PORODICA I BRAK II REKONSTITUISANE PORODICE Rekonstituisana porodica

PORODICA I BRAK II

REKONSTITUISANE PORODICE �Rekonstituisana porodica: porodica u kojoj bar jedan odrasli član ima decu iz prethodnog braka ili odnosa �Brojne prednosti i radosti ali i teškoće ovog oblika porodice �Veliki uticaj na dete (decu) biološkog oca/majke iako ne žive zajedno �Odnosi između razvedenih supružnika postaju još lošiji ako neko od njih (ili oboje) ponovo uđe u brak �Primer novog braka razvedene žene sa dvoje dece koja stupa u brak sa razvedenim muškarcem koji takođe ima dvoje dece – problemi okupljanja porodice vikendom ili praznicima

REKONSTITUISANE PORODICE �Mešanje dece iz različitih porodičnih miljea (“habitusa”) i različiti stavovi o prikladnom ponašanju u porodici �Mogućnost sukoba zbog razlika u vaspitanju, navikama i stavovima �Odsustvo normi o odnosima očuha/maćehe i pastorka: oslovljavanje, kažnjavanje, odnos prema novim supružnicima “bivših” �Potpuno novi odnosi u rekonstituisanim porodicama – različite strategije prilagođavanja �Binuklearne porodice �Ako je razvod propast braka ne znači da i porodice (u kojima dece) propadaju

PROMENA STAVOVA �Postojanje klasnih razlika u pogledu promena u porodičnom životu i visokih stopa razvoda �Lilien Rubin (1994): Porodica na pogrešnom koloseku – istraživanje 32 porodice iz radničke klase u SAD �Tradicionalniji stavovi nego kod porodica iz srednje klase (npr. stav prema predbračnim seksualnim odnosima) – izraženiji sukobi generacija u radničkim porodicama �Mladi muškarci prihvataju da su njihovi stavovi drugačiji nego stavovi roditelja (kada je reč o seksualnom ponašanju, braku i rodnim odnosima uopšte) – reč je o prihvatanju drugačijih vrednosti

PROMENA STAVOVA �Promenjene vrednosti mladih žena u odnosu na generaciju njihovih majki – potreba da se živi ispunjenijim životom i u braku �Istraživanja Helen Vilkinson i Džefa Malgana u Britaniji na uzorku muškaraca i žena od 18 do 34 godine �Snažne promene stavova, naročito žena – vrednosti gotovo suprotne u odnosu na ranije generacije �“Želja za samostalnošću i samoispunjenjem, kako kroz posao tako i kroz porodicu”

PROMENA STAVOVA �“Spremnost na rizik, uzbuđenja i promene” �Sve izraženije približavanje tradicionalnih vrednosti muškaraca i novih vrednosti žena �Nove vrednosti žena zasnovane na slobodi žena da rade, kontrolišu rađanje, slobodi izbora sopstvenog načina života �Pomenute slobode povezane sa tolerancijom, otvorenošću i velikodušnošću, ali i sebičnim individualizmom i nepoverljivošću

PROMENA STAVOVA � 29% žena i 51% muškaraca za “odlaganje rađanja dece što je duže moguće” �Žene starosti od 16 do 24 godine: ¾ veruje da jedan roditelj može odgajati decu isto kao i par �U istoj starosnoj grupi sve manja poželjnost braka

“ODSUTNI OTAC” �Period “odsutnog oca” – od kasnih 1930 ih do 1970 ih godina �Odsustvo zbog učešća u Drugom svetskom ratu �Posleratni period: očevi kao glavni hranioci porodica po ceo dan na radnom mestu – majke u kući uz decu �Novo značenje pojma odsutnog oca u doba sve veće stope razvoda i sve češćih jednoroditeljskih porodica – očevi koji su, zbog razdvajanja ili razvoda, retko viđali decu ili potpuno izgubili vezu sa njima �Žestoke rasprave u V. Britaniji i SAD (države sa najvišim stopama razvoda na svetu)

“ODSUTNI OTAC” �Porast udela porodica bez oca kao činilac pojavljivanja niza društvenih problema: rast stope kriminala, porast troškova fondova za socijalno staranje o deci �Stav da deca iz takvih porodica neće biti integrisani u različite društvene grupe – odsustvo iskustava pregovaranja, saradnje i kompromisa odraslih u neposrednom okruženju �Dečaci koji odrastaju bez očeva mogu imati teškoće da i sami postanu uspešni roditelji

“ODSUTNI OTAC” �Fransis Fukujama: Kraj poretka (1997) – istraživanje osnova “velikog poremećaja” u porodici zbog veće zaposlenosti žena �Zaposlene žene ne zanemaruju obaveze oko dece u porodici nego muškarci žene doživljavaju kao nezavisnije i sposobnije da se brinu i o deci i da rade puno radno vreme �Paradoksalno, mladi muževi, iako ranije spremni da se uključe u brigu o deci i domaćinstvu, zbog emancipacije žene smanjuju svoje angažovanje

“ODSUTNI OTAC” �Dejvid Blenkenhorn: Amerika bez oca (1995) – društva sa visokim stopama razvoda suočena sa gubitkom oca porodice ali i razaranjem same ideje očinstva �Odrastanje bez autoritativne ličnosti u porodici koja je oslonac u nevolji �Uloga očinstva u usmeravanju muške seksualne energije i agresivnosti – način za izbegavanje orijentacije ka prestupništvu i nasilju �“Bolje imati oca koji se vraća sa napornog posla kući i pije pivo ispred televizora nego nemati nikakvog? ”

“ODSUTNI OTAC” �Da li je tako? �Neće li i sin nasilnog oca biti isti? �Nisu li neki očevi naprosto loši za porodicu? �Neka shvatanja: nije presudno da li je otac prisutan ili ne nego koliko je uključen u porodični život i roditeljstvo �Važnija briga i pažnja članova domaćinstva nego struktura porodice �“Moralna neodgovornost” muškaraca zbog pojave “odsutnih očeva”, ali i opravdanje u odsustvu veština ili nedovoljnoj podršci �Osnivanje grupa za samopomoć muškarcima koji teže da budu bolji očevi u SAD i V. Britaniji

KOHABITACIJA �Kohabitacija: tip odnosa u kojem par živi zajedno ne stupajući u brak (vanbračna zajednica) �Sve češći oblik partnerstava/odnosa na Zapadu �Danas brak nije osnovna jedinica sjedinjavanja dvoje ljudi (pogotovo u pomenutim zemljama) �Prikladniji termini: spajanje (uparivanje) i razdvajanje (rasparivanje) �Sve češći zajednički život i podizanje dece bez stupanja u brak �Brakovi i dalje stabilniji od kohabitacija – tri do četiri puta

ZAJEDNICE HOMOSEKSUALACA �Život u paru mnogih homoseksualaca – i muškaraca i žena �U većini zemalja homoseksualni brakovi još uvek nedozvoljeni – odnosi zasnovani na ličnoj naklonosti i poverenju �“Porodice po izboru” – termin koji se vezuje za homoseksualna partnerstva i pozitivne i kreativne oblike svakodnevnog života ovih parova �Tradicionalne odlike heteroseksualnih zajednica uzajamna pomoć, staranje u slučaju bolesti, zajednički kućni budžet – odlike međusobnog odnosa i homoseksualnih parova

ZAJEDNICE HOMOSEKSUALACA �Porast interesovanja za istraživanja gej i lezbejskih grupa od 1980 ih godina �Značajno različita obeležja intimnosti i jednakosti u odnosu na uobičajene u vezi muškarca i žene �Nemogućnost sklapanja braka i neprimenjivost tradicionalne rodne podele uloga – homoseksualne zajednice zasnovane na drugačijim normama �Uticaj epidemije SIDE na stvaranje posebne kulture brige i požrtvovanosti među homoseksualnim partnerima

ZAJEDNICE HOMOSEKSUALACA �Viks, Hifi i Donovan (1999): tri obrasca u okviru gej i lezbejskih veza 1. Postojanje znatno više mogućnosti za jednakost među partnerima – nema uticaja kulturnih ili društvenih pretpostavki na kojima se zasnivaju heteroseksualne veze �Stvaranje odnosa po ličnoj volji, bez nejednakosti i neravnoteže čestih u odnosima muškaraca i žena 2. Dogovaranje o unutrašnjem funkcionisanju veza � Nema uticaja društveno ukorenjenih rodnih uloga, a time ni unapred definisanih očekivanja � Sve postaje stvar dogovora – ravnomernija podela odgovornosti

ZAJEDNICE HOMOSEKSUALACA 3. Postojanje posebnog oblika posvećenosti kojem nedostaje institucionalna podrška � Odlike: uzajamno poverenje, volja za rešenje problema i teškoća i zajednička odgovornost za “emocionalni rad” � Odluke sudova da dodeljuju decu lezbejskim parovima i sveukupna promena pravne regulative � Prekretnica u V. Britaniji 1999: definisanje homoseksualnog para koji je u stabilnoj i postojanoj vezi kao porodice � Uticaj odluke na imigracionu politiku, socijalnu pomoć, poresku politiku, nasleđivanje i brigu o deci

NASILJE I ZLOSTAVLJANJE U PORODICI �Postojanje čitavog spektra emocionalnih iskustava u okviru porodičnog života �Porodični odnosi često u znaku prisnosti, bliskosti, saodlučivanja i uzajamnosti �Sa druge strane, moguće tenzije, očajanje, uznemirenost, krivica �Najteži oblici: nasilje u porodici i zlostavljanje dece

NASILJE U PORODICI �Nasilje u porodici: fizičko zlostavljanje jednog ili više članova porodice od strane nekog njenog člana �Najčešće žrtve fizičkog zlostavljanja deca mlađa od 6 godina �Sledeće po učestalosti nasilje muževa nad ženama �Žene takođe vrše nasilje nad decom i muževima (u znatno manjoj meri) �Porodični dom kao najopasnije mesto u modernom društvu �Daleko veći rizik za ženu da doživi nasilje od strane muža ili bliskih poznanika nego od strane nepoznatih

NASILJE U PORODICI �Uticaj feminističkih grupa na proučavanje problema nasilja u porodici 1970 ih – nasilje u porodici kao najvažniji oblik kontrole muškarca nad ženom �Konzervativna shvatanja: nasilje nad ženama kao odraz krize porodice i srozavanja moralnih standarda �Muškarci ređe prijavljuju nasilje od strane žena �Feminističke kritike: žensko nasilje ograničenije, ređe i sa manje posledica �Muško nasilje po značenju, kontekstu i posledicama ozbiljnije i dugotrajnije

NASILJE U PORODICI �Niz činilaca koji objašnjavaju porast nasilja u porodici �Prvi se povezuje sa emocionalnošću koja prati porodični život (“kratak put od ljubavi do mržnje”) �Drugo, nasilje u porodici se često društveno i kulturno toleriše ili opravdava �Stara engleska izreka: “Hikori drvo, žene i konji. Što ih više biješ, to su bolji. ” �Određeni broj parova smatra da udaranje supružnika u nekim slučajevima opravdano

SEKSUALNO ZLOSTAVLJANJE DECE I INCEST �Seksualno zlostavljanje dece: vršenje seksualnih radnji od strane odraslih sa decom mlađom od onog uzrasta kada mogu da daju svoj pristanak �Incest: seksualni odnosi između bliskih srodnika �Nije svaki incest i seksualna zloupotreba dece: primer seksualnih odnosa brata i sestre �Najčešći incestuozni odnos (ali i seksualno zlostavljanje deteta): incestuozni odnosi između očeva i maloletnih kćeri �Seksualno zlostavljanje dece kao česta pojava (u svim društvenim klasama) �Nemoguće otkrivanje pravih razmera pojave

SEKSUALNO ZLOSTAVLJANJE DECE I INCEST �Verovatne trajne posledice po decu izloženu seksualnom zlostavljanju �Osećaj odvratnosti i srama kod većine dece sa takvim iskustvima �Povezanost seksualnog zlostavljanja i odavanja prostituciji, delinkvenciji, bežanju od kuće i narkomaniji �Ne znači da je reč o isključivom uzroku takvih ponašanja (potrebno uzeti u obzir i sukobe u porodici, nebrigu roditelja i fizičko nasilje)

RASPRAVA O PORODIČNIM VREDNOSTIMA �“Porodica se ruši”: seksualno oslobađanje, dramatičan rast stopa razvoda, traganje za ličnom srećom (neobuzdani individualizam) – zahtevi za obnovom tradicionalne porodice �“Porodica postaje raznolikija”: potrebno podsticanje razvijanje brojnih porodičnih oblika i vidova seksualnosti �Oba stanovišta podložna kritici �Povratak na staro nemoguć – promene oblika porodice i braka nepovratne �Emocionalna komunikacija (aktivno stvaranje i održavanje odnosa) od suštinskog značaja danas za lični i porodični život

RASPRAVA O PORODIČNIM VREDNOSTIMA �Gidensova pretpostavka: oko 60% brakova sklopljenih danas završiće razvodom u roku od deset godina �No, razvod može značiti i novi početak �Raznolikost porodičnih oblika kao oslobađanje ograničenja iz prošlosti: samci, nevenčani parovi, gej parovi

ŠIRA LITERATURA �Milić Anđelka. 2007. Sociologija porodice: kritika i izazovi. Beograd: Čigoja štampa. �Tomanović Smiljka (urednica). 2012. Mladi – naša sadašnjost: istraživanje socijalnih biografija mladih u Srbiji. Beograd: Čigoja štampa; Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta. �Vreme porodica: sociološka studija o porodičnoj transformaciji u savremenoj Srbiji (2010). Beograd: Čigoja štampa; Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta.