Praktische aspecten van zorgplanning en wilsverklaringen Christophe Lemmens

Praktische aspecten van zorgplanning en wilsverklaringen Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen Christophe. Lemmens@dewallens-partners. be

1 Inleiding

2 Voorafgaande zorgplanning • Continu proces van overleg tussen zorgverleners, patiënt en naasten • Toenemend belang • Toekomstgericht • Doel: gedeeld beslissingsproces + afstemmen (levenseinde)zorg op wensen en voorkeuren patiënt • Mentaliteitswijziging • Belang van schriftelijke rapportering • Wilsverklaring als aanzet of kers op de taart

3 Begrippenkader • Actuele v. voorafgaande wilsverklaringen • Negatieve v. positieve wilsverklaring • Wilsverklaring bij leven v. post mortem • Vertrouwenspersoon v. vertegenwoordiger

4 WILSVERKLARING OPSTELLEN

5 Hoe eraan beginnen? • Informatie inwinnen (medisch + juridisch) • Modelformulieren ter inspiratie - LEIF, www. leif. be FPZ, www. palliatief. be RWS, www. rws. be Wettelijke modellen (euthanasie, orgaandonatie, lijkbezorging) • Bv. LEIF-blad als startpunt

6 Gouden regels • Iedere persoon/wilsverklaring is anders! -> opletten met modellen • Een wilsverklaring zal nooit sluitend of perfect zijn!

7 Wilsbekwaam zijn • Cruciaal v. aartsmoeilijk • Behandelende arts beoordeelt • Criteria: - Begripsvermogen Redeneervermogen Vrijheid van de wil Maken en uitdrukken keuze • Nadruk op proces en niet beslissing

8 Wilsbekwaam zijn (vervolg) • Taakspecifiek • Vaak struikelblok bij wilsverklaringen • Oplossing? - Vermoeden van wilsbekwaamheid (bv. ook dementerende en psychiatrische patiënten) Attestering door arts (bv. LEIF-model)

9 Keuze vorm • Iedere mogelijke verschijningsvorm • Bv. mondeling, schriftelijk, audio-opname, video-opname, kaartje, hangertje, tatoeage, … • Idealiter schriftelijk • 1 of meer wilsverklaringen?

10 Inhoud van een wilsverklaring • Instructies of richtlijnen uitvaardigen (positief of negatief) • Een vertegenwoordiger aanduiden • Combinatie van beiden (aanbevolen) (bv. modellen LEIF en FPZ)

11 Goede wilsverklaring? • Model Federale Commissie Rechten Patiënt – aanwijzing vertegenwoordiger

12 Schrijfwerk • geschreven of getypt • Zelf schrijven of laten schrijven (cfr. euthanasie, modellen LEIF en FPZ) • Vage bewoordingen vermijden - Bv. Bv. “Indien ik een kasplantje ben, dan…” ik mijn naasten niet meer herken, dan…” mijn toestand uitzichtloos is, dan…” ik terminaal ben, dan…”

13 Toepassingsmodaliteiten • Bv. LEIF-model “Indien mijn lichamelijke of geestelijke toestand zo is aangetast dat er geen hoop meer is op genezing en ik niet langer wilsbekwaam ben” • Bv. RWS-model “Indien mijn lichamelijke of geestelijke toestand zo is aangetast dat er geen hoop meer is op genezing en ik niet langer wilsbekwaam ben”

14 Toepassingsmodaliteiten • Bv. model FPZ: “ 1. enkel indien ik onomkeerbaar mijn wil niet meer kan uiten en binnen afzienbare tijd zal sterven 2. enkel indien ik onomkeerbaar mijn wil niet meer kan uiten omdat ik onomkeerbaar buiten bewustzijn ben 3. enkel indien ik onomkeerbaar mijn wil niet meer kan uiten 4. indien ik mijn wil niet meer kan uiten, om welke reden ook. ” • Wellicht moeilijkste oefening

15 Instructies • Lijst van populaire behandelingen -> Bv. reanimatie, operatie, beademing • Algemeen: geen levensverlenging, values history • Denk aan pijnbestrijding en comfortzorgen • Mix specifieke en algemene instructies

16 Vertegenwoordiger • Schriftelijk • Vertegenwoordiger moet ook tekenen • Meer dan 1 vertegenwoordiger aanduiden? • Instructies aan vertegenwoordiger geven

17 Tussenkomst arts? • Niet verplicht • Wel aangewezen -> zorgplanning - Medische vertaling wensen patiënt Vragen en antwoorden Attestering wilsbekwaamheid Attestering gezondheidstoestand (cfr. euthanasie) • Niet sluitend - Bv. tijdsgebrek, gebrek aan kennis, gewetensproblemen Onvoorziene situaties

18 Tussenkomst notaris/getuigen? • Tussenkomst notaris niet verplicht - Wilsverklaring als plechtig document Wilsverklaring zal niet noodzakelijk beter zijn (bv. gebrek aan kennis, notarisformuleringen) Soms zal arts toch nog moeten tussenkomen • Getuigen: anders naargelang wilsverklaring - Doorgaans geen verplichte tussenkomst Wel 2 getuigen bij euthanasieverklaring

19 WAT DAARNA?

20 Publiciteit • Vaak pijnpunt • Verantwoordelijkheid declarant • Bv. patiëntendossier, op zak, verspreiden, registratie • Bv. niet in kluis, niet enkel bij notaris

21 Registratie • Niet voor alle wilsverklaringen - Wel: euthanasie, orgaandonatie, lijkbezorging Niet: alle andere, bv. negatieve • Registratie euthanasie: - Gemeente woonplaats Databank FOD Volksgezondheid

22 Continu denkproces • Enkel euthanasieverklaring beperkt houdbaar - 5 jaar geldig Daarna herbevestiging nodig • Andere wilsverklaringen onbeperkt geldig in de tijd • Toch is regelmatige herbevestiging altijd aangewezen, ongeacht de wilsverklaring!

23 Overzicht • • Informatie is belangrijk Gebruik modellen als inspiratiebron Durf ook zelf een wilsverklaring te schrijven Doe een beroep op een arts of andere specialist • Check op het einde alles • Blijf nadenken en wees alert

Praktische aspecten van zorgplanning en wilsverklaringen Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen Christophe. Lemmens@dewallens-partners. be