PORODICA RHABDOVIRIDAE Prof dr IVANA HRNJAKOVI CVJETKOVI INSTITUT

PORODICA RHABDOVIRIDAE Prof. dr IVANA HRNJAKOVIĆ CVJETKOVIĆ INSTITUT ZA JAVNO ZDRAVLJE VOJVODINE

KLASIFIKACIJA § U GRUPU V jednolančani RNK virusi sa negativnim RNK lancem § Ima 4 roda, dva su značajna za medicinu 1) Genus Vesiculovirus vezikularnog stomatitisa 2) Genus Lyssavirus besnila rhabiesa. U ovom rodu se nalazi još 6 virusa čiji su rezervoar slepi miševi ( 2 su prisutna u Evropi)

OPŠTE OSOBINE PORODICE RHABDOVIRIDAE § Oblik : puščanog metka, § Genom: jednolančana linearna RNK u vidu negativnog lanca § RNK polimeraza je sastavni deo viriona ELEKTRONSKI MIKROSKOP NEGATIVNO BOJENJE VIRUS RABIESA

OPŠTE OSOBINE PORODICE RHABDOVIRIDAE § Simetrija nukleokapsida: helikalna § Spoljni lipoproteinski omotač: sa izdancima peplomerama (hemaglutinini), stiču ga pri izlasku iz ćelije § Veoma su osetljivi na faktore spoljne sredine

Virus rhabies-a § MORFOLOGIJA: kao i ostali članovi porodice § STRUKTURNI PROTEINI: 5 strukturnih proteina N protein (NUKLEOPROTEIN) koji sa genomskom RNK čini ribonukleoprotein (RNP) Sa RNP su udruženi FOSFOPROTEIN P i L protein tj. RNK polimeraza M protein kodira virusni genom , vezan je za unutrašnju stranu omotača H ili G protein umetnut u lipoproteinski omotač virusa

Virus rhabies-a § Na površini virusa su šiljci glikoproteinske građe H protein (G protein se još naziva) koji omogućavaju viropexu i vrše hemaglutinaciju i protiv njega se stvaraju neutrališuća antitela

ŠEMATSKI PRIKAZ VIRUSA RABIESA § RIBONUKLEOPROTEIN SKO JEZGRO RNP (RNK i N). L i P virusni proteini su udruženi sa RNP § OMOTAČ sa oko 400 glikoproteinskih izdanaka peplomera (H ili G) § M PROTEIN je udružen sa omotačem i sa RNP

Razmnožavanje virusa rhabies-a § VIRUS SE MOŽE RAZMNOŽAVATI U VEĆINI ŽIVOTINJA I U ČOVEKU (ZOONOZA) § Razmnožavaju se u citoplazmi i dobijaju omotač od citoplazmatske membrane i stvaraju inkluzije Negrijeva tela nakupine ribonukleoproteina u citoplazmi ćelije § U laboratoriji se razmnožavaju 1) laboratorijskim životinjama MIŠEVIMA mlitave paralize i leđa kao jednogrba kamila 2) embrionisanim kokošijim jajima (horioalantoisna membrana i embrion) 3) kulture ćelija: necitocidne perzistentne infekcije (ne daje izrazit citopatogeni efekat)

Antigenske osobine virusa rhabies-a § Postoji samo jedan antigenski tip

PATOGENOST RHABIES-a § UJEDOM BESNE ŽIVOTINJE čijom pljuvačkom se izlučuje virus počinje infekc. § Virus dolazi u kontakt sa završecima perifernih nerava § PRIMARNO RAMNOŽAVANJE: u omotaču senzitivnih nerava § ŠIRENJE: senzitivnim nervima do CNS -a

PATOGENOST RHABIES-a § U CNS-u ENCEFALITIS sa oštećenjem nervnih ćelija. U mozgu se širi sa ćelije na ćeliju § Iz CNS-a preko perifernih nerava do pljuvačnih žlezda i drugih tkiva (koža i kornea)

KLINIČKE MANIFESTACIJE RHABIES-a § INKUBACIJA: 4 – 12 nedelja § BOLEST prodromalna faza temperatura, glavobolja faza EKSCITACIJE karakteristična je pojava grčeva pri gutanju vode hidrofobija. Salivacija obilna, virus u pljuvačci PARALITIČKI STADIJUM koji uvek završava smrću

DIJAGNOZA BESNILA § U životinja DIREKTNO DOKAZIVANJE ANTIGENA ILI VIRUSA u nervnim ćelijama sumljivih životinja ELISA TESTOM ili FLUORESCENTNOM MIKROSKOPIJOM ELEKTRONSKOM ILI IMUNOELEKTRONSKOM MIKROSKOPIJOM

DIREKTNI IMUNOFLUORESCENTNI TEST virus besnula u pljuvačnoj žlezdi

IMUNOFLUORESCENTNI TEST NA RABIES U ŽIVOTINJA NEGATIVAN NALAZ POZITIVAN NALAZ

DIJAGNOZA BESNILA § U ljudi IZOLACIJA iz pljuvačke ili iz bioptata kože ili otiska kornee SEROLOŠKI TESTOVI u serumu i likvoru malu vrednost ZA POSTAVLJANJE DIJAGNOZE NEDOVOLJAN JE JEDAN TEST MORA SE PRIMENITI VIŠE TESTOVA

PROFILAKSA I PREVENCIJA § Po utvrđenim kriterijumima odmah posle ujeda se daje VAKCINA od inaktivisanog virusa na humanim diploidnim ćelijama. Posle davanja vakcine javljaju se antitela koja mogu da spreče umnožavanje i širenje virusa u organizmu s obzirom na izuzetno dugu inkubaciju

PROFILAKSA I PREVENCIJA § Uz vakcinu i RABIES IMUNI GLOBULIN serum ljudi imunizovanih protiv besnila. SERUM SE DAJE SAMO POSTEKSPOZICIONO UVEK OKO RANE A OSTATAK U MIŠIĆ ANATOMSKI UDALJEN OD MESTA DAVANJA VAKCINE. VAKCINA I SERUM SE NIKADA NE DAJU U ISTOM ŠPRICU

UPUTSTVA PASTEROVOG ZAVODA U NOVOM SADU

PRIMARNA VAKCINACIJA § PREEXPOZICIONA § ZA LABORATORIJSKE RADNIKE KOJI RADE SA VIRUSOM BESNILA § ZA LJUDE U KONTAKTU SA DIVLJIM ŽIVOTINJAMA (BIOLOZI, VETERINARI. . ) § ZA LJUDE KOJI PUTUJU U KRAJEVE GDE SE PSI BROJNI A ZDRAVSTVENA ZAŠTITA LOŠA NA DUŽE OD MESEC DANA, GDE JE BESNILO ENDEMIČNO I SL

PRIMARNA VAKCINACIJA § PREEXPOZICIONA VAKCINACIJA § VAKCINE SE PRAVE NA DIPLOIDNIM ĆELIJAMA ILI EMBRIONISANIM JAJIMA § 3 DOZE PO JEDNA INJEKCIJA DNEVNO INTRA MUSKULARNO DANI: 0, 7, 21 ILI 28

LOUIS PASTER 1822 -1895

PROFILAKSA I PREVENCIJA § Paster 1885. prvu uspešnu vakcinu protiv besnila. Vakcinisao je dečaka koga su ujele besne životinje virusom fixe § Virus fixe dobijen je od uličnog virusa besnila izolovanog iz mozgova besnih pasa i pasažiranog kroz mozgove kunića čime je povećana virulencija za kunića (inkubacija je iznosila 7 dana ) a smanjena je za psa i čoveka § Ponovljenim pasažama i selekcijom mutanata nastao vakcinalni virus fixe § Primenjena vakcina je bila uspešna posle ujeda besne životinje jer je inkubacija duga

Dr ADOLF HEMPT 1874 -1943 1921 OSNOVAO PASTEROV ZAVOD U NOVOM SADU 1925 DAO SVOJU MODIFIKACIJU PASTEROVE VAKCINE

Dr ADOLF HEMPT, DAJE VAKCINU Napravlje na na mozgu jaganjaca inficiranih virusom fix I tretirana etrom MRTVA VAKCINA Vakcinaci ja je trajala 6 dana HEMPTOVA VAKCINA DAVANA JE U MNOGIM EVROPSKIM ZEMLJAMA U JUGOSLAVIJI JE PROIZVOĐENA DO 1983.

EPIDEMIOLOGIJA besnila § URBANO psi i mačke § SILVATIČNO šumsko među divljim životinjama vuk, lisica U slepih miševa besnilo može biti endemično a u svih drugih sisara se smrtno završava

EPIDEMIOLOGIJA besnila § REZERVOAR DIVLJE I DOMAĆE KANIDAE – PSI, LISICE, VUKOVI, KOJOTI, ŠAKALI § PRENOŠENJE UJEDOM BESNE ŽIVOTINJE ili DIREKTNIM KONTAKTOM SA PLJUVAČKOM INFICIRANE ŽIVOTINJE

INFICIRANE ŽIVOTINJE

EPIDEMIOLOGIJA besnila § OD 2008 -2011. U EVROPSKOJ UNIJI je registrovano u 7 država 12 slučajeva besnila (6 je importovano iz drugih država) § U svetu godišnje umre od besnila 55 000 ljudi uglavnom u AFRICI i AZIJI § TOKOM 2012. god PASTEROV ZAVOD U NOVOM SADU DIJAGNOSTIKOVAO JE 12 SLUČAJEVA BESNILA U ŽIVOTINJA U SRBIJI (1 ŠAKAL I 11 LISICA)