Prens Sabahattin Orkun ENSOY ELT1B HAYAT Trk sosyolog
Prens Sabahattin Orkun ŞENSOY ELT-1/B
HAYAT • Türk sosyolog, düşünür ve siyaset adamı (d. 13 Şubat 1877, İstanbul - ö. I 30 Haziran 1948, Neuchâtel Kantonu, İsviçre). Asıl adı Mehmet Sabahattin’dir. Osmanlı padişahlarından II. Abdülmecid’in üvey kız kardeşi Seniha Sultan ile Damat Mahmut Celaleddin Paşa’nın oğlu (padişah torunu); V. Murad, II. Abdülhamid, V. Mehmed ile VI. Mehmed’in yeğenidir. Baba tarafından Kaptan-ı Derya Gürcü Halil Rifat Paşa’nın torunudur. Hanedanla anne tarafından gelen bağından ötürü bir “sultanzâde” idi ancak “prens” unvanını kullanmıştır.
• Dönemin önde gelen entelektüellerinden evde özel eğitim gördü ve bir batılı gibi yetiştirildi. Sarayın damadı ve padişah II. Abdülhamid’in yakın arkadaşı olan babası, Adalet Bakanı olduğu sırada Çırağan Baskını'na adı karıştığı gerekçesiyle görevden alınınca yalısında gözaltında bulunduğu süre boyunca oğulları Sabahattin ve Lütfullah Efendilerin eğitimi ile ilgilenmişti. Sabahaddin Efendi, doğa bilimlerine büyük ilgi gösterdi ve Fransızcayı çok iyi düzeyde öğrendi.
• Sosyoloji alanında çalışma yapan ilk Türk aydınlarından birisidir. Adem-i Merkeziyetçilik adını verdiği siyasi düşünceyi savunan Prens Sabahattin, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra imparatorluğu yöneten İttihat ve Terakki’ye yönelen muhalefetin düşünsel önderidir. Görüşleri, günümüz Türkiye'sindeki merkez sağ partilerin temel ideolojisi kabul edilir. Türk siyasi tarihinin ilk muhalefet partisi olan Osmanlı Ahrar Fırkası'nın kurucusudur.
EĞİTİM SOSYOLOJİSİ’NE KATKILARI • Le Play’in sosyolojik düşüncelerini Türk toplumuna uyarlamıştır. Toplumu incelerken gözlem ve monografi yöntemine önem verir. Aynı zamanda Ecole des Roches adlı okulun kurucusu Edmond Demolins’in (1852 -1907) sosyolojik düşünceleri onun fikirlerinin temelini oluşturmuştur. Demolins’in “Anglo-Saksonların Üstünlüğünün Sebepleri Nelerdir? ” adlı kitabı onu etkilemiştir. Demolins, bu eserinde toplumları kamucu ve bireyci olarak ikiye ayırır. Prens Sabahattin, Osmanlı’nın geri kalma sebebinin kamucu toplum yapısı olduğunu, ilerleyebilmek için bireyci toplum yapısına geçmek gerektiğini savunur.
• Prens Sabahattin, Durkheim’cı toplum görüşünü benimseyen Ziya Gökalp’in merkeziyetçi fikirlerinin aksine “adem-i merkeziyetçi” bir anlayışla ferdin görüş ve davranışlarını kişisel özgürlüğü toplumsal çıkarın önünde tutmuş ve Türk sosyolojisinin iki ana geleneğinden birisinin öncüsü olmuştur. • Demolins’in görüşlerinden etkilenerek Osmanlı Devleti’nin de bir memur devleti olduğu düşüncesine varan Prens Sabahattin, Osmanlı’yı memur zulmünden kurtaracak, özel girişimciliğe yer verecek, bireysel yeteneklerin gelişmesini sağlayacak bir eğitim sisteminin gerçekleştirilmesini devletin kurtuluş yolu olarak sundu. İngiltere örneğinden yola çıkarak burjuva sınıfının önemini vurguladı ve Avrupa’daki gibi özel teşebbüsün desteklenmesi ile burjuva sınıfının geliştirilebileceğini öngördü.
• Saha çalışmaları yapılmasında kendisinden sonra gelen sosyologları etkilemesi ve onlara bilgi birikimi sağlamış olması açısından önem taşır.
BAŞLICA ESERLERİ: • • • Teşebbüsi Şahsi ve Tevsi-i Mezuniyet Hakkında Bir İzah (1908), Teşebbüsi Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Hakkında İkinci Bir İzah (1908), İttihad ve Terakki Cemiyetine Açık Mektuplar, Mesleğimiz Hakkında Üçüncü ve Son Bir İzah (1911), Türkiye Nasıl Kurtarılabilir? Meslek-i İçtimaî ve Programı (1965).
KAYNAKÇA • https: //tr. wikipedia. org/wiki/Prens_Sabahaddin • https: //www. nkfu. com/turk-sosyologlarin-sosyolojiye-katkilari/
- Slides: 9