PRAWO CZEKOWE dr Marek Leniak Zakad Prawa Gospodarczego

PRAWO CZEKOWE dr Marek Leśniak Zakład Prawa Gospodarczego i Handlowego Prezentacja przeznaczona wyłącznie dla studentów SSA II i SNA II w zakresie realizacji przedmiotu Prawo Papierów Wartościowych 2015/2016. Jakiekolwiek wykorzystanie bez zgody autora zabronione ©

PRAWO CZEKOWE - ŹRÓDŁA PRAWA Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo czekowe (Dz. U. nr 37, poz. 283 z późn. zm. ). Tekst ustawy uwzględnia postanowienia trzech konwencji podpisanych w Genewie 19 marca 1931 r. Konwencja w sprawie jednolitej ustawy o czekach. (Dz. U. nr 26, poz. 181 z 1937 r. ) Konwencja o uregulowaniu pewnych kolizji ustaw w przedmiocie czeków. (Dz. U. nr 26, poz. 183 z 1937 r. ) Konwencja dotycząca opłaty stemplowej w przedmiocie czeków. (Dz. U. nr 26, poz. 185 z 1937 r. )

PRAWO CZEKOWE - ŹRÓDŁA PRAWA Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. nr 72, poz. 665 z 2002 r. z późn. zm. ). Rozdział 3. Rachunki bankowe art. 49 - 62 Rozdział 4. Rozliczenia pieniężne przeprowadzane za pośrednictwem banków

PRAWO CZEKOWE - ŹRÓDŁA PRAWA Art. 63. 1. Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia (dłużnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy. Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo za pomocą papierowych lub informatycznych nośników danych. 2. Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się czekiem gotówkowym lub przez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela. 3. Rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się w szczególności: 1) poleceniem przelewu; 2) poleceniem zapłaty; 3) czekiem rozrachunkowym; 4) kartą płatniczą.

PRAWO CZEKOWE - ŹRÓDŁA PRAWA Art. 63 b. 1. pr. bank. Czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku lub osobie wskazanej na czeku. 2. Czek gotówkowy może być przedstawiony do zapłaty bezpośrednio u trasata albo w innym banku. Zapłata czeku gotówkowego przedstawionego do zapłaty w innym banku następuje, z zastrzeżeniem ust. 3, po uzyskaniu przez ten bank od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku. Szczegółowe warunki przedstawienia czeku gotówkowego do zapłaty w innym banku określa umowa między tym bankiem i posiadaczem czeku. 3. Banki mogą zawierać porozumienia, w których - na zasadach wzajemności - określą inny niż w ust. 2 tryb przedstawienia czeków gotówkowych do zapłaty z rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

PRAWO CZEKOWE - ŹRÓDŁA PRAWA Art. 63 e. 1. pr. bank. Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. 2. Na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku. Bank może potwierdzić również czek niezupełny. 3. Czek rozrachunkowy może być przedstawiony do rozrachunku ze skutkami zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku ma rachunek. Uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową, z zastrzeżeniem ust. 4, następuje po uzyskaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku. Szczegółowe warunki przedstawienia czeku do rozrachunku ze skutkami zapłaty w banku innym niż trasata określa umowa między tym bankiem i posiadaczem czeku. 4. Banki mogą zawierać porozumienia, w których - na zasadach wzajemności - określą inny niż w ust. 3 tryb przedstawienia czeków rozrachunkowych do zapłaty z rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

ISTOTA CZEKU Czek jest „papierem wartościowym, o cechach ściśle przez prawo czekowe określonych, w którym inkorporowane jest abstrakcyjne zobowiązanie wystawcy, indosantów i poręczycieli do zapłacenia sumy pieniężnej, jeżeli nie zapłaci jej za okazaniem trasat, któremu wystawca poleca zapłatę sumy pieniężnej” (tak I. Rosenblüth). Czek jest „pisemnym poleceniem zapłaty, skierowanym do trasata i wystawionym w formie ściśle przez prawo określonej” (tak A. Szpunar). Autor ten był zdania, że zobowiązanie czekowe wynika z umowy, a nie z jednostronnej czynności prawnej. Uzupełniał tę teorią pozoru prawnego.

ISTOTA CZEKU Z kolei W. Pyzioł jest zdania, że „źródłem zobowiązania czekowego jest samo zaistnienie stanu faktycznego polegające na objęciu władztwa nad czekiem (jako dokumentem) przez osobę inną niż wystawca czeku (zgodnie z tzw. teorią emisyjną)”. Autor ten przyznaje, że czek nie funkcjonuje w obrocie w oderwaniu od umów. Sporządzenie, podpisanie oraz wydanie czeku remitentowi następuje z reguły w wykonaniu tzw. umowy podstawowej (np. sprzedaży), z której wynika dług pieniężny jednej osoby (wystawcy) wobec drugiej (remitenta), jeśli zawiera ona klauzulę przewidującą, iż zapłata tego długu nastąpi przy użyciu czeku. Umowa ta nie rodzi – jako taka – zobowiązania czekowego. Strony muszą zawrzeć jakąś dodatkową umowę, na podstawie której wystawca wręczy (wyda) czek remitentowi. Chodzi tu o umowę o przeniesienie własności czeku jako dokumentu będącego rzeczą.

ISTOTA CZEKU Czek jest: - pisemnym poleceniem („zleceniem”) przeprowadzenia rozliczenia pieniężnego w rozumieniu art. 725 k. c. , - sformalizowanym, pochodzącym od wystawcy, upoważnieniem (1) dla banku do zapłaty sumy czekowej oraz upoważnieniem (2) dla posiadacza czeku do odbioru tej sumy (nie dotyczy to czeku wystawionego na własne zlecenie wystawcy oraz czeku na okaziciela, o ile nie nastąpiło jego przeniesienie na inną osobę), - papierem wartościowym ucieleśniającym wierzytelność pieniężną.

CECHY ZOBOWIĄZANIA CZEKOWEGO 1) skrypturalność (pisemność), 2) formalizm, 3) abstrakcyjność, 4) samodzielność, 5) rygor czekowy, 6) bezwarunkowość, 7) solidarność, 8) charakter pieniężny.

FUNKCJE CZEKU 1) płatniczo – rozliczeniowa - polega na tym, że czek wręczany jest zamiast zapłaty i służy do rozliczenia (umarzania) zobowiązań, 2) gwarancyjna - zobowiązanie czekowe może stanowić zabezpieczenie innych zobowiązań, 3) kredytowa – pojawia się w czeku, który jest postdatowany tzn. ma datę wystawienia, która jest datą późniejszą niż data rzeczywistego wystawienia czeku, wówczas termin przedstawienia czeku do zapłaty podlega odpowiedniemu przedłużeniu. Podobna sytuacja pojawia się w przypadku czeku niezupełnego. W obu przypadkach funkcja kredytowa może być realizowana tylko o tyle, o ile między wystawcą i posiadaczem czeku istnieje faktyczny stosunek zaufania. Zgodnie bowiem z art. 28 p. czek jest zawsze płatny za okazaniem, 4) obiegowa - związana jest z możliwością nieograniczonego przenoszenia praw z czeku w drodze indosu. Czek przechodząc z rąk do rąk jest w stanie umarzać wiele zobowiązań.

ELEMENTY CZEKU Czek zawiera: 1) nazwę "czek" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono; 2) polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej; 3) nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata); 4) oznaczenie miejsca płatności; 5) oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku; 6) podpis wystawcy czeku.

ELEMENTY CZEKU W porównaniu z wekslem trasowanym brak jest w czeku: 1) oznaczenia terminu płatności; 2) oznaczenia osoby na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana (remitenta). Cecha ta wiąże się ze sprawą występowania różnych rodzajów czeków w zależności od tego jak oznaczono remitenta (art. 5 p. cz. ) i istnienia czeków na okaziciela. W prawie polskim wydanie czeku nie oznacza przelewu wierzytelności przysługującej wystawcy względem banku na remitenta (tak jest we Francji).

ELEMENTY CZEKU Data wystawienia czeku jest koniecznym składnikiem treści czeku wobec treści art. 29 ust. 4 pr. cz. W szczególności należy podkreślić, że miesiąc wystawienia może być podany także cyframi. Nieprawdziwość daty nie wpływa zasadniczo na ważność czeku. Sprawa ma doniosłe znaczenie przy czekach postdatowanych (art. 28 ust. 2). Niezbędny w czeku jest własnoręczny podpis wystawcy. Praktyka bankowa jest pod tym względem bardzo rygorystyczna. Bank dysponuje najczęściej wzorem podpisu skreślonego przez wystawcę, umożliwia to porównanie podpisu złożonego na czeku ze wzorem podpisu posiadanym przez bank. Podanie np. numeru konta wystawcy nie zastępuje jego podpisu. Prawo czekowe, (inaczej niż prawo wekslowe w art. 75) nie zawiera przepisu regulującego kwestię podpisywania czeków przez osoby niepiśmienne lub nie mogące pisać.

ELEMENTY CZEKU Art. 75 p. w. Za niepiśmiennych lub niemogących pisać może podpisać się na wekslu inna osoba, której podpis winien być uwierzytelniony przez notarjusza lub władzę gminną z zaznaczeniem, że osoba ta podpisała się na życzenie niepiśmiennego lub niemogącego pisać. Uwierzytelnienie winno być umieszczone na wekslu lub na przedłużku. Wobec tego należy uznać, że do podpisywania czeków przez ww. osoby stosuje się przepisy art. 79 i 80 k. c. Art. 79 k. c. Osoba nie mogąca pisać, lecz mogąca czytać może złożyć oświadczenie woli w formie pisemnej bądź w ten sposób, że uczyni na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku inna osoba wypisze jej imię i nazwisko umieszczając swój podpis, bądź też w ten sposób, że zamiast składającego oświadczenie podpisze się inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie mogącego pisać, lecz mogącego czytać. Art. 80 k. c. Jeżeli osoba nie mogąca czytać ma złożyć oświadczenie woli na piśmie, oświadczenie powinno być złożone w formie aktu notarialnego.

ELEMENTY CZEKU Pojawia się pytanie jak oceniać dokument, któremu brak cech opisanych w art. 1 p. cz. , który to nie może zostać „uzupełniony” w oparciu o art. 2 p. cz. Wówczas przynajmniej przez analogię można będzie zastosować art. 13 p. cz. Art. 13. Jeżeli czek, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył czek w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Można bronić poglądu, według którego należy wówczas zastosować art. 51 p. cz. Art. 51. W razie zmiany tekstu czeku osoby, które czek podpisały po dokonaniu zmiany, odpowiadają według brzmienia tekstu zmienionego; osoby, które czek poprzednio podpisały, odpowiadają według brzmienia tekstu pierwotnego. W praktyce wystawca posługuje się niemal zawsze blankietami czekowymi. Klient banku otrzymuje książeczkę czekową zawierającą ponumerowane blankiety i podane nazwisko wystawcy. Użycie blankietu nie jest warunkiem ważności czeku.

ELEMENTY CZEKU Klauzule czekowe 1) klauzule czekowo skuteczne (art. 5, 6, 8, 14, 43 p. cz. ) 2) klauzule czekowo obojętne (art. 4 (przyjęcie), art. 7 (oprocentowanie), art. 12 (zwolnienie wystawcy od odpowiedzialności za zapłatę czeku) p. cz. ) 3) klauzule, które nie wywołują skutków czekowych, ale mają znaczenie z punktu widzenia prawa cywilnego lub procesowego (klauzula pokrycia, klauzula waluty) 4) klauzule zakazane Czy dokument nieważny jako czek może być utrzymany w mocy jako przekaz? Jeżeli dokument został wystawiony na oznaczoną osobę lub na zlecenie, nieważny czek może być utrzymany w mocy jako przekaz.

POKRYCIE CZEKU Wystawca powinien posiadać pokrycie czeku w banku. Dokument wystawiony bez pokrycia będzie - mimo to - ważnym czekiem. Naturalnie trasat nie jest wówczas zobowiązany wobec wystawcy do honorowania czeku. Art. 3 p. cz. - czek wystawia się na bankiera, który ma „do rozporządzenia fundusze” wystawcy, zgodnie z wyraźną lub dorozumianą umową, uprawniającą wystawcę do rozporządzania tymi funduszami za pomocą czeku. Zatem rozliczenia przy użyciu czeków są przeprowadzane w wykonaniu porozumienia zawieranego między wystawcą czeku a bankiem, które uprawnia wystawce do rozporządzenia tymi funduszami. To porozumienie zwane często „umową czekową” stanowi jeden z elementów łączącej strony umowy rachunku bankowego (art. 725 k. c. ). Porozumienie o którym mowa zobowiązuje bank w stosunku do wystawcy do realizowania wystawionych przez niego czeków. Natomiast czek nie ulega przyjęciu, co oznacza, że bank nie jest zobowiązany a jedynie uprawniony do wypłaty sumy czekowej osobie, która przedstawia czek do zapłaty (chyba, że osobą tą jest sam wystawca).

POKRYCIE CZEKU Co to są „fundusze do rozporządzenia”? Może to być np. istnienie u trasata wierzytelności wobec wystawcy, która jest płatna i której wysokość nie jest kwestionowana. Dokument, wystawiony bez istnienia umowy (lub niezgodnie z umową) co do funduszy do rozporządzenia, pozostaje mimo to ważny jako czek. Czek taki rodzi zobowiązanie wystawcy, co do osoby legitymowanej z czeku. W czekach, wystawionych i płatnych w Polsce, można jako trasata wskazać jedynie bankiera. Polecenie zapłaty, które nie odpowiada temu przepisowi, jest jako czek nieważne. Definicje „bankiera” podaje art. 54 p. cz.

POKRYCIE CZEKU Wyraz "bankier" w rozumieniu prawa czekowego oznacza: a) państwowe i samorządowe zakłady kredytowe i kasy oszczędności; b) przedsiębiorstwa bankowe z wyjątkiem kantorów wymiany i zakładów zastawniczych. Zobacz też art. 63 p. cz. „Prawo kraju miejsca płatności czeku rozstrzyga o tym, na kogo można czek wystawić”. Jeżeli według tego prawa dokument ze względu na osobę, na którą został wystawiony, jest nieważny jako czek, zobowiązania, wynikające z podpisów, umieszczonych na tym dokumencie w innych krajach, których ustawy nie zawierają takiego przepisu, są mimo to ważne. Rozwiązanie prawa polskiego jest w pełni uzasadnione. Aby przyzwyczaić społeczeństwo do używania czeków muszą istnieć odpowiednie gwarancje uzyskania zapłaty czeku od trasata czyli banku. Wśród nich jedną z najważniejszych, jest ograniczenie kręgu osób, które mogą być trasatami. Według A. Szpunara o posiadaniu statusu bankiera nie decyduje oznaczenie zawarte w czeku, ale okoliczność czy trasat w rzeczywistości miał wymagane kwalifikacje. Jeżeli czek jest wystawiony i płatny za granicą, prawo miejsca płatności może zezwalać na wskazanie jako trasata innego podmiotu niż bank (art. 63 p. cz. ). Wydaje się, że podobnie należy ocenić czeki wystawione w Polsce, ale płatne za granicą.

POKRYCIE CZEKU Bierną zdolność czekową ma tylko bank występujący w charakterze trasata. Od zdolności do wystawienia czeku należy odróżnić zdolność do rozporządzania wkładem na rachunku bankowym. Zobacz art. 21 k. c. który opisuje zdolność do rozporządzania wkładem na rachunku bankowym Art. 21 k. c. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi. Natomiast wystawienie czeku wymaga zawsze zgody przedstawiciela ustawowego (zdolność do wystawienia czeku).

ZAKAZ PRZEDSTAWIANIA CZEKU DO PRZYJĘCIA Celem art. 4 p. cz. jest zapobieżenie temu, aby czek nie stał się środkiem kredytu albo nie spełniał funkcji zbliżonej do pieniądza. Przepis art. 4 p. cz. nie wyłącza poświadczenia trasata, że czek jest dobry (tzw. wiza lub certyfikat). Udzielenie pozytywnej odpowiedzi przez bank na pytanie remitenta w sprawie honorowania czeku nie uzasadnia odpowiedzialności banku. Karta czekowa. Potwierdzone czeki rozrachunkowe. Gwarantowane czeki rozrachunkowe.

RODZAJE CZEKÓW I. Podział ze względu na formę zapłaty: 1) czeki gotówkowe (kasowe), 2) czeki bezgotówkowe (rozliczeniowe, rozrachunkowe) – art. 39 p. cz. zawierają polecenie „przelać na rachunek”. Ad 1) Czek na którym, brak jest klauzuli określającej formę zapłaty jest czekiem gotówkowym. W przypadku takiego czeku bank jest uprawniony do wypłacenia sumy czekowej remitentowi w gotówce. Na życzenie remitenta bank może zrealizować czek gotówkowy w formie bezgotówkowej, poprzez uznanie sumą na jaką czek opiewa rachunku bankowego tej osoby (remitenta) albo innej osoby przez nią wskazanej. Ad 2) Zgodnie z art. 39 p. cz. wystawca lub posiadacz czeku mogą zabronić zapłaty czeku w gotówce poprzez zamieszczenie w poprzek na przedniej stronie czeku zastrzeżenia „przelać na rachunek” lub innego równoważnego np. „do rozrachunku”.

RODZAJE CZEKÓW Czek rozrachunkowy może być przez bank zrealizowany tylko w drodze „rozrachunku księgowego”, który zgodnie z art. 39 p. cz. może polegać na: 1) uznaniu rachunku osoby przedstawiającej czek, 2) „rozliczeniu” czyli na przelaniu sumy czekowej na rachunek bankowy innej osoby, 3) potrąceniu wzajemnych wierzytelności trasata oraz osoby przedstawiającej czek do zapłaty.

RODZAJE CZEKÓW Czeki rozrachunkowe mogą być: 1) gwarantowane – zawierają one gwarancję zapłaty czeku przez bank. Podstawą takiej gwarancji są właściwe przepisy ustawy Prawo bankowe (art. 80 i 81). 2) potwierdzone – zawierają one potwierdzenie trasata, wystawione na wniosek wystawcy, że dany czek ma pokrycie. Jednocześnie z potwierdzeniem trasat rezerwuje na koncie wystawcy odpowiednia kwotę na pokrycie czeku. 3) niepotwierdzone.

RODZAJE CZEKÓW Art. 80. Banki mogą na zlecenie udzielać i potwierdzać gwarancje bankowe, poręczenia, a także otwierać i potwierdzać akredytywy. Art. 81. 1. Gwarancją bankową jest jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji - bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku. 2. Udzielenie i potwierdzenie gwarancji bankowej następuje na piśmie pod rygorem nieważności. W przypadku udzielenia gwarancji posiadacz czeku ma roszczenie w stosunku do banku o zapłatę sumy czekowej. Nie jest to jednak roszczenie wynikające z czeku a z odrębnego stosunku prawnego (stosunku gwarancji bankowej). Najbardziej rozpowszechnionym przykładem czeków gwarantowanych są euroczeki (eurocheques).

RODZAJE CZEKÓW II. Podział czeków ze względu na oznaczenie miejsca płatności (art. 8 p. cz. ): 1) miejscowe, 2) zamiejscowe. Kwalifikacja czeku jako miejscowego lub zamiejscowego nie powinna być mylona z umiejscowieniem czeku. Stosowane w praktyce umiejscowienie czeku polega na uzupełnieniu nazwy banku – trasata dodatkiem, określającym nazwę jego oddziału (np. PKO BP S. A. II Oddział we Wrocławiu). Tego rodzaju dodatek nie ma żadnego znaczenia z punktu widzenia prawa czekowego (trasatem czeku jest bowiem bank PKO BP S. A. , a nie oddział banku). Klauzula taka może mieć znaczenie z punktu widzenia umowy czekowej np. co do obowiązku realizacji czeku w określonym oddziale, czy też z umowy może wynikać, że inne oddziały banku nie są zobowiązane do „honorowania” czeku wystawionego na sumę przekraczającą określoną kwotę.

RODZAJE CZEKÓW III. Podział czeków ze względu na sposób oznaczenia remitenta: 1) czeki imienne, 2) czeki na zlecenie, 3) czeki na okaziciela.

RODZAJE CZEKÓW IV. „Inne” rodzaje czeków: 1) czeki in blanco 2) czeki zakreślone 3) czeki komisowe – to czek wystawiony na rachunek osoby trzeciej (art. 6 p. cz. ). 4) euroczeki (eurocheques) 5) czeki podróżnicze (Travellers Cheque) – w odróżnieniu od czeków w rozumieniu prawa czekowego, czeki podróżnicze nie zawierają w swej treści bezwarunkowego polecenia zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, lecz przyrzeczenie wystawcy zwrotu sumy wypłaconej posiadaczowi czeku podróżniczego temu podmiotowi, który wypłaty dokonał z zachowaniem warunków określonych w treści czeku. Jest to odmiana akredytywy pieniężnej (art. 86 pr. bank. ).

RODZAJE CZEKÓW Art. 38 – 39 p. cz. - czek zakreślony to czek, na którego przedniej stronie umieszczono dwie linie równoległe; zwyczajowo biegną one na ukos od dołu lewej strony czeku do góry strony prawej. Jeżeli między liniami nie zamieszczono żadnej wzmianki albo zamieszczono jedynie wyraz „bankier” (lub inny równoznaczny np. „bank”), to wówczas mamy do czynienia z tzw. zakreśleniem ogólnym. Natomiast z tzw. zakreśleniem szczególnym mamy do czynienia wtedy, gdy między liniami napisano nazwę banku (art. 37 p. cz. ). Zakreślenia może dokonać wystawca czeku jak i każdy z jego posiadaczy. Zakreślenie ogólne może być zmienione na szczególne, ale nie na odwrót.

RODZAJE CZEKÓW Czek zakreślony może być zarówno czekiem gotówkowym, jak i bezgotówkowym. W razie przedstawienia do zapłaty czeku z zakreśleniem ogólnym bank może wypłacić sumę czekową osobie przedstawiającej tylko wtedy, gdy jest ona jego stałym klientem lub innym bankiem. Czek z zakreśleniem szczególnym może być zapłacony tylko „do rąk oznaczonego bankiera”, a jeśli jest nim sam trasat – tylko do rąk stałego klienta banku, któremu czek został przedstawiony do zapłaty. W doktrynie przyjmuje się, że stałym klientem w rozumieniu art. 38 p. cz. jest osoba, którą łączy z bankiem ‑ trasatem umowa rachunku bankowego.

ODWOŁANIE CZEKU Art. 32 p. cz. Odwołanie czeku może mieć skutek tylko po upływie terminu do przedstawienia. Odwołanie czeku, płatnego w Polsce, może mieć skutek także, jeżeli czek, wystawiony na nazwisko lub na zlecenie i przesłany przez wystawcę bezpośrednio trasatowi odwołano, zanim trasat wykonał otrzymane polecenie. Jeżeli odwołanie nastąpiło, trasat może zapłacić również po upływie terminu do przedstawienia. Czek jest szczególną odmianą przekazu. Jak pamiętamy zgodnie z art. 9213 k. c. przekazujący może przekaz odwołać, dopóki przekazany nie przyjął przekazu, albo nie spełnił świadczenia. Cel przepisu art. 32 p. cz. jest inny. Chodzi tu o umocnienie pozycji prawnej remitenta, poza tym art. 32 p. cz. ma spełniać cele wychowawcze. Zasadniczo czek jest nieodwołalny remitent może liczyć na uzyskanie zapłaty od trasata. Zakładamy, że u trasata znajduje się odpowiednie pokrycie (art. 61 p. cz. ).

ODWOŁANIE CZEKU Odwołanie jest bezskuteczne przed upływem terminu do przedstawienia. Odwołanie wiąże więc banku, chociaż otrzymał je przed terminem zapłaty. Bank jest zatem nadal upoważniony do spełnienia świadczenia na rachunek wystawcy. Jeżeli bank nie zastosuje się do bezskutecznego odwołania, nie ponosi z tego tytułu odpowiedzialności wobec wystawcy. Odwołanie czeku jest skuteczne w dwóch przypadkach: 1) po upływie terminu przedstawienia do zapłaty, 2) odwołanie czeku płatnego w Polsce, będzie skuteczne, jeżeli czek wystawiony na nazwisko lub na zlecenie i przesłany przez wystawcę bezpośrednio trasatowi został odwołany, zanim trasat wykonał polecenie. W praktyce to rzadki przypadek.

ODWOŁANIE CZEKU Odwołanie jest jednostronnym oświadczeniem woli wystawcy, skierowanym do trasata. Jego treścią jest zakaz wypłaty czeku. Wystawca może używać różnych słów, aby wyrazić wolę odwołania. Kiedy odwołanie jest skuteczne? Art. 61 k. c. W jakiej formie może nastąpić odwołanie? Dowolnej. Czy można dokonać odwołania przed wystawieniem czeku? Czy odwołanie może być zamieszczone w samej treści czeku? Nie. Przedwczesne dokonanie odwołania czeku staje się skuteczne z chwilą upływu terminu do przedstawienia.

ODWOŁANIE CZEKU Czy dopuszczalne jest istnienia w umowie czekowej zastrzeżenia mocą którego wystawca zostaje upoważniony do odwołania czeku także przed upływem terminu do przedstawienia? Nieważne odwołanie czeku a wystawienie czeku bez pokrycia. Wystawca, który odwołał czek wbrew przepisowi art. 32 ust. 1 p. cz. nie ponosi odpowiedzialności z art. 60 i 61 p. cz. , gdy trasat miał wprawdzie pokrycie, ale zastosował się do nieważnego odwołania i odmówił zapłaty. Orzeczenie SN z 15. 11. 1933 (OSP 1934, poz. 223), stanowi, że wystawca rozmyślnie lub przez niedbalstwo odwołujący czek odpowiada tylko według prawa cywilnego za szkodę.

SKUTKI BRAKU POKRYCIA Art. 60 p. cz. Jeżeli zapłata czeku nie nastąpiła z powodu, że wystawca, wystawiając czek, nie miał u trasata potrzebnego funduszu do rozporządzenia, lub z powodu, że po wystawieniu czeku rozporządził pokryciem, wystawca odpowiada wobec posiadacza za wszelką szkodę, co najmniej zaś powinien mu zapłacić odsetki w wysokości sześć od sta od sumy niepokrytej. Roszczenia powyższe ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia, w którym trasat odmówił zapłaty. Art. 61. p. cz. Kto wystawia czek, nie mając u trasata potrzebnego funduszu do rozporządzenia, lub po wystawieniu czeku rozporządza pokryciem, jeżeli skutkiem tego zapłata czeku nie nastąpiła, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

SKUTKI BRAKU POKRYCIA Prawo czekowe opiera się na założeniu, że wystawca ma u trasata pokrycie, którym rozporządza przez wystawienie czeku. Odbiorca przyjmuje czek tak jak gotówkę. Jest przekonany, że na podstawie czeku natychmiast uzyska zapłatę (gotówkową lub bezgotówkową). Czek bez pokrycia jest ważny, natomiast nie spełnia podstawowej funkcji jako środka zapłaty. Hipoteza art. 60 p. cz. obejmuje dwie sytuacje, w których zapłata czeku nie nastąpiła. Jaka chwila decyduje o tym, że czek został wystawiony bez pokrycia? Decyduje chwila puszczenia czeku w obieg przez wystawcę. Co gdy czek skradziono? Nie ma odpowiedzialności z art. 60 p. cz. Do powstania odpowiedzialności z art. 60 p. cz. oprócz przesłanki wydania czeku musi nastąpić przedstawienie czeku do zapłaty. Nie ma odpowiedzialności z art. 60 p. cz. , gdy minął termin przedstawienia czeku do zapłaty.

WTÓROPISY Art. 49 p. cz. Z wyjątkiem czeków na okaziciela każdy czek, wystawiony w jednym, a płatny w drugim kraju lub w części zamorskiej tego samego kraju i odwrotnie, albo też wystawiony i płatny w tej samej części zamorskiej lub w różnych częściach zamorskich tego samego kraju, może być wystawiony w kilku jednobrzmiących egzemplarzach. Jeżeli czek wystawia się w kilku egzemplarzach, powinny one być ponumerowane w samym tekście dokumentu, w przeciwnym razie każdy egzemplarz uważa się za czek odrębny. Art. 50 p. cz. Zapłata, dokonana na jeden z egzemplarzy, zwalnia nawet wtedy, gdyby nie było na czeku zastrzeżenia, że taka zapłata pozbawia ważności inne egzemplarze. Indosant, który przeniósł egzemplarze na różne osoby, jako też następni indosanci odpowiadają ze wszystkich podpisanych przez siebie egzemplarzy, których im nie zwrócono.

ZWROTNE POSZUKIWANIE Art. 40 p. cz Posiadacz może wykonywać zwrotne poszukiwanie przeciwko indosantom, wystawcy, tudzież innym dłużnikom, jeżeli czek, mimo przedstawienia do zapłaty we właściwym czasie, nie został zapłacony, a odmowę zapłaty stwierdzono: 1) albo aktem publicznym (protestem); 2) albo oświadczeniem trasata na czeku, datowanym i wymieniającym dzień przedstawienia; 3) albo oświadczeniem izby rozrachunkowej, datowanym i stwierdzającym, że czek został we właściwym czasie złożony do rozrachunku i że go nie wykupiono.

CZEK A WEKSEL TRASOWANY - PODOBIEŃSTWA 1) od pewnego momentu jest zobowiązaniem abstrakcyjnym, 2) jest bezwarunkowym poleceniem zapłaty, 3) na nastąpić użycie nazwy „weksel” lub „czek" w samym tekście dokumentu, 4) angażuje trzy podmioty, 5) może być wystawiony na własne zlecenie wystawcy, 6) trasatem może być sam wystawca, z wyjątkiem czeku na okaziciela,

CZEK A WEKSEL TRASOWANY - PODOBIEŃSTWA 7) jest przenoszony przez indos, 8) może zawierać polecenie zapłaty wyłącznie określonej sumy pieniężnej, 9) solidarna odpowiedzialność dłużników, 10 indywidualna odpowiedzialność każdej z osób podpisanych na czeku, 11) dochodzenie roszczeń odbywa się poprzez poszukiwanie zwrotne, 12) możliwy jest uproszczony tryb dochodzenia roszczeń z czeku w postępowaniu sądowym.

CZEK A WEKSEL TRASOWANY - RÓŻNICE 1) weksel jest „narzędziem kredytu”, czek jest „narzędziem płatności”, 2) trasatem czeku wystawionego i płatnego w Polsce może być tylko bank, 3) weksel może mieć pokrycie po jego wystawieniu, czek musi mieć pokrycie po jego wystawieniu, 4) czek nie podlega przyjęciu przez trasata, 5) czek może być wystawiony na okaziciela, 6) czek jest zawsze płatny za okazaniem (art. 28 p. cz. ),

CZEK A WEKSEL TRASOWANY - RÓŻNICE 7) czek może być odwołany (art. 32 p. cz. ), 8) odmowę zapłaty przy czeku można stwierdzić nie tylko w drodze protestu (art. 40 ust. 2 i 3 p. cz. ), 9) prawo czekowe przewiduje sankcje cywilne i karne w razie wystawienia czeku bez pokrycia, 10) zastrzeżenie oprocentowania umieszczone na czeku uważa się za nienapisane, 11) niedopuszczalne jest indosowanie czeku na trasata, 12) niedopuszczalne jest sporządzanie odpisów czeku, 13) w pewnych warunkach mogą być wystawiane wtóropisy czeków imiennych.