Prezantim i kostove dhe sjellja e tyre Ligjrata

Prezantim i kostove dhe sjellja e tyre Ligjërata 1 1 - 1

DEFINIMI I KONTABILITETIT Kontabiliteti është sistem i cili Identifikon Regjistron Relevante informatat që janë Komunikon Të besueshme Të krahasueshme PËR TË NDIHMUAR SHFRYTËZUESIT PËR MARRJEN E VENDIMEVE MË TË MIRA

KONTABILITETI FINANCIAR DHE I MENAXHMENTIT Sistemi i informacionit kontabël brenda një ndërmarrje ka dy nënsisteme kryesore: 1. Një sistem informacioni kontabël dhe 2. Një sistem kontabël të menaxhimit të kostos që lidhet ngushtë me kontabilitetin e menaxhmentit 2 -3

KONTABILITETI FINANCIAR DHE I MENAXHMENTIT KONTABILITETI FINANCIAR KONTABILITETI I MENAXHMENTIT Shfrytëzuesit e informatave të kontabilitetit Aksionarët Kreditorët Qeveria Publiku i përgjithshëm Menaxhmenti

KONTABILITETI FINANCIAR Raportet financiare Shfrytëzuesit Të jashtëm dhe menaxhmenti Karakteristikat Objektive Të përgatitura sipas GAAP Të përgatitura periodikisht Entitete biznesore

KONTABILITETI I MENAXHMENTIT Shfrytëzuesit Karakteristikat Raportet e menaxhmentit Menaxhmenti Objektive dhe subjektive Të përgatitura në pajtim me nevojat e menaxhmentit Të përgatitura periodikisht apo sipas nevojës Për entitetin biznesor apo një segment të tij

KONTABILITETI I MENAXHMENTIT Kontabiliteti i menaxhmentit ka të bëjë në mënyrë 2 -7 specifike me mënyrën se si informacioni i kostos dhe informacionet e tjera financiare dhe jo financiare duhen përdorur për: Ø Planifikimin (si formulim i detajuar i veprimeve të ardhshme për të arritur në një përfundim të caktuar), Ø Kontrollin (si proces i monitorimit të mënyrës se si zbatohet një plan dhe ndërmarrjes së veprimeve për t’i korrigjuar), Ø Përmirësimin e vazhdueshëm (si ndjekje e palodhshme e përmirësimit në shpërndarjen e vlerave tek konsumatorët) Ø Vendimmarrjen (si proces i përzgjedhjes midis

KONCEPTI I MENAXHIMIT TË KOSTOVE Ü Nocioni kosto është nocion i afërt me secilin dhe e përdorim sa herë që diskutojmë për blerje të diçkaje Ü Roli i kontabilitetit të menaxhmentit është të gjejë dhe të klasifikojë kostot në mënyra dhe rrugë të ndryshme për qëllime të ndryshme Ü Kuptimi i nocionit kosto, koncepti dhe klasifikimi i kostove janë faktor bazë për çdo studim të kontabilitetit të menaxhemntit

KONCEPTI I MENAXHIMIT TË KOSTOVE Kostot si faktor me rëndësi gjatë marrjes së vendimeve afariste në ndërmarrje, i shfrytëzojmë kryesisht për tri qëllime: 1. Si faktor gjatë përcaktimit të ardhurave në ndërmarrje 2. Si instrument i kontrollit të efikasitetit të afarizmit të ndërmarrjes 3. Si faktor me rëndësi gjatë vendosjes për problemet e planifikimit dhe politikës afariste të ndërmarrjes

KONCEPTI I MENAXHIMIT TË KOSTOVE Në literaturë dhe në praktikë ekziston një klasifikim dhe kuantifikim i kostove dhe atë: à Në bazë të dispozitave ligjore duke iu përmbajtur SNK à Në bazë të nevojave interne të ndërmarrjes à Në bazë të literaturës së brendshme dhe asaj të jashtme e që mund të kenë rëndësi praktike dhe teorike

DEFINIMI I KOSTOVE Kostot paraqesin shprehjen monetare të sasisë së punës së gjallë, mjeteve të punës dhe të objektit të punës të nevojshme për prodhimin e të mirave materiale Definicioni më i përgjithësuar i kostove nënkupton kostot si shprehje vlerore e harxhimit të të të mirave ekonomike, respektivisht të faktorëve prodhues me qëllim të prodhimit dhe shitjes së efekteve të ndërmarrjes dhe të realizimit të fitimit sipas kësaj baze. Definimi i tillë i kostove na drejton në tri karakteristikat kryesore të tyre: Cilat janë ato?

DEFINIMI I KOSTOVE Definimi i tillë i kostove na drejton në tri karakteristikat kryesore të tyre: à Si parim bazë i tyre duhet të jetë shprehja sasiore e harxhimit të të mirave ekonomike (faktorëve prodhues) à Harxhimi i të mirave ekonomike duhet të jetë në lidhje me efektet (produktet), respektivisht e kushtëzuar me prodhimin e atyre efekteve (produkteve) dhe se kosto mund të konsiderohen vetëm ato që janë të provokuara nga prodhimi i efekteve (produkteve) à Sasitë e harxhuara të të mirave ekonomike duhet të jenë të shprehura në vlerë, respektivisht të vlerësuarit sipas çmimeve përkatëse, me fjalë tjera duhet të ekzistojë komponenta çmimore e kostove

DEFINIMI I KOSTOVE THËNË SHKURT: Ü Kostot mund të definohen si sakrificë apo dhënie e burimeve për qëllime të posaçme Ü Kostot shpesh maten me njësi monetare që duhet të paguhen për mallra apo shërbime

Kosto apo shpenzim Dr. Diana Lamani jep një definicion interesant të kostove të cilat i dallon nga shpenzimet. Me kosto nënkupton vlerën e mjeteve të përdorura ose për t’u përdorur për sigurimin e mjeteve tjera, Shpenzimi përfaqëson vlerën e mjeteve të përdorura për të siguruar të ardhura. Faktikisht, shumica e kostove shndërrohen në shpenzime. Disa prej tyre shndërrohen në shpenzime në të njëjtën kohë kur ato kryhen. Kur ndodhë një gjë e tillë, shpesh termat kosto dhe shpenzime përdoren në mënyrë të ndërsjelltë.

Kosto apo shpenzim Përafërsisht definicion të njëjtë jep dhe dr. Ronald Hilton me ç’rast kostot i definon si sakrificë e kryer, zakonisht e matur me resurset e dhëna për këtë sakrificë, për të arritur qëllime të veçanta. Siç do të shohim edhe më vonë, të gjitha kostot që nuk janë kosto të produktit, quhen kosto të periudhës. Këto kosto identifikohen me periudhën kohore në të cilën janë shkaktuar më saktë se me njësitë e blera apo të prodhuara. Kostot e periudhës njihen si shpenzime të periudhës në të cilën janë krijuar.

Kosto apo shpenzim Në librin “Menaxhimi kostos” , kostoja është paraja cash ose vlera ekuivalente e kësaj paraje e sakrifikuar për mallra apo shërbime që pritet të sjellin përfitime për ndërmarrjen, në të tashmen apo në të ardhmen. Themi ekuivalentë cash sepse asetet jo monetare mund të shkëmbehen me mallra ose shërbime të dëshiruara. P. sh. mund të jetë e mundur që të shkëmbehen pajisjet me materialet e përdorura për prodhim. 2 - 16

Kosto apo shpenzim Për kostot nuk mund të flasim në këto raste: Kur nuk kemi të bëjmë me ndonjë element të procesit të prodhimit, Kur njëri ndër elementet e procesit të prodhimit nuk shpenzohet edhe pse merr pjesë në procesin e prodhimit, Kur për ndonjërin prej elementeve të procesit të prodhimit nuk kemi shprehje të vlerës apo për sigurimin e tij nuk na nevojiten kurrfarë mjete monetare, Kur harxhimet e shprehura në vlerë monetare nuk janë të lidhura me krijimin e një të mire materiale.

Kostot dhe terminologjia mbi kostot Objekti i kostove Akumulimi i kostove Objekti i kostove Transferimi i kostove Tracing Shpërndarja 1 - 18

STRUKTURA DHE KLASIFIKIMI I KOSTOVE

Kostot dhe terminologjia mbi kostot Çfarë është objekti i kostove? Një objekt i kostove është çdo njësi, si 2 - 20 produkte, klientë, departamente, projekte, veprimtari e kështu me radhë, për të cilat maten dhe përcaktohen kostot. P. sh. Nëse dëshirojmë për të përcaktuar sa është kostoja e prodhimit të një biçiklete, atëherë objekt i kostove është biçikleta, nëse dëshirojmë të përcaktojmë koston e funksionimit të departamentit të mirëmbajtjes brenda një ndërmarrje, atëherë objekt i kostove është departamenti i mirëmbajtjes etj.

Zgjedhja e objektit të kostove Marrëdhëniet mes kostove dhe objekteve të kostos mund të shfrytëzohet për të ndihmuar në rritjen e saktësisë së ngarkimit të kostos. Kostot lidhen me objektin e kostove në mënyrë të: - Drejtpërdrejtë - Tërthortë 2 - 21

Zgjedhja e objektit të kostove Nëse numri i taksive në pronësi të një kompanie transporti është objekt i kostove, regjistrimi vjetor i taksive dhe taksa e licencës do të ishin kosto variabile. Nëse kilometrat e kaluara gjatë vitit në një taksi të caktuar janë objekt i kostove, regjistrimi vjetor i taksive dhe taksa e licencës do të ishin kosto fikse.

Zgjedhja e objektit të kostove Marrëdhënia në mes të kostove dhe objekteve të kostos mund të shfrytëzohet për të ndihmuar në rritjen e saktësisë së ngarkimit të kostos. Kostot lidhen me objektin e kostos, në mënyrë të: ü Drejtpërdrejtë ü Të tërthortë. 2 - 23

Kosto të drejtpërdrejta Kosto të tërthorta Kostot të cilat kanë të bëjnë dhe lidhen direkt me objektin e identifikuar të kostove (MD, PD) Kostot të cilat kanë të bëjnë por nuk lidhen direkt me objektin e identifikuar të kostove (KIP)

Çdo gjë për çka kërkohen një matje e ndarë e kostove (produkti, konsumatori, departamenti, etj. ) Kosto të drejtpërdrejta Kosto të tërthorta Objekti i kostos

Metodat e vëzhgimit të kostove Vëzhgimi i kostove të drejtpërdrejta mund të jetë: ü I drejtpërdrejtë (si proces i identifikimit dhe i ngarkimit të kostove të një objekti të kostos që është në mënyrë specifike ose fizike i lidhur me objektin e kostos), ü Përmes faktorëve nxitës (p. sh. Orët e makinës dhe energjia e harxhuar për ato orë pune të makinës). 2 - 26

Metodat e vëzhgimit të kostove Lidhshmëria e kostove jo të drejtpërdrejta me objektet e kostos nuk mund të vëzhgohet. Kjo nënkupton që nuk ka një marrëdhënie të zakonshme mes kostos dhe objektit të kostos apo vëzhgimi nuk është ekonomikisht i mundshëm. Ngarkimi i kostove jo të drejtpërdrejta në objektet e kostos quhet ALOKIM. Duke qenë se nuk ka asnjë lidhje të marrëdhënieve të zakonshme, alokimi i kostove jo të drejtpërdrejta bazohet në përshtatjen ose në disa lidhje të supozuara (p. sh. Kosto e ngrohjes dhe ndriçimit në një fabrikë që prodhon pesë produkte). 2 - 27

KOSTOT E DREJTPËRDREJTA (DIREKTE) Materiali direkt Kosto të drejtpërdrejta Puna direkte Kosto e përgjithshme Kosto të tërthorta

KOSTOT E DREJTPËRDREJTA (DIREKTE) Çfarë janë kostot e drejtpërdrejta? Janë kosto për të cilat mund të vëzhgohet lidhshmëria lehtësisht dhe në mënyrë të saktë për një objekt të kostos, përkatësisht janë kosto të cilat ngarkojnë produktin në mënyrë ekonomike. Shembull: Nëse fabrika është objekt i kostos, kostot e sistemit të ngrohjes dhe të ftohjes janë kosto të drejtpërdrejta

KOSTOT INDIREKTE (TË TËRTHORTA) Çfarë janë kostot e tërthorta? Janë kosto për të cilat nuk mund të vëzhgohet lidhshmëria lehtësisht dhe në mënyrë të saktë për një objekt të kostos, përkatësisht janë kosto të cilat duhet të shpërndahen me qëllim të mbulimit nga produkti apo vendi i shpenzimit Shembull: Nëse objekt i kostos janë produktet e prodhuara, kostot e sistemit të ngrohjes dhe të ftohjes janë kosto të tërthorta

KOSTOT INDIREKTE (TË TËRTHORTA) Lidhshmëria e kostove të tërthorta me objektin e kostos nuk mund të vëzhgohet. Kjo nënkupton që nuk ka një marrëdhënie të zakonshme me kostos dhe objektit të kostos, apo që vëzhgimi nuk është ekonomikisht i mundshëm. Ngarkimi i kostove të tërthorta me objektin e kostos quhet alokim. P. sh. Alokimi i kostove të ndriçimit për pesë produkte që prodhon kompania përmes ngarkimit në përpjesëtim me orët e punës së drejtpërdrejtë të përdorura për një produkt. 2 - 31

KOSTOT E TËRTHORTA APO KOSTOT E PËRGJITHSHME Janë kostot e prodhimtarisë që nuk mund të lidhen direkt me njësinë e produktit Shembull: Puna indirekte apo materiali indirekt Pagat e paguara të punësuarve që nuk janë drejtpërsëdrejti të përfshirë në punët prodhuese Shembull: Punëtorët e mirëmbajtjes, rojet, sigurimi, portierët, etj. Materialet e shfrytëzuara për të përkrahur procesin prodhues Shembull: Materiali për lyerje dhe pastrim i përdorur në repartin e montimit të automobilit

Kosto indirekte të prodhimtarisë Puna indirekte Paga e menaxherit Kostot dytësore të pagave Pirunori (bartja e brendshme e materialit) 2 - 33 Rojet Puna e përsëritur Primi mbi normë Koha e papunë

Kosto indirekte të prodhimtarisë Primi mbi normë zakonisht konsiderohet pjesë e kostove indirekte Supozojmë se punëtori paguhet € 18/ora Ndërsa puna mbi normë është 50 % e këtij çmimi. 2 - 34

Kosto indirekte të prodhimtarisë Sa do të jetë primi mbi normë? € 18 × 50% = € 9 për punën jashtë orarit Nëse punëtori ka punuar 44 orë brenda javës, sa do të jetë fitimi i tij bruto? Puna direkte 44 orë × € 18 = € 792 Primi mbi normë 4 orë × € 9 = 36 Fitimi total bruto € 828 1 - 35

Shembull i kostove direkte dhe indirekte Kostot direkte: Departamenti i mirëmbajtjes Departamenti i personelit Departamenti i montimit Departamenti i përfundimit € 40, 000 € 20, 600 € 75, 000 € 55, 000 Supozojmë se kostot e departamentit të mirëmbajtjes janë shpërndarë baras në departamentet prodhuese. Sa janë shpërndarë në secilin departament? 1 - 36

Shembull i kostove direkte dhe indirekte Mirëmbajtja € 40, 000 Kostot direkte të montimit € 75, 000 € 20, 000 1 - 37 Kostot direkte të përfundimit € 55, 000 shpërndarë € 20, 000

Kosto primare dhe e shndërruar Kosto primare (parësore) është shuma e kostos së materialeve të drejtpërdrejta dhe të kostos së punës së drejtpërdrejtë. Për një firmë prodhimi, kostoja e shndërrimit mund të interpretohet si kostoja e transformimit të lëndës së parë në produkte të gatshme. 2 - 38

Kosto primare Materiali direkt 2 - 39 + Puna direkte = Kosto primare

Kostot primare Çfarë janë kostot primare të kompanisë? Materiali direkt i shfrytëzuar + Puna direkte = 2 - 40 € 200, 000 105, 500 € 305, 000

Klasifikimi i kostove të prodhimtarisë Kosto e materialit direkt Kosto e punës direkte Kostot indirekte të prodhimtarisë 1 - 41

Kosto të shndërruara (konvertuara) Puna direkte 2 - 42 + Kosto indirekte të prodhimtarisë Puna indirekte Materiali indirekt = Të tjera Kosto të konvertuara

Kostot e konvertuara Çfarë janë kostot e konvertuara të kompanisë? Puna direkte + Kostot indirekte të prodhimtarisë = 2 - 43 € 105, 500 194, 500 € 300, 000

Klasifikimi i kostove për raportim të jashtëm Kostot e prodhimit (materiali direkt, Kostot prodhuese Kostot jo prodhuese puna direkte, kostot indirekte prodhuese) Kostot jo prodhuese operacionale (shpenzimet e marketingut, kostot e marrjes së 1 - 44 porosisë, kostot e plotësimit të

Klasifikimi i kostove për raportim të jashtëm Kostot e inventarizuara (asetet)… shndërrohen në KMSH… pasi që të ndodhë shitja. 1 - 45

Ndërmarrja prodhuese Pasqyra e të ardhurave Bilanci i gjendjes Kostot e inventarizuara Inventari i materialit Të ardhurat Inventari i produkteve të gatshme Kur shitja të ndodhë Zbritet KMSH Baras me bruto marzhën nga e cila zbriten Inventari i gjysmë produkteve 2 - 46 Kostot periodike Baras me të ardhurat operative

Ndërmarrja tregtare Bilanci i gjendjes Pasqyra e të ardhurave Kostot e inventarizuara Blerjet e mallit Të ardhurat Inventari i mallit Kur shitja të ndodhë Zbritet KMSH Baras me bruto marzhën nga e cila zbriten Kostot e periudhës 2 - 47 Baras me të ardhurat operative

Kostot e periudhës janë të gjitha kostot në pasqyrën e të ardhurave të tjera nga KMSH Kostot e periudhës regjistrohen si shpenzime të periudhës kontabël në të cilën janë shkaktuar 2 - 48

Shembull i rrjedhjes së kostove Ndërmarrja ka pasur € 50, 000 inventar të materialit direkt në fillim të periudhës Blerjet gjatë periudhës janë € 180, 000 ndërsa inventari përfundimtar ishte € 30, 000. Sa nga materiali direkt është shfrytëzuar? € 50, 000 + € 180, 000 – € 30, 000 = € 200, 000 2 - 49

Shembull i rrjedhjes së kostove Kosto e shkaktuar e materialit direkt është € 105, 500. Kostot indirekte të prodhimtarisë janë € 194, 500. Çfarë janë kostot totale të shkaktuara të prodhimtarisë? Materiali direkt i shfrytëzuar Puna direkte Kostot indirekte të prodhimtarisë Kostot totale të prodhimtarisë 2 - 50 € 200, 000 105, 500 194, 500 € 500, 000

Shembull i rrjedhjes së kostove Supozojmë se gjysmë produktet në fillim të periudhës janë € 30, 000, ndërsa € 35, 000 në fund të periudhës. Çfarë janë kostot e produkteve të prodhuara? Gjysmë produktet në fillim Kostot totale të prodhimtarisë Gjysmë produktet në fund Kostot e produkteve të prodhuara 2 - 51 € 30, 000 500, 000 35, 000 € 495, 000

Shembull i rrjedhjes së kostove Supozojmë se inventari i produkteve në fillim të periudhës është € 10, 000, dhe € 15, 000 në fund të periudhës Çfarë është KMSH? Produktet në fillim të periudhës € 10, 000 Kosto e produkteve të prodhuara 495, 000 Produktet në fund të periudhës 15, 000 KMSH € 490, 000 2 - 52

Shembull i rrjedhjes së kostove Saldo fillest. MD i shfrytëzuar PD Kosto ind. prodhimt. Saldo përfund. 2 - 53 Gjysmë produktet 30, 000 495, 00 200, 000 105, 500 194, 500 35, 000

Shembull i rrjedhjes së kostove Gjysmë produktet 495, 000 Produktet e gatshme 10, 000 495, 000 15, 000 KMSH 490, 000 2 - 54

Funksioni i kostove Çfarë është funksioni i kostove? Është një shprehje matematikore që përshkruan se si ndryshojnë kostot me ndryshimin e nivelit të një aktiviteti

Llojet e kostove Variabile Fikse Mikse

Bazat e sjelljes së kostove Sjellja e kostove është termi i përgjithshëm që përdoret për të përshkruar nëse kostoja ndryshon kur ndryshon niveli i outputit. Kostoja që nuk ndryshon me ndryshimin e outputit të veprimtarisë quhet kosto fikse, Kostoja variabile rritet me rritjen e outputit të veprimtarisë dhe ulet në total me uljen e outputit të veprimtarisë. 2 - 57 © 2003 Prentice Hall Business Publishing, Cost Accounting 11/e, Horngren/Datar/Foster

Funksioni i kostove Kosova Airlines ofron tri alternativa të strukturës së kostove për të akomoduar ekuipazhin e saj për një natë: 1. € 60 për natë për shfrytëzim të dhomës y = € 60 x Pjerrësia e funksionit të kostove është € 60.

Funksioni i kostove

Funksioni i kostove 2. € 8. 000 për muaj y = € 8. 000 quhet ndërprerje konstante Pjerrësia e funksionit të kostove është zero

Funksioni i kostove

Shembull i kostove variabile Merreni në konsiderim restorantin XY. Supozoni se mëngjesi në këtë restorant kushton € 3 për person. Nëse në restorant ka 200 persona, ai do të shpenzoj 600 € për shërbime mëngjesi.

€ 24 – € 18 – € 12 – € 6 – – – 1 – 0 – Totali i kostove variabie Shembull i kostove variabile 2 3 4 5 Vëllimi

€ 400 – € 300 – € 200 – € 100 – – 0 – Totali i kostove fikse Shembull i kostove fikse 1 2 3 4 Vëllimi 5

Shembull i kostove të përziera Kostot e përziera janë pjesërisht kosto variabile dhe pjesërisht kosto fikse Supozojmë se departamenti i kompanisë ka kosto fikse prej € 50 për muaj (€ 600 për vit). Po ashtu ai ka edhe kosto variabile € 3 për orë.

Shembull i kostove të përziera Kostot totale € 2, 850 – € 2, 100 – KV € 1, 350 – € 600 – KF – – 0 125 250 375 500 625 Vëllimi (orë)

Funksioni i kostove 3. € 3. 000 për muaj plus € 24 për dhomë Ky është një shembull i kostove mikse y = € 3. 000 + € 24 x y = a + bx

Funksioni i kostove

Shembull i modelit të sjelljes së kostove Kompania blen dorëza për € 52 për secilën biçikletë. Çfarë është kosto totale e dorëzave nëse janë montuar 1. 000 biçikleta? 1 - 69

Shembull i modelit të sjelljes së kostove 1. 000 njësi × € 52 = € 52. 000 Çfarë është kosto totale e dorëzave kur montohen 3. 500 biçikleta? 3. 500 njësi × € 52 = € 182. 000 1 - 70

Shembull i modelit të sjelljes së kostove Kompania shkakton € 94. 500 kosto lizingu brenda një viti. Ky është një shembull i kostove fikse duke respektuar numrin e biçikletave të montuara 1 - 71

Shembull i modelit të sjelljes së kostove Çfarë janë kostot fikse (të lizingut) për njësi nëse prodhohen 1. 000 biçikleta? € 94. 500 ÷ 1. 000 = € 94, 50 Çfarë janë kostot fikse (të lizingut) për njësi nëse montohen 3. 500 biçikleta? € 94. 500 ÷ 3. 500 = € 27 1 - 72

Shembull i nivelit të rëndësishëm Supozojmë se kostot fikse (të lizingut) janë € 94, 500 për një vit dhe kanë mbetur të njëjta brenda një niveli të njëjtë të vëllimit (1. 000 deri 5. 000 biçikleta). 1. 000 deri 5. 000 biçikleta është niveli i rëndësishëm 2 - 73

Shembull i nivelit të rëndësishëm € 94, 500 2 - 74

Raportet në mes llojeve të kostove Direkte Variabile Fikse Indirekte 2 - 75

Shembull i kostove totale edhe kostove për njësi Çfarë është kosto për njësi (lizingu dhe dorëzat) kur kompania monton 1. 000 biçikleta? Kosto totale fikse € 94, 500 + Kostot totale variabile € 52, 000 = € 146, 500 ÷ 1, 000 = € 146. 50 1 - 76

Shembull i kostove totale edhe kostove për njësi € 146, 500 52 x € + , 500 € 94, 500 1 - 77

Shembull i kostove totale edhe kostove për njësi Supozojmë se menaxhmenti i kompanisë ka koston për njësi prej € 146, 50 (lizingu dhe timoni). Menaxhmenti ka buxhetuar kosto të ndryshme për nivele të ndryshme të prodhimit Çfarë janë kostot e buxhetuara për prodhimin mesatar prej 600 biçikletave? 600 × € 146, 50 = € 87. 900 1 - 78

Shembull i kostove totale edhe kostove për njësi Çfarë janë kostot e buxhetuara për prodhimin mesatar prej 3. 500 biçikletave? 3. 500 × € 146, 50 = € 512. 750 Çfarë duhet të jenë kostot e buxhetuara për prodhimin mesatar prej 600 biçikletave? 1 - 79

Shembull i kostove totale edhe kostove për njësi Kosto totale fikse Kostot totale variabile (€ 52 × 600) Totali € 94, 500 31, 200 € 125, 700 ÷ 600 = € 209. 50 Duke shfrytëzuar koston prej € 146, 50 për njësi do të mund të llogaritnim kostot totale aktuale për 1. 000 biçikleta 1 - 80

Shembull i kostove totale edhe kostove për njësi Çfarë do të jenë kostot e buxhetuara për 3. 500 biçikleta? Kosto totale fikse Kostot totale variabile (52 × 3, 500) Total € 94, 500 182, 000 € 276, 500 ÷ 3, 500 = € 79. 00 1 - 81

Prodhimtaria Kompanitë prodhuese Blejnë material dhe komponentë tjerë dhe i shndërrojnë ato në produkte të gatshme Kompanitë prodhuese po ashtu duhet të zhvillojnë, dizajnojnë, tregtojnë dhe shpërndajnë produktet e tyre 1 - 82

Tregtia Ndërmarrjet tregtare blejnë dhe shesin produktet pa ndonjë ndërrim të formës së tyre bazike 1 - 83

Shërbimet Ndërmarrjet shërbyese ofrojnë shërbime apo produkte të paprekshme konsumatorëve të tyre Puna është kategoria më e rëndësishme 1 - 84

Llojet e inventarit Kompanitë e sektorit prodhues kanë një apo më shumë të tri kategorive vijuese të inventarit: 1. Inventari i materialit direkt 2. Inventari i gjysmëprodukteve 3. Inventari i produkteve të gatshme 1 - 85

Llojet e inventarit Kompanitë e sektorit të tregtisë kanë një lloj të inventarit – produktet në formën e tyre origjinale. Kompanitë e sektorit të shërbimeve nuk kanë inventar të produkteve të prekshme 1 - 86

Kostot e përziera - metodat Në teori, kostot paraqiten në dy skajshmëri: - Kosto fikse absolute me koeficient të reagibilitetit baras me zero - Kosto variabile proporcionale me koeficient të reagibilitetit baras me një, - Në praktikë, në mes këtyre dy skajshmërive, paraqiten një tërësi kostosh që nuk janë as tërësisht fikse absolute, por as tërësisht variabile proporcionale. 87 Skender Ahmeti 9/5/2021

Kostot e përziera - metodat Kostot e tilla zakonisht quhen kosto të tërësishme gjysmë fikse të përbëra nga komponenti fiks dhe variabil, për ndarjen e të cilave përdoren një varg metodash. Cilat janë arsyet kryesore për ekzistimin e këtyre kostove? 88 Skender Ahmeti 9/5/2021

Kostot e përziera - metodat 1. Ekzistimi i detyrueshëm i minimumit të organizimit, përkatësisht minimumit të pajisjeve që mirëmbajnë gatishmërinë e ndërmarrjes për prodhimtari. Deri te ai minimum kostot janë fikse, mbi atë minimum ato marrin karakter të kostove variabile 89 Skender Ahmeti 9/5/2021

Kostot e përziera - metodat 2. Nga praktika e ndërmarrjeve, dimë se disa kosto kanë karakteristika fikse po ashtu edhe variabile. Kështu, kostot e ngrohjes në procesin e prodhimit lidhen me vëllimin e prodhimit, ndërsa kostot e ngrohjes së zyreve janë tërësisht të pavarura nga vëllimi i prodhimit. Në kontabilitet, kostot e ngrohjes tregohen në një llogari, pa marrë parasysh se kostot e para janë variabile, ndërsa të dytat fikse. 90 Skender Ahmeti 9/5/2021

Kostot e përziera - metodat 3. Nganjëherë, është e pamundur sigurimi i materialit në sasi të nevojshme, andaj ndërmarrjes i duhet të furnizohet me sasi të mëdha, e cila ruhet e gatshme për t’u përdorur pas një kohe të caktuar. Derisa materiali (si kosto variabile) është në rezerva, ai shkakton kosto të caktuara fikse. 91 Skender Ahmeti 9/5/2021

Kostot e përziera - metodat Metoda empirike apo metoda e analizës kontabël -Përcaktimi i komponentit fiks me ndihmën e përvojës - Përcaktimi i komponentit fiks me ndihmën e koeficientit të reagibilitetit Metoda matematikore 1. Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit 2. Ndarja e komponentit fiks përmes kostove margjinale 3. Ndarja e komponentit fiks përmes metodës së ekstremumeve

Shembull i metodës së analizës kontabël Analisti i kostove përdorë eksperiencën e tij për të ndarë kostot totale në fikse dhe variabile Ardi & Co. shet programe softweri Shitja totale = € 390. 000 Kompania shet 1. 000 programe

Shembull i metodës së analizës kontabël KMSH = € 130. 000 Paga e menaxherit = € 60. 000 Paga e asistentes = € 29. 000 Komisioni = 12% nga shitja Çfarë janë kostot fikse totale? € 60. 000 + € 29. 000 = € 89. 000 Çfarë janë kostot fikse për njësi të shitur?

Shembull i metodës së analizës kontabël € 89. 000 ÷ 1. 000 = € 89, 00 Çfarë janë kostot variabile për njësi të shitur? KMSH: € 130. 000 Komisioni: € 390. 000 × 12% = € 46. 800 (€ 130. 000 + € 46. 800) ÷ 1. 000 = € 176, 80

Shembull i përcaktimit të komponentit fiks me ndihmën e koeficientit të reagibilitetit -Reagibilitet – fjalë latine “reagere” – të përgjigjesh në ndonjë veprim. -Mellerovicz reagibilitetin e kostove e definon si reagim i veprimit të kostove të ndryshme ndaj ndryshimit të shkallës së shfrytëzimit të kapaciteteve. -Në literaturën gjermane fjala variator përdoret në vend të koeficientit të reagibilitetit. 96 Skender Ahmeti 9/5/2021

Shembull i përcaktimit të komponentit fiks me ndihmën e koeficientit të reagibilitetit Shembull: Q 1 = 1. 200 njësi Q 2 = 1. 500 njësi KF 1 = 60. 000 € KF 2 = 72. 000 € Të përllogaritet shkalla e reagibilitetit të kostove fikse? 97 Skender Ahmeti 9/5/2021

Shembull i përcaktimit të komponentit fiks me ndihmën e koeficientit të reagibilitetit ∆ KF = ∆ KF 2 - ∆ KF 1 = 72. 000 – 60. 000 = 12. 000 € ∆ KF 12. 000 ∆ Ko. KF = ---------- = 0, 20 ∆ KF 1 60. 000 ∆ Q = Q 2 – Q 1 = 1. 500 – 1. 200 = 300 ∆Q 300 ∆ Q k = ------- = o, 25 ∆Q 1 1. 200 ∆ Ko. KF 0, 20 ∆ RKF = ----- = 0, 80 (shkalla e reag. të KF) ∆Qk 98 Skender Ahmeti 0, 25 9/5/2021

Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit Shembull: Muaji Sasia Diferenca KT Rritja e KT janar 8, 900 - 182, 000 shkurt 9, 100 200 188, 000 6, 000 mars 9, 300 200 192, 000 4, 000 prill 9, 600 300 195, 000 3, 000 maj 10, 000 400 200, 000 5, 000 Gjithsej 46, 900 1, 100 957, 000 18, 000 KV = 18. 000 / 1. 100 = 16, 36 € / t -

Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit KTV 100 KT KTF 8. 900 x 16, 36 = 145. 604 182. 000 36. 396 9. 100 x 16, 36 = 148. 876 188. 000 39. 124 9. 300 x 16, 36 = 152. 148 192. 000 39. 852 9. 600 x 16, 36 = 157. 056 195. 000 37. 944 10. 000 x 16. 36 = 163. 600 200. 000 36. 400 Skender Ahmeti 9/5/2021

Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit Sipas të dhënave të shembullit më lart, zbatojmë formulën: y 2–y 1 y – y 1 = ------- ( x – x 1) x 2–x 1 188. 000 – 186. 000 y – 186. 000 = ----------- ( x – 8. 900) 9. 100 – 8. 900 y – 186. 000 = 10 ( x – 8. 900) y – 186. 000 = 10 x – 89. 000 y = 10 x + 97. 000 101 Skender Ahmeti 9/5/2021

Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit Sa janë kostot e tërësishme për 9. 000 njësi të prodhuara: y = 10 * 9. 000 + 97. 000 y = 90. 000 + 97. 000 y = 187. 000 € 102 Skender Ahmeti 9/5/2021

Ndarja e komponentit fiks përmes kostove margjinale Thelbi i zbatimit të kësaj metode qëndron në atë se në bazë të dhënave mbi dy shkallë të afërta të shfrytëzimit të kapaciteteve përllogariten kostot diferenciale, ndërsa pas tyre kostot fikse. Kostot diferenciale janë kostot margjinale në nivel të fundit të punësimit. 103 Skender Ahmeti 9/5/2021

Ndarja e komponentit fiks përmes kostove margjinale Sasia Ndryshimi 1. 000 1. 250 1. 500 1. 750 2. 000 2. 250 9. 750 104 250 250 250 1. 250 Skender Ahmeti Kostot e diferencës KT 000 28. Kostot diferenciale Kostot për njësi - - 28. 00 3, 250 13 25. 00 3, 750 15 23. 33 3, 000 12 21. 71 4, 500 18 21. 25 3, 000 12 20. 22 220. 250 17. 500 14 22, 59 250 000 500 31. 35. 38. 42. 45. KV 136. 500 KF 83. 750 9/5/2021

Ndarja e komponentit fiks përmes kostove margjinale Periudha II: KT = (KVnj* n) + KF KF = KT – (KVnj * n) KF = 220. 250 – 14, 00 * 9. 750 KF = 220. 250 – 136. 500 KF = 83. 750 € 105 Skender Ahmeti 9/5/2021

Shembull i metodës së ekstremumeve Kapaciteti i lartë për dhjetor: 55. 000 orë makine Kosto e elektricitetit: € 80. 450 Kapaciteti i ulët për dhjetor: 30. 000 orë makine Kosto e elektricitetit: € 64. 200 Çfarë është shkalla variabile?

Shembull i metodës së ekstremumeve (€ 80. 450 – € 64. 200) ÷ (55. 000 – 30. 000) € 16. 250 ÷ 25. 000 = € 0, 65 Çfarë janë kostot fikse?

Shembull i metodës së ekstremumeve € 80. 450 = Kostot fikse + (55. 000 × € 0, 65) Kostot fikse = € 80. 450 – € 35. 750 = € 44. 700 € 64. 200 = Kostot fikse + (30. 000 × € 0, 65) Kostot fikse = € 64. 200 – € 19. 500 = € 44. 700 y = a + bx y = € 44. 700 + (€ 0, 65 × orët e makinës)

Fund i ligjëratës 1 1 - 109