PRESTANAK GAENJE OBLIGACIJA n Prestanak gaenje obligacija I

PRESTANAK (GAŠENJE) OBLIGACIJA n Prestanak (gašenje) obligacija: I. III. IV. V. VIII. Ispunjenje (čl. 302 -331) Prebijanje ili kompenzacija (čl. 344 -352. ) Otpuštanje duga (čl. 353 -356. ) Prenov ili novacija (čl. 357 -362. ) Sjedinjenje ili konfuzija (čl. 362) Nemogućnost ispunjenja (čl. 363 -365. ) Protek vremena (čl. 366 -367. ) Smrt dužnika ili povjerioca(čl. 368. ) 1

II PREBIJANj. E (KOMPENZACIJA) n Prebijanje (kompenzacija) je način prestanka istorodnih i uzajamnih potraživanja određenih lica n U kompenzaciji se pojavljuju dva lica i to: 1) lice koje vrši kompenzaciju, tzv. kompenzant i 2) lice sa kojim se vrši kompenzacija tzv. kompenzat. n n Ukoliko su međusobna potraživanja kompenzibilna dolazi do prestanka najmanje jedne obligacije. Prebijanjem se oba potraživanja gase ukoliko su jednaka, a ukoliko su različite vrijednosti gasi se jedno potraživanje u cjelini, a drugo do visine iznosa manjeg potraživanja. 2

II PREBIJANj. E (KOMPENZACIJA) n n Dužnik može prebiti potraživanje koje ima prema povjeriocu sa onim što ovaj potražuje od njega, ako oba potraživanja glase na novac ili druge zamjenljive stvari istog roda i iste kakvoće i ako su oba dospjela. Prebijanje nastaje kada jedna strana izjavi drugoj da vrši prebijanje. Poslije izjave o prebijanju smatra se da je prebijanje nastalo onog časa kad su se stekli uslovi za to. Ne može prestati prebijanjem potraživanje: n n n 1) koje se ne može zaplijeniti; 2) stvari ili vrijednosti stvari koje su dužniku bile date na čuvanje, posudu, ili koje je dužnik uzeo bespravno, ili ih bespravno zadržao; 3) nastalo namjernim prouzrokovanjem štete; 4) naknade štete pričinjene oštećenjem zdravlja ili prouzrokovanjem smrti; 5) koje potiče iz zakonske obaveze izdržavanja. 3

II PREBIJANj. E (KOMPENZACIJA) n Odsustvo uzajamnosti: n n n Dužnik ne može izvršiti prebijanje onog što duguje povjeriocu sa onim što povjerilac duguje njegovom jemcu. Jemac može izvršiti prebijanje dužnikove obaveze prema povjeriocu sa dužnikovim potraživanjem od povjerioca. Ko je dao svoju stvar u zalogu za tuđu obavezu, može zahtijevati od povjerioca da mu vrati založenu stvar kad se ispune uslovi za prestanak te obaveze prebijanjem, kao i kad povjerilac propusti svojom krivicom da izvrši prebijanje. Dug se može prebiti sa zastarjelim potraživanjem samo ako ono još nije bilo zastarjelo u času kad su se stekli uslovi za prebijanje. Ako su uslovi za prebijanje nastali pošto je jedno od potraživanja zastarjelo, prebijanje ne nastaje ako je dužnik zastarjelog potraživanja istakao prigovor zastarjelosti. 4

II PREBIJANj. E (KOMPENZACIJA) n n n Prebijanje sa ustupljenim potraživanjem Dužnik ustupljenog potraživanja može prebiti prijemniku ona svoja potraživanja koja je do obavještenja o ustupanju mogao prebiti ustupiocu. Dužnik može prijemniku prebiti i ona svoja potraživanja od ustupioca koja je stekao prije obavještenja o ustupanju, a čiji rok za ispunjenje nije bio dospio u času kada je obaviješten o ustupanju, ali samo ako taj rok pada prije roka za ispunjenje ustupljenog potraživanja ili u isto vrijeme. Dužnik koji je bez rezerve izjavio prijemniku da pristaje na ustupanje ne može mu više prebiti nikakvo svoje potraživanje od ustupioca. Ako je ustupljeno potraživanje upisano u javne knjige, dužnik može izvršiti prebijanje prijemniku samo ako je njegovo potraživanje upisano kod ustupljenog potraživanja ili ako je prijemnik obaviješten 5 prilikom ustupanja o postojanju tog potraživanja.

III OTPUST DUGA (REMISSIO) n n Obaveza prestaje kad povjerilac izjavi dužniku da neće tražiti njeno ispunjenje i dužnik se sa tim saglasi. Tada govorimo o otpustu duga. Otpust duga je, prema tome, rezultat sporazuma dužnika i povjerioca tj. do otpusta duga može doći samo zaključenjem ugovora o otpustu duga. Za punovažnost ovog sporazuma nije potrebno da bude zaključen u formi u kojoj je zaključen posao iz koga je obaveza nastala. Otpust duga može biti: n potpun (kada povjerilac ponudi, a dužnik prihvati da prestane njegova obaveza u cjelini, kao i sve sporedne obaveze) n Djelimičan (dužnikova obaveza prestaje samo djelimično tj. njegova obaveza je samo umanjena. Sporedne obaveze se srazmjerno smanjuju) 6

III OTPUST DUGA (REMISSIO) n Otpust duga može biti: n n pojedinačan otpusta duga postoji i opšti otpust duga. Na osnovu sporazuma povjerioca i dužnika moguć je opšti otpust duga u slučaju kada dužnik ima više dugova prema povjeriocu. Opšti otpust duga za rezultat ima prestanak svih obaveza koje jedan dužnik ima prema svom povjeriocu. Opštim otprostom duga prestaju sva povjeriočeva potraživanja prema dužniku, osim onih za koja povjerilac nije znao da postoje u času kada je izvršen otpust duga. U tom slučaju dužnik ima obavezu prema povjeriocu koju u skladu sa opštim pravilima obligacionog prava, treba da ispuni. Ukoliko žele povjerilac i dužnik mogu da zaključe novi ugovor o otpustu duga kojim prestaju i te obaveze dužnika. 7

IV PRENOV (NOVACIJA) n n n n Prenov ili novacija postoji u slučaju kada se povjerilac i dužnik saglase da postojeću obligaciju zamijene novom koja će u odnosu na prethodnu imati drugačiji predmet ili osnov. Novacija nastaje na osnovu ugovora povjerioca i dužnika kojim se gasi stara obligacija i ustanovljava nova koja se u odnosu na staru razlikuje u pogledu predmeta ili osnova. Novacija sa jedne strane dovodi do gašenja jedne obligacije, a sa druge strane dovodi do nastanka nove obligacije između istih lica, s tim da se nova obligacija od stare razlikuje ili u pogledu predmeta ili po osnovu. Za novaciju je potrebno da su ispunjena četiri uslova i to: 1) da postoji punovažna stara obligacija; 2) da nastaje punovažna nova obligacija; 3) da se stara i nova obligacija razlikuju; 4) da postoji namjera stranaka da izvrše novaciju. 8

IV PRENOV (NOVACIJA) n n Novacija sa promjenom predmeta postoji kada se povjerilac i dužnik sporazumiju da dužnik umjesto dugovane ispuni neku drugu činidbu ili predmet. Sporazum povjerioca i dužnika kojim se mijenja ili dodaje odredba o roku, načinu ili mjestu ispunjenja obaveze nije novacija sa promjenom predmeta. Naknadni sporazumi stranaka o kamati, ugovornoj kazni, o obezbjeđenju ispunjenja ili drugoj sporednoj odredbi, ne smatraju se novacijom. Izdavanje mjenice ili čeka zbog neke ranije obaveze ne smatra novacijom, osim ako je tako ugovoreno. Novacija sa promjenom osnova postoji u slučaju kada se povjerilac i dužnik sporazumiju da dužnik duguje isti predmet, ali po drugom pravnom osnovu u odnosu na raniji obligacioni odnos (npr. u slučaju kada dužnik duguje određenu sumu novca, ali ne kao u staroj obligaciji po osnovu ugovora o zajmu, već sada kao zakupac stana) 9

V SJEDINJENJE (KONFUZIJA) n n n Obaveza prestaje sjedinjenjem - kad jedno isto lice postane istovremeno i povjerilac i dužnik. Ukoliko se tražbina i dug steknu u jednom licu, odnosno, ukoliko jedno lice postane i dužnik i povjerilac istog potraživanja postoji sjedinjenje (konfuzija) uslijed čega se obligacioni odnos gasi. Obligacioni odnos se gasi u momentu nastupanja sjedinjenja uloge poverioca i uloge dužnika u ličnosti jednog istog lica. Konfuzija ima za posljedicu prestanak obligacionog odnosa, ali pod uslovom da postoji potpuna istovjetnost i subjekata, ali i tražbine i duga. Konfuzijom se stvara pravno neodrživa situacija u kojoj jedno lice samom sebi nešto duguje ili samo od sebe nešto potražuje. Kad jemac postane povjerilac, obaveza glavnog dužnika ne prestaje. Obaveza upisana u javnoj knjizi prestaje sjedinjenjem tek kad se izvrši upis brisanja. 10

VI n n n NEMOGUĆNOST ISPUNJENJA Obaveza prestaje kad njeno ispunjenje postane nemoguće usljed okolnosti zbog kojih dužnik ne odgovara. Dužnik treba da dokaže okolnosti koje isključuju njegovu odgovornost. Ako su predmet obaveze stvari određene po rodu, obaveza ne prestaje čak i kad sve što dužnik ima od takvih stvari propadne usljed okolnosti za koje on ne odgovara. Kad su predmet obaveza stvari određene po rodu koje se imaju uzeti iz određene mase tih stvari, obaveza prestaje kad propadne cijela ta masa. Dužnik određene stvari koji je oslobođen svoje obaveze usljed nemogućnosti ispunjenja dužan je da ustupi povjeriocu pravo koje bi imao prema trećem licu zbog nastale nemogućnosti. 11

VII n n n n PROTEK VREMENA I OTKAZ Trajni dugovinski odnos sa određenim rokom trajanja prestaje kad rok istekne, izuzev kad je ugovoreno ili zakonom određeno da se poslije isteka roka dugovinski odnos produžava za neodređeno vrijeme ako ne bude blagovremeno otkazan. Ako vrijeme trajanja dugovinskog odnosa nije određeno, svaka strana može ga prekinuti otkazom. Otkaz mora biti dostavljen drugoj strani. Otkaz se može dati u svako doba, samo ne u nevrijeme. Otkazni dugovinski odnos prestaje kada istekne otkazni rok određen ugovorom, a ako takav rok nije određen ugovorom, odnos prestaje po isteku roka određenog zakonom ili običajem, odnosno istekom primjerenog roka. Strane mogu ugovoriti da će njihov dugovinski odnos prestati samim dostavljanjem otkaza, ako za određeni slučaj zakonom nije drukčije određeno. Povjerilac ima pravo da zahtijeva od dužnika ono što je dospjelo prije nego što je obaveza prestala protekom roka ili otkazom. 12

VIII SMRT DUŽNIKA ILI POVJERIOCA n Po pravilu, smrću dužnika ili povjerioca prestaje obaveza samo ako je nastala s obzirom na lične osobine koje od ugovornih strana ili lične sposobnosti dužnika. 13