Praca w szkole z dzieckiem z zachowaniami problemowymi

Praca w szkole z dzieckiem z zachowaniami problemowymi ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ (ADHD) Opracowała: Katarzyna Szewczyk

CZYM JEST ADHD? zespół nadpobudliwości psychoruchowej, n zespół hiperkinetyczny, n ADHD (Attention Deficyt Hiperaktivity Disorder). n

OBJAWY ADHD Problemy z utrzymaniem uwagi. n Problemy z kontrolą impulsywności. n Nadmierna ruchliwość. n

Kiedy mówimy o ADHD? n n n Gdy objawy są niewspółmierne do wieku i poziomu rozwoju dziecka. Gdy są źródłem wyraźnych niepowodzeń w domu i w szkole. Niekorzystnie wpływają na życie rodzinne, naukę i rozwój dziecka. Mówimy o objawach, a nie o złym czy złośliwym zachowaniu!

Często dzieci z ADHD są karane za objawy (np. za to, że nie mogą wysiedzieć w ławce) Karanie nadpobudliwych dzieci za objawy jest tym samym co karanie dziecka niewidomego za to, że nie widzi numeru nadjeżdżającego autobusu

Przejawy zaburzeń uwagi Krótki czas skupienia uwagi. n Trudności w koncentracji. n Nieumiejętność wybrania tego, na czym w danym momencie należy się skupić. n Bardzo łatwe rozpraszanie się pod wpływem zewnętrznych bodźców. n

Problemy z impulsywnością Wykonywanie przez dziecko czynności bez przewidywania, jakie mogą być następstwa. n Rozpoczynają zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji. n Nie wysłuchują instrukcji do końca. n Mają kłopoty z wykonaniem długoterminowych i złożonych prac. n

Nadruchliwość (nadmierna ruchliwość dziecka) Dziecko z trudnością pozostaje w jednym miejscu. n Często biega, wspina się na meble, wierci, kręci się na krześle. . . n Aktywność dziecka jest chaotyczna, nie służy określonemu celowi. n

Jakie są przyczyny zespołu nadpobudliwości? n Odmienny sposób dojrzewania układu nerwowego spowodowany zmianami w obrębie materiału genetycznego, co z kolei powoduje zmiany pracy niektórych struktur mózgu, a w konsekwencji zaburzenia procesów psychicznych.

Najczęściej spotykane trudności u osób z nadpobudliwością psychoruchową n n Zaburzenia procesów uwagi (mniejsza trwałość, przerzutność), zwiększona zależność uwagi od obecności bodźca. Zaburzenia procesów planowania, procesów organizacji wiedzy ü ü ü trudności w przenoszeniu doświadczeń z jednej sytuacji na drugą problemy z zaplanowaniem i przeprowadzeniem założonych działań brak poczucia czasu

Najczęściej spotykane trudności u osób z nadpobudliwością psychoruchową – cd n n Zaburzenia kontroli impulsów, trudności związane z wyhamowaniem reakcji. Zaburzenia mowy i posługiwania się językiem, w tym zaburzenia organizacji wypowiedzi, trudności w posługiwaniu się przyimkami, błędy w czytaniu wynikające z zaburzeń uwagi, zaburzenia planowania wypowiedzi. Zaburzenia procesów pamięci, zwłaszcza w zakresie materiału złożonego, trudności w wydobywaniu z magazynów pamięci elementów potrzebnych w danej chwili Zaburzenia procesów emocjonalnych, trudności w rozpoznawaniu i kontroli emocji

Podstawą leczenia dziecka z ADHD jest: n Stworzenie uporządkowanego środowiska – dziecko nadpobudliwe żyje w nieustannym chaosie, wymaga więc przyjaznego, uporządkowanego i stałego otoczenia. n Stworzenie stałego planu dnia, stałych reguł obowiązujących w domu i w szkole – przypominanie o tym, co jest zadane i co trzeba zabrać do szkoły, pomoc w zorganizowaniu nauki i ustaleniu kolejności wykonywania zadań podczas odrabiania lekcji. n Zapewnienie metod wychowania i nauczania dopasowanych do możliwości i potrzeb dziecka nadpobudliwego.

Zasady pracy z dzieckiem nadpobudliwym: Opracowanie spójnych reguł, dokładnego planowania tego, co ma robić. Ø Opracowanie jasnych oczekiwań ze strony dorosłych. Ø Ustalenie konsekwencji zachowań Ø • • • nagród pochwał konsekwencji złamania reguł

Przykłady typowych zachowań dla dziecka z ADHD ZBURZENIA UWAGI ØBardzo długo zabiera się do odrabiania lekcji ØNie potrafi na długo skupić się w czasie pracy ØWszystkie znajdujące się wokół przedmioty rozpraszają go ØNie potrafi dokończyć wielu czynności ØMa kłopoty z zapamiętywaniem przyswojonego materiału ØNie słyszy i nie odpowiada na polecenia ØNie pamięta co było zadane, co trzeba przynieść na następną plastykę ØGapi się przez okna zamiast się uczyć

Przykłady typowych zachowań dla dziecka z ADHD - cd NADRUCHLIWOŚĆ Ø Biega w kółko, jest stale w ruchu Ø Nie potrafi wysiedzieć w ławce przez całą lekcję, chodzi po klasie Ø Wspina się na wszystkie meble Ø Ciągle się wierci Ø Ogląda telewizję jeszcze coś robiąc Ø Woli zabawy ruchowe niż siedzenie w jednym miejscu Ø Je śniadanie biegając po kuchni

Przykłady typowych zachowań dla dziecka z ADHD - cd NADMIERNA IMPULSYWNOŚĆ Ø Nie potrafi poczekać na swoją kolej Ø Wyrywa się z odpowiedzią nie czekając na pozwolenie Ø Przebiega przez jezdnię bez sprawdzania czy nie nadjeżdża samochód Ø Trudno jest mu odwlec wykonanie ważnej dla niego czynności Ø Często wtrąca się do rozmowy innych Ø Przypadkowo i nienaumyślnie niszczy różne rzeczy Ø Nie potrafi zaplanować swojej pracy Ø Nie potrafi zrobić czegoś w określonej kolejności

Jak poradzić sobie z nadpobudliwym dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie 1. TECHNIKI PODSTAWOWE Ø Właściwe usadowienie ucznia w klasie i w domu przy odrabianiu lekcji. v Ławka nadpobudliwego dziecka powinna być usytuowana: W pobliżu nauczyciela (blisko jego biurka lub tablicy) Plecami do reszty kolegów W towarzystwie dobrych uczniów (ale nie najlepszych przyjaciół) ü Z daleka od łatwo rozpraszających elementów środowiska (okno, drzwi, ruchome elementy) ü ü ü

Jak poradzić sobie z nadpobudliwym dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie Ø Oznaczenie granic – zachowania i przestrzeni vŁawka dziecka, przestrzeń, gdzie może się poruszać v. Wyznaczenie jasnych reguł zachowania w konkretnych sytuacjach ü skuteczne wydawanie poleceń ü skuteczne chwalenie ü interesująca prezentacja materiału ü rozwiązywanie drobnych problemów na bieżąco ü dostosowanie zadań do możliwości ucznia • jedno zadanie w jedynym czasie, daj dodatkowy czas, sprawdzaj wiedzę nie zaś umiejętność koncentracji ü dostarczanie informacji zwrotnych na temat zachowania • odwołuj się do ustalonych zasad zachowania ü ustalenie konsekwencji i ich egzekwowanie • żelazne, stałe i natychmiastowe konsekwencje ü zapewnienie dziecku dużej ilości wzmocnień • Stosuj więcej pochwał niż kar i konsekwencji, unikaj krtkowania i użwania ironicznych uwag

Jak poradzić sobie z nadpobudliwym dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie 2. PODSTAWOWE PRAWA PRACY Z TRUDNYM UCZNIEM F Jeśli uczeń jest znudzony łatwo się rozprasza podczas lekcji, warto tego ucznia częściej aktywnie włączać do uczestnictwa w zajęciach. F Jeśli uczeń niegrzecznie się zachowuje, aby uzyskać Waszą uwagę, warto zwracać na tego ucznia uwagę, ale tylko wtedy, gdy stosuje się do Waszych poleceń. F Nie można jedynie zmniejszać niepożądanego zachowania, zawsze trzeba go zastąpić innym pożądanym. F Najpierw warto wprowadzić system nagród, dopiero potem system kar. F Jasne reguły zachowania v znaki w widocznych miejscach przypominające o zachowaniu ciszy lub indywidualny system znaków.

Jak poradzić sobie z nadpobudliwym dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie 3. METODY PRACY A WIEK DZIECKA A. Młodsze dzieci zazwyczaj wymagają: Ä częstszych informacji zwrotnych Ä konkretnych nagród dawanych im natychmiast Ä większej ilości upomnień, powtórzeń Ä bardzo prostych krótkich poleceń B. Starsze dzieci Ä mogą poradzić sobie z odroczeniem nagrody Ä potrzebują mniejszej ilości informacji zwrotnych dotyczących ich zachowania Ä warto je aktywnie włączać do tworzenia programu zmiany zachowań, zachęcać je do brania odpowiedzialności za swoje zachowania (monitorowanie własnego zachowania) Ä chętnie zawierają kontrakty i umowy

Każda metoda, aby zadziałać wymaga indywidualizacji, czyli dostosowania do konkretnego ucznia!

Prezentacja nowego materiału Prezentuj materiał na konkretnych przykładach zanim sformułujesz bardziej ogólne stwierdzenie. Na początku lekcji przedstaw uczniom ramowy plan (streszczenie). Sprawdzaj czy uczniowie rozumieją język używany do wytłumaczenia nowego materiału. Przedyskutuj poszczególne punkty zaraz po ich zaprezentowaniu. Podkreśl najważniejsze fragmenty w prezentowanym materiale, zwróć uwagę na ich ważność. Formułuj pracę domową w jasny i przejrzysty sposób, wytłumacz ją na konkretnym przykładzie.

Zmiany dotyczące czasu n Zaznaczaj, które elementy zadania są najważniejsze, najpilniejsze. W jakiej kolejności należy się nimi zająć. n Wprowadź jasne wymagania, określające czas, do jakiego należy ukończyć poszczególne zadania.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa Ustal realistyczne wymagania związane z utrzymaniem schludności i porządku, będące do przyjęcia przez obie strony (np. wymagania dotyczące prowadzenia zeszytu, charakteru pisma). Zmniejsz ilość materiału przepisywanego z tablicy lub z książki.

Przetwarzanie wzrokowe, wizualizacja Przygotuj gotowe, czytelne materiały. Sprawdź czy uczeń rozumie materiał przekazywany za pomocą technik wizualnych w całości, jak również jego poszczególne elementy. Unikaj sytuacji, kiedy uczeń musi przepisywać z tablicy. Poproś ucznia, aby przed rozpoczęciem wykonywania zadania, powiedział, jakie jest polecenie.

Rozumienie i posługiwanie się językiem Ustne polecenia dodatkowo przekazuj pisemnie. Parafrazuj przekazywane informacje, mów o nich jeszcze raz innymi słowami. Zachęcaj uczniów do pytań i komentarzy ilustrujących, w jaki sposób uczniowie rozumieją przekazywane im treści. Zawsze odnoś nowo prezentowane treści do wcześniej przyswojonego przez uczniów materiału.

Zmiany organizacyjne Wprowadź i stosuj plan dnia, plan zajęć. Wprowadź jasne i zrozumiałe reguły postępowania i konsekwentnie je stosuj. Planuj i informuj uczniów o terminach, w jakich muszą złożyć prace. Sprawdzaj często zeszyty uczniów. Sprawdzaj zeszyty ucznia pod względem ich poprawności i kompletności (prace domowe, notatki z lekcji).

PODSUMOWANIE Przewidujmy, jak może zachować się nasz uczeń i działajmy. Im pewniej będziemy się czuli, tym łatwiej będzie nam wygrać walkę z niepożądanymi zachowaniami naszych uczniów. Słowa, jakie dziecko słyszy od ważnych dla siebie osób pozwalają mu kształtować obraz samego siebie. Musimy nauczyć dzieci, jak radzić sobie z wymaganiami, jakie stawia mu świat. Musimy nauczyć je, jak mają sobie same radzić ze sobą. To nie jest wina dzieci, że mają zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Nie możemy zagwarantować naszym dzieciom szczęścia, ale możemy nauczyć je po nie sięgać.