Postpowanie odwoawcze Dorota Czerwiska Katedra Postpowania Karnego WPAi

Postępowanie odwoławcze Dorota Czerwińska Katedra Postępowania Karnego WPAi. E UWr

Środki zaskarżenia – pyt. 117 q są to przewidziane przez prawo karne procesowe środki prawne, za pomocą których zainteresowany podmiot może wzruszyć zapadłą decyzję procesową, pozbawiając ją mocy prawnej albo poddając ją kontroli innego organu procesowego albo żądać kontroli innej niż decyzja czynności procesowej q rodzaje: q zwyczajne – służą od orzeczeń nieprawomocnych lub od innych czynności albo zaniechań organów środki odwoławcze q apelacja q zażalenie q sprzeciwy q quasi-sprzeciwy q odwołanie nadzwyczajne – służą wyjątkowo od orzeczeń prawomocnych q q q kasacja wznowienie postępowania skarga na wyrok sądu odwoławczego

Modele postępowania odwoławczego – pyt. 117 Model apelacyjny – sąd odwoławczy ponownie i w pełni bada sprawę pod względem faktycznym i prawnym, może sam prowadzić postępowanie dowodowe i czynić ustalenia faktyczne, zasadą jest orzekanie reformatoryjne Model rewizyjny – sąd odwoławczy jedynie kontroluje wydane orzeczenie i co do zasady w razie stwierdzenia uchybień uchyla orzeczenie i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, gdyż sam nie prowadzi postępowania dowodowego i nie czyni ustaleń faktycznych Model mieszany (apelacyjno-rewizyjny) – połączenie w różnych proporcjach obu systemów – obecnie obowiązuje w Polsce

Cechy, kierunek i granice środka odwoławczego – pyt. 118 q cechy: q q skargowość dewolutywność – uruchamiają kontrolę organu wyższego rzędu nad tym, który wydał rozstrzygnięcie supensywność – zawieszają wykonanie rozstrzygnięcia do czasu jego uprawomocnienia zakaz reformationis in peius q kierunek – stosunek środka odwoławczego do interesów procesowych oskarżonego; każdy środek odwoławczy musi być wniesiony albo na korzyść, albo na niekorzyść oskarżonego, choć wskazanie tego wprost nie jest wymogiem formalnym; co ma istotne znaczenie z perspektywy gravamen, zakazu reformationis in peius i możliwości cofnięcia środka q granice środka odwoławczego – wyznaczane przez zakres zaskarżenia i ewentualnie podniesione zarzuty, a sporne jest, czy także przez jego kierunek – zob. art. 433 k. p. k. , art. 434 k. p. k. i slajd 11

Gravamen q gravamen to interes w zaskarżeniu konkretnego rozstrzygnięcia q art. 425 k. p. k. - odwołujący może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom q chodzi o subiektywne przekonanie skarżącego, oparte jednak na zobiektywizowanych przesłankach; nie można skarżyć rozstrzygnięć, które są dla danej strony obiektywnie i całkowicie korzystne q wymóg ten nie dotyczy oskarżyciela publicznego, który może skarżyć wszelkie rozstrzygnięcia zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego, albowiem jest także rzecznikiem interesu publicznego i praworządności – art. 425

Zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy – pyt. 118, 119 i 122 Zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy jest poprzez: q zakres zaskarżenia – skarżący musi wskazać, czy zaskarża orzeczenie w całości, w części lub też tylko uzasadnienie i to wskazanie jest co do zasady wiążące dla sądu (art. 433). Jest to zatem wskazanie tych składników orzeczenia, przeciw którym skierowany jest środek odwoławczy. Mogą być podmiotowe albo przedmiotowe. Ich granice są współwyznaczane przez art. 447 k. p. k. Co do zaskarżenia uzasadnienia zob. art. 443 a k. p. k. � podniesione zarzuty – obowiązek ich wskazania ma pełnomocnik, obrońca i prokurator; strona wnosząca samodzielnie apelację – nie (art. 427); one również co do zasady wiążą sąd (art. 433) � ograniczenia dopuszczalności zarzutów przewiduje art. 427 (ograniczenia w zakresie zarzutu nieprzeprowadzenia dowodu przez sąd z urzędu oraz wskazywania nowych faktów i dowodów) oraz art. 447 (nie można powoływać się na zarzut błędu w ustaleniach faktycznych lub rażącej niewspółmierności kary, jeżeli miałby być związany z treścią porozumienia procesowego; nie można podnosić zarzutów drobnych uchybień, które mogą być skorygowane w innym trybie) � Należy wyeksponować różnicę między zarzutem a przyczyną odw. !

Względne przyczyny odwoławcze – pyt. 122 Wymienia je art. 438 k. p. k. ; jeżeli w środku odwoławczym sformułowano zarzuty, to uchybienie te podlegają uwzględnieniu tylko wówczas, gdy je podniesiono: q obraza prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu q obraza prawa materialnego w innym zakresie, chyba że mimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu q obraza prawa procesowego, jeżeli mogła mieć wpływ na treść orzeczenia q błąd w ustaleniach faktycznych, jeżeli mógł mieć wpływ na treść orzeczenia q q q błąd braku – poczynienie ustaleń na podstawie niepełnego materiału dowodowego błąd dowolności – przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów rażąca niewspółmierność kary lub innych środków. Ich wystąpienie w zależności od okoliczności może skutkować uchyleniem lub zmianą orzeczenia.

Bezwzględne przyczyny odwoławcze - pyt. 122 Wymienia je art. 439 k. p. k. i podlegają one uwzględnieniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów: q udział w wydaniu orzeczenia osoby nieuprawnionej, niezdolnej do orzekania lub wyłączonej z mocy prawa q nienależyta obsada sądu lub nieobecność któregokolwiek z członków składu na całej rozprawie q orzekanie przez sąd szczególny w sprawie podlegającej właściwości sądu powszechnego lub odwrotnie q orzekanie przez sąd niższego rzędu niż właściwy q orzeczenie sankcji nieznanej ustawie q naruszenie zasady większości głosów lub niepodpisanie wyroku przez którąkolwiek z osób uczestniczących w jego wydaniu q sprzeczność w treści orzeczenia uniemożliwiająca jego wykonanie q naruszenie zasady ne bis in idem q negatywna przesłanka procesowa z art. 17 § 1 pkt 5, 6, 8 -11 k. p. k. q nieposiadanie w postępowaniu sądowym obrońcy w wypadku obrony obligatoryjnej lub brak jego udziału w czynnościach obowiązkowych q sprawę rozpoznano pod nieobecność oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa Skutkują zawsze uchyleniem orzeczenia + odpowiednim rozstrzygnięciem.

Orzekanie poza granicami zaskarżenia i zarzutami – wyjątek od zasady związania nimi sądu – pyt. 120 q orzekanie poza granicami podmiotowymi q q art. 435 k. p. k. - tzw. dobrodziejstwo cudzego środka zaskarżenia – w sprawach, w których jest kilku oskarżonych, można orzec na korzyść takich oskarżonych, którzy w ogóle nie zaskarżyli wyroku albo nie podnieśli określonego zarzutu, jeżeli te sama okoliczności przemawiają za takim samym orzeczeniem wobec nich orzekanie poza granicami przedmiotowymi q q q art. 439 k. p. k. - bezwzględne przyczyny odwoławcze – z wyjątkiem pkt 911 działają także na niekorzyść art. 440 k. p. k. - rażąca niesprawiedliwość orzeczenia, rozumiana jako wystąpienie uchybień niestanowiących wprawdzie bezwzględnej przyczyny odwoławczej i niepodniesionych w drodze zarzutu apelacyjnego, ale w takim natężeniu, że wyrok nie może się ostać w obrocie prawnym – zmienić wyrok można tylko na korzyść, a uchylić – także na niekorzyść art. 455 k. p. k. - poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej – może nastąpić także na niekorzyść, jeżeli na niekorzyść wniesiono apelację

Cofnięcie apelacji (art. 431) q zasadniczo jest to możliwe do wydania wyroku przez sąd odwoławczy q oskarżony może cofnąć każdy wniesiony na jego korzyść środek odwoławczy z wyjątkiem apelacji oskarżyciela publicznego lub apelacji obrońcy w sytuacjach obrony obligatoryjnej z art. 79 k. p. k. q nikt nie może cofnąć wniesionego na korzyść oskarżonego środka odwoławczego bez jego zgody q skutek: sąd wydaje postanowienie o pozostawieniu apelacji bez rozpoznania, chyba że wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza lub skutkowałoby to uprawomocnieniem się wyroku rażąco niesprawiedliwego(art. 432)

Rodzaje rozstrzygnięć sądu odwoławczego (art. 437) – pyt. 123 Po rozpoznaniu środka odwoławcze sąd odwoławczy wydaje jedno z następujących rozstrzygnięć: q utrzymanie zaskarżonego orzeczenia w mocy q zmiana zaskarżonego orzeczenia (orzeczenie merytoryczne) q uchylenie zaskarżonego orzeczenia i: q q q umorzenie postępowania przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. umorzenie wyrokiem postępowania odwoławczego Uchylenie orzeczenia jest de lege lata możliwe tylko w wypadku bezwzględnej przyczyny odwoławczej, aktualizacji reguł ne peius, rażącej niesprawiedliwości wyroku lub gdy konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Sąd ponownie rozpoznający sprawę jest związany zapatrywaniami prawnymi i wskazaniami sądu odwoławczego na mocy art. 442.

Zakaz reformationis in peius – pyt. 123 q jest to istotny element prawa do obrony, zapewniający psychologiczną swobodę podjęcia przez oskarżonego decyzji co do zaskarżenia orzeczenia q Wyróżniamy: q q zakaz bezpośredni – art. 434 k. p. k. - zakaz zmiany na niekorzyść oskarżonego orzeczenia zaskarżonego wyłącznie na jego korzyść przez sąd odwoławczy q zakaz pośredni – art. 443 k. p. k. - jw. , z tym że skierowany do sądu rozpoznającego ponownie sprawę po uchyleniu orzeczenia przez sąd odwoławczy i skierowaniu sprawy do ponownego rozpoznania wyjątek: jeżeli oskarżony, wobec którego zastosowano art. 60 § 3 lub 4 k. k. lub art. 36 § 3 k. k. s. po wydaniu wyroku odwołał lub istotnie zmienił swoje wyjaśnienia lub zeznania

Reguły ne peius (≠zakaz reformationis in peius) – pyt. 123 q adresowane do sądu odwoławczego q niezależne od kierunku i granic środka zaskarżenia – zatem obowiązują zwłaszcza wówczas, gdy wyrok zaskarżono na niekorzyść oskarżonego! q wskazane w art. 454 k. p. k. , w ostatnim czasie ograniczono ich liczbę i zakres i obecnie została tylko jedna: q sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który w I instancji został uniewinniony lub wobec którego umorzono postępowanie q jeżeli sąd odwoławczy uznaje za zasadne jedno z powyższych rozstrzygnięć, nie może go wydać sam, lecz musi uchylić wyrok i skierować sprawę do ponownego rozpoznania q cel: zwiększenie gwarancyjności i zapewnienie oskarżonemu prawa zaskarżenia takiego wyroku

Apelacja q Jest to środek odwoławczy przysługujący od wyroku sądu I instancji, który wnosi się do sądu wyższego rzędu za pośrednictwem sądu, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji q Termin: w ciągu 7 dni od ogłoszenia lub doręczenia wyroku należy złożyć wniosek o uzasadnienie, a następnie w ciągu 14 dni od doręczenia odpisu wyrok z uzasadnieniem – apelację q tzw. apelacja ślepa – wniesiona w terminie 7 dni zamiast wniosku o uzasadnienie; i tak powoduje jego sporządzenie i można ją uzupełnić w 14 -dniowym terminie q wymogi formalne apelacji jako środka odwoławczego (pyt. 121): q q ogólne: q jak dla pisma procesowego (art. 119) q wskazać zaskarżone rozstrzygnięcie i zakres zaskarżenia (art. 427) q wskazać, czego się domagamy (wniosek apelacji) (art. 427) szczególne q profesjonaliści: wskazać zarzuty i uzasadnienie (art. 427) q załączyć odpowiednią ilość odpisów (art. 446) – dot. tylko apelacji i zażalenia na postanowienie kończące postępowanie q przymus adwokacko-radcowski przy apelacji od wyroku SO (art. 446)

Źródła prawa do zaskarżenia wyroku sądu I instancji q art. 2 Protokołu nr 7 do EKPCz q art. 14 ust. 5 MPPOi. P q art. 78 i art. 176 Konstytucji RP q art. 444 k. p. k. , zgodnie z którym prawo przysługuje stronom, a w przypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne wydanego na posiedzeniu – również pokrzywdzonemu (tj. takiemu pokrzywdzonemu, który nie został oskarżycielem posiłkowym, a zatem nie jest stroną postępowania – ratio legis: pokrzywdzony nie ma prawa do wyrażenia sprzeciwu wobec takiego rozstrzygnięcia, a zapada ono poza rozprawą, zatem termin do złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego nie upłynął)

Badanie dopuszczalności apelacji q kontrola formalna apelacji dokonywana jest przez prezesa sądu I instancji pod kątem wymogów formalnych, terminu, uprawnienia podmiotu i dopuszczalności apelacji; jej wynikiem może być: q zarządzenie o przyjęciu do rozpoznania q ewentualne wezwanie do uzupełnienia braków formalnych q zarządzenie o odmowie przyjęcia do rozpoznania (zaskarżalne zażaleniem) art. 429 q przekazanie akt sądowi odwoławczemu q ponowna kontrola formalna przez sąd odwoławczy – jeżeli dojdzie do wniosku, że środek jest niedopuszczalny lub wniesiony przez osobę nieuprawnioną, po terminie lub w wyniku niezasadnego przywrócenia terminu → postanowienie o pozostawieniu apelacji bez rozpoznania (zaskarżalne zażaleniem poziomym) art. 430

Rozprawa apelacyjna – pyt. 124 i 125 q obowiązkowy jest udział prokuratora q oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się na wniosek złożony w ciągu 7 dni od dnia doręczenia mu zawiadomienia o przyjęciu apelacji, chyba że sąd uzna za wystarczającą obecność obrońcy q w razie stwierdzenia bezwzględnej przyczyny odwoławczej sąd może orzec również na posiedzeniu q przewód sądowy na rozprawie rozpoczyna co do zasady ustne sprawozdanie, składane przez sędziego sprawozdawcę, od którego jednak obecnie można odstąpić q można składać wnioski dowodowe z ograniczeniem wynikającym z art. 427 § 3, tj. w razie niemożności powołania dowodów w I instancji q w art. 452 wskazano dodatkowe podstawy oddalenia wniosku dowodowego przez sąd odwoławczy – gdy powinny one były zostać złożone przed sądem I instancji lub też przeprowadzenie dowodu jest niecelowe z uwagi na potrzebę uchylenia wyroku

Zażalenie q Przysługuje na: q postanowienia q q zarządzenia q q q zamykające drogę do wydania wyroku co do środka zabezpieczającego gdy ustawa tak stanowi zamykające drogę do wydania wyroku gdy ustawa tak stanowi czynności lub bezczynność organów procesowych – np. . art. 246, 306 k. p. k. rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania, choćby zawarte w wyroku. krąg podmiotów uprawnionych: strony i osoba, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej

Zażalenie q w postępowaniu przygotowawczym co do zasady: q q q zażalenie na postanowienia nieprokuratorskiego organu prowadzącego postępowanie rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad postępowaniem zażalenie na postanowienia prokuratora rozpoznaje sąd właściwy do rozpoznania sprawy w I instancji zażalenie jest: q względnie suspensywne – art. 462 – sąd jedynie może wstrzymać wykonalność zaskarżonego postanowienia q względnie dewolutywne – organ I instancji może w wyniku zażalenia w trybie tzw. samokontroli uchylić własne postanowienie - art. 463 § 1 k. p. k. q k. p. k. wprowadza też szczególne odstępstwa od dewolutywności – tzw. instancję poziomą- zob. art. 254 § 3 czy art. 263 § 5

Postępowanie zażaleniowe q tryb wnoszenia zażalenia jest analogiczny jak przy apelacji, z tym że uzasadnienie jest integralną częścią postanowienia na mocy art. 94, stąd brak etapu wniosku o uzasadnienie, a termin na zażalenie jest 7 dniowy(art. 460) q Art. 464 - zażalenie rozpoznawane jest na posiedzeniu, w którym prawo udziału przysługuje stronom i ich reprezentantom, jeżeli rozpoznawane jest: q q q zażalenie na postanowienie kończące postępowanie zażalenie na zatrzymanie zażalenie na postanowienie wydane na posiedzeniu, w którym mieli prawo udziału w innych wypadkach za zezwoleniem sądu odwoławczego rozstrzygnięcia zasadniczo jak przy apelacji, z tym że w wypadku zażaleń na czynności sąd stwierdza niezgodność czynności lub jej braku z prawem

Sprzeciw � środek zaskarżenia o charakterze kasatoryjnym przysługujący od wyroku nakazowego oraz od postanowień i zarządzeń referendarza sądowego � cechy sprzeciwu: � niedewolutywny � kasatoryjny � Skargowy � brak zakazu reformationis in peius � sprzeciw od wyroku nakazowego – art. 506 § 1 k. p. k. ; sprzeciw nie wymaga uzasadnienia; termin 7 -dniowy; po wniesieniu sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc, a sprawę rozpoznaje ten sam sąd na zasadach ogólnych, przy czym nie obowiązuje zakaz reformationis in peius � sprzeciw od zarządzenia oraz postanowienia wydanego przez referendarza – termin, wymogi i skutek jw. , z tym że sprawę rozpoznaje sąd lub prezes sądu

Sprzeciwianie się a sprzeciw � Sprzeciwianie się: � sprzeciwienie się przez oskarżonego warunkowemu umorzeniu na posiedzeniu (art. 341) � sprzeciwienie się przez pokrzywdzonego skazaniu bez rozprawy (art. 343), skazaniu bez przeprowadzenia postępowania dowodowego (art. 343 a), dobrowolnemu poddaniu się odpowiedzialności karnej (art. 387) � sprzeciwienie się przez prokuratora wyłączeniu jawności rozprawy (art. 360) � sprzeciwienie się przez prokuratora zamianie TA na poręczenie majątkowe (art. 257) � sprzeciw strony wobec odczytania protokołu (art. 392) różnice w konstrukcji jurydycznej – sprzeciwianie się generalnie ma nastąpić przed wydaniem danej decyzji, a nie w drodze środka zaskarżenia po jego wydaniu; sprzeciwienie się z art. 257 k. p. k. następuje po wydaniu decyzji, ale również w ściśle określonym terminie jeszcze w toku posiedzenia Mają różnorodne skutki prawne, ale co do zasady skutkują niemożliwością wydania określonej decyzji procesowej Granice: to są środki bardzo odformalizowane i ustawodawca ich wprost nie ustanawia, więc trzeba je wywieść z norm wyższego rzędu, ale tez postulować zmiany kodeksu

Inne środki zaskarżenia � Odwołanie - art. 370 k. p. k. – służy od zarządzeń przewodniczącego wydawanych w toku rozprawy do pełnego składu sądu, gdy jest on wieloosobowy – skargowe, niedewolutywne, niekasatoryjne � usprawiedliwienie przy karze pieniężnej (art. 286 k. p. k. ) � wniosek o przywrócenie terminu zawitego (art. 126 k. p. k. ) � wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego

Odwołanie � art. 370 k. p. k. � służy od zarządzeń przewodniczącego wydawanych w toku rozprawy do pełnego składu sądu, gdy jest on wieloosobowy � skargowe, niedewolutywne, niekasatoryjne