Prawo zachowania staoci stenia jonu wodorowego jest jednym

Prawo zachowania stałości stężenia jonu wodorowego jest jednym z najważniejszych praw dotyczących żywego organizmu. Od niego zależy prawidłowy przebieg większości procesów życiowych.

Równanie Hendersona-Hasselbacha p. H = 6, 11 + log Komponent oddechowy Komponent metaboliczny HCO 3 0, 03 x p. CO 2

Parametry pomiarowe p. H - ujemny logarytm ze stężenia jonów wodorowych p. CO 2 - ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla T CO 2 -całkowita zawartość dwutlenku węgla w osoczu. Jest to suma CO 2 powstającego z wodorowęglanów i CO 2 rozpuszczonego w osoczu p. O 2 - ciśnienie parcjalne tlenu Sa. O 2 - saturacja, czyli wysycenie hemoglobiny tlenem HCO 3 - - aktualne stężenie wodorowęglanów. Określa stężenie wodorowęglanów w osoczu krwi, wysyconej w temp. 37 o C mieszanką gazową o p. CO 2 =40 mm. Hg, wzbogaconą w tlen dla całkowitego wysycenia Hb BB - zasady buforowe, suma wszystkich anionów buforowych we krwi pełnej, utlenowanej NBB - normalne zasady buforowe, to prawidłowy poziom anionów wszystkich zasad bufor określanych przy p. H =7, 38 i p. CO 2=40 mm Hg. Zależą one od stężenia Hb: NBB=40, 8+(0, 36 x. Hb g/100 ml) BE - nadmiar lub deficyt zasad, przy czym dla deficytu jest wartością ujemną BE=BB-NBB SBE - standardowy nadmiar zasad, określony przy stężeniu Hb=6 g/100 ml

Parametr Krew Tętnicza p. H HCO 3 p. CO 2 T CO 2 BE p. O 2 Sa. O 2 7, 35 – 7, 45 22 - 26 35 – 45 23 – 27 -2, 5 - +2, 5 80 – 100 96 - 97 Krew Żylna 7, 32 – 7, 42 24 - 28 41 – 51 25 – 29 -2, 5 - +2, 5 25 – 40 40 - 70 Analizatory do gazometrii wykonują pomiary trzech parametrów (przy pomocy elektrod jonoselektywnych): p. H, p. CO 2 i p. O 2. Wszystkie pozostałe parametry występujące w wyniku gazometrii są wyliczone na podstawie 3 parametrów zmierzonych

Stałość p. H utrzymują: 1. Bufory krwi (wodorowęglanowy, hemoglobina, fosforanowe i białczanowe) 2. Bufory i przemiany wewnątrzkomórkowe (wytwarzanie i zużywanie jonów wodorowych) 3. Płuca (wydalanie CO 2) 4. Nerki (wydalanie H+ i wytwarzanie HCO 3 )

REGULACJA NERKOWA RÓWNOWAGI KWASOWO-ZASADOWEJ Światło Kanalika HCO 3 + H+ ATP aza H+ NHE 3 H 2 CO 3 AW H 2 O + CO 2 komórka Na H HCO 3 H 2 CO 3 AW CO 2+H 2 O krew K A N A L I K P R O K S Y M A L N Y

REGULACJA NERKOWA RÓWNOWAGI KWASOWO-ZASADOWEJ Światło Kanalika komórka HPO 4 - - H+ + HCO 3 H 2 PO 4 - H 2 CO 3 AW NH 3 NH 4 + H 2 O + CO 2 krew K A N A L I K D Y S T A L N Y

Zmiana p. H krwi może następować dwoma drogami: 1. Drogą nieoddechową a. Podaż nadmiernej ilości kwasu nielotnego (zarówno z komórek jak i z zewnątrz) b. Utrata prawidłowych występujących w płynie pozakomórkowym zasad (z kałem lub moczem) c. Podaż nadmiernej ilości zasad (z reguły z zewnątrz) przekraczające możliwości kompensacyjne organizmu d. Utrata przez organizm kwasów nielotnych (wymioty, przez nerki) e. W wyniku przemieszczenia elektrolitów między komórkami a płynem pozakomorkowym

2. Drogą oddechową a. spadek wentylacji pęcherzyków płucnych – CO 2 nie jest prawidłowo wydalany przez płuca b. hiperwentylacja pęcherzyków płucnych – spadek stężenia kwasu węglowego w osoczu

Postacie zaburzeń • Kwasica-stan charakteryzujący się zwiększeniem zawartości kwasów • Zasadowica-stan charakteryzujący się utratą kwasów lub • Kwasica metaboliczna - stan charakteryzujący się pierwotnym • Niewyrównana - p. H<7, 35, p. CO 2 nieobniżone • Wyrównana - p. CO 2 obniżone w takim stopniu, że p. H osiąga wartość prawidłową • Zasadowica metaboliczna-stan charakteryzujący się pierwotnym (niezależnym od oddychania) zwiększeniem zawartości wodorowęglanów we krwi • • Niewyrównana p. H >7, 45, p. CO 2 Niepodwyższone • Wyrównana p. CO 2 podwyższone w takim stopniu, że p. H osiąga lub utratą zasad zwiększeniem zawartości zasad (niezależnym od mechanizmu oddechowego) zmniejszeniem zawartości wodorowęglanów we krwi

Postacie zaburzeń • Kwasica oddechowa - stan charakteryzujący się pierwotnym (uwarunkowanym mechanizmem oddechowym) podwyższeniem p. CO 2 • Niewyrównana - p. H<7, 35, zawartość wodorowęglanów niezwiększona • Wyrównana-zawartość wodorowęglanów podwyższona w takim stopniu, że p. H osiąga wartość prawidłową • Alkaloza oddechowa - stan charakteryzujący się pierwotnym (zależnym od mechanizmu oddechowego) obniżeniem p. CO 2 • Niewyrównana p. H>7, 45, zawartość wodorowęglanów we krwi niezmniejszona • • Wyrównana zawartość wodorowęglanów obniżona w takim stopniu, że p. H ulega normalizacji

KWASICA ODDECHOWA • Główne przyczyny: • ze strony OUN - choroby ośrodka oddechowego, hamowanie ośrodka oddechowego przez guzy, zapalenia mózgu, urazy czaszki, znieczulenie ogólne stosowane w chirurgii, • ze strony nerwów obwodowych - porażenie nerwów mięsni oddechowych i przepony, • ze strony mięśni - osłabienie lub porażenie mięśni oddechowych, • ze strony dróg oddechowych - niedrożność spowodowana przez ciało obce lub wydzielinę, • ze strony płuc - napad dychawicy oskrzelowej, rozedma płuc, zapalenie lub obrzęk płuc, mukowiscydoza.

ZASADOWICA ODDECHOWA • Główne przyczyny: • bezpośrednie - zespół hyperwentylacyjny, np. w nerwicy, niewydolności wątroby lub śpiączce wątrobowej, • odruchowe - pobudzenie ośrodka oddechowego wskutek zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zatrucia lekami (chinina, fenol, salicylany), niedotlenienie oraz stany zapalne i gorączkowe, • mechaniczne - nieprawidłowe stosowanie respiratorów.

KWASICA METABOLICZNA • Najczęstsze przyczyny: • typ addycyjny - cukrzyca, głodzenie, stany gorączkowe, zatrucie salicylanami, zatrucie alkoholem -gromadzenie kwasów, • typ subtrakcyjny - utrata zasad - głównie w biegunkach i niedrożności jelit, • typ subdystrybucyjny - nierównomierne rozmieszczenie jonów wodorowych pomiędzy komórką a płynem pozakomórkowym, występuje po dożylnym podaniu dużych objętości np. izotonicznego roztworu Na. Cl (tzw. kwasica z rozcieńczenia).

ZASADOWICA METABOLICZNA • Główne przyczyny: • typ addycyjny - spowodowany nadmiernym gromadzeniem się zasad - zwykle pochodzenia jatrogennego - podawanie soli zasadowych, leków moczopędnych, środków przeczyszczających, nadmierne podawanie Na. Cl i glukozy bez potasu • typ subtrakcyjny - spowodowany utratą jonu H+ - występuje przy wymiotach, odsysaniu tresci żołądkowej lub płukaniu żołądka • typ dystrybucyjny - spowodowany przemieszczeniem jonów wodorowych - występuje w hypokaliemii wywołanej niedostatecznym dowozem potasu podczas biegunki lub obfitej diurezy

Zaburzenie Kwasica metaboliczna Kwasica Oddechowa Zasadowica metaboliczna Zasadowica oddechowa P – zaburzenie pierwotne p. H HCO 3 P p. CO 2 W W P P W W P W – zaburzenie wtórne (wyrównawcze)

POBIERANIE MATERIAŁU • Podstawą laboratoryjnej oceny równowagi kwasowo-zasadowej jest prawidłowo wykonane oznaczenie gazometryczne, uzupełnione oznaczeniem elektrolitów. • Krew do badania gazometrycznego - krew tętnicza lub arterializowana krew włośniczkowa - musi być pobrana na antykoagulant, bez dostępu powietrza. Oznaczenie musi być wykonane najpóźniej w ciągu godziny od pobrania (przy przechowywaniu próbki w temp. 4 -8 o. C, po ciemku).

ŻYŁA p. H TĘTNICA 7, 055 7, 208 p. CO 2 55, 4 49, 4 p. O 2 32, 1 51, 7 HCO 3 14, 8 18, 9 BE -13, 8 -7, 6 s. O 2 40, 5 76, 2

I POBRANIE p. H II POBRANIE 7, 055 7, 318 144 54, 9 p. O 2 ---------- SBE -13 5, 5 p. CO 2 KREW PRZETRZYMANA NA ODDZIALE 2 GODZ.

ZABURZENIA METABOLICZNE ZASADOWICA KWASICA • ZASAD BUFOROWYCH • NIEDOBÓR CHLORKÓW • HIPERCHLOREMIA • HIPOKALEMIA • HIPERKALEMIA • HIPOALBUMINEMIA • HIPERALBUMINEMIA • ZAGĘSZCZENIE • ROZCIEŃCZENIE

w kwasicy w zasadowicy K Zmiana p. H o 0, 1 to zmiana kaliemii o około 0, 6 mmol/l głównie w zaburzeniach metabolicznych

Cl zasadowica metaboliczna kwasica metaboliczna

LUKA ANIONOWA (ANION GAP) c Na+ - (c Cl- + c. HCO 3 -) = NA - NK 12 4 mmol/l

KWASICE METABOLICZNE prawidłowa LA zwiększona LA z hiperchloremią • ketonowa • biegunki • nerkowe kanalikowe • z rozcieńczenia 0, 9 Na. Cl cukrzycowa, głodowa • mleczanowa • glikol etylenowy • metanol • salicylany

KWASICA CUKRZYCOWA WYNIK BEZWZGLĘDNEGO NIEDOBORU INSULINY WZMOŻONA LIPOLIZA Ilość powstającego acetylo-Co. A przekracza możliwość tkanek do spalania go w cyklu kwasów trójkarboksylowych ulega on kondensacji do acetoacetylo. Co. A stając się źródłem kwasu acetooctowego i -hydroksymasłowego

KWASICA MLECZANOWA Względny lub bezwzględny głód tlenowy tkanek uwarunkowany: • niedostateczną wymianą tlenową w płucach • uszkodzeniem pracy serca (niedostateczny transport krwi utlenowanej do tkanek, hipoperfuzja tkanek) • defekt transportu tlenu przez krwinki czerwone • (np. CO-Hb. Met-Hb)

KWASICE NERKOWE SĄ UWARUNKOWANE NIEDOSTATECZNYM WYDALANIEM JONÓW H+ PRZEZ NERKI KWASICE MOCZNICOWE Uwarunkowane zmniejszeniem ilości czynnego miąższu nerkowego KWASICE KANALIKOWE Zmniejszona zdolność zakwaszania moczu mimo prawidłowej liczby czynnych nefronów

KWASICA MOCZNICOWA PRZEWLEKŁA • niskie p. H, p. CO 2 HCO 3 • wzrost luki anionowej • wzrost Pi • spadek Cl • spadek Ca • wzrost mocznika i kreatyniny • stężenie K podwyższone W SNN OSTRA • kwasica metaboliczna • hiperkalemia i wzrost kreatyniny i mocznika • wzrost Pi • spadek Cl • spadek Ca