Predmet Teorija knjievnosti Stilistika etvrto predavanje stil u

Predmet: Teorija književnosti Stilistika – četvrto predavanje

• stil u širem smislu – način pisanja/govorenja uslovljen izborom riječi i načinom na koji su one složene • stil (lat. stilus – štapić kojim se pisalo po voštanim tablicama): – način pisanja/način na koji se obavlja neka djelatnost – dobar način pisanja/govorenja, svojstven nekoj književnoj epohi, nekoj književnoj školi, piscu ili pojedinom djelu – stil na nivou individualnog izraza

• stilistika – nauka koja se bavi stilom – shvatanje stila kao izraza pojedinca ili kolektiva; zanimaju je sredstva i postupci kojima se postiže određen kvalitet izraza u književnosti; potiče od stare retorike i stare poetike • retorika – nastala u staroj Grčkoj – učenje o govorništvu i učenje o jeziku, o proznom izražavanju uopšte i o načelima kritičkog ocjenjivanja pojedinih knj. djela

• stilovi: – visoki stil – teme iz ratničkog života, junaci kao reprezentativni predstavnici naroda, osnovne misli – od opšteg značaja, etički ideali – srednji stil – srednji položaj – niski stil – obični ljudi, teme iz seoskog, pastirskog ili običnog građanskog života, ironična/satirična namjera

• Stilske (pjesničke) figure Stylistic devices (Figures of Speech) • učenje o ukrašenom govoru kao bitnoj osobini književnosti • izrazi koji odstupaju od uobičajenog načina izražavanja • sredstva koja se koriste u književnom izrazu

– figure dikcije (lat. dictio – govor, izraz, izgovor) – glasovne figure, zvučne figure – zasnivaju se na učinku određenih glasova/zvukova; • asonanca (lat. assonare – zvučati) – ponavljanje istih samoglasnika radi postizanja glasovnih efekata • aliteracija (lat. alliteratio – ponavljanje) – ponavljanje istih suglasnika ili glasovnih skupova • onomatopeja (grč. onoma – ime; poieo – činim, stvaram) – oponašanje zvukova iz prirode

• figure ponavljanja u stihovima (lirski paralelizmi): – anafora (grč. anaphora – ponavljanje) – ponavljanje riječi na početku stihova – epifora (grč. epiphora – dodatak) – ponavljanje riječi na kraju stihova – simploka (grč. symploke – sjedinjenje) – ujedinjenje anafore i epifore – ponavljanje i na početku i na kraju stihova – anadiploza (grč. anadiplosis – udvostručenje) – jedna ili više riječi s kraja stiha ponavlja se na početku idućeg stiha

– figure riječi ili tropi (grč. tropos – obrat, okret) – nastaju promjenom osnovnog značenja rijeci – prenesena značenja: – metafora (grč. metaphora – prenos) – figura u kojoj je jedna riječ zamjenjena drugom; skraćena poredba; načelo sličnosti – metonimija (grč. metonymia – zamjena imena) – upotreba riječi u prenesenom značenju, sažetiji oblik prenošenja – personifikacija (lat. persona – osoba; facere – raditi) – davanje ljudskih osobina stvarima, životinjama, biljkama, apstraktnim predmetima – sinegdoha (grč. syn – zajedno, ekdekhomai – uzimam) –dio se uzima za cjelinu, jednina umjesto množine, određen broj umjesto neodređene količine i slično

– eufemizam (grč. euphemismos – ublažavanje) – zamjenjivanje riječi (nepristojnih, opasnih) blažim izrazima – epitet (grč. epitheton – dodatak) – svaki atribut/dodatak imenici koji je bliže objašnjava, ističe neka izuzetna svojstva predmeta ili osoba » stalni epiteti – vjerna ljuba, crna zemlja •

• alegorija (grč. allos – drugi; agureou – govorim) – produžena metafora, upotreba riječi u prenesenom smislu u cjelosti pjesničke slike • simbol (grč. symbolon – znak) – zamjenjivanje neke riječi, životne pojave ili pojma njegovom alegorijskom oznakom – stalni simboli (emblemi) – krst, vaga – pjesnički simboli – značenje shvatljivo tek u djelu (simbolizam)