PROBLEM ZME BECERLER SEYHAN REHBERLK ARATIRMA MERKEZ Hayatn

PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİ SEYHAN REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

Hayatın doğal unsurlarından biri de problemlerdir. Kainatta hayatın başlamasıyla birlikte, problemler de yaşanmaya başlanıştır. Halen de yaşanmaya devam etmektedir. Öyle görünüyor ki, problemler hayatımızın değişmez unsurlarından ve bizim bunlardan kaçmamız mümkün değil. Peki, bu problemler hayatımızın bu kadar ayrılmaz parçası olduysa yapılması gereken; problemlerden kaçmak yerine bu problemlerle baş etmesini öğrenmektir.

Problem – sorun çözmenin bir süreç olduğunu eğer istenirse eğitimle geliştirilebileceğini biliyor musunuz ?

Yapılan araştırmalarda sorunlar karşısında kendini kontrollü hissedip kendine güvenenlerin, sorundan kaçmayan çözmeye çalışanların , daha az şikayetçi oldukları , sosyal ilişkilerde daha atılgan ve fiziksel , psikolojik sağlıklarının daha iyi olduğu bulunmuştur. Depresyon düzeylerinin daha düşük ve akademik yönden daha başarılı oldukları tespit edilmiştir.

Problem Nedir? Hedeflenen sonuçlara ulaşılmasını engelleyebilecek yada aksatabilecek, çözümlenmesi gerekli durumlara problem denir. Kısaca sıkıntı veren durum denebilir.

Problemi tanımlarken; - Bu durum sadece sizin için mi problem yoksa başkaları da bunu problem olarak mı görüyor? - Oluşumuna sizin bir katkınız var mı? - Katkısı olabilecek başka kişiler veya şeyler var mı? - Şimdiye dek benzer sorunlarla karşılaştınız mı? Nasıl baş ettiniz?

Problemin üç temel özelliği vardır : 1 - Bireyde güçlük yaratır. 2 - Birey problemi çözmeye ihtiyaç duyar. 3 - Daha önce karşılaşılmamıştır yani çözümle ilgili bir fikri henüz yoktur. Bu üç özelliğe göre bir duruma problem diyebilmemiz için bireye birtakım zorluklar getirmiş ve ona sıkıntı vermiş olması gerekir.

Problem çözme nedir? Problem çözme, belli bir durum çerçevesinde düşünebilme, ne yapılacağına ve nasıl yapılacağına karar verebilme, eldeki imkanları kullanabilme ve bu yolla çözüme ulaşmaktır. Daha geniş tanımla problem çözme, problemin tanımlanması, probleme ve çözümüne ilişkin bilgilerin toplanması, en uygun çözüm yolunun uygulamaya konulması ve sonucun değerlendirilmesidir.

Problem çözmede öncelikle yapılması gereken, duruma ilişkin kafamızdaki yargıları ortaya çıkarmaktır. Bir çok durumda etkili olan ve çoğu problemi çözmemizi zorlaştıran kafamızda farkında olmadığımız, gizli kalmış bazı yargılar vardır. Bu yargıları ortaya çıkarmada aşağıdaki yöntemler yardımcı olabilir.

Öncelikle Yargılarınızın bir listesini yapın!

“NE HAZİN BİR ÇAĞDA YAŞIYORUZ Kİ, BİR ÖNYARGIYI YOK ETMEK, ATOMU PARÇALAMAKTAN DAHA ZORDUR. ”

Bilindiği gibi yargılar bizim kafamızdaki inandığımız doğrularımızdır. Bir çoğu oldukça açıktır ve biz onları sorgulamayız bile. İşte bu durum, bizim bazı durumlarda kilitlenip kalmamızın ya da problemi çözemememizin nedenidir. Çünkü, bazı şeyler bize göre zaten doğrudur ve biz bunları hiç düşünmeyiz bile. Fakat, bazen problemin asıl kaynağı bizim kafamızdaki doğru bildiğimiz yanlışlar olabilir.

Yargılarınızın problemle ilişkisini düşünün! Bazen kafanızdaki yargı doğrudan problemle ilgili olmayabilir. Fakat, dolaylı olarak problemin çözümünü engelleyebilir.

Problem Çözme Becerileri Kişisel, sosyal ve mesleki alanlarda karşılan problemlerin çözümü için bireyin bazı becerilere sahip olması gerekir. Bu konuda pek çok beceriden söz edilebilir. Bunların çoğunu kapsayan üç beceri; 1 - Eleştirel Düşünme Gözden geçirme ve Değerlendirme 2 - Planlama ve Organize Etme 3 - Gözden Geçirme ve Değerlendirme

Eleştirel Düşünme Eleştirel düşünme fikirler, hareket ve strateji üretmek ya da kararlar vermek için durumu analiz edebilme ve sonuca varma becerisinden oluşur. Sonuca ulaşma düzeyleri öğrencilerin en basit konulardaki etkenleri belirlemesinden en karmaşık konularda gereken daha yüksek analiz etme becerilerine sahip olmalarına göre belirlenmektedir.

Planlama ve Organize Etme Bu beceriler bir işin tamamlanması için gereken koşulları ve kaynakları içine alan açık ve net plan yapabilme kapasitesini gerektirir. Sonuca ulaşma düzeyleri en küçük aşamaları ve yaygın kaynakları da kullanmayı içeren planları oluşturmaları ve karmaşık bir planı yürütmeyi içine alan davranışlara göre belirlenir.

Gözden Geçirme ve Değerlendirme Bu beceri çözülmesi gereken konuların tekrar ele alınıp incelenmesi ve sonuçlarının değerlendirilmesi ve kullanılacak alternatif stratejilerin belirlenmesine ilişkin faaliyetleri kapsar. Sonuca ulaşma düzeyleri öğrencilerin belirledikleri stratejilerin zayıf ve güçlü yanlarını belirlemelerine ve değerlendirmeye yönelik verilerin toplanması ve uygun öneriler geliştirebilmelerine göre değerlendirilir.

PROBLEM ÇÖZME SÜRECİ ► Problemin farkedilmesi ► Problemin tanımlanması ► Çözüme ► Karar yönelik seçeneklerin oluşturulması verme ► Eyleme geçme ve değerlendirme

Problemin Farkedilmesi Sorun çözme sürecinin ilk aşaması, bir şeylerin yolunda gitmediğinin fark edilmesidir. Sorunlar tesadüfen ya da sistematik incelemeler sonucunda fark edilebilir. Genellikle sorunlar, doğal olarak ortaya çıkarlar ve gerginliği artırarak kendisini gösterir. Eğer gerginlikle yüzleşilmez ya da üstleri örtülürse koşullar daha da kötüleşebilir.

Problemin Tanımlanması ► Bireyin kendisini , davranışlarını, bilgisini , heyecanlarını ve problem duruma ilişkin duygularını değerlendirmesi. ► Problem durumla ilgili çevresini değerlendirmesi. ► Problem durumu açıklığa kavuşturma, hedef, beklentilerin ve çatışmaların farkında olmak. ► Mümkün olduğunca somut olmak.

Problemi tanımlarken; Bu durum sadece sizin için mi problem yoksa başkaları da bunu problem olarak mı görüyor? ► Oluşumuna sizin bir katkınız var mı? ► Katkısı olabilecek başka kişiler veya şeyler var mı? ► Şimdiye dek benzer sorunlarla karşılaştınız mı? Nasıl baş ettiniz? ►

Seçeneklerin Oluşturulması ► Seçenekler oluşturulurken değerlendirme yapmaktan kaçınmalıdır. ► Kısıtlamaksızın, özgür zihinsel aktiviteye önem vermek gerekir. ► Oluşturulan düşünce sayısı fazla olmalıdır. ► Önerilen seçeneklerden birleşimler oluşturmalı yada bunlar geliştirmeye çalışmalıdır.

Seçenekler oluşturulurken; ► Belirlenen her bir seçeneğin uygulanabilirlik açısından olumlu ve olumsuz yönlerini düşünün. ► Her bir seçeneğin olumlu ve olumsuz yönlerindeki duygusal ve davranışsal tepkilerinizi belirleyin.

ÖRNEĞİN: “grup önünde konuşamama” bir sorun ise çözüme yönelik seçenekler; uygulanabilirliği en kolaydan en zora doğru sıralanırsa; ► Arkadaş grubuna bir konuşma yapmak ► Tanımadığınız kişilerden oluşan bir gruba konuşma yapmak ► Öğretmenlere ► Bir bir konuşma yapmak sunum ödevi alarak kalabalık bir gruba konuşma yapmak

Oluşturulan her bir seçenek için; ► Olumlu ve olumsuz yönlerini düşününüz. ► Her bir seçenek için duygusal ve davranışsal tepkilerinizi belirleyiniz. ► Örn; arkadaş grubuna konuşma yapmak ile tanımadığınız gruba konuşma yapmak arasındaki duygusal ve davranışsal farklılıklar var mıdır? Varsa neler?

Karar verme ► Eyleme yönelik bir dizi seçenek arasından bir tanesini seçmektir. ► Karar verme durumunu etkileyen iki unsurdan biri fayda değeri, diğeri olası sonuçlardır. ► Seçeneklerden biri veya bir kaçı üzerinde karar verilmeden önce bunların daha önce denenip- denenmediği de araştırılır. ► Denenmiş ve sonuca götürmeyen seçenekler karar sürecinde dikkate alınmamalıdır.

Değerlendirme İnsanların, yeni düşüncelere direnç göstermelerinin nedenlerinden birisi değişimden sonraki yeni inanışın da artık yeni görüşlere kapalı olacağına inanmalarıdır. Bu direnci aşmak için yeni verileri çözümleyerek gerekli düzeltmeleri yapacak olan bir değerlendirme mekanizması oluşturmak ve sorun çözme sürecini bütünüyle esnek ve yeni alternatiflere açık tutmak gerekir.

Kısaca, problem çözme işleminde başarı, problemin doğru tanımlanmasına bağlıdır. Bunun yanı sıra problem durumla ilgili yeterli bilgi sahibi olunmalı ve çözüme yönelik seçenekler formüle edilmeli, en iyi çözüme götürecek seçenekten başlanmalıdır. Mevcut seçenekler uygulamaya konur ve değerlendirmesi yapıldıktan sonra başarılı olunmuşsa o yolda devam edilir aksi takdirde başka seçeneklerin uygulamaya konması gerekmektedir.

Bireylerin sahip olabileceği 3 çeşit problem çözme tarzı bulunmaktadır. 1. Kaçınan sorun çözme tarzı 2. Dürtüsel-dikkatsiz sorun çözme tarzı 3. Akılcı(Rasyonel) sorun çözme tarzı

Kaçınan Sorun Çözme Tarzı İşlevsel olmayan bir tarzdır. Sorunlara karşı ilgisiz, görmezden gelen bir tavır sergilerler. Problemlerle yüzleşmek yerine kaçmayı seçerler Sorunları erteleme, pasiflik, ilgisizlik, hareketsizlik gibi davranışlar sergilerler. Problemlerle yüzleşmek yerine kaçmayı seçerler Problemlerin çözümünde sorumluluk almazlar; kendiliğinden veya başkalarınca çözümlenmesini beklerler.

Dürtüsel-Dikkatsiz Problem Çözme Tarzı: 1 -İşlevsel olmayan bir tarzdır. 2 -Aceleci yapıda kişilerdir. Akıllarına ilk geleni uygulama eğilimi vardır. 3 -Belirsizlik, huzursuzluk veya olumsuz duygulara tahammül eşikleri düşüktür. 4 -Çok az bilgi ile problemi çözmeye çalışırlar. Düşünmeden hareket ederler. 5 -Tam ve düzgün olmayan sonuçlar ortaya çıkar ve bu sonuçlar da ileride kişilere birer problem olarak geri döner.

Akılcı Sorun Çözme Tarzı İşlevsel bir yoldur. Çözüme ulaşılacak stratejiyi belirleme, uygulama ve değerlendirme becerisine sahiptirler. Sorunu çözme aşamasında ne yapacaklarını bilirler. 1. Sorunu tanımlar 2. Değişik çözüm yolları oluşturur 3. Her çözüm yolunun avantaj ve dezavantajlarının karşılaştırmasını yapar. 4. Değişik çözüm yollarından birine karar verir. 5. Seçilen çözümün işleyip işlemediğini gözlemler.

KARŞILAŞTIĞINIZ SORUNU SADECE ELEŞTİRİRSENİZ İKİ KATINA ÇIKAR. SADECE SORUNU DÜŞÜNMEKLE YETİNİRSENİZ SORUN YERİNDE SAYAR SORUNA ÇARE BULURSANIZ SORUN, SORUN OLMAKTAN ÇIKAR.