Praca z uczniem zdolnym Istnieje co bardziej niespotykanego
Praca z uczniem zdolnym „Istnieje coś bardziej niespotykanego, coś o wiele lepszego niż zdolności. Jest to zdolność rozpoznawania zdolności. ” Elbert Humbart - psycholog
Plan prezentacji ▪ ▪ Zdefiniowanie pojęcia zdolności Opis cech ucznia zdolnego Metody pracy z uczniem zdolnym Syndrom nieadekwatnych osiągnięć
Zdolność określa się jako indywidualną właściwość psychiczną, różniącą jednego człowieka od drugiego, jako łatwość odbierania i przetwarzania informacji o otaczającym świecie wg W. Szewczuka.
Właściwości osobowości dziecka zdolnego ● ● ● ● motywacja uporczywość pewność siebie wiara w swoje możliwości i wykonywaną pracę empatia wytrzymałość na stres optymizm umiejętność nawiązywania kontaktów
Twórczość ● ● płynność giętkość i oryginalność myślenia tworzenie nowych idei kreatywność
Na rozwój uzdolnień dziecka mają wpływ zarówno czynniki wrodzone, jak i nabyte.
Predyspozycje wrodzone i dziedziczne: 1. 2. Informacja genetyczna, zawarta w kwasach nukleinowych organizmu. Doświadczenia z okresu ciąży matki – sygnały głosowe i mechaniczne, odbierane przez korę mózgową płodu. (Nerwice i stresy przeżywane przez matkę w tym okresie mają duży wpływ na psychikę dziecka).
Czynniki nabyte, środowiskowe: • Wpływy nieuświadomione: atmosfera w domu dająca poczucie bezpieczeństwa, różnorodne bodźce stymulujące, wrażenia i doświadczenia, zdrowe odżywianie.
• a) b) c) Wpływy świadome: Akceptacja dziecka w domu rodzinnym, zaspokajanie jego potrzeb emocjonalnych i uczenie bycia z ludźmi, korygowanie egoizmu, agresji. Wsparcie psychiczne w chwilach niepowodzeń, uczenie relaksu. Wspomaganie przez rodziców rozwoju umysłowego i zainteresowań dziecka, poświęcenie czasu na rozmowy. Dostrzeganie prac i pomysłów dziecka, wyrażanie akceptacji bądź konstruktywnej krytyki, zachęcanie do twórczej pracy. Korzystna, stymulująca rozwój intelektu i zainteresowań atmosfera w szkole. Otoczenie ucznia zdolnego mądrą opieką pedagogiczną.
Dziecko zdolne W ujęciu psychologicznym „uczeń zdolny to taki, który ma wysoki iloraz inteligencji, duże osiągnięcia, wysoki poziom twórczy, to znaczy, że charakteryzuje go niepokój poznawczy, umie oderwać się od utartych schematów, potrafi znaleźć się w nowej sytuacji, ma pomysły nowych rozwiązań starych problemów, nie boi się nowych rzeczy” (M. Partyka 1999)
Cechy zdolnego ucznia 1. Ponadprzeciętny poziom rozwoju intelektu. 2. Szybkie zapamiętywanie, prawidłowe kojarzenie i rozumowanie. 3. Ciekawość świata i ludzi, dar bystrej obserwacji otoczenia. 4. Dociekliwość, zadawanie dużej liczby pytań.
5. Szeroki wachlarz zainteresowań, dużo wiadomości pozaszkolnych, niekiedy ukierunkowane uzdolnienia i pasje. 6. Wykonywanie zadań umysłowych z przyjemnością, umiejętność skupienia uwagi.
7. Bogata wyobraźnia, ciekawe, oryginalne pomysły. Potrzeba wyrażania swoich wrażeń, myśli i emocji w różnej formie. 8. Niezależna postawa, obrona swoich poglądów i pomysłów. 9. Poczucie humoru.
Negatywne cechy dzieci zdolnych Najczęściej spotykane negatywne cechy niektórych dzieci zdolnych hamujące ich rozwój zarówno intelektualny jak i emocjonalny to: • Zarozumiałość, okazywanie lekceważenia rówieśnikom i nauczycielom. • Trudności w przystosowaniu do grupy, np. postawa rywalizacyjna, chęć stałego imponowania lub dominowania.
• Demonstrowanie wiedzy encyklopedycznej, trudności w przechodzeniu od wiadomości do umiejętności. • Egocentryzm, koncentracja na sobie, „zamęczanie nauczyciela”. • Chwiejność emocjonalna, nieśmiałość lub nadpobudliwość psychoruchowa, zachowania agresywne bądź lękowe.
W działaniach edukacyjnych i wychowawczych nauczyciel powinien wykorzystać odpowiednie style pracy, dobierając odpowiednie narzędzia i uaktywniając proces myślenia ucznia, dając mu możliwość uzewnętrznienia jego zdolności, które będzie mógł w sposób czynny realizować w kolejnych etapach swojego życia.
Typy działań Cztery typy działań nastawionych na rozwijanie zdolności: • przyspieszanie rozwoju uczniów zdolnych • wyposażanie ich w większy zasób wiedzy • umożliwienie im uzyskania wiedzy o wyższym poziomie trudności zgodnie z poziomem ich rozwoju intelektualnego, poziomem zdolności i uzdolnień • kształtowanie u uczniów zdolnych myślenia twórczego i rozwijanie oryginalności
Poziom trudności Różnicowanie poziomu trudności polega na takim kształtowaniu procesu nauczania, aby był on szybki, a zarazem wzbogacony o dodatkowe treści. Należy więc tak organizować sytuacje zadaniowe, aby stopień trudności był nieznacznie wyższy od aktualnego poziomu możliwości intelektualnych ucznia. Będzie to stanowiło bodziec do aktywizacji uczącego się. Różnicowanie treści i kształcenia pod względem poziomu trudności materiału odpowiednie do możliwości intelektualnych uczniów nazywa się kształceniem wielopoziomowym.
Aktywność twórcza Inspirowanie uczniów zdolnych do aktywności twórczej i oryginalności myślenia – nauczanie problemowe. Ten sposób nauczania rozwija operacje myślowe jak analiza, synteza, porównywanie i uogólnianie oraz płynność i giętkość myślenia.
Formy pracy z uczniem zdolnym • Przydzielanie dodatkowych zadań do rozwiązania w czasie lekcji
• Różnicowanie zadań klasowych, kontrolnych i domowych, zadawanie pewnych problemów do rozwiązania na okres ferii lub wakacji, układanie systematycznie, na przykład raz w miesiącu, zestawów zadań z uwzględnieniem zasady stopniowania trudności
• Stwarzanie sytuacji problemowych, zachęcanie uczniów do usuwania problemów i oceniania każdego pomysłu, samodzielnego układania równań, rebusów, łamigłówek oraz zagadek
• Zlecanie opracowania nowego materiału z podręcznika uczniom i referowanie go ich kolegom, opracowanie materiału spoza podręcznika szkolnego
• Przekazywanie uczniów słabych uczniom zdolnym pod opiekę stałą lub doraźną, powierzanie przewodnictwa w grupach lekcyjnych oraz wdrażanie uczniów do roli asystenta
• Organizowanie konkursów zadaniowych, zachęcanie do udziału w olimpiadach, Turnieju Młodych Mistrzów Techniki, w Turnieju Wiedzy o Wynalazczości itp.
Metody prowadzenia zajęć Ø Oparte na przyswajaniu gotowych informacji: • wykład, • obserwacja, • pogadanka. Ø Oparte na tworzeniu wiedzy teoretycznej: • projektowanie, • sporządzanie planu rozumowania, • nauczanie problemowe.
• praca w grupach- uczeń pełni rolę aktywnego uczestnika • konkurs – uczniowi zdolnemu powierza się rolę kapitana drużyny lub uczeń sam przygotowuje konkurs • liga zadaniowa- cotygodniowa lista zadań do samodzielnego rozwiązania • praca indywidualna – zadawanie prac dodatkowych • projekt- dłuższa forma umożliwiająca przeprowadzenie badań i analizy ciekawego zadania • przygotowanie przez dzieci referatów, filmów, prezentacji • zachęcanie uczniów do czytania fachowych pism • stworzenie uczniom najzdolniejszym okazji do swobodnego wyboru zadań trudniejszych • zwiększenie wymagań , co do ścisłości i precyzji wypowiedzi • organizowanie seminariów, konkursów spotkań z innymi zdolnymi • wykorzystywanie na lekcji wiadomości pozaszkolnych
• wskazywanie dodatkowych źródeł wiedzy • inspirowanie do korzystania z różnych zajęć pozalekcyjnych • powierzanie uczniom prowadzenia lekcji , samodzielnego opracowywania zagadnień • organizowanie obozów tematycznych • zachęcanie do studiowania literatury zagranicznej • wyznaczanie długoterminowych prac, referatów • tworzenie kółek zainteresowań • wyeksponowanie sukcesów uczniów uzdolnionych (gablota, gazetka szkolna, strona internetowa) • wdrażanie ucznia zdolnego do roli lidera zespołu i asystenta nauczyciela • kontaktowanie się z osobami lub instytucjami wspierającymi rozwój ucznia zdolnego • organizowanie wycieczek edukacyjnych • spotkania z ciekawymi osobami ze świata nauki, kultury, biznesu, sportu • realizacja indywidualnych programów kształcenia
Syndromem Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych Niepowodzenia uczniów uzdolnionych, których uzdolnienia nie są wykorzystywane na miarę ich możliwości. Do tej grupy osób zaliczani są uczniowie o wysokiej inteligencji, często dużo wyższej niż przeciętna, których osiągnięcia szkolne w postaci ocen są dużo niższe niż ich możliwości.
Symptomy wskazujące na występowanie SNO • wyraźna dysproporcja pomiędzy wysokim poziomem zdolności poznawczych a wynikami testów szkolnych, • szeroka wiedza wynikająca z zainteresowań pozaszkolnych i brak zaangażowania w prace szkolne, • bierne lub negatywne postawy wobec obowiązków szkolnych (brak przyborów szkolnych, zapominanie o pracach domowych, nieuwaga na lekcjach), niezdyscyplinowanie, • duże różnice w poziomie prac ustnych i pisemnych, • brak umiejętności uczenia się, • obwinianie innych (nauczycieli, rodziców) o własne niepowodzenia, • próby dominacji nad rówieśnikami lub przeciwnie, chorobliwa nieśmiałość, • nadmierny samokrytycyzm.
Sytuacje sprzyjające występowaniu SNO • Nadopiekuńczość rodziców • Zbyt wysokie lub zbyt niskie wymagania rodziców wobec dziecka • Zdezorganizowany dom – brak jasnych reguł postępowania • Obojętność rodziców wobec dziecka • Niewłaściwe wzorce postępowania wyniesione z domu • Rywalizujące rodzeństwo
Przyczynami szkolnymi aktywizującymi negatywne postawy uczniów w postaci SNO są: • brak właściwej diagnozy psychologiczno-pedagogicznej, w wyniku której uczniowie są postrzegani jako mało zdolni, co w efekcie powoduje obniżanie wymogów szkolnych wobec tych uczniów; • brak podmiotowości w podejściu do ucznia i przejawianie przez nauczyciela postawy dominującej i manipulacyjnej, co powoduje bierność i uległość, a w efekcie brak motywacji do nauki, • brak obiektywizmu ocen i w efekcie zaniżona samoocena uczniów; • nie stwarzanie przez szkołę odpowiednich warunków dla ujawniania twórczości. Rutyna. Preferowanie pamięciowych metod nauczania, nie postrzega się przejawów kreatywności, jako zachowań charakterystycznych dla uczniów zdolnych. Nie stymuluje się twórczości uczniów.
Trójczłonowy model terapii Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć S. B. Rimm. Diagnoza: • formalna – zawiera diagnozę inteligencji i testy osiągnięć, wyniki badań psychologicznych, • nieformalna – to obserwacja dzieci, ich rodziców, nauczycieli.
Działania przygotowujące: a)komunikacja – kontakty szkoły z rodzicami w celu ustalenia jednolitej linii oddziaływań, b) zmiana oczekiwań – dotyczy rodziców, nauczycieli i rówieśników, c) identyfikacja – dostarczanie dziecku odpowiednich wzorów do naśladowania, d) wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach.
Dziękujemy za uwagę
- Slides: 35