POSTPOWANIE CYWILNE Postpowanie odrbne cz I Karolina Radkowska

POSTĘPOWANIE CYWILNE Postępowanie odrębne cz. I Karolina Radkowska Instytut Prawa Cywilnego Zakład Postępowania Cywilnego

ZAKRES ZAJĘĆ • • • Postępowania odrębne – zagadnienia ogólne; Postępowanie uproszczone; Postępowanie nakazowe; Postępowanie upominawcze; Elektroniczne postępowanie upominawcze; Europejskie postępowania w sprawach transgranicznych.

RODZAJE POSTĘPOWAŃ Systematyka kodeksowa: • rozpoznawcze; • zabezpieczające; • wykonawcze (egzekucyjne) • międzynarodowe; • arbitrażowe.

TRYBY POSTĘPOWAŃ Postępowanie cywilne nieprocesowe zwykłe odrębne art. 13 § 1 KPC Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych.

DOT. SPRAW: 1) małżeńskich, 2) ze stosunków między rodzicami a dziećmi, 3) z zakresu prawa pracy, 4) z zakresu ubezpieczeń społecznych, 5) o naruszenie posiadania, 6) gospodarczych, 7) z zakresu ochrony konkurencji, 8) o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolony, 9) z zakresu regulacji energetyki, 10) z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty, 11) z zakresu regulacji transportu kolejowego, 12) o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, 13) o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, 14) rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym, 15) transgranicznych z zakresu europejskiego postępowania nakazowego, 16) transgranicznych z zakresu europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń, 17) transgranicznych z zakresu elektronicznego postępowania upominawczego. art. 425 -50539 KPC

Co do zasady postępowania odrębne są obligatoryjne. Art. 201 § 1 KPC Przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia. W wypadkach przewidzianych w ustawie przewodniczący wyznacza posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Takie zarządzenie wiąże sądu (uchwała SN z dnia 19 kwietnia 2007 r. , III CZP 11/2007). Postępowania fakultatywne: 1) o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, 2) europejskie postępowanie nakazowe, 3) europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń, 4) elektroniczne postępowanie upominawcze.

NAKŁADANIE SIĘ PRZEPISÓW Istnieje możliwość stosowania w danej sprawie przepisów regulujących więcej niż jedno postępowanie odrębne. Przepisy niekiedy wprost to wykluczają: Art. 50515 § 2 KPC W sprawie rozpoznawanej według przepisów niniejszego rozdziału (o europejskim postępowaniu nakazowym) nie stosuje się przepisów o innych postępowaniach odrębnych. Art. 50521 § 2 KPC W sprawie rozpoznawanej według przepisów niniejszego rozdziału (o europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń), nie stosuje się przepisów o innych postępowaniach odrębnych. Art. 50529 KPC W elektronicznym postępowaniu upominawczym nie stosuje się przepisów o innych niż wymienione w art. 50528 (upominawcze) postępowaniach odrębnych. W przypadku pozostałych postępowań odrębnych, jednoczesne stosowanie przepisów regulujących więcej niż jedno z nich będzie dopuszczalne, gdy zakres przedmiotowy i podmiotowy danej sprawy odpowiada przesłankom kwalifikującym do więcej niż jednego rodzaju postępowania.

POSTĘPOWANIE UPROSZCZONE (art. 5051 -50514 KPC) Postępowanie uproszczone jest postępowaniem obligatoryjnym, przeznaczonym dla spraw o małej wartości przedmiotu sporu i nieskomplikowanym charakterze prawnym; czynności sądu i stron są w wysokim stopniu sformalizowane, a przyjęte rozwiązania nakładają na strony dużą dyscyplinę procesową; ocena zasadności roszczeń oparta jest na uznaniu sędziowskim w stopniu znacznie większym niż w postępowaniu zwykłym, postępowanie odwoławcze cechuje duże uproszczenie. Katalog spraw rozpoznawanych według przepisów o postępowaniu odrębnym uproszczonym został sformułowany za pomocą dwóch kryteriów: przedmiotowego i wartościowego.

Art. 5051 KPC Przepisy niniejszego działu stosuje się w następujących sprawach należących do właściwości sądów rejonowych: 1) o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwudziestu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności rzeczy sprzedanej konsumentowi z umową, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty; 2) o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Art. 5051 KPC Pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe wnoszone w postępowaniu uproszczonym powinny być sporządzone na urzędowych formularzach.

Art. 5053 § 1 KPC Jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia. § 2 Połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. W wypadku niedopuszczalnego połączenia w jednym pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu, stosując art. 1301. § 3. Jeżeli powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu przewidzianym w niniejszym rozdziale tylko wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. W przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest z pominięciem przepisów niniejszego rozdziału. Art. 5054 § 1 KPC Zmiana powództwa jest niedopuszczalna. Przepisów art. 75– 85 oraz art. 194– 196 i art. 198 nie stosuje się. § 2 Powództwo wzajemne oraz zarzut potrącenia są dopuszczalne, jeżeli roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.

POSTĘPOWANIE UPROSZCZONE - POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE Apelacja - zgodnie z art. 5059 - może być oparta na zarzutach: 1) naruszenia prawa materialnego; 2) naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Apelację można także oprzeć na podstawie późniejszego wykrycia okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać przed sądem pierwszej instancji. Po upływie terminu do wniesienia apelacji niedopuszczalne jest - odmiennie niż w wypadku apelacji zwykłej - przytaczanie dalszych zarzutów (art. 5059 § 2). Sprawę rozpoznaje sąd w składzie jednego sędziego. Od uznania sądu zależy, czy zostanie wyznaczona rozprawa apelacyjna, czy sprawa będzie rozpoznana na posiedzeniu niejawnym. Posiedzenie niejawne wyłączone jest w przypadku, gdy w apelacji lub w odpowiedzi na apelację strona zażądała przeprowadzenia rozprawy. Postępowanie dowodowe jest ograniczone do dowodu z dokumentów, chyba że apelacja zostanie oparta na podstawie późniejszego wykrycia okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać przed sądem pierwszej instancji.

Odrębności w zakresie wyrokowania przez sąd drugiej instancji. W przypadku naruszenia prawa materialnego bowiem - przy jednoczesnym stwierdzeniu, że zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku - sąd drugiej instancji uchyli wyrok i przekaże sprawę do ponownego rozpoznania. Uchylając zaskarżony wyrok sąd drugiej instancji może przekazać sprawę do rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniu uproszczonym także wówczas, gdy sprawa stosownie do art. 5051 KPC podlega rozpoznaniu w tym postępowaniu. Sąd drugiej instancji oddala apelację również wtedy, gdy mimo naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania albo błędnego uzasadnienia zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Odrębność uzasadnienia wyroku sądu drugiej instancji polega na tym, że jeśli sąd ten nie przeprowadzał postępowania dowodowego, uzasadnienie powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w postępowaniu uproszczonym (art. 3982 § 2 pkt 3).

POSTĘPOWANIE UPROSZCZONE ● rozpoznanie apelacji w składzie jednego sędziego, ● rozpoznanie apelacji zasadniczo na posiedzeniu niejawnym (wymagany stosowny wniosek w pierwszym piśmie procesowym), ● ograniczenie środków dowodowych do dowodu z dokumentu. TRYB PROCESOWY ZWYKŁY ● rozpoznanie apelacji w składzie trzech sędziów, ● rozpoznanie apelacji na posiedzeniu jawnym, ● brak ograniczeń w wykorzystaniu środków dowodowych.

POSTĘPOWANIE NAKAZOWE (art. 4841 -497 KPC) Postępowanie nakazowe należy do właściwości rzeczowej sądów rejonowych i okręgowych (art. 4841 w zw. z art. 16 i 17 pkt 4 KPC). O tym, który z nich jest właściwy, decyduje wartość przedmiotu sporu. Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym. Postępowanie nakazowe jest postępowaniem fakultatywnym, co oznacza, że może być wszczęte tylko wskutek wniesienia pozwu zawierającego żądanie wydania nakazu zapłaty (tzw. pozwu nakazowego). Sąd w pierwszej fazie postępowania nie bada materialnoprawnej podstawy żądania w takim zakresie i na takich zasadach, jak będzie to czynił sąd po wniesieniu zarzutów; np. jeśli powód żąda zasądzenia ceny z umowy dostawy, powód nie musi dołączać do pozwu nakazowego umowy, wystarczy, gdy przedstawi rachunek zaakceptowany przez odbiorcę towaru bądź oświadczenie pisemne dłużnika o uznaniu długu oraz wezwanie dłużnika do zapłaty.

Ograniczenie katalogu środków dowodowych Art. 485 § 1 KPC Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu: 1) dokumentem urzędowym; 2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem; 3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu; 4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i niezapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym. § 2 Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W razie przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu, do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów do uzasadnienia roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu.

§ 2 a Sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego, odsetek w transakcjach handlowych lub kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 1 tej ustawy, oraz na podstawie dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów odzyskiwania należności, jeżeli powód dochodzi również zwrotu kosztów. § 3 Sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty. § 4 Jeżeli nie dołączono oryginału weksla, czeku, warrantu lub rewersu albo dokumentów określonych w § 3, przewodniczący wzywa powoda do ich złożenia pod rygorem zwrotu pozwu na podstawie art. 130. Sąd jest związany żądaniem powoda i nie może wyjść ponad żądanie zaś przedłożone dokumenty stanowią podstawę faktyczną roszczeń.

Art. 486 § 1 KPC W razie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, przewodniczący wyznacza rozprawę, chyba że sprawa może być rozpoznana na posiedzeniu niejawnym. § 2 W sprawach, o których mowa w art. 485 § 2 a, sąd wydaje nakaz zapłaty, a w razie braku podstaw do jego wydania przewodniczący wyznacza rozprawę albo posiedzenie niejawne nie później niż przed upływem 2 miesięcy od dnia wniesienia pozwu albo od dnia uzupełnienia braków pozwu.

Art. 491 § 1 KPC Wydając nakaz zapłaty sąd orzeka, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty. § 2 Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku może być w formie skróconej umieszczony na ich odpisie. § 3 Nakaz zapłaty doręcza się stronom; pozwanemu wraz z pozwem, załącznikami i pouczeniem o treści art. 493 § 1 zdanie trzecie. (Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w zarzutach bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. )

Art. 492 § 1 KPC Nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Kwota zasądzona nakazem wraz z wymagalnymi odsetkami stanowi sumę, której złożenie przez dłużnika na rachunek depozytowy Ministra Finansów wystarczy do zabezpieczenia. Jeżeli nakaz zobowiązuje do wydania rzeczy zamiennych, do zabezpieczenia wystarczy złożenie sumy równej wartości przedmiotu sporu. § 2 Powód wnosząc o dokonanie zabezpieczenia jest obowiązany wskazać sposób zabezpieczenia. Sąd na wniosek pozwanego może ograniczyć zabezpieczenie według swego uznania. § 3. Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. W razie wniesienia zarzutów sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu.

Art. 493 § 1 KPC Pismo zawierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W piśmie pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości, czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy oraz okoliczności faktyczne i dowody. Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w zarzutach bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. § 2 Jeżeli pozew wniesiono na urzędowym formularzu, wniesienie zarzutów wymaga również zachowania tej formy. § 3 Do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami, o których mowa w art. 485. § 4 Powództwo wzajemne jest niedopuszczalne.

Art. 494 § 1 KPC Sąd odrzuca zarzuty wniesione po upływie terminu, nieopłacone lub z innych przyczyn niedopuszczalne, jak również zarzuty, których braków pozwany nie usunął w terminie. § 2 Nakaz zapłaty, przeciwko któremu w całości lub w części nie wniesiono skutecznie zarzutów, ma skutki prawomocnego wyroku. Art. 495 § 1 KPC W razie prawidłowego wniesienia zarzutów przewodniczący wyznacza rozprawę i zarządza doręczenie ich powodowi. § 2 W toku postępowania nie można występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Jednakże w razie zmiany okoliczności powód może żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się może nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy.

Po przeprowadzeniu rozprawy sąd może wydać: 1)wyrok, w którym nakaz zapłaty w całości lub części utrzyma – jeśli stwierdzi, że wniesione zarzuty są bezzasadne w całości lub w części; 2)wyrok, w którym nakaz zapłaty uchyli i powództwo oddali – jeśli uzna, że zgłoszone zarzuty zasługują na uwzględnienie; 3)postanowienie, w którym uchyli nakaz zapłaty odrzuci – jeśli stwierdzi brak przesłanek procesowych; 4)Postanowienie o umorzeniu postępowania (w zależności od przyczyny umorzenia) – jeśli dalsze prowadzenie postępowania jest niedopuszczalne.

POSTĘPOWANIE UPOMINAWCZE W odróżnieniu od postępowania nakazowego nie ma charakteru fakultatywnego, wydanie nakazu zapłaty nie jest bowiem uzależnione od zgłoszenia w pozwie żądania jego wydania. Wniosek o wydanie nakazu może zostać sformułowany w ramach fakultatywnych elementów pozwu. Nie ma to jednak wpływu na aktywność sądu w zakresie rozpoznania sprawy pod kątem możliwości wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Nakaz zapłaty może być wydany zarówno przez sąd rejonowy, jak i przez sąd okręgowy - w sprawach dotyczących roszczeń pieniężnych, a w innych sprawach, jeżeli przepis szczególny tak stanowi (art. 498 KPC). Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym (art. 4971 § 2 KPC). Czynności w postępowaniu upominawczym może wykonywać referendarz sądowy.

Art. 498 § 1 KPC Nakaz zapłaty wydaje się, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego, a w innych sprawach, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. § 2 W razie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty przewodniczący wyznacza rozprawę, chyba że sprawa może być rozpoznana na posiedzeniu niejawnym.

Art. 499 KPC Nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli według treści pozwu: 1) roszczenie jest oczywiście bezzasadne; 2) przytoczone okoliczności budzą wątpliwość; 3) zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego; 4) miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju. Ostatnia przesłanka ma charakter formalny - odnosi się do miejsca pobytu, stąd dotyczy wyłącznie do osób fizycznych. W przypadku osób prawnych i osób fizycznych podlegających wpisowi do ewidencji stosuje się doręczenie z art. 139 § 3 KPC.

Pozwany ma obowiązek przedstawienia w sprzeciwie zarzutów, które pod rygorem utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór. Chodzić tu może o zarzut: ● nieprawidłowego wskazania wartości przedmiotu sporu (art. 25 § 2 KPC), ● niewłaściwości miejscowej sądu (art. 202 zd. 1 KPC), ● braku jurysdykcji krajowej (art. 1105 § 2 i § 3 KPC), ● zapisu na sąd polubowny (art. 1165 § 1 KPC), ● zawarcia umowy o mediację (art. 202(1) KPC), ● żądań związanych z obowiązkiem złożenia kaucji.

Treść upominawczego nakazu zapłaty w zasadzie jest zbieżna z treścią nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym nie stanowi - w odróżnieniu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym - tytułu zabezpieczenia. Na etapie postępowania upominawczego, ze względu na jego istotę oraz charakter dochodzonych roszczeń, nie jest możliwe nadanie nakazowi rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 333 § 1 i 2. Sąd może natomiast, na wniosek powoda, nadać nakazowi upominawczemu ten rygor w razie spełnienia przesłanek z art. 333 § 3. Kwestia możliwości wydawania częściowych nakazów zapłaty w postępowaniu upominawczym nie jest w doktrynie jednolicie ujmowana. Nakaz doręcza się obu stronom, przy czym pozwanemu wraz z pozwem oraz pouczeniem o sposobie wniesienia sprzeciwu oraz o skutkach niezaskarżenia nakazu. Pouczeniem powinna być objęta także treść art. 503 § 1 zd. trzecie. O ile po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym nakaz nadal pozostaje w mocy i sąd w później wydanym orzeczeniu decyduje o jego losie, o tyle nakaz upominawczy w razie jego zaskarżenia sprzeciwem traci moc.

Sprzeciw jest szczególnym (art. 363 KPC - sprzeciw nie jest środkiem odwoławczym, nie zmierza bowiem do wydania orzeczenia przez sąd drugiej instancji) środkiem zaskarżenia. Mając na względzie kryteria, według których dokonywany jest podział środków zaskarżenia, należy sprzeciw od nakazu zapłaty zaliczyć do zwyczajnych środków zaskarżenia, jako że przysługuje od nieprawomocnego orzeczenia, jakim jest nakaz zapłaty wydany przez sąd bądź referendarza sądowego. Sprzeciw rozpoznaje ten sąd, który wydał zaskarżony nakaz zapłaty lub sąd, w którym wydany został nakaz zapłaty przez referendarza sądowego, nie jest więc środkiem dewolutywnym. Wobec tego, że wniesienie sprzeciwu powoduje utratę mocy zaskarżonego nakazu, należy go kwalifikować jako środek anulacyjny. Jest typowym środkiem opozycyjnym o charakterze restytucyjnym, jego celem jest zakwestionowanie zarówno wydanego nakazu zapłaty, jak i żądania powoda. Cel ten jest realizowany przez ponowne przeprowadzenie postępowania w sprawie przez sąd, który wydał zaskarżony nakaz zapłaty, a w przypadku, gdy wydał go referendarz sądowy - przez sąd, przed którym wytoczono powództwo. Przeprowadzenie takiego postępowania nie różni się od postępowania zwyczajnego, jakie przeprowadza sąd pierwszej instancji.

Podmiotem legitymowanym do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty jest pozwany. W przypadku, gdy stronę pozwaną tworzy grupa podmiotów (współuczestnictwo procesowe), rozważenia wymaga kwestia skutków, jakie wywołuje sprzeciw wniesiony tylko przez jednego z pozwanych. Z zasady samodzielności działania współuczestników, wyrażonej w art. 73 § 1 KPC, wynika, że wniesienie (zaniechanie wniesienia) sprzeciwu przez poszczególnych współuczestników wywiera skutek tylko w stosunku do tych, którzy zaskarżyli nakaz zapłaty. Współuczestnicy mogą zaskarżyć nakaz zapłaty razem lub osobno, a treść sprzeciwu może być taka sama lub różna. Zasada samodzielności działania współuczestników nie działa w stosunku do współuczestników jednolitych, konieczność jednolitego rozstrzygnięcia ogranicza bowiem ich samodzielność. Oznacza to, że sprzeciw wniesiony przez współuczestnika jednolitego odnosi skutek w stosunku do pozostałych współuczestników i stają się oni uczestnikami drugiej fazy postępowania wywołanej wniesionym sprzeciwem.

Termin do wniesienia sprzeciwu wynosi dwa tygodnie od doręczenia pozwanemu odpisu nakazu zapłaty (art. 502 § 1 KPC). Jest to termin ustawowy, a zatem nie podlega skróceniu ani przedłużeniu, może być natomiast przywrócony (art. 168 KPC). Pismo zawierające sprzeciw wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty, a w przypadku nakazu wydanego przez ref. sądowego - do sądu, przed którym wytoczono powództwo, i sąd ten jest właściwy do rozpoznania sprawy. Sprzeciw powinien spełniać warunki zwykłego pisma procesowego (art. 126 KPC) oraz warunki szczególne tzn. konstrukcyjne (art. 503 § 1 KPC). W sprawach, w których pozew został wniesiony na urzędowym formularzu, sprzeciw musi być wniesiony również na urzędowym formularzu (art. 503 § 2 KPC). W sprawach z zakresu pr. pracy pracownik może zgłosić sprzeciw do protokołu (art. 466 KPC). Co do zwykłych wymagań formalnych sprzeciwu - art. 126 -128 KPC. Do wymagań konstrukcyjnych sprzeciwu od nakazu zapłaty, mających charakter obligatoryjny zaliczyć należy: oznaczenie nakazu zapłaty, od którego sprzeciw został złożony oraz określenie zakresu zaskarżenia przez wskazanie, czy nakaz zapłaty zaskarżony został w całości, czy w części.

Składnikami konstrukcyjnymi sprzeciwu o charakterze fakultatywnym są natomiast „przedstawienie zarzutów, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy” oraz „przedstawienie okoliczności faktycznych i dowodów”. Do zarzutów, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, zaliczyć należy zarzuty: niewłaściwego określenia przez powoda wartości przedmiotu sporu (art. 25 § 2 KPC), niewłaściwości sądu, która mogłaby być usunięta w drodze umowy stron (art. 202 KPC), zawarcia umowy o mediację (art. 2021), istnienia zapisu na sąd polubowny (art. 1165 § 1 KPC), istnienia umowy o jurysdykcji państwa obcego (art. 1105 § 6 w zw. z art. 1104 § 2 KPC). Niepowołanie tych zarzutów w sprzeciwie od nakazu zapłaty nie wywołuje zważywszy na okoliczność, że stanowią jedynie fakultatywny składnik sprzeciwu potrzeby wszczęcia postępowania w celu usunięcia braków formalnych sprzeciwu. Ich niepowołanie wywołuje skutek prekluzyjny, uniemożliwiający pozwanemu podnoszenie tych zarzutów w toku dalszego postępowania.

Drugi ze składników konstrukcyjnych sprzeciwu o charakterze fakultatywnym w postaci „przedstawienia okoliczności faktycznych i dowodów” uległ zmianie (art. 503 § 1 KPC), dokonanej ustawą nowelizującą z 16 września 2011 r. , która weszła w życie w dniu 3 maja 2012 r. Przed zmianą przepis ten stanowił, że pozwany w piśmie zawierającym sprzeciw powinien przedstawić m. in. zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich poparcie. „Zarzuty przeciwko żądaniu pozwu” stanowiły obligatoryjny składnik sprzeciwu. Ich brak w sprzeciwie podlegał uzupełnieniu w trybie przewidzianym do usuwania braków formalnych środków zaskarżenia. Obecnie składnik sprzeciwu w postaci „przedstawienia okoliczności faktycznych i dowodów”, zważywszy na jego fakultatywny charakter, takiemu postępowaniu podlegać nie może. Sprzeciw od nakazu zapłaty niespełniający zwykłych warunków formalnych lub wymagań konstrukcyjnych o charakterze obligatoryjnym, podlega uzupełnieniu w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 130 KPC pod rygorem jego odrzucenia na podstawie art. 504 § 1 KPC. Na postanowienie sądu o odrzuceniu sprzeciwu, na podstawie art. 504 § 1 KPC lub art. 1301§ 2 KPC, przysługuje zażalenie, jest ono bowiem postanowieniem kończącym sprawę (art. 394 § 1 KPC). Sprzeciw jest jedynym środkiem zaskarżenia, od którego nie pobiera się opłaty sądowej.

Podstawy do odrzucenia sprzeciwu w postępowaniu upominawczym: ● wniesienie sprzeciwu po upływie terminu; ● nieusunięcie braków formalnych sprzeciwu; ● niedopuszczalność sprzeciwu np. wniesienie przez osobę nieuprawnioną; ● zaniechanie użycia formularza sądowego lub złożenie formularza nieprawidłowo wypełnionego.

W razie prawidłowego wniesienia sprzeciwu (sprzeciw jest dopuszczalny i został wniesiony w terminie) nakaz zapłaty traci moc w części zaskarżonej. Sprawa podlega w tym zakresie ponownemu rozpoznaniu, w którym sąd nie bada ani zasadności wydania nakazu zapłaty, ani zawartego w nim rozstrzygnięcia. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd - przeciwnie niż po wniesieniu sprzeciwu od wyroku zaocznego lub zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym - nie ustosunkowuje się do nakazu zapłaty, lecz rozstrzyga, jak w zwykłym postępowaniu, o żądaniu powoda zgłoszonym w pozwie. W razie częściowego zaskarżenia nakazu część niezaskarżona uprawomocnia się i ma skutki prawomocnego wyroku (art. 505 § 2 KPC).

Postępowanie nakazowe Postępowanie upominawcze 1/4 opłaty za pozew pełna opłata za pozew możliwe jedynie na wniosek dopuszczalność postępowania badana z urzędu nakaz zapłaty stanowi tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności nakaz zapłaty nie stanowi tytułu zabezpieczenia ani tytułu wykonawczego środek zaskarżenia – zarzut środek zaskarżenia – sprzeciw po wniesieniu środka zaskarżenia nakaz zapłaty nie traci mocy po wniesieniu środka zaskarżenia nakaz zapłaty traci moc

ELEKTRONICZNE POSTĘPOWANIE UPOMINAWCZE Elektroniczne postępowanie upominawcze (EPU) zostało wprowadzone do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. W przepisach tej ustawy, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2010 r. , utworzono „e-sąd” w celu sprawniejszego rozpoznawania roszczeń, dochodzonych według przepisów o postępowaniu upominawczym. Zakres podmiotowy EPU wprawdzie nie jest ograniczony, niemniej jednak jest ono przeznaczone głównie dla tzw. powodów masowych, których roszczenia są udowodnione dokumentami, najczęściej fakturami bądź rachunkami. Zakres przedmiotowy EPU obejmuje roszczenia pieniężne i inne, wskazane przez przepis szczególny, na zasadzie analogicznej do regulacji obowiązującej w art. 498 § 1 KPC. Mogą być dochodzone roszczenia, które stały się wymagalne w okresie trzech lat przed dniem wniesienia pozwu (art. 50529 a). W elektronicznym postępowaniu upominawczym nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania cywilnego regulujących inne postępowanie odrębne (art. 50529).

E-sądem jest Sąd Rejonowy w Lublinie (VI Wydział Cywilny). W celu podjęcia elektronicznych czynności procesowych, a zatem także wniesienia pozwu i innych pism należy skorzystać ze strony internetowej www. e-sad. gov. pl.

Uruchomienie EPU zależy od powoda. Jeśli się na to zdecyduje, powinien wnieść pismo wszczynające EPU (pozew zawierający wniosek o wydanie nakazu zapłaty) drogą elektroniczną. Sposób wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. Pisma procesowe powoda niewniesione w tej formie nie wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu (art. 50531 § 1 KPC). Metodą komunikacji sądu z pozwanym jest według jego wyboru - droga elektroniczna lub tradycyjna droga pisma procesowego. Jeśli pozwany wniesie pismo drogą elektroniczną, to metoda elektroniczna staje się wyłączna także dla niego i nie jest już możliwe późniejsze wnoszenie innych pism w drodze tradycyjnej. W elektronicznym postępowaniu upominawczym powodowi dokonuje się doręczeń za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego elektroniczne postępowanie upominawcze (doręczenie elektroniczne), a pozwanemu - w przypadku gdy wniesie pismo drogą elektroniczną.

W pozwie powód, wskazując roszczenie, powinien podać datę wymagalności roszczenia. Ponadto powinien wskazać dowody na poparcie swoich twierdzeń, na których opiera roszczenie, nie załączając ich (art. 50532 § 1 KPC). Nadto – NIP/PESEL/KRS. Warunki wydania nakazu zapłaty określone w art. 498 obowiązują w elektronicznym postępowaniu upominawczym w pełnym zakresie. Ocena negatywnych przesłanek wydania nakazu zapłaty wskazanych w art. 499 § 1 pkt 1 -4 wymaga uwzględnienia specyfiki elektronicznego postępowania. W przypadku braku podstaw do wydania nakazu – e-sąd wydaje postanowienie, które doręcza powodowi (od 8 września 2016 r. powód może wnieść na wszelki wypadek o umorzenie w takiej sytuacji). Sprzeciw – ogólne warunki jak w zwykłym postępowaniu upominawczym. Wymaganiem konstrukcyjnym sprzeciwu od elektronicznego nakazu zapłaty jest złożenie oświadczenia, z którego wynika, że pozwany wyraża sprzeciw odnośnie do wydanego nakazu zapłaty - nie ma konieczności uzasadnienia sprzeciwu i przedstawienia dowodów. Skarżący nie ma obowiązku wskazania zakresu zaskarżenia, skoro wniesienie sprzeciwu powoduje utratę mocy nakazu zapłaty w całości (art. 50536 § 1).

EUROPEJSKIE POSTĘPOWANIA TRANSGRANICZNE Europejskie postępowania w sprawach transgranicznych, w ramach których sąd rozpoznaje sprawy w europejskim postępowaniu nakazowym (art. 50515 - 50520) lub europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń (art. 50521 -50527 a), zostało wprowadzone w następstwie uchwalenia: 1) rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty; 2) rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń. Rozporządzenia organów Unii Europejskiej są aktami prawnymi mającymi bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich bez potrzeby implementacji. W kwestiach w nich nieuregulowanych mają zastosowanie przepisy państw członkowskich (por. art. 26 rozporządzenia nr 1896/2006 i art. 19 rozporządzenia nr 861/2007). Z tych względów zaszła potrzeba wprowadzenia do polskiego prawa unormowań umożliwiających sprawne funkcjonowanie w kraju obu europejskich postępowań. Dotyczy to w szczególności takich kwestii, jak np. właściwość sądu. W przepisach art. 50515 -50527 a KPC zostały uregulowane wyłącznie zagadnienia pozostające poza zakresem unormowania rozporządzeń nr 1896/2006 i 861/2007. Konieczne zatem jest równoległe stosowanie regulacji wspólnotowej i krajowej. Z tych względów w niektórych przepisach Kodeksu postępowania cywilnego zawarte jest odesłanie do „przepisów odrębnych” (np. w art. 50515 i 50519 KPC).

Definicja legalna sprawy transgranicznej Określenie "transgraniczna sprawa" nie jest zatem tożsame ze sprawą cywilną z elementem zagranicznym. O tym, czy sprawa ma charakter transgraniczny, decyduje jedynie szczególna kwalifikacja podmiotów (stron procesowych), przy czym nie chodzi o ich obywatelstwo, lecz o miejsce zamieszkania (miejsce stałego pobytu). (Art. 50515 KPC T. II, red. Piasecki 2016, wyd. 7/Kulski).

EUROPEJSKIE POSTĘPOWANIE NAKAZOWE Art. 2 rozporządzenia 1886/2006 1. Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do transgranicznych spraw cywilnych i handlowych, bez względu na rodzaj sądu lub trybunału. Nie ma ono zastosowania w szczególności do spraw skarbowych, celnych lub administracyjnych, ani dotyczących odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii). 2. Niniejsze rozporządzenie ma zastosowania do spraw dotyczących: a) praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia; b) upadłości, postępowania związanego z likwidacją niewypłacalnych spółek lub innych osób prawnych, postępowań pojednawczych, układów oraz innych analogicznych postępowań; c) zabezpieczenia społecznego; d) roszczeń wynikających z zobowiązań pozaumownych, chyba że: (i) są one przedmiotem umowy między stronami lub nastąpiło uznanie długu, lub (ii) dotyczą długów oznaczonych wynikających ze współwłasności mienia. Art. 4 rozporządzenia 1886/2006 Postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty ustanawia się w celu dochodzenia roszczeń pieniężnych o oznaczonej wysokości, które są wymagalne w chwili wniesienia pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty.

Postępowanie jest wszczynane wniesieniem pozwu sporządzanego z wykorzystaniem formularza stanowiącego załącznik do rozporządzenia. Badanie pozwu jest ograniczone i może następować w drodze zautomatyzowanej procedury (art. 8 rozporządzenia 1886/2006). ENZ jest wydawany przez sąd na formularzu i doręczany pozwanemu, przy czym doręczenie następujące według prawa krajowego musi czynić zadość minimalnym standardom określonym w art. 13 -15 rozporządzenia. Środkiem obrony pozwanego w postępowaniu ustanowionym rozporządzeniem 1896/2006 jest sprzeciw, który musi zostać złożony w terminie 30 dni od dnia doręczenia pozwanemu ENZ. Bezskuteczny upływ terminu do wniesienia sprzeciwu pociąga za sobą stwierdzenie wykonalności ENZ w państwie pochodzenia. Nakaz, którego wykonalność została stwierdzona, może być wykonywany bez potrzeby uzyskiwania zezwolenia na jego wykonanie (tzw. exequatur) w państwie wykonania. ENZ wydane w państwach członkowskich, których wykonalność zostanie stwierdzona w państwie wydania, będą zatem wykonywane w Polsce w sposób automatyczny, na tych samych warunkach jak wykonalne orzeczenia pochodzące od sądów polskich. Nie ma więc potrzeby stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Zastąpiło ono rozporządzenie 44/2001 (Bruksela I). Dla odróżnienia od „starego” rozporządzenia nowe określa się jako „Bruksela I bis”.

Wyłączenie stosowania przepisów o innych postępowaniach odrębnych (50515 § 2 KPC). Według art. 50516 § 1 KPC, europejskie postępowanie nakazowe należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych. ENZ może być wydany także przez referendarza sądowego (art. 50516 § 2 KPC). Rozpoznanie sprawy w europejskim postępowaniu nakazowym następuje na posiedzeniu niejawnym (art. 50517 KPC). Art. 50518 § 1 KPC przewiduje, że w razie gdy ENZ zgodnie z przepisami odrębnymi może być wydany tylko co do części roszczenia i powód wyraża na to zgodę, sprawę co do pozostałej części roszczenia sąd rozpoznaje we właściwym trybie, a w przypadkach wskazanych w ustawie - według przepisów o postępowaniach odrębnych. W świetle przepisów rozporządzenia wniesienie sprzeciwu od europejskiego nakazu zapłaty powoduje rozpoznanie sprawy w postępowaniu według prawa krajowego, chyba że powód w zaistniałej sytuacji procesowej zażądał zakończenia postępowania. Sąd, który wydał europejski nakaz zapłaty, stwierdza jego wykonalność w razie niewniesienia przez pozwanego sprzeciwu w przewidzianym do tego terminie (art. 18 ust. 1 rozporządzenia 1896/2006).

EUROPEJSKIE POSTĘPOWANIE DROBNYCH ROSZCZEŃ W SPRAWE Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń jest także postępowaniem fakultatywnym względem pozostałych, przysługujących powodowi. Rozporządzenie może być stosowane w sprawach cywilnych i gospodarczych, bez względu na właściwość sądu, jeżeli wps (z wyłączeniem świadczeń ubocznych, wydatków i nakładów nie przekracza 2. 000, 00 EUR w momencie wniesienia pozwu.

Wyłączenia zastosowania europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń: a) stanu cywilnego, zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych oraz przedstawicielstwa ustawowego osób fizycznych; b) stosunków majątkowych wynikających z małżeństwa lub związku uznawanego na mocy przepisów mających zastosowanie do takiego związku za mający skutki porównywalne do skutków małżeństwa; c) obowiązków alimentacyjnych wynikających ze stosunku rodzinnego, pokrewieństwa, małżeństwa lub powinowactwa; d) testamentów i dziedziczenia, w tym obowiązków alimentacyjnych powstających w związku ze śmiercią; e) upadłości, układów i innych podobnych postępowań; f) ubezpieczeń społecznych; g) sądownictwa polubownego; h) prawa pracy; i) najmu lub dzierżawy nieruchomości, z wyłączeniem powództw dotyczących roszczeń pieniężnych; j) naruszenia prywatności i dóbr osobistych, w tym zniesławienia.

Art. 50521 § 1 KPC Sąd rozpoznaje sprawę w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, jeżeli są spełnione warunki określone w przepisach rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń (Dz. Urz. UE L 199 z 31. 07. 2007, str. 1, z póz n. zm. ), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 861/2007”. § 2 W sprawie rozpoznawanej według przepisów niniejszego rozdziału nie stosuje się przepisów o innych postępowaniach odrębnych. Art. 50521 § 1 KPC Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych. § 2. Referendarz sądowy może wydawać zarządzenia. Art. 50523 KPC Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym. Sąd może wyznaczyć rozprawę w przypadkach wskazanych w przepisach rozporządzenia nr 861/2007. Art. 50524 KPC Jeżeli przepisy rozporządzenia nr 861/2007 stanowią, że pozew powinien zostać zwrócony, sąd wydaje postanowienie.

Art. 50524 § 1 KPC Świadek składa zeznanie na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. W takim przypadku świadek składa przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia. Świadek obowiązany jest złożyć tekst zeznania w sądzie w terminie wyznaczonym przez sąd. Przepisy art. 165 § 2, art. 274 § 1 i art. 276 stosuje się odpowiednio. § 2. Przesłuchanie strony następuje na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. Przepisu art. 303 nie stosuje się. Art. 50526 KPC Wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym wiąże sąd od chwili podpisania sentencji. Sąd z urzędu doręcza wyrok obu stronom z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia. Art. 50527 § 1 KPC Przepisy art. 5059– 50511, art. 50512 § 1 i 3 oraz art. 50513 stosuje się. § 2 Uchylając zaskarżony wyrok, sąd drugiej instancji przekazuje sprawę do rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniach odrębnych. Art. 50527 a § 1 KPC W razie stwierdzenia, że istnieje określona w przepisach rozporządzenia nr 861/2007 podstawa do uchylenia wyroku, na wniosek pozwanego sąd, który go wydał, uchyla wyrok. § 2 Wniosek powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego i wskazywać okoliczności uzasadniające uchylenie wyroku. § 3. Sąd może rozpoznać wniosek na posiedzeniu niejawnym. Przed uchyleniem wyroku sąd wysłucha powoda na posiedzeniu lub zażąda od niego oświadczenia na piśmie. § 4. Na postanowienie sądu w przedmiocie uchylenia wyroku przysługuje zażalenie.