Problem Davranlarn Azaltlmas Eitimin amac Eitim programlarnn amac

Problem Davranışların Azaltılması

Eğitimin amacı • Eğitim programlarının amacı; – istendik beceriler kazandırmak ve – istenmeyen / uygun olmayan / problem olan davranışları azaltmak ya da kontrol etmek ve – bireyin en az bağımlı ya da bağımsız yaşamasını sağlamak olarak kabul edilmektedir. 2

Problem davranışlar (PD) • çocukların yeni beceri öğrenmelerini engelleyen, • var olan becerilerini kullanmalarını engelleyen, • çevreleriyle etkileşimlerini olumsuz etkileyen, • çevresine ya da kendisine zarar veren davranışlar olarak tanımlanabilir. 3

Problem davranışlar • Davranışların sıklığı, şiddeti, süresi, bekleme süresi ortalamadan / beklenenden / normlardan az ya da çoktur. • Örnekler? 4

Problem davranışlar • • Yinelenen davranışlar Aşırı hareketlilik Öfke nöbetleri Yönergelere uymama Uyku ve yemek problemleri Saldırgan davranışlar Kendine zarar verme 5

Problem davranışların nedenleri? • Problem davranış ile yetersizlik / engel arasındaki ilişki • problem davranış ile çevresel koşullar arasındaki ilişki • problem davranışın çocuk için amacı / nedeni / işlevi 6

Problem davranışlar fazla ise? • Öncelikli problem davranışı seçmek önemlidir. • Öncelikli problem davranış: Var olan problem davranışlar arasından çocuğa ve çevresine zarar veren, etkileşimi en fazla bozan, öğrenmesini en fazla etkileyen davranıştır. 7

Davranış gerçekten problem mi? 1. Davranış kulak enfeksiyonu, kullanılan herhangi bir ilaç ya da herhangi bir tıbbi durumla ilişkili olabilir mi? 2. Davranış çocuğa ya da diğerlerine zarar veriyor mu? 3. Davranış çocuğun ya da diğerlerinin öğrenmesini olumsuz etkiliyor mu? 4. Davranış başka problemlerin ya da duygusal tepkilerin ortaya çıkmasına neden oluyor mu? 5. Davranış çocuğun sosyal çevreden uzaklaşmasına yol açıyor mu? 8

Soruların yanıtları. . . • Soruların çoğuna “evet” yanıtı verilen problem davranış, öncelikli olarak üzerinde çalışılacak davranış olmalıdır. Bir problem davranış için soruların yanıtlarının çoğu “hayır” ise bu davranış daha sonra ele alınabilir. • Eğer problem davranış çocuğa ve çevresine zarar veriyorsa, bu davranış her zaman her koşulda öncelikle üzerinde çalışılacak davranış olmalıdır. 9

Problem davranışların azaltılmasında temel ilke, Çocuk için en az sınırlayıcı ve olumlu yöntemlerin kullanılmasıdır.

Başlama düzeyi verileri Süre kaydı Tüm süre Oran kaydı Zaman örneklem Tam Kısmı 11

En az sınırlayıcı yöntem? • Çocuğun günlük hayatını, işlevlerini, çevresiyle etkileşimini en az etkileyecek yöntemler • Ceza bunların en sonunda yer alır (en çok sınırlayıcı yöntemdir. ). 12

Problem davranışlar için müdahale yöntemleri • Problem davranışların önlenmesi • Problem davranışların azaltılması / ortadan kaldırılması 13

Problem davranışların önlenmesi • Problem davranışları önlemek için – Davranışın nedeni ve çocuk için amacının belirlenmesi • davranışla ilişkili değişkenlerin – belirlenmesi – değiştirilmesi – yeniden düzenlenmesi. 14

Davranışın amacının belirlenmesi • Davranışın çocuk için amacının / nedeninin bilinmesi, azaltma ve önleme yi sağlar. • Davranışı neden yapıyor? – İletişim kurmak? – Dikkat çekmek? – Bir işten kaçmak? /Bir şeyi elde etmek? – Beceri eksikliği? 15

Devam – iletişim becerilerinin öğretimi: Problem davranışın amacı iletişim kurmak ise davranışın azaltılması / önlenmesi çalışmaları iletişim becerilerinin kazandırılmasına odaklanmalı. . . – Sosyal beceri öğretimi: Problem davranış X sosyal beceri yetersizliği ile ilgili ise. . Önleme ve azaltma çalışmaları problem davranış üzerine odaklaşmak yerine sosyal beceri öğretimine odaklanmalısı. 16

Problem davranış • Çocuğun yetersizliği / engeli ile ilişkilidir! • Çevresel koşullarla ilişkilidir! • YAPACAK HİÇBİR ŞEYİMİZ YOKTUR! • YAPACAK ÇOK ŞEYİMİZ VAR! • Zihinsel engelli ve otistik çocuklar ? 17

Problem davranışla ilgili değişkenlerin belirlenmesi • Birçok problem davranış ile çevresel değişkenler arasında önemli bir ilişki bulunmaktadır: – Ortamdaki kişiler , – Öğretim materyalleri, – Programın içeriği gibi, – Sınıf yönetimi 18

Devam • Öğretim süreci ve problem davranışlar • Öğretim özellikleri X davranış ilişkisi – ne öğretildiği? – Nasıl öğretildiği? (öğretim yönteminin çocuğa uygunluğu? ) – Ne ile öğretildiği? (materyal? ) – Diğer uyaranlar? – Pekiştireç kullanımı vb. . 19

Devam • Problem davranışlar X sınıf (eğitim ortamı) yönetimi ilişkisi önemlidir. • Sınıf yönetimi; – Öğretim yöntemi, etkinlikler, geçişler – Araç gereç, materyal – Bireysel programın içeriği – oturma düzeni – ve diğer koşullar 20

Önleme çalışmaları • yeni beceri öğretimi (iletişim / sosyal, akademik. . . ) • öğretim ortamı / çevresel düzenlemeler • OLUMLU YÖNTEMLERDİR. 21

Neden olumlu yöntemler? . . • Olumlu yöntemler – Çocuğun / bireyin içinde yaşadığı ortamı ve ortamdaki diğerleriyle etkileşimini olumlu yönde etkiler. – Problem davranışlar yerine • istendik davranışlara odaklaşılması ve • istendik davranışların ödüllendirilmesi önemlidir. • Böylece çocuk okul ve diğer ortamlarda işine yarayacak / işlevsel davranışları kazanır. 22

Devam • Sınıf koşulları, öğretim yöntemi, • BEP içeriği, öğretim materyalleri, vb. . gibi • TÜM ÇEVRESEL DEĞİŞKENLERi KONTROL EDİLDİ!!! • PROBLEM DAVRANIŞLA İLGİLİ YENİ BECERİ ÖĞRETİMİNE BAŞLANDI!! • Problem davranış halen devam ediyor. . 23

Problem davranışların azaltılması • 1. Problem Davranışın Tanımlanması • 2. Problem Davranışın Değerlendirilmesi • 3. Problem Davranış için Uygun Yöntemin Belirlenmesi • 4. Yöntemin Uygulanması • 5. Uygulanan yöntemin Sonuçlarının Değerlendirilmesi 24

1. PROBLEM DAVRANIŞIN TANIMLANMASI • Problem davranış objektif olarak gözlenebilir ve ölçülebilir şekilde tanımlanmalıdır. Çünkü davranışın gözlenebilir şekilde tanımlanması, davranışı gözlemlemeyi kolaylaştıracaktır. • “Kerem çok hareketli, hiç yerinde durmuyor. ” • “Kerem 30 dakikalık yemek saatinde ayağa kalkar, odanın içinde gezer, dolap ve çekmeceleri açar, kapar, 1 -2 saniye masaya oturur ve tekrar aynı davranışları yapar. “ 25

A. Problem Davranış profilinin çıkarılması • Problem davranışın hangi etkinlikler sırasında en az ya da en fazla çıktığının belirlenmesi: Çevresel değişkenlerle problem davranış ilişkisinin incelenmesi • “Davranış profilinin çıkarılması” sürecinde ekteki tablosu. . . 26

Davranış profili (55 dakikalık bir oturum için) Okuma etkinliği Resim dersi Yemek saati Süre 15 dak. 10 dak. 30 dak. 1. gün + ++++++ + 2. gün + +++++++ - 3. gün - ++++ - 27

B. Ortam-davranış-sonuç ilişkisi • Davranışın yoğun olarak ortaya çıktığı ders / etkinlik/ ortamının belirlenmesi. • Belirlenen bu ortamın problem davranışla ilişkisini belirlemek: – Ortam - Davranış - Sonuç Formu 28

Problem davranış ve ortam ilişkisi Ortam Davranış Sonuç Değişiklik yapılmalı Değişir!! 29

Ortam-Davranış-Sonuç Formu Günler Ortam Ne zaman? Davranış Ne yaptı? Sonuç Siz ne yaptınız? Sonuca tepki O ne yaptı? 1. gün 2. gün 30

Devam • 3 gün süre ile davranış en az 30 dk. gözlenir. • Formdaki ilgili sütunlar, davranışın sergilendiği her zaman doldurulur. • Önemli nokta: Formda davranışın sergilendiği her durum (üç gün süre ile) yer almalıdır. 31

2. DAVRANIŞIN ÖLÇÜLMESİ: • Davranışın Başlama Düzeyini’ nin belirlenmesi: Problem davranışın uygulama öncesindeki düzeyinin belirlenmesi. • Başlama düzeyinin belirlenmesi sürecinde problem davranışın program uygulanmadan önceki sıklığı, süresi ya da şiddetine ilişkin bilgi elde edilir. 32

Davranış Kaydı Tutarken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar • Bireyin söylediği, yaptığı ve ona yapılan her şey yazılır. • Daha etkili kayıt için kısaltmalar kullanılır. • Sadece gözlenebilen olaylar kaydedilir. • Yazılan her davranışın öncesinde ve sonrasında yapılan olaylar yazılır. • Davranışın süresi kaydedilir. • Gözlem en az 3 gün ve 30 dk sürer. 33

Gözlem Kayıt Teknikleri • Kesin kayıt yöntemleri: Sıklık kaydı, Süre kaydı, Bekleme süresi kaydı • Yaklaşık kayıt yöntemleri: Aralık kaydı, Zaman örneklemesi kaydı • Önemli: Bu tekniklerden hangisinin kullanılacağına, davranışın hangi boyutu hakkında bilgi toplanmak isteniyorsa ona göre karar verilir. 34

Kesin kayıt yöntemleri 1 Sıklık / olay kaydı • Önceden belirlenmiş bir ya da bir grup davranışın sıklığının / frekansının belirlenmesidir. • Ali ders içinde 20 kez yerinden kalkar. • Kerem bir saat içinde 17 kez ellerini ısırır. • Oya 20 dakika içinde 10 kez bağırır. 35

Kesin kayıt yöntemleri 2 / Süre kaydı • Önceden belirlenen davranışın ne kadar sürdüğünün değerlendirilmesidir. • Davranışın başladığı ve bittiği süre değerlendirilir. • Zehra ortalama 5 dakika bağırır. • Oya verilen bir işi ortalama 4 dakika süreyle yapar. 36

Kesin kayıt yöntemleri 3 Bekleme süresi kaydı • Bir davranışın başlaması için verilen uyaran ile davranışın başlaması arasında geçen sürenin kayıt edilmesidir. • Mehmet sorulan soruya ortalama 2 dakika sonra yanıt verir. • Ali “yaz” uyaranı verildikten ortalama 3 dakika sonra yazmaya başlar. 37

Yaklaşık kayıt yöntemleri 1 Aralık kaydı • Gözlem süresinin küçük aralıklara bölünmesi ile gerçekleştirilir. • Gözlem süresi 10 -15 sn. (en fazla 30 sn) olmak şartıyla küçük aralıklara bölünür. • Devam eden etkinlik / oyun sırasında kullanılır. • Davranışa ilişkin yaklaşık sonuç verir. • Gözlem yapacak bir kişi gereklidir. 38

Yaklaşık kayıt yöntemleri 2 Zaman örneklemesi • Aralık kaydına benzer, daha pratik. • Gözlem süresi 1 -10 dk. zaman aralıklarına bölünür. • Her aralık sonunda davranışın olup olmadığına bakılır. • Gözlem yapacak bir kişi gereklidir. • Parmak emme, yazı yazma, atölyede çalışma, oyun oynama, vb. . . 39

Anlık zaman örneklemi kayıt formu Gözlenen: Tarih: Yerinde oturma 5 dk. Gözleyen: Hedef davranış: 10 dk 15 dk. 20 dk. 25 dk. 30 dk. 40

Anlık zaman örneklemi kayıt formu Gözlenen: Tarih: Gözleyen: Hedef davranış: Etkinliklere uğraşma 5 dk. 10 dk 15 dk. 20 dk. 25 dk. 30 dk. 41

Gözlem kayıt teknikleri / kaynak • Gözlem kayıt tekniklerine ilişkin bilgi için bakınız: – Kırcaali-İftar, G. , Tekin, E. Tek Denekli Desenler – Tekin, E. , Kırcaali-İftar, G. , Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri – Özel Eğitim Dergisi 42

3. UYGUN YÖNTEMİN BELİRLENMESİ / UYGULANMASI • Problem davranışın başlama düzeyinin belirlenmesinden sonra değerlendirme sonuçları anne baba ile paylaşılır. • Problem davranışın azaltılması amacıyla uygulanacak yöntem, yöntemin gerekçesi ve yöntemin olası sonuçları hakkında aileye bilgi verilir, böylece anne babanın onayı alınır. 43

Uygun yöntem? ? • Başlangıç değerlendirilmesi yapılan problem davranışı azaltmak için uygun yöntem seçilir. • Problem davranış için en uygun yöntem, rehber öğretmen ve sınıf/branş öğretmeni ile birlikte karar verilerek seçilir. 44

Yöntemler • A. Öncelikle davranışa neden olan etmenlerin değiştirilmesi (önleme) • B. Sonra olumlu / istendik davranışların ödüllendirilmesi • C. Ceza yöntemleri: söndürme, bedel ödeme, mola (ortam dışı bırakma) vb. . 45

Yöntemler / En az sınırlayıcıdan en çok sınırlayıcıya doğru. . . • 1. Azalan ve diğer (alternatif / uyuşmayan) davranışların ödüllendirilmesi • 2. Sönme • 3. Bedel ödeme ve mola (2. Tür ceza) • 4. Hoşa gitmeyen uyaranın verilmesi (1. Tür ceza) 46

Problem Davranışı Azaltma PEKİŞTİRME 1 -AYRIMLI PEKİŞTİRME 2 - DOLAYLI PEKİŞTİRME CEZA Sönme Tepkinin bedeli 47

1 -)Ayrımlı pekiştirme • Sorunlu davranışları azaltmanın en fazla kabul edilebilir yollarından biri, sorunlu davranış yerine, kabul edilebilir davranışı arttırarak, sorunlu davranışların pekiştirme olasılığını azaltmaktır. Sorunlu davranış yerine, kabul edilebilir davranışın olumlu pekiştirilmesini, ayrımlı pekiştirmeyle gerçekleştirilebilir. Ayrımlı pekiştirme, bir davranışı azaltmak için pekiştirmenin kullanılmasıdır. Pekiştirmeden söz edildiğinde, davranışın sıklığı, süresi, şiddeti ya da diğer boyutlarında artış olmaktadır. Ayrımlı pekiştirme işlem süreçleri, çocuğun hedef davranışlarının doğrudan ve olumlu pekiştirilmesini gerektirir. • Ayrımlı pekiştirmenin üç türü vardır. • Seyrek yapılan davranışı pekiştirme, • Başka davranışları pekiştirme, • Karşıt davranışları pekiştirme 48

2 -) Dolaylı pekiştirme: • Model alma burada önemlidir. Dikkat ve aşırı hareketlilik sorunu olan çocuk için model olabilecek birinin davranışı pekiştirilir ve bunu görme fırsatı tanınır. Örneğin; • Sınıfta sürekli söz almadan konuşan öğrencinin konuşma davranışının görmezlikten gelinerek, uygun zamanda söz alarak konuşan öğrencinin davranışlarının pekiştirilmesi. 49

PEKİŞTİRME • Olumlu Pekiştirme • Birincil pekiştireçler (yiyecek, içecek, uyku. . . ) • İkincil Pekiştireçler • Nesnel pekiştireçler (oyuncak, eşye, araç) • Etkinlik pekiştireçleri (şarkı söyleme, oyun oynama) • Sosyal pekiştireçler (gülümseme, okşama, övme) • Sembol pekiştireçler (yıldız, kupon, marka) 50

İstenilen Davranışların Arttırılması ve Sürdürülmesi • 5 Tür Pekiştirme Tarifesinden Söz Edebiliriz : • 1. Sürekli pekiştirme (hedef davranışın her oluşumunda) • 2. Sabit oranlı pekiştirme (2. , 4. , 6. davranışlarda verilmesi. . . ) • 3. Sabit zaman aralıklı pekiştirme (9: 00 – 9: 05. . . v. b. ) • 4. Değişken oranlı pekiştirme (ilk üç davr. biri, 2. üç davr. herhangi biri) • 5. Değişken zaman aralıklı pekiştirme (belirlenen zaman aralığında gelişi güzel) 51

1. a. Ödüllendirme ile problem davranışın azaltılması • Az sergilendiği zaman problem olmayan ancak çok sergilendiği zaman problem olan davranışların azalması ödüllendirilir – sınıfta konuşmak – Bir işi çok hızlı yapmak 52

1. b. Sıfır davranışın ödüllendirilmesi • Problem davranışın tamamen ortadan kalkması ödüllendirilir. • Hiç bağırmaması • Hiç ağlamaması • Sınıfta hiç dolaşmaması. . 53

1. c. Alternatif / uyuşmayan Davranışın Ödüllendirilmesi • Problem davranışla aynı amacı olan alternatif / uyuşmayan davranış ödüllendirilir. – Alternatif davranış • bağırmak yerine konuşmak – Uyuşmayan davranış • konuşmak yerine parmak kaldırmak • sınıfta gezmek yerine oturmak 54

2. Sönme • Problem davranışın artmasını ya da sürekliliğini sağlayan pekiştirecin geri çekilmesidir. • Basit görünmesine karşın uygulaması zor bir yöntemdir. • Etkisi hemen görülmeyebilir, zaman alır, davranış artabilir, diğer çocuklar aynı davranışı sergileyebilir. • Anlamsız konuşma, sınıfta düzeni bozma, çalışmama 55

İSTENMEYEN DAVRANIŞIN SÖNDÜRÜLMESİ PROTOKOLÜ • Çoğu kez sınıflarda dikkat ve aşırı hareketlilik sorunu olan öğrenciler bazı davranışları ile sorun çıkarırlar. Bu sorunlar çoğu kez ders dinleyen grup yapısını bozucu olabileceği gibi bazen de gelişen birey olan öğrencinin kendisini rahatsız edici nitelikte olabilir. Böyle öğrencilere bu davranışlarını yapmamalarını söylemek her zaman için belli bir direnci göze almak demek olacaktır. Özellikle bir çok eğitimcinin bu uyarıları o an sınıf içinde yapması direnci daha da artırır niteliktedir. • Bu protokoldeki amaç öğrencinin önce istenmeyen davranışını kabul etmesi, ardından bu davranışı engelleyecek gücün kendinde olduğunu bilerek davranışını değiştirebilmesidir. 56

UYGULAMA: • Öğrenci sürekli olarak belli bir davranımda bulunuyorsa gözleyen öğretmen öğrenci ile rehberlik servisine yöneltme amaçlı görüşür. • Rehberlik servisi, öğrenci ile istenmeyen davranım hakkında konuşarak öğrencinin bu davranıma ilişkin tutumunu ölçer. (Rehberlik servisi bu aşamada, görüşmeyi mutlaka tarih ve içeriği ile birlikte kayıt etmelidir. ) • Öğrenci istenmeyen hareketini engelleme yönünde arzulu olursa davranış anlaşması yapılır. 57

• Bu anlaşma öğrencide oluşturacağı ciddiyet ve belgelenmesi açısından özel olarak hazırlanmış bir anlaşma kağıdına mutlaka imzalanarak yapılmalıdır. Anlaşma sırasında davranımı gözleyen öğretmen, rehberlik uzmanı ve öğrencinin bulunması şarttır. • Anlaşma sağlandıktan sonra öğrenci yalnızca anlaşma sırasında hazır bulunan ve davranımı gözleyen öğretmenin derslerinde davranışını kontrol etmeye söz vermiş olur. • Bu anlaşmanın en az 20 ders saatini kapsadığı da öğrenciye belirtilir. 58

• Arzu edilmeyen davranımın değişip değişmediğini gözleyen sınıftaki öğretmen olacaktır. Rehberlik servisini düzenli olarak bilgilendirerek yeterli motivasyonun sağlanması için gerektiğinde devreye girilmesine zemin hazırlamak gerekecektir. 59

Öğrencinin söndürülmeye çalışılan davranımını denetleyip denetleyemediği gözleyen öğretmenin karar vereceği bir konudur. • Önerimiz ilk günler için çok da fazla bir sönmenin beklenmemesi gerektiği yönündedir. İlk günler daha çok teşvik amaçlı olacaktır Gerekli sönme sağlanamazsa rehberlik servisi konuyu daha farklı yöntemlerle ama anlaşarak çözme yoluna gitmelidir. • 60

İSTENMEYEN DAVRANIMIN SÖNDÜRÜLMESİ PROTOKOLÜ • Ben. . . (öğrencinin adı soyadı), ……. . (davranışın adı) davranışımı, ……. . . . (öğretmenin adı soyadı) öğretmenimin derslerinde en az ……. . (ders saati sayısı. başlangıç için genelde 25 saat) ders saati denetleyebileceğime inanıyor ve gerekli çabayı harcayacağıma söz veriyorum. . . (Tarih) • • İMZA • Öğrenci Öğretmen Rehberlik Servisi • 61

3. Bedel ödeme (Tepkinin bedeli) • Verilen ödül geri çekilerek davranış azaltılmaya çalışılır. • Çocuğun yöntemi anlaması çok önemli. . . • Çocukta hiç pekiştireç kalmadıysa / hiç pekiştireci yoksa? ? ? • kurallara uymama • verilen ödevi yapmama • aşırı hareketlilik 62

3. Mola • Olumlu pekiştirecin önceden belirlenmiş zaman aralığında geri çekilmesidir. – Sınıftan çıkarma, – Etkinlikten uzaklaştırma, • Uzak köşede oturtma gibi farklı şekillerde uygulanabilir. • Sınıfta olumlu pekiştireç yoksa? • Çocuk mola ile istemediği işten kurtuluyorsa? • Molada herhangi bir ödül alıyorsa. . . ? ? 63

4. Hoşa gitmeyen uyaranın verilmesi • Çocuğa davranıştan sonra hoşa gitmeyen bir uyaran verilir. • Öncelikle diğer yöntemlerin başarısız olduğu kanıtlanmalıdır. • Kullanacak kişi bilgili ve deneyimli olmalıdır. • Yöntem anne babaya açıklanmalı ve izin alınmalıdır. 64

4. Hoşa gitmeyen uyaranın verilmesi Koşulsuz itici uyaran, herhangi bir öğrenme yaşantısına bağlı olmaksızın kendiliğinden, ceza niteliği taşıyan uyaran olarak tanımlanabilir. Dayak ve hareketsiz bırakma koşulsuz itici uyarana örnek olarak verilebilir. Koşullu itici uyaran, öğrenme sonunda hoşa gitmeyen özellik kazanan uyaran olarak tanımlanabilir. Zayıf not ve arkadaşların gülmesi koşullu itici uyarana örnek olarak verilebilir. 65

Aşırı düzeltme, hoşa gitmeyen uyaran verme uygulamasının bir uyarlamasıdır. Aşırı düzeltme azaltılmak istenen davranışın yol açtığı çevresel etkilerin aşırı şekilde düzeltilmesi olarak tanımlanabilir. Bu yöntem genellikle, bireyin kendisine veya çevresine zarar verici davranışlar sergilemesi durumunda kullanılır. Aşırı düzeltme yöntemi iki şekilde uygulanabilir. Onarıcı aşırı düzeltme ve olumlu alıştırma biçiminde aşırı düzeltme. 66

Onarıcı aşırı düzeltme, sorun davranışın çevre ilgili sonuçlarının fazlasıyla düzeltilmesinin amaçlandığı yöntemdir. Azaltılmak istenen hedef davranış olarak tükürme davranışını ele alalım. Onarıcı aşırı düzeltme uygulamasında tükürme davranışından sonra bireyden tükürdüğü yeri ve tüm çevresini silmesi istenebilir. Olumlu alıştırma biçiminde aşırı düzeltme ise uygun olmayan davranışın o ortam içinde uygun olan biçiminin fazlaca yaptırılması olarak tanımlanır. Sınıfta sırasını çizen bir çocuğa kâğıt kalem vererek on dakika süreyle yazı yazdırtmak olumlu alıştırma biçiminde aşırı düzeltmeye örnek olarak verilebilir. 67

4 -5. UYGULAMA VE UYGULAMA SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ • Yöntem uygulanır ve etkililiği değerlendirilir. • Gerekiyorsa değişiklikler yapılır Yöntem işe yaradı mı? • Davranışta azalma oldu mu? 68

İlkeler • Yöntem mutlaka en az üç günlük gözlem sonucunda seçilmelidir. • Davranıştaki tüm değişiklikler takip edilmelidir. • Yöntem en az 1 hafta süreyle uygulanmalı, davranış izlenmelidir. • Uygulama öncesi ve sırasında sürekli veri toplanmalıdır. • En az sınırlayıcı yöntem kullanılmalıdır. 69

devam • Alternatif davranışların kazandırılması amaçlanmalıdır. • Bir yönteme karar verildiği zaman dezavantajları iyi bilinerek başlanmalıdır. • Daha sınırlayıcı yönteme geçmeden önce toplanan veriler ve davranıştaki değişiklikler göz önüne alınmalıdır. 70

Son Söz • Hiç bir yöntem bütün davranışlar için uygun olmaz. • Bir yöntem her çocuk için aynı sonucu sağlamaz. • Çocuğun özellikleri, davranışın özellikleri ve davranışın nedenleri çok iyi bilinmelidir. • Uygulanacak yöntem çok iyi bilinmelidir. • Problem davranışta değişiklik gözlenmiyorsa, anne-baba, diğer öğretmenler ve rehber öğretmenle görüşülmeli, gözlem sonuçları tekrar gözden geçirilmelidir. 71

En son söz Çocukları önce çocuk olarak kabul ediniz ve onların yaşıtlarıyla benzer olan özelliklerini hatırlayınız.

Hepinize kolay gelsin!!!