Pozytywizm Janko muzykant H Sienkiewicz Nazwa epoki Nazwa

Pozytywizm. „Janko muzykant” H. Sienkiewicz

Nazwa epoki

• Nazwa epoki pochodzi od tytułu dzieła Augusta Comte’a Kurs filozofii pozytywnej i ma bezpośredni związek z rozwijanymi w nim poglądami myśliciela. Filozofia pozytywna to nie tylko pewnego rodzaju ruch ideowy, ale też program konkretnych wskazań, mających na celu rozwój wszystkich komórek państwa. Terminu pozytywizm oznaczającego nazwę epoki literackiej używa się w zasadzie jedynie w Polsce. W pozostałych krajach europejskich mowa jest o literaturze realizmu.

Ramy czasowe

• Pozytywizm polski ukształtował się znacznie później niż europejski, ze względu na sytuację polityczną i geograficzną Polski. • Początek polskiego pozytywizmu przypada na 1863 rok, czyli moment upadku powstania styczniowego. Za schyłek epoki uznaje się koniec XIX w. , gdyż ludzie dostrzegają, że to, co robili dotychczas, nie przynosi rezultatów.

Hasła pozytywizmu

• Hasła pozytywistyczne miały być wprowadzana w życie poprzez prasę (reportaże, eseje, felietony, wywiady), a zatem poprzez publicystykę masową, która ma duży zasięg i ukazuje rzeczywistość za pomocą języka prostego. • „Praca organiczna”, czyli unowocześnienie przemysłu i rozwój dobrobytu miały dawać szansę budowania tożsamości narodowej. • Emancypacja kobiet to równouprawnienie, które miało na celu ułatwić kobietom dostęp do nauki i pracy. Kobieta miała się stać niezależna od mężczyzny.

• „Praca u podstaw” ma na celu zająć się intelektualnym rozwojem warstw najmniej wykształconych, głównie chłopów i robotników. Jest to praca z ludem i nad ludem. Idea państwa określana jest jako jeden, wielki organizm, składający się z warstw społecznych: chłopi, Żydzi, duchowieństwo, mieszczaństwo, szlachta i arystokracja. Państwo będzie dobrze funkcjonowało tylko wtedy, gdy wszystkie te warstwy będą ze sobą współpracować. • Asymilacja Żydów, czyli ich włączenie do społeczeństwa, przy zwalczaniu postaw antysemickich.

Filozofia

Filozofia pozytywna wyraźnie propagowała pewne wzory myślenia, niekiedy zmierzała wręcz do radykalnych rozwiązań. Z teorią ściśle powiązana była tu praktyka, bowiem ideologii towarzyszyły konkretne możliwości działania. Filozofia pozytywna – cechy: • Przeciwstawienie tradycji, postulowanie nowych rozwiązań i postępu we wszystkich dziedzinach życia; • Postrzeganie wiedzy i nauki jako złotego środka na niedolę świata, narzędzia prowadzącego do dobrobytu, postępu i ładu społecznego (scjentyzm); • Propagowanie kultu nauki, dominacja nauk przyrodniczych nad humanistycznymi; • Przyjmowanie, że wprawdzie mogą istnieć rzeczy niedostępne naukowemu poznaniu, ale należy wykluczyć je w myślowych dywagacjach (agnostycyzm); • Przekonanie o praktycznym charakterze nauki (praktycyzm); • Głoszenie konieczności użyteczności pracy, nauki, sztuki (utylitaryzm); • Dowodzenie, że człowiek stanowi jedynie element przyrody (biologizm, monizm przyrodniczy).

Twórcy

• Powieściopisarze okresu pozytywizmu: Eliza Orzeszkowa (1841 -1910) Bolesław Prus (1847 -1912) Maria Konopnicka (1842 -1910) Adolf Dygasiński (1839 -1902) Ludwika Godlewska (1863 • 1901) Wiktor Gomulicki (1848 -1919) Maria Rodziewiczówna (18631944) Henryk Sienkiewicz (1846 -1916) (Nagroda Nobla w roku 1905) Antoni Sygietyński (1850 -1923) Aleksander Świętochowski (1849 -1938) Gabriela Zapolska (1857 -1921) • Poeci: Adam Asnyk (1838 -1897) Maria Ilnicka (1825 lub 1827 - Felicjan Faleński (1825 -1910) Aleksander Michaux (18391895) Wacław Rolicz-Lieder (18661912) Dramaturdzy: Adam Asnyk (1838 -1897) Michał Bałucki (1837 -1901) Józef Bliziński (1827 -1893) Felicjan Faleński (1825 -1910) Edward Lubowski (1837 -1923) Józef Narzymski (1839 -1872) Zygmunt Sarnecki (1837 -1922) Józef Szujski (1835 -1883) Aleksander Świętochowski (1849 -1938) Kazimierz Zalewski (1849 -1919) • Krytycy i teoretycy literatury: Piotr Chmielowski (1848 -1904)

„Janko Muzykant” Czas i miejsce akcji, geneza

• Utwór to nowela, która została napisana przez Henryka Sienkiewicza w Paryżu, a która jest wyrazem typowego dla pozytywistów zainteresowania biedą, ubóstwem, a także i wsią. Miejscem akcji jest właśnie mała wieś, w której dorasta biedny i nierozumiany chłopiec.

Bohaterowie

• Janko Muzykant – chudy chłopiec, który niezmiernie kocha muzykę. Marzy o posiadaniu własnych skrzypiec i to marzenie staje się przyczyną jego śmierci. Matka Janka – biedna kobieta, która kocha swoje dziecko mimo jego wad, jednakże nie rozumie chłopca. Państwo – mieszkańcy dworu, którzy po powrocie z Włoch zachwyceni są tamtejszą sztuką. Stach - wyznaczony przez wójta do ukarania chłopca, bije Janka.

Motywy, problematyka

• Istotnym motywem jest motyw wsi, która przedstawiona jest jako miejsce biedne, zaściankowe, które nie daje możliwości rozwoju. Tamtejsza społeczność charakteryzuje się prostym myśleniem oraz niezrozumieniem dla wszelkiej inności, czego boleśnie doświadcza Janko. Widoczna jest także hierarchizacja, matka Janka jest komornicą, której wiedzie się niezwykle źle.

• Ważnym motywem, a zarazem problemem jest problem nierozumianego dziecka. Mały Janko obdarzony jest niezwykłą miłością do muzyki. Jest on jednak osamotniony w swych marzeniach oraz ganiony za nadmierne się im poddawanie. Marzenia są jednak ukazane jako siła, która daje możliwość przeżycia. Wydaje się, że to one sprawiają, że dziecko nadal żyje.

• W ciekawy sposób został przedstawiony motyw winy oraz kary. Janko nie do końca rozumie czemu jest winien, nie chciał zrobić nic złego. Pojawia się także motyw magii, tajemniczych wydarzeń oraz towarzystwa natury. Księżyc rzuca niezwykłe światło, a Janko zdaje się słyszeć głosy, które zachęcają go do czynu.

• W utworze pojawia się także motyw miłości macierzyńskiej, która choć nie zawsze wyrozumiała i otwarta na potrzeby swojego dziecka, kocha je mimo jego wad. Pokazane jest także cierpienie matki żegnającej swojego chorowitego synka. • Śmierć dziecka ukazana jest jako efekt niewiedzy. Stach nie miał zamiaru przyczynić się do odejścia chłopca, ale postrzegał karę cielesną jako jedno z najlepszych rozwiązań. Takie ukazanie sprzyja także prezentacji wsi jako miejsca zaściankowego.

• Problematyka poruszona przez utwór pokazuje ówczesne społeczeństwo oraz konieczność przeprowadzenia w nim zmian. Wierna jest zasadom realizmu, przedstawione wydarzenia wydają się być niezwykle prawdopodobne. Utwór pokazuje także, jak łatwo jest przeoczyć talent, czego dowodzi scena z powrotem państwa z Włoch.