: – niepodejmowanie czynności oczekiwanych od adolescenta (chodzenia do szkoły, podejmowania obowiązków szkolnych, domowych i społecznych), – zachowania łamiące normy i zakazy społeczne (eksperymentowanie ze środkami psychoaktywnymi, chaotyczna i przypadkowa aktywność seksualna), – zachowania autodestrukcyjne, w tym zachowania samobójcze, samookaleczenia. 6. Dolegliwości somatyczne polegające na skupieniu się na funkcjonowaniu ciała, zgłaszaniu różnorodnych objawów nie mających potwierdzenia w badaniu lekarskim, spadku sprawności i złym samopoczuciu.

4 postaci depresji: • Depresja młodzieńcza czysta- obniżenie nastroju i napędu, lęk nieokreślony, lęk przed przyszłością • Depresja młodzieńcza z rezygnacją- objawy depresji czystej +niewydolność w nauce, poczucie bezsensu życia, myśli tendencje i próby samobójcze • Depresja młodzieńcza z niepokojem –obok objawów depresji czystej występuje zmienność nastrojów, autodestrukcyjne zaburzenia zachowania • Depresja młodzieńcza hipochondryczna - objawy depresji czystej + somatyczna manifestacja lęku i hipohondryczna koncentracja na ciele

Leczenie • Pomoc psychoterapeuty • Wsparcie farmakologiczne

Zasady postępowania z młodzieżą • zasada akceptacji – każdy nastolatek ma prawo do własnego życia, nie jest projekcją naszych marzeń i oczekiwań; • zasada wiarygodności – bycie wiarygodnym w tym co się mówi i robi, unikanie sprzeczności między deklarowanymi słowami i zachowaniem; • zasada poszanowania intymności – szanowanie tajemnic nastolatka, dyskrecja, obserwowanie go z dużym wyczuciem; • zasada równych zobowiązań – konsekwencja w egzekwowaniu zobowiązań uczniowskich i przestrzeganie wywiązywania się z własnych; • zasada prośby – unikanie, rozkazywania i grożenia; nic tak nie motywuje nastolatka do działania jak prośba dorosłego, której ma prawo odmówić; • zasada otwartości na informacje – nie wstydź się, gdy możesz czegoś nauczyć się od uczniów, nie obawiaj się krytyki, jeśli jest zasadna; • zasada humoru – pomaga skutecznie rozładować napięcie, wytwarza dystans wobec problemów; • zasada współdecydowania – dotyczy problemów społeczności klasowej, szkolnej, środowiska lokalnego.

Dziękuję za uwagę