PolskoJaposka Wysza Szkoa Technik Komputerowych Warszawa Studia Podyplomowe

Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych, Warszawa Studia Podyplomowe IT w Biznesie Tworzenie Portali Biznesowych Wykład 1 Systemy zarządzania treścią Wykładowca: dr hab. inż. Kazimierz Subieta profesor PJWSTK subieta@ipipan. waw. pl http: //www. ipipan. waw. pl/~subieta

Co to jest "zarządzanie treścią"? n n content management Komercyjny buzzword związany z ekspansją zastosowań Internetu (WWW) oraz rozwojem narzędzi służących do budowy aplikacji internetowych. Istnieją w tej chwili dziesiątki (a może już i setki) systemów określanych jako "systemy zarządzania treścią" (Content Management Systems, CMS). Nie istnieje wyróżnik określający, co CMS ma zawierać. Poszczególne systemy różnią się zarówno oferowaną funkcjonalnością, jak i ceną (0$ kilku mln. $). Istnieje duży chaos w zakresie terminologii, standardów, technologii i biznesowej retoryki związanej z systemami CMS oraz ich zastosowaniami. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 2 maj 2002

Co to jest "treść"? n content Termin "treść" nie ma jednej definicji. Niektóre rodzaje: u Treść ukazująca się na ekranie przeglądarki: tekst, grafika, tło, dźwięk, animacja, video, przyciski, pola do zapełnienia, menu do wybrania, wykonywane na ekranie skrypty, . . . ; u Odpowiedniki, elementy składowe lub generatory tej treści przechowywane po stronie serwera (np. w bazie danych); u Procesy, programy, reguły, metody, algorytmy pozwalające na generowanie treści z określonych źródeł, np. z bazy danych serwera lub z innych stron Web. u Różne formy opisu treści lub metadanych dotyczących treści, formaty, schematy, opisy dotyczące autorów treści, daty utworzenia, daty obowiązywania, własności, itd. u Różne formy kontroli i organizacji treści oraz usprawnienia dostępu: katalogi, klasyfikacje, indeksy, słowniki, . . . K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 3 maj 2002

Treść vs. dane, informacja, wiedza content, data, information, knowledge n Jest dość trudno podać definicje różnicujące te terminy. u Są często używane jako synonimy. u Niekiedy odzwierciedlają emocjonalny stosunek do przedmiotu, np. dla ludzi AI "wiedza" lepiej pasuje do "inteligencji". u Niekiedy odzwierciedlają specyfikę celu przetwarzania i jakąś jego nową jakość: np: "wydobywanie wiedzy", a nie "wydobywanie danych"; "baza wiedzy", a nie "baza danych". u Niekiedy odzwierciedlają stosunek do procesów decyzyjnych zachodzących w ludzkim umyśle (dane muszą zamienić się w informację, ta zaś w wiedzę, aby mogła być podjęta decyzja). n Treść jest rozumiana jako informacja, dane lub wiedza: u przekazywana do końcowego użytkownika przeglądarki, u zawarta w repozytorium serwera aplikacji internetowej. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 4 maj 2002

Formaty i standardy treści n Setki formatów i standardów obowiązujących w zakresie reprezentacji, przechowywania, przetwarzania i udostępniania treści. u Klasycznym standardem jest HTML, z licznymi rozszerzeniami w kierunku dynamizacji stron (Java. Script, aplety, ASP, JSP, . . . ) u Najnowszym buzzwordem jest XML oraz związane z nim technologie lub standardy (DTD, RDF, XSLT, XQL, SOAP, . . . ) u Wiele formatów reprezentacji tekstu: . txt, . doc, . rtf, . pdf, . ppt, . . . u Dziesiątki formatów graficznych (grafiki wektorowej i pikselowej), formatów animacji, audio i video. u Formaty, modele i standardy baz danych. u Formaty i standardy języków programowania stron Webu (Java, SQL, ODBC, JDBC, PHP, Perl, Python, . . . ). K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 5 maj 2002

Twórczy chaos w dziedzinie CMS n Nowość technologiczna i rynkowa oraz możliwość zarobienia wielkich pieniędzy rodzi na początku chaos. u Jeżeli dla danego typu treści są popularne formaty A, B, C, to potrzebne będą odwzorowania A B, B A, A C, . . . Liczba odwzorowań rośnie w kwadracie do liczby formatów. u Brak standardów i niekompatybilne rozwiązania implikuje oprogramowanie pośredniczące (middleware), bazujące najczęściej na nowym formacie (patrz CORBA, również XML). u Syndrom "dwóch programistów w garażu": sukces rozwiązania dla mikroskali powoduje rozszerzanie bottom-up tego rozwiązania dla makro-skali (patrz HTML, XML, PHP, . . . ). Skutek: 1000 -stronicowe podręczniki "prostego" języka XML. n Twórczy chaos był już w innych dziedzinach (np. w językach programowania). Zwykle po pewnym czasie ustępuje. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 6 maj 2002

Techniczna architektura CMS Content Management System klient interakcja poprzez HTTP zapytania SQL i ich wyniki Serwer Web: generacja dynamicznych stron HTML dla klienta, zlecenia do bazy danych Serwer bazy danych zapytania SQL i ich wyniki pracownik Zaplecze (back office): pracownik klient Wewnętrzne procesy podtrzymywania i obsługi aplikacji internetowej K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 7 pracownik maj 2002

Tematy związane z zarządzaniem treścią Mobilni agenci Technologie agentowe Techniki markup Mobilne i rozproszone przetwarzanie Rozproszona sztuczna inteligencja Semantyczny Web i ontologie Odkrywanie wiedzy Zarządzanie treścią na Webie Zarządzanie wiedzą Maszynowe uczenie się Klasyfikacja Metamodelowanie wiedzy Inteligentna integracja informacji Budowa profili Eksploracja danych Personalizacja Handel Elektroniczny Zarządzanie wierzeniami Zarządzanie treścią Filtrowanie Zarzadzanie profilami i lokacjami K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 8 E-serwisy Mobilny Handel Zarządzanie transakcjami maj 2002

Główne komponenty CMS SYSTEM TWORZENIA I GROMADZENIA Procesy pozyskiwania i rozkładania pierwotnej informacji na składowe treści SYSTEM ZARZĄDZANIA Odpowiedzialny za automatyzację manipulacji treścią przez użytkowników biznesowych SYSTEM STEROWANIA PROCESAMI PRACY Koordynacja, planowania i wprowadzanie w życie pracowniczych harmonogramów oraz zadań systemu SYSTEM PUBLIKOWANIA Zautomatyzowany proces wyciągania treści i zasobów z repozytorium do publikacji REPOZYTORIUM TREŚCI Treść, dane biznesowe, metainformacje SYSTEM ADMINISTRACYJNY Proces podtrzymywania eksploatacji, ustawiania i utrzymywania parametrów i struktury systemu K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 9 maj 2002

System tworzenia i gromadzenia treści n Składa się z narzędzi, procedur oraz personelu, który jest zatrudniony w celu tworzenia i zbierania treści oraz wykonywania czynności redakcyjnych. Zadania: u Wytwarzanie treści "od zera": autorzy projektują, tworzą i poprawiają treść w wybranych przez siebie narzędziach. u Pozyskiwanie: dostosowywanie i redakcja treści z zewnętrznych źródeł. u Agregacja: formatowanie stylistyki informacji i ustalanie jej przeznaczenia: użyteczne składowe, meta-dane. u Konwersja: zmiany formatu i struktury informacji tak, aby spełniała ona wymagane standardy przechowywania treści; oddzielanie niepotrzebnych informacji np. , nagłówków i stopek; odwzorowania tego formatu na wymagany standard, np. XML, który może być wprowadzony do systemu. u Usługi: są częścią logiki aplikacji oraz usług biznesowych dostarczonych przez CMS, wspomagających gromadzenie informacji oraz jej transformację. Usługi wspierają tworzenie, aktualizację i usuwanie składowych treści. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 10 maj 2002

System zarządzania n n n Odpowiada za gromadzenie, przechowywanie, udostępnianie, pielęgnację i administrację składowych treści i innych zasobów informacji. Jest oparty na bazie danych treści, meta-informacji oraz danych biznesowych. Obejmuje procesy i narzędzia umożliwiające dostęp, aktualizację i administrowanie zgromadzoną informacją. Jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo i autoryzację dostępu do treści. Jest odpowiedzialny za połączenia z innymi systemami. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 11 maj 2002

System sterowania procesami pracy n n n Realizuje koordynację, planowanie i wprowadzanie w życie harmonogramów oraz zadań pracowników. Obejmuje narzędzia, procedury i ludzi zatrudnionych w celu zapewnienia skutecznych procesów zbierania, przechowywania i publikacji treści. System sterowania procesami pracy ma wpływ na system gromadzenia treści, system zarządzania oraz system publikowania. Każdy krok procesu, od wytwarzania po ostateczną publikację, powinien być możliwy do zamodelowania i śledzenia w obrębie tego samego systemu. Aspekty procesów pracy włączają: pracowników, zadania, czynności, standardowe procesy, narzędzia, czas, przepływ danych i dokumentów. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 12 maj 2002

System publikowania n Jest odpowiedzialny za wyciąganie składowych treści i innych zasobów z repozytorium, formatowanie ich i automatyczne tworzenie z nich publikacji. n Składa się z narzędzi, procedur i ludzi pobierających treść z repozytorium i tworzących publikacje. n Powinien zawierać: u Szablony publikacji, u Kompletny język programowania, u Zależności pomiędzy treścią, u Dobrze zorganizowany system plików i katalogów, u Mechanizm ostatecznej publikacji. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 13 maj 2002

Procesy zarządzania treścią n Włączają projektowanie, tworzenie, pozyskiwanie, recenzowanie, zatwierdzanie, konwersję, składowanie, testowanie i wdrożenie treści we wszystkich wymaganych miejscach Webu. u Włączają pielęgnowanie, monitorowani, uaktualnianie, wycofywanie i archiwizowanie treści. u Włączają komponenty raportujące i analityczne, celem świadomego usprawniania i poszerzania procesów zarządzania treścią. n n Wymagają jasnego zdefiniowania ról personelu oraz udokumentowanych procesów pracy dla wszystkich form treści. Mogą lecz nie muszą być wspomagane komputerowo. u Dla małych zastosowań wspomaganie jest często niepotrzebne. u Dla dużych zastosowań wspomaganie jest zazwyczaj niezbędne. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 14 maj 2002

Scenariusze i formy aplikacji zarządzania treścią u Udostępnianie wiadomości (portale), np. internetowe gazety, ä w tym wortale (vortals), czyli wiadomości ukierunkowane branżowo. u Wyszukiwarki stron WWW (Yahoo, Altavista, Google, . . . ) u Techniczne wspomaganie produktów danej firmy. u B 2 C (Business-To-Customer): e-handel - sklepy internetowe. u Portale wymiany informacji w danej dziedzinie, portale edukacyjne. u B 2 B (Business-To-Business): e-biznes (portale biznesowe): transakcje, sprzedaż lub wymiana towarów i usług, w skali hurtowej. u B 2 E (Business-To-Employee): wewnętrzne systemy internetowe lub intranetowe do obsługi procesów biznesowych wewnątrz firmy. u C 2 C (Customer-To-Customer): ogłoszenia drobne, aukcje, . . . u Portale korporacyjne (corporate portals) - organizują rozproszone i heterogeniczne zasoby i usługi informacyjne danej organizacji. u Praca grupowa rozproszonych zespołów, wirtualne biura projektowe. u. . wiele innych możliwości. . K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 15 maj 2002

Funkcje wspólne dla wielu form i scenariuszy zarządzania treścią (1) n n Projektowanie. Zasadniczo nie odbiega od metod projektowania baz danych np. poprzez diagramy encja-związek lub UML. Tworzenie. Rola wykonywana przez autorów tekstu, fotografów, artystów grafików, producentów video, producentów dźwięku, specjalistów od reklamy i marketingu, prawników, lub kogokolwiek innego, kto produkuje oryginalny materiał przeznaczony dla użytkownika WWW. Pozyskiwanie lub adoptowanie treści z istniejących źródeł. Klasyfikacja, indeksowanie. Treść musi mieć przypisane cechy formalne (np. datę utworzenia, autora, itd. ) oraz cechy klasyfikacji przedmiotowej (np. kategorię przedmiotową lub słowa kluczowe). Funkcja jest często określana jako wiązanie treści i metadanych. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 16 maj 2002

Funkcje wspólne dla wielu form i scenariuszy zarządzania treścią (2) n n Recenzje i przeglądy. Są wymagane dla wszystkich rodzajów udostępnianej treści. Zatwierdzenie. Formalne zatwierdzenie publikowanej treści jest niezbędnym składnikiem prawnej odpowiedzialności za treść. Konwersja. Tekst, grafika, dźwięk, i inne formy treści musza być przystosowane do formatu najwygodniejszego lub obowiązującego w danym CMS, np. do formatu HTML lub XML. Przechowywanie. Treść jest zwykle przechowywana w plikach lub w bazie danych. u Dla większych zastosowań treść musi podlegać zarządzaniu konfiguracji (Software Configuration Management, SCM), w szczególności musi podlegać zarządzaniu wersjami oraz śledzeniu i kontrolowaniu zmian. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 17 maj 2002

Funkcje wspólne dla wielu form i scenariuszy zarządzania treścią (3) n Testowanie. Może dotyczyć różnych aspektów: u błędnych lub nieaktualnych linek, u stron wolno ładujących się, u błędów w skryptach lub apletach, np. pętli, u błędów w komunikacji od klienta do serwera n n n Dojrzewanie. Rodzaj testowania, polegający na weryfikacji kompletności i spójności większego zespołu treści, np. informacji o różnych aspektach nowej usługi. Wdrożenie. Obejmuje wszelkie fizyczne aspekty udostępnienia treści dla jej użytkowników, w tym replikacje treści na różnych serwerach. Pielęgnacja, aktualizacja, zmiany. Obserwowanie udostępnianej treści i reakcja na wszelkie sygnały i potrzeby zmian. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 18 maj 2002

Funkcje wspólne dla wielu form i scenariuszy zarządzania treścią (4) n n n Wycofywanie i archiwizacja. Wycofanie może nastąpić z wielu powodów, np. utraty aktualności, utraty praw do treści, uatrakcyjnienie portalu nowszą treścią, niską frekwencją odwiedzania, itd. Przyjmuje się, że dowolna wycofywana treść podlega archiwizacji a/a. Raporty i analizy. Obejmuje różne formy raportów i analiz mających na celu lepszą obsługę użytkowników, zwiększenia atrakcyjności portalu, zbadania efektywności biznesowej, itd. Ponowne użycie. Wyodrębnienie i generalizacja pewnych elementów treści, metadanych, procesów, funkcji, szablonów formularzy, itd. jako udokumentowanych aktywów ponownego użycia w ramach danego repozytorium; opisywanie i propagowanie aktywów ponownego użycia wśród personelu. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 19 maj 2002

Klasyfikacja i przegląd CMS (1) n Duże pakiety obejmujące funkcjonalnością wszystkie etapy i aspekty tworzenia systemów internetowych. u Przykłady: V/6 Content Management Suite (Vignette), One-To-One Publishing (Broadvision), Content Server (Divine). n Produkty o cechach podobnych jw. , o mniejszych możliwościach integracji z istniejącymi systemami produkcyjnymi u Przykłady: Content Management Server (Microsoft), PVCS Content Manager(Merant), Red. Dot Solutions(Red. Dot), Mediasurface 3. 5 (Mediasurface)) n Narzędzia, w których główny nacisk położono na zarządzanie dużymi repozytoriami dokumentów i wspomaganie pracy grupowej u Przykłady: Xpedio Content Management Suite (Stellent), 4 I WCM Edition (Documentum), Panagon (File. NET) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 20 maj 2002

Klasyfikacja i przegląd CMS (2) n Systemy, które służą do zarządzania cyklem wytwarzania elementów stanowiących treść serwisu (zagadnienia związane z rolami użytkowników, procesem prac) u Przykłady: Team. Site (Interwoven), Common. Spot Content Server (Paper. Thin) n Narzędzia wspierające końcową fazę powstawania serwisu internetowego czyli jego publikację, personalizację itp. u Przykłady: Web. Logic E-Business Platform (BEA), Dynamo e-business Platform (ATG), Oracle 9 i. AS(Oracle) n Systemy tworzone w ramach projektów „open-source”: u Przykłady: Content Management Framework (Zope), Arsdigita Community System (Ars. Digita) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 21 maj 2002

Rodzaje rozwiązań CMS K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 22 maj 2002

Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych, Warszawa Studia Podyplomowe IT w Biznesie Tworzenie Portali Biznesowych Wykład 2 Systemy zarządzania treścią Wykładowca: dr hab. inż. Kazimierz Subieta profesor PJWSTK subieta@ipipan. waw. pl http: //www. ipipan. waw. pl/~subieta

CMS jako katalizator rozwoju n Dla wspomagania funkcji zarządzania treścią dostawcy oprogramowania wytworzyli ogromną liczbę różnych narzędzi, zintegrowanych systemów, oraz rozszerzeń istniejących systemów. u Tradycyjna dziedzina zarządzania dokumentami została w dużym stopniu zdominowana przez funkcje CMS. u Pojawiły się obiektowe repozytoria do przechowywania treści dowolnego typu, w szczególności repozytoria XML. u Dostawcy systemów zarządzania bazami danych, tacy jak Oracle, CA, Sybase, Informix, IBM, przesunęli punkt ciężkości oferowanych SZBD z tradycyjnego zarządzania danymi na zarządzanie treścią, ze wspomaganiem tworzenia i podtrzymywania aplikacji internetowych. u Znaczenia nabrały różnorodne formy procesów pracy (workflows) jako środka kontroli funkcji CMS. u Pojawiły się kompleksowe narzędzia typu "wszystko w jednym". K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 24 maj 2002

Cechy CMS: procesy pracy i automatyzacja procesów biznesowych Workflow Managementworkflow System n n n Zarządzanie treścią wymaga rutynowych usług znanych z procesów pracy (workflows), takich jak: śledzenie, przypisywanie ról i odpowiedzialności, zintegrowane bezpieczeństwo, zautomatyzowane zawiadamianie, monitorowanie populacji procesów. Systemy zarządzania procesami prac umożliwiają zdefiniowanie wielokrokowych procesów włączających różnorodną treść, personel, oraz akcje takie jak wysłanie, recenzja, zatwierdzenie, itd. Systemy zarządzania procesami prac zapewniają automatyzację takich zadań jak: u ustalenie zespołów ludzkich i ról osób w zespołach u projektowanie procesów pracy u tworzenie i podtrzymywanie działania instancji procesów pracy. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 25 maj 2002

Cechy CMS: personalizacja n personalization Istotą personalizacji jest: u Rejestracja i autentyfikacja użytkowników aplikacji internetowej. u Dostosowanie się serwisu internetowego do indywidualnych preferencji użytkownika; np. jego preferencje tematyczne. u Przechowywanie i udostępnianie spersonifikowanych treści wprowadzanych przez użytkownika lub sparametryzowanych przez użytkownika; np. jego notatki, zakładki, kalendarz, terminarz zdarzeń, terminarz przypomnień, itd. u Przechowywanie historii odwiedzin serwisu przez użytkowników oraz transakcji lub zakupów, które oni dokonali. u Syntetyczne analizy i raporty dotyczące użytkowników mające na celu zwiększenie jakości i efektywności treści i usług oferowanych przez aplikację internetową. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 26 maj 2002

Podejścia do personalizacji n Środki techniczne: u Informacja dokładna o zarejestrowanych użytkownikach zgromadzona w bazie danych po stronie serwera u Informacja o konkretnym koncie i konkretnym komputerze na którym pracuje użytkownik, na podstawie tzw. ciasteczek (cookies). ä Ciasteczka są plikami pamiętanymi przez komputer klienta, w których serwer może zapisać dowolną (niezbyt długą) informację. ä Konkretny użytkownik jest nieznany, znana jest tylko jego "tożsamość" z dokładnością do konta i komputera. ä Ciasteczka nie są dzielone pomiędzy różne portale, każdy portal ma swoje. n Środki dostosowywania treści do profilu użytkownika: u Określanie profilu zainteresowań explicite przez użytkownika. ä Wadą jest to, że on zwykle tego nie robi, a jeżeli robi, to niezbyt dokładnie. u Kolaboracyjne filtrowanie (collaborative filtering): tworzenie kategorii użytkowników i przypisywanie użytkownika do określonej kategorii na podstawie historii jego zachowania się na portalu (klikologii). . K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 27 maj 2002

Cechy CMS: wyszukiwanie n n search Sprawny mechanizm wyszukiwania informacji przez końcowych użytkowników jest czynnikiem powodzenia aplikacji internetowej. Wyszukiwanie oznacza konieczność klasyfikacji treści i inteligentnego jej zaindeksowania. Wyszukiwanie często odbywać się po cechach formalnych (data publikacji, autor, kategoria tematyczna, słowa kluczowe), które są niekiedy określane (w RDF) jako "metadane". Częściej wyszukiwanie odbywa się: u w pełnym tekście przechowywanych składników treści u poprzez asocjacje elementów treści z innymi elementami treści n n Klasyczne formy wyszukiwania (znane) z bibliotek są mało użyteczne. Konieczne są nowe paradygmaty, z reguły oparte o metafory graficzne. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 28 maj 2002

Cechy CMS: ontologia n n ontology W filozofii: nauka o bytach, teoria bytu, opis charakteru i struktury rzeczywistości, specyfikacja konceptualizacji. W sztucznej inteligencji: formalna specyfikacja (przy użyciu logiki matematycznej) obiektów, pojęć i innych bytów, które istnieją w pewnej dziedzinie, oraz formalna specyfikacja związków, które pomiędzy tymi bytami zachodzą. u Podejście sztucznej inteligencji jest naiwne. Np. Giełda Papierów Wartościowych: wiele tysięcy stron aktów prawnych, zarządzeń, regulacji, itd. Kto to zapisze przy użyciu formuł rachunku predykatów? n n W biznesie (ontologia biznesowa, business ontology): wszystko to, co projektanci systemów informatycznych powinni wiedzieć o biznesie, aby poprawnie napisać aplikacje wspomagające ten biznes. Wiedza ta powinna być formalnie zapisana. "Formalnie" oznacza zwykle pewien standardowy i uzgodniony język, np. XML/RDF. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 29 maj 2002

Cechy CMS: metadane n n metadata Ogólna definicja: są to dane o danych - co dane zawierają, jaką mają budowę, jakie jest ich znaczenie, jakim podlegają ograniczeniom, jak są zorganizowane, przechowywane, zabezpieczane, udostępniane, itd. Metadane są pewnym rozszerzeniem pojęcia schematu bazy danych, albo też pewną implementacją tego schematu w postaci katalogów. Metadane przykrywają także informację niezależną od treści samych danych, np. kiedy pewna dana została utworzona, w jakim jest formacie, kto jest jej autorem, do kiedy jest ważna, itd. Opisy danych zawarte w metadanych mają dwie podstawowe zalety: u Zawierają wspólne abstrakcje dotyczące reprezentacji danych, takie jak format; ogólnie "wyciągają przed nawias" wszystkie wspólne informacje, co redukuje znacznie objętość samych danych; u Reprezentują wiedzę dziedzinową (ontologię); umożliwiają wnioskowanie o danych, mogą być przez to użyte do redukowania dostępu do samych danych. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 30 maj 2002

Ontologia i metadane n Głównym celem prac na biznesową ontologią jest standardyzacja następujących elementów: u Gramatyki opisów poszczególnych bytów, u Nazw i znaczeń nazw obowiązujących w ramach danego biznesu (np. co oznaczają słowa "autor", "klient", "instrument", "akcja", itd. ), u Ograniczeń związanych z opisywanymi bytami, u Metadanych związanych z bytami (autor opisu, data stworzenia opisu, data ostatniej aktualizacji, itd. ), u Dopuszczalnych operacji na bytach. n W tym zakresie zapis ontologii jest pewną meta-bazą danych, w które ustala się zarówno strukturę samej bazy danych, jak i pewne dodatkowe informacje (meta-atrybuty) będące podstawą przetwarzania bazy danych. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 31 maj 2002

Cechy CMS: zarządzanie wiedzą knowledge management n n Obejmuje wszystkie aspekty związane z rejestrowaniem, dokumentowaniem oraz wykorzystaniem wiedzy pracowników firmy. Wiedza dzieli się na: u Wiedzę jawną, bezpośrednio zapisaną w dokumentach, plikach i bazach danych; u Wiedzę cichą, będącą własnością ludzi - pracowników firmy ä Wiedza cicha jest zdobywana w praktyce, jest kwintesencją doświadczenia, wyczucia, asocjacji, uświadomionych lub nieuświadomionych poglądów, trenowanych umiejętności rozpoznawania spraw i sytuacji, itd. n Wiedza cicha jest kluczowym strategicznym czynnikiem decydującym o konkurencyjności organizacji na rynku. u Wiedza cicha, mimo że tkwiąca w umysłach poszczególnych osób, jest wiedzą obiektywną - może być sprawdzana, testowana i badana empirycznie ze względu na jej jakość i skuteczność. u Z punktu widzenia organizacji jest więc istotne, aby wprząc tę indywidualną wiedzę pracowników w ogólną kulturę organizacyjną, do której oni należą. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 32 maj 2002

Zalecenia w zakresie zarządzania wiedzą n n n n Skupienie się na wiedzy cichej. Niedocenianie, ignorowanie tej wiedzy może mieć negatywne konsekwencje dla konkurencyjności organizacji. Nacisk na kolektywną bazę wiedzy całej organizacji. Wiedza ta jest sumą wiedzy jawnej i cichej. Oba rodzaje są istotne dla sukcesu biznesowego. Skupienie się na procesach innowacyjnych, które tworzą przewagę organizacji na rynku. Skupienie się na ciągłych procesach usprawniania funkcjonowania organizacji, które w zasadniczy sposób są uzależnione od cichej wiedzy. Skupienie się na procesach kształcenia, ponieważ wiedza, zarówno jawna jak i cicha, jest bezpośrednią ich konsekwencją. Skupienie się na kompetencji kolektywnej (społecznej), czyli uzupełnianie się wiedzy różnych osób wewnątrz organizacji i jej części. Rozwój myślenia systemowego: rozumienie relacji pomiędzy częścią i całością systemu, relacji wewnątrz systemu, wzorców zachowania się wewnątrz systemu oraz związków systemu z jego otoczeniem. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 33 maj 2002

Cechy CMS: Zarządzanie konfiguracją Celem zarządzania konfiguracją (treści, oprogramowania) jest planowanie, organizowanie, sterowanie i koordynowanie działań mających na celu identyfikację, przechowywanie i zmiany oprogramowania w trakcie jego rozwoju, integracji i przekazania do użycia. Każdy projekt musi podlegać konfiguracji oprogramowania. Ma ono krytyczny wpływ na jakość końcowego produktu. Jest niezbędne dla efektywnego rozwoju oprogramowania i jego późniejszej pielęgnacyjności. Zarządzanie konfiguracją jest szczególnie ważne, jeżeli projekt może toczyć się przez wiele lat, jeżeli cel lub wymagania na oprogramowanie są niestabilne, jeżeli oprogramowanie może mieć wielu użytkowników, i/lub jeżeli oprogramowanie jest przewidziane na wiele platform sprzętowo-programowych. W takich sytuacjach złe zarządzanie konfiguracją oprogramowania może całkowicie sparaliżować projekt lub doprowadzić do chaosu w zakresie ewidencji i organizacji treści. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 34 maj 2002

Cechy CMS: integracja z istniejącymi aplikacjami n Obecne systemy CMS muszą współdziałać z: u Popularnym oprogramowaniem: Word, Excell, Acrobat, Power. Point, formaty graficzne, formaty multimedialne; u Mogą lub nawet powinny integrować oprogramowanie, które dotychczas działało w organizacji niezależnie od powstałego systemu CMS, np. systemem finansowo-ksiegowym, systemem bibliotecznym: n Współdziałanie oznacza, że: u Praktycznie dowolne aplikacje mogą być wywołane w środowisku CMS u Rezultat tych aplikacji nie jest zakłócony przez to, że jednocześnie działa CMS u Rezultaty tych aplikacji są przejmowane przez CMS u Rezultaty są opakowane w kontekst HTML i przekazywane do klienta jako strony HTML. n W praktyce osiągnięcie takiej integracji nie jest łatwe, u szczególnie przy założeniu, że klient jest "chudy" i nie ma zainstalowanych odpowiednich programów. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 35 maj 2002

Wizja architektury ICONS Tekst Systemy biznesowej inteligencji Strony Web Spadkowe systemy informacyjne Mapy wiedzy Bazy danych Integracja informacji Modele semantyczne Własności Wyszukiwanie Pliki Sieci semantyczne Wnioskowanie Drzewa koncepcyjne Sieci semantyczne Mapy wiedzy Reprezentacja czasu Reprezentacja wiedzy Hiper-tekst Zarzadzanie dokumentami Modele semantyczne System zarządzania wiedzą XML Grafy procesów RDF Szyfrowanie Pliki Bezpieczeństwo Forum dyskusyjne Podpis elektroniczny Kontrola dostępu Autentyfikacja Inżynieria wiedzy Zarządzanie procesami pracy K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 36 Repozytorium Zarządzanie wersjami Współpraca HSM Internet Intranet SZBD Wymiana komunikatów maj 2002

Wstępna architektura prototypu ICONS Poziom prezentacji wiedzy Strona XML/ DHTML HTTP/ Web. Dav Serwer Definicja modelu treści (DTD, RDF) Odwzorowanie obiektów informacyjnych (XSL, SVG) Poziom manipulacji wiedzą Odwzorowanie struktury treści Rama zarządzania wiedzą Baza treści (XML) Ekstrakcja i asocjacja wiedzy Definicja reguł wnioskowania Mapa wiedzy Odwzorowanie regyuł wnioskowania Silnik inferencyjny dyzjunktywnego Datalogu Baza ontologii (RDF) Zarządca hierarchicznej pamięci (Hierarchical Storage Manager, HSM) Wielo-formatowy mechanizm odwzorowania informacji Poziom integracji Istniejące heterogeniczne bazy danych Systemy spadkowe K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 37 Źródła informacji na WWW maj 2002

Inna wizja architektury projektu ICONS n Przedstawiona poprzednio architektura wydaje się zbyt eklektyczna i odzwierciedla bardziej stan obecnego chaosu w zakresie CMS niż docelową architekturę o logicznych i konsekwentnych założeniach. Peryferia systemu XML, RDF i inne technologie Web API oparte na obiektowym języku zapytań a la SQL Repozytorium aktywnej obiektowej bazy danych z dynamicznymi rolami obiektów Repozytorium metadanych zintegrowane z zarządzaniem konfiguracją K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 38 Peryferia systemu Relacyjne bazy danych i inne spadkowe technologie maj 2002

Architektura oparta na XML Przeglądarka WWW Narzędzia wspomagające XML : system autorski, itd. Warstwa klienta Przeglądarka WWW XML Serwer Web Serwer aplikacji Interakcja z aplikacjami poprzez protokoły oparte na XML Obiektowo-relacyjna baza danych wspomagająca XML Logiczna warstwa pośrednia Baza danych w XML (strukturalizowana) XML Obiektowa baza danych wspomagająca XML K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 39 XML Serwer integrujący XML, serwer zapytań, serwer hurtowni danych XML Translatory formatów z/do XML, pomosty Dokumenty XML nana Webie Inne dokumentynana Webie: HTML Word, . . . Zasoby danych pod OLE/DB maj 2002

Architektura z modelem kanonicznym Użytkownik HTML Program aplikacyjny API graficzne parametryzacja Moduł GUI język zapytań Procesor języka zapytań dla modelu kanonicznego API komunikacyjne Osłona dla bazy danych 1 Osłona dla XML/RDF API 1 BD 1 K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 40 XML/RDF API pliki XML/RDF inna osłona inne API inna BD/plik maj 2002

Projektowanie Portalu Biznesowego

Tak może wyglądać portal. . Ale co dzieje się zanim on powstanie? K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 42 maj 2002

Definicja projektu portalu n Projekt portalu powinien być dobrze zdefiniowany zanim przystąpimy do jego realizacji. n Definicja projektu obejmuje u Analizę strategicznych uwarunkowań portalu w misji danej organizacji; u Nakłady niezbędne dla realizacji, wdrożenia i utrzymania portalu; u Realistyczny harmonogram realizacji i wdrożenia portalu; u Założenia odnośnie zawartości treściowej portalu; u Założenia odnośnie usług dostarczanych przez portal u Założenia odnośnie transakcji biznesowych realizowanych przez portal u Cel portalu z punktu widzenia biznesu, który będzie realizował; u Podstawowe, strategiczne wymagania w stosunku do portalu u Model biznesowy (biznes plan) zwrotu nakładów na stworzenie i utrzymanie portalu; u Analizę zagrożeń podczas realizacji i funkcjonowania portalu. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 43 maj 2002

Studium osiągalności (1) n n n Rozmiar projektu (w punktach funkcyjnych) w stosunku do rozmiaru zespołu projektowego, realizacyjnego i wdrożeniowego. Dostępność podstawowych zasobów (budżet, ludzie, osobomiesiące) Ograniczenia czasowe (dostępność czasu, w przekroju poszczególnych zadań i etapów projektu). Warunki wstępne niezbędne do realizacji projektu (aktywności lub inwestycje, które muszą być wykonane przed przystąpieniem do realizacji projektu). Dostępność sprzętu i sieci do realizacji projektu i do działania portalu. Dostępność oprogramowania na którym będzie zrealizowany i na którym będzie działał portal, dostępność narzędzi rozwoju oprogramowania (narzędzi CASE). K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 44 maj 2002

Studium osiągalności (2) n n n Dostępność infrastruktury organizacyjnej i technicznej niezbędnej dla realizacji projektu (obsługa administracyjna, kadrowa, księgowa, zaopatrzeniowa, magazynowa, marketingowa, itd. ) Dostępność infrastruktury organizacyjnej i technicznej niezbędnej dla funkcjonowania portalu; realistyczna ocena możliwości stworzenia takiej infrastruktury o ile ona nie istnieje. Dostępność technologii i know-how. Dostępność specjalistów wewnątrz organizacji tworzącej portal oraz zewnętrznych ekspertów (np. specjalistów grafików, programistów, stylistów, redaktorów, doradców, itd. ) Dostępność zewnętrznych usług (outsourcing), kooperantów i dostawców. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 45 maj 2002

Zarządzanie ryzykiem n Na ryzyko projektu składają się wszystkie okoliczności, które mogą: u Spowodować opóźnienie realizacji portalu, u Zwiększenie kosztów tej realizacji, u Nie spełnienie oczekiwań klientów. n n Wszystkie projekty są obarczone ryzykiem. Zarządzanie ryzykiem polega na: u Zredukowaniu prawdopodobieństwa wystąpienia okoliczności zagrożeń, u Zminimalizowaniu skutków zagrożeń, które wystąpiły. n Aktywności niezbędne dla uniknięcia ryzyka: u Ciągłe śledzenie okoliczności, które mogą stać się zagrożeniami projektu, u Poprawianie planu celem zminimalizowania prawdopodobieństwa zagrożenia, u Określenie planu awaryjnego na wypadek okoliczności zagrożenia, u Wdrożenie planu w wypadku wystąpienia okoliczności zagrażającej. u Zarządzanie ryzykiem nigdy nie powinno zaczynać się od optymistycznego założenia „wszystko pójdzie dobrze” („jakoś to będzie”), ale raczej od pytania „co najprawdopodobniej może pójść źle? ”. Nie jest to pesymizm, ale realizm. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 46 maj 2002

Czynniki ryzyka (1) n Czynniki doświadczenia u brak doświadczenia i/lub kwalifikacji kierownika projektu (niedoświadczony kierownik jest poważnym zagrożeniem dla projektu), u brak doświadczenia i/lub kwalifikacji personelu (personel powinien być sprawdzony pod względem kwalifikacji) u niedojrzałość dostawców (brak sukcesów w rozwijaniu podobnych projektów, brak standardów, brak certyfikatu ISO 9000, . . . ). n Czynniki planowania u niedokładność metod szacowania czasu, kosztów, zasobów, u zbyt krótka skala czasowa (niemożliwość zrównoleglenia pewnych prac), u zbyt długa skala czasowa (zmiany wymagań, personelu, technologii), u zależność od awarii losowych, wandalizmu i sabotażu (zniszczenie sprzętu, zniszczenie danych, itd. ), u zła lokalizacja personelu (utrudnienia w komunikacji), u zła definicja odpowiedzialności (brak odpowiedzialnych za kluczowe zadania, wykonywanie niepotrzebnych lub drugorzędnych zadań, . . . ), u częste zmiany personelu. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 47 maj 2002

Czynniki ryzyka (2) n Czynniki technologiczne u nowość technologiczna (brak doświadczeń, konieczność dodatkowego wysiłku na rozpoznanie, . . . ), u niedojrzałość lub nieodpowiedniość stosowanych metod (nowe metody są często niesprawdzone, konieczne jest praktyczne doświadczenie, . . . ), u niedojrzałość lub nieodpowiedniość narzędzi (personel powinien umieć je używać, mogą być nieodpowiednie w stosunku do metod, są zmieniane w trakcie projektu, . . . ), u niska jakość użytego komercyjnego oprogramowania (może być zawodne, słabo pielęgnowalne, niebezpieczne, nie stabilne, . . . ), n Czynniki zewnętrzne u niska jakość lub niestabilność wymagań użytkownika, u słabo zdefiniowane, niestabilne lub niestandardowe interfejsy zewnętrzne, u niska jakość lub słaba dostępność systemów zewnętrznych (od których zależy powodzenie projektu; może być konieczne rozwijanie możliwości symulujących systemy zewnętrzne). K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 48 maj 2002

Opis i charakterystyki ryzyka (1) n Opis: krótki opis wyjaśniający charakter ryzyka n Prawdopodobieństwo subiektywne wystąpienia ryzyka (małe, średnie, duże, lub w przedziale 0. . 1). n Wpływ ryzyka na projekt: (mały, średni, duży, lub w przedziale 0. . 1). n Mitygacja (łagodzenie ryzyka): opis metod, akcji, reguł, zarządzeń, zapisów w kontrakcie które mają na celu zminimalizowanie prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka. n Akcje ratunkowe: zminimalizowanie negatywnych skutków ryzyka. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 49 maj 2002

Opis i charakterystyki ryzyka (2) n Data decyzji: data kiedy podane wyżej informacje zostały wprowadzone lub zmodyfikowane (dla ewentualnej identyfikacji spraw nieaktualnych). n Odpowiedzialność: osoba personalnie odpowiedzialna za monitorowanie ryzyka, jego mitygację oraz uruchomienie akcji ratunkowych. n Oczekiwane zwiększenie kosztów projektu w razie wystąpienia ryzyka. n Oczekiwane zwiększenie czasu projektu w razie wystąpienia ryzyka. n Oczekiwane straty cech produktu w razie wystąpienia ryzyka: brak funkcji, osłabienie wymagań niefunkcjonalnych, obniżenie jakości. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 50 maj 2002

Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych, Warszawa Studia Podyplomowe IT w Biznesie Tworzenie Portali Biznesowych Wykład 3 Projektowanie Portalu Biznesowego Wykładowca: dr hab. inż. Kazimierz Subieta profesor PJWSTK subieta@ipipan. waw. pl http: //www. ipipan. waw. pl/~subieta

Planowanie zasobów n Zasoby niezbędne do realizacji projektu portalu (podobnie dla wdrożenia i funkcjonowania portalu) u Budżet: źródła finansowania, dostępność środków finansowych w poszczególnych kieszeniach i w poszczególnych fazach projektu. u Personel: szacunkowa liczba personelu w poszczególnych specjalnościach i/lub stanowiskach; założenia odnośnie personelu zewnętrznego lub zatrudnionego na umowy o dzieło. u Nakłady ludzkie: wyrażone w terminach osobo-dni (lub osobo-godzin) w poszczególnych specjalnościach i/lub stanowiskach; u Materiały: dowolne materiały (papier, tonery, dyski, teczki, segregatory, itd. ) niezbędne do realizacji projektu. u Inwestycje niezbędne dla realizacji projektu (inne niż inwestycje w infrastrukturą komputerową): biurka, krzesła, szafy, itd. u Przestrzeń biurowa (dodatkowa) niezbędna dla projektu; u Wstępny plan projektu, ograniczenia czasowe, fazy projektu, diagram Gantta, diagram sieci zależności pomiędzy zadaniami (PERT), analiza ścieżki krytycznej diagramu PERT. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 52 maj 2002

Planowanie systemu n Sprzęt, oprogramowania i sieć niezbędne do realizacji projektu portalu (podobnie dla wdrożenia i funkcjonowania portalu) u Dostępność i możliwości wykorzystania istniejącego sprzętu, oprogramowania i sieci. u Konieczność wzmocnienia (upgrading) istniejącego sprzętu, oprogramowania i sieci; estymacja kosztów i czasu tego wzmocnienia. u Nowe inwestycje w zakresie sprzętu, oprogramowania i sieci; estymacja kosztów i czasu tych inwestycji. u Nowy personel pomocniczy związany z (nowym lub wzmocnionym) sprzętem, oprogramowaniem i siecią; oszacowanie możliwości pozyskania tego personelu i dodatkowego budżetu na ten personel. u Nowa infrastruktura biurowa (powierzchnia) niezbędna dla nowego sprzętu, przy zapewnieniu niezbędnych wymagań dotyczących warunków technicznych (temperatura, wilgotność, wentylacja, zabezpieczenia pożarowe, zabezpieczenia antywłamaniowe, itd. ) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 53 maj 2002

Założenia odnośnie dostępności i bezpieczeństwa n Dostępność: czas w jakim portal będzie dostępny dla klientów. u Regułą jest 24 godziny przez 7 dni w tygodniu (24/7). u Dodatkowe założenia: np. 97% czasu dostępności, maksymalna przerwa w działaniu nie większa niż 2 godziny, restart po awarii najwyżej 12 godzin. n Bezpieczeństwo: stopień ochrony biznesu organizacji podtrzymującej portal od ataku ze strony portalu. u Np. poprzez nieprawidłowe wyliczenie danych, poprzez awarie powodujące złamanie umów lub zapisów prawnych, itd. n Ochrona: stopień zabezpieczenia oprogramowania portalu przed błędnym działaniem, utratą lub niespójnością danych, atakiem z zewnątrz. u hakerzy, wirusy, konie trojańskie, przypadkowe błędy obsługi, wandalizm, sabotaż, odmowa płatności za usługę. n n Prywatność: stopień w jakim system będzie chronił własność intelektualną oraz własność i prywatność danych przed nieautoryzowanym lub nielegalnym dostępem; Środki techniczne: ściany ogniowe, szyfrowanie, składowanie (back-up), odtwarzanie, hasła użytkowników, prawa dostępu, podpis elektroniczny, . . . K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 54 maj 2002

Dalsze wymagania niefunkcjonalne do portalu (1) n Zakładany czas i tryb konserwacji (jak wiele godzin na tydzień, dostępność pomieszczeń i personelu obsługi, itd. ) n Rozmiar systemu: ile operacji w tym samym czasie, ilu użytkowników w tym samym czasie, ile obsłużonych klików na sekundę, rozmiar bazy danych, przyrost bazy danych w czasie, liczba dokumentów, liczba serwerów i stacji klienckich, itd. n Objętość pamięci operacyjnej, dyskowej, taśmowej, optycznej, szybkość komputerów, specjalne wyposażenie (drukarki, skanery, tablety, plotery, itd. ) n Szybkość oprogramowania: liczba operacji na sekundę, maksymalny czas odpowiedzi na zapytanie, liczba transakcji na sekundę, itd. n Dokładność systemu, precyzja obliczeń. n Niezawodność systemu: średni czas między awariami, maksymalny czas odtwarzania po awarii. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 55 maj 2002

Dalsze wymagania niefunkcjonalne do portalu (2) n Przenaszalność i interoperacyjność: platformy sprzętowe/operacyjne wspomagane przez oprogramowanie, wykorzystywane zewnętrzne bazy danych, protokoły, interfejsy i języki do wspomagania interoperacyjności (HTTP, ODBC, JDBC, XML, CORBA/IIOP, RMI, Java Beens/EJB, etc. ) n Standardy: w zakresie rozwoju oprogramowania (metodologie, języki programowania), standardy kodowania (strony kodowe, formaty plików, formaty multimediów), standardy interfejsów użytkownika, protokoły komunikacyjne, standardy zapewnienia jakości. n Interakcja człowiek-maszyna: styl interfejsu (komendy, menu), formaty i szablony ekranów, komunikaty, sygnały błędów, języki zapytań. n Adaptowalność i modularność systemu: łatwość zmiany wymagań, ponowne użycie modułów systemu, dokumentowanie modułów ponownego użycia. n Dostęp do Internetu: rodzaj sieci, szybkość sieci, serwer Internetu, ograniczenia odnośnie dostępu do Internetu. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 56 maj 2002

Oszacowanie dochodowości portalu n Główne źródła przychodów: u opłaty za reklamy, u zmniejszenie kosztów transakcji (sprzedaży, kupna, pośrednictwa), które dotąd odbywały się w tradycyjny sposób, u prowizje za oferowanie towarów lub transakcji dokonywanych poprzez portal z zewnętrznymi dostawcami usług, towarów i produktów, u opłaty subskrypcyjne za korzystanie z poszczególnych serwisów, u zmniejszenie kosztów marketingu. n Zyski pośrednie u Budowa dobrego wizerunku firmy poprzez jej obecność w Internecie, u Szybsze dotarcie z ofertą do klienta, zmniejszenie dystansu pomiędzy klientem i firmą u Uzyskanie bazy użytkowników i wspomaganie lojalności użytkowników, u zmniejszenie wewnętrznych kosztów firmy poprzez wspomaganie organizacji procesów biznesowych firmy poprzez zintegrowaną informację znajdującą się wewnątrz portalu. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 57 maj 2002

Negatywne aspekty budowy portali biznesowych n Istnieją obiektywne czynniki, które mogą zmniejszyć efektywność biznesową portalu. E-biznes w Polsce jest obarczony dużym ryzykiem. u Polska jest krajem o bardzo wysokim koszcie dostępu do Internetu, ä Kilkakrotnie wyższym niż w USA, znaczenie wyższym niż w Europie zachodniej. Jest to negatywny skutek monopolu TPSA, oraz agresywnej polityki fiskalnej obecnych rządów w odniesieniu do nowości technologicznych i cywilizacyjnych. u W porównaniu z krajami Europy Zachodniej i USA z Internetu korzysta w Polsce mała część populacji. ä Szacuje się, że w maju 2000 liczba użytkowników osiągnęła 7. 4% ludności w wieku powyżej 15 lat. Są to szacunki bardzo optymistyczne, nie uwzględniające czasu i jakości tego dostępu. u Wykorzystanie Internetu jest ograniczone poprzez niedorozwój infrastruktury telefonicznej i jej niską sprawność techniczną. u Występuje silny niedorozwój form płatności za usługi, towary i informacje oferowane w Internecie. u Z usług sklepów internetowych korzysta 3% Polaków. Średnia europejska 10% - 14%. Średnia USA - 27%. Dane: 2000 r. , a teraz jest jeszcze gorzej. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 58 maj 2002

Przykładowy personel niezbędny do stworzenia portalu K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 59 maj 2002

Przykładowy personel niezbędny do utrzymania i rozwijania portalu (1) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 60 maj 2002

Przykładowy personel niezbędny do utrzymania i rozwijania portalu (2) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 61 maj 2002

Przykładowy personel niezbędny do utrzymania i rozwijania portalu (3) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 62 maj 2002

Przykładowy personel niezbędny do utrzymania i rozwijania portalu (4) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 63 maj 2002

Zarządzanie konfiguracją oprogramowania powinno zapewniać, że. . . Każdy komponent oprogramowania będzie jednoznacznie identyfikowany; Oprogramowanie będzie zbudowane ze spójnego zestawu komponentów; Zawsze będzie wiadomo, która wersja komponentu oprogramowania jest najnowsza; Zawsze będzie wiadomo, która wersja dokumentacji pasuje do której wersji komponentu oprogramowania; Komponenty oprogramowania będą zawsze łatwo dostępne; Komponenty oprogramowania nigdy nie zostaną stracone (np. wskutek awarii nośnika lub błędu operatora); Każda zmiana oprogramowania będzie zatwierdzona i udokumentowana; Zmiany oprogramowania nie zaginą (np. wskutek jednoczesnych aktualizacji); Zawsze będzie istniała możliwość powrotu do poprzedniej wersji; Historia zmian będzie przechowywana, co umożliwi odtworzenie kto i kiedy zrobił zmianę, i jaką zmianę. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 64 maj 2002

Pozycja konfiguracji oprogramowania configuration item Wszystkie elementy projektu i oprogramowania muszą być przedmiotem ZKO, w szczególności: dokumentacja: wymagań, analityczna, projektowa, testowania, użytkownika, itd. moduły z kodem źródłowym, kody do konsolidowania, kody binarne, ekrany interfejsu użytkownika, pliki z danymi tekstowymi (np. komunikatami systemu), bazy danych, słowniki, itd. kompilatory, konsolidatory, interpretery, biblioteki, protokoły, narzędzia CASE, konfiguracje sprzętowe, itd. oprogramowanie testujące, dane testujące, serwery WWW wraz z odpowiednimi stronami HTML i oprogramowaniem, . . . Wyróżnialny element uczestniczący w projekcie lub produkcie będzie określany jako „pozycja konfiguracji”. Jest ona traktowana jako pojedynczy, możliwy do odseparowania komponent projektu lub produktu programistycznego. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 65 maj 2002

Przechowywanie pozycji konfiguracji Wszystkie pozycje konfiguracji muszą być przechowywane w sposób bezpieczny, systematyczny i dobrze zorganizowany - jak książki w bibliotece. System przechowywania PK musi dotyczyć wszystkich mediów - elektronicznych, papierowych i innych. Powinien istnieć system ewidencji i rejestracji zależności pomiędzy pozycjami konfiguracji. Dobrze zorganizowany system powinien być oparty na bazie danych oraz integrować informacje o PK z samymi (elektronicznymi) PK. System powinien także rejestrować i przechowywać wszelkie dokumenty administracyjne związane z projektami oprogramowania, takie jak raporty etapowe i końcowe, zlecenia, raporty zaistniałych problemów, raporty z testów, itd. Dokumenty administracyjne powinny być powiązane z pozycjami konfiguracji w taki sposób, aby można było prześledzić ich historię oraz związki przyczynowoskutkowe pomiędzy dokumentami i pozycjami konfiguracji. Rodzaje bibliotek konfiguracji oprogramowania: • biblioteki związane z bieżącym rozwojem oprogramowania; • biblioteki ukończonych (bazowych) produktów programistycznych; • archiwa (przechowywanie nieaktualnych kodów i dokumentów) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 66 maj 2002

Biblioteki/repozytoria pozycji konfiguracji Dobrze zorganizowana biblioteka/repozytorium PK jest cechą fundamentalną dla zarządzania konfiguracjami oprogramowania. Biblioteka powinna umożliwiać łatwe odszukanie, odczytanie, wstawienie, zastąpienie i usuwanie dowolnych pozycji konfiguracji. Kluczową cechą biblioteki jest bezpieczeństwo i autoryzowany dostęp: • zminimalizowanie prawdopodobieństwa nieautoryzowanego dostępu; • precyzyjne określenie praw dostępu poszczególnych uczestników projektów; • uniemożliwienie jednoczesnej aktualizacji tej samej PK przez dwie osoby; • uniemożliwienie zmiany pozycji konfiguracji będących produktami bazowymi; • minimum możliwości zniszczenia biblioteki poprzez awarię, błąd lub sabotaż; • kwestie bezpieczeństwa nie powinny powodować: niewygody w pracy użytkowników, zwiększenia czasów dostępu, istotnych nakładów, itd. Wszystkie PK, elektroniczne i papierowe, muszą mieć etykietę zawierającą: • nazwę projektu; • identyfikator pozycji konfiguracji; • datę wprowadzenia do repozytorium; • krótki opis lub charakterystykę zawartości PK. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 67 maj 2002

Analiza - kluczowa faza budowy portalu n Celem fazy analizy jest ustalenie wszystkich tych czynników lub warunków w dziedzinie przedmiotowej, w otoczeniu realizatorów, w istniejących lub planowanych systemach komputerowych, które mogą wpłynąć na decyzje projektowe, na przebieg procesu projektowego, na realizację wymagań, na końcowe wdrożenie i funkcjonowanie portalu. u Nie uwzględnienie w analizie jakiegokolwiek, nawet pozornie drobnego aspektu krytycznego może prowadzić do nierealności projektu lub ograniczenia możliwości wdrożenia produktu. n Wynikiem jest logiczny model systemu, opisujący sposób realizacji przez system postawionych wymagań, lecz abstrahujących od szczegółów implementacyjnych. u Końcowy dokument analityczny jest jednocześnie pierwszym dokumentem projektowym. n Model analityczny wykracza poza zakres odpowiedzialności systemu. u Przyczyny: Lepsze zrozumienie funkcji, uwzględnienie funkcji wykonywanych tradycyjnie, brak jasności co do zakresu komputeryzacji. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 68 maj 2002

Pytania, które wykonawca powinien zadać. . . (1) n n n Model biznesowy - struktura przychodów z portalu w funkcji usług oferowanych przez portal oraz czasu. Jakie będą informacyjne funkcje portalu (informacje, które klient będzie mógł wyszukać)? Jakie będą transakcyjne funkcje portalu (operacje, które klient będzie mógł wykonać)? Stosunek do konkurencji oferującej lub planującej podobny portal. Na czym miałaby polegać przewaga tego portalu w stosunku do portali budowanych przez inne firmy? Stan rozpoznania potrzeb potencjalnych użytkowników, typowy model pracy użytkowników (kiedy i po co będą korzystać z portalu), w powiązaniu ze źródłami przychodów. Czy przewiduje się opłaty użytkowników za informacje uzyskane z portalu, za jakie informacje, jakie może być zapotrzebowanie na te informacje? K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 69 maj 2002

Pytania, które wykonawca powinien zadać. . . (2) n n n Podstawowe działy zawartości treściowej portalu. Jaka jest szacunkowa objętość treści w poszczególnych działach? Czy były przeprowadzane analizy potrzeb użytkowników w tym zakresie, jaka była metoda stosowana w tych analizach? Dostawcy treści - czy przewiduje się outsourcing, czy też firma będzie zajmować się produkcją i pielęgnacją treści we własnym zakresie? Jakie kategorie treści będą wykonywane we własnym zakresie? Czy przewiduje się zatrudnienie programistów dla bieżącej dynamizacji stron? Zagadnienia prawne: u Prawo autorskie w zakresie treści, licencje, znaki handlowe i patenty kontrola treści w tym zakresie, ryzyko naruszenia tych dóbr poprzez portal. u Ustawa o ochronie danych osobowych - czy istnieje problem z jej złamaniem przez dostawców treści lub przez niekontrolowane informacje wprowadzane przez użytkowników portalu? u Ustawa o języku polskim - czy istnieje problem z jej złamaniem - j. w. ? u Podpis elektroniczny. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 70 maj 2002

Pytania, które wykonawca powinien zadać. . . (3) n n n n Reklamowa część portalu - czy przewiduje się taką część, jakie formy tej reklamy są rozważane, jaki jest przewidywany udział zysków z reklam w stosunku do całości zysków? Oferowanie poprzez portal usług innych firm (bankowych, budowlanych, medycznych, zaopatrzeniowych, sklepów), usług indywidualnych osób czy przewiduje się taką formę działalności portalu? Czy portal będzie podzielony na część poziomą i specjalizowane vortale tematyczne lub branżowe? Jakie vortale są rozważane? Formy płatności ze strony odbiorców za informacje, usługi i towary sprzedawane za pośrednictwem portalu. Formy płatności ze strony dostawców usług i reklam udostępnianych na portalu. Dla sklepów internetowych: logistyka zaopatrzenia i dostawy towarów. Ramowa struktura organizacyjna części firmy wspomagającej portal. Czy przewiduje się system wspomagający pracę grupową, czy będzie oparty o Intranet, portal korporacyjny lub inne założenia? K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 71 maj 2002

Pytania, które wykonawca powinien zadać. . . (4) n Założenia sprzętowe i założenia w zakresie oprogramowania - obecny sprzęt i oprogramowanie, przewidywany sprzęt i oprogramowanie. u Łącza z Internetem - stan obecny, plany. n Wydajność, liczba jednocześnie działających użytkowników. u Ile klików na sekundę powinien obsługiwać portal? Jaki jest rozważany przyrost ilości klików w czasie? u Typowo: 5 -10 klików/sec. Popularny portal: 50 -100 klików/sec. n n System zarządzania bazą danych - stan obecny, plany. Jaka będzie objętość bazy danych i przyrost tej objętości w czasie? Technologia XML i WAP: u Jakie składniki technologii, czy planuje się dostosowanie się do branżowego lub tematycznego standardu ontologii bazującej na XML? Integracja ze standardami w zakresie poszczególnych typów informacji. n Standardy w zakresie sprzętu, oprogramowania, sieci, kodowania, formatów informacji, nośników. u Współdziałanie z istniejącymi autonomicznymi i/lub obcymi bazami danych. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 72 maj 2002

Pytania, które wykonawca powinien zadać. . . (5) n n Wyszukiwanie treści - jakie oprogramowanie, metoda wyszukiwania, kategorie tematyczne, słowa kluczowe. W jaki sposób treść będzie strukturalizowana, klasyfikowana i indeksowana? Jaka będzie pracochłonność strukturalizacji, klasyfikacji i indeksacji, kto będzie to robił? Przewidywana precyzja i głębokość indeksowania. u Precyzja: minimalizacja szumu informacyjnego przy wyszukiwaniu. u Głębokość: jak szczegółowo będzie opisywana treść. n n Polska fleksja przy wyszukiwaniu pełno-tekstowym - czy przewiduje się automatyczne rozpoznawanie form fleksyjnych wyrazów? Czy przewiduje się normalizację fleksji? Nośnik przygotowywania danych - Word, RTF, HTML, inny. Standardy kodowania treści, czcionki i style. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 73 maj 2002

Pytania, które wykonawca powinien zadać. . . (6) n n n Personalizacja - czy portal będzie oferował użytkownikom personalne strony i usługi (np. e-mail, kalendarz), czy użytkownicy będą mogli przystosować swoje strony do ich zainteresowań, w jaki sposób? Rejestracja użytkowników - jakie typy użytkowników będą rozróżniane? Programy pomocnicze: kalkulatory, kalendarze, automatyczne powiadamianie, algorytmy (np. komputerowa diagnostyka medyczna), inne tego typu udogodnienia? Rozliczenia ze źródłami finansowania i przychodów - czy portal będzie bezpośrednio współdziałać z systemem finansowo-księgowym, jaki będzie tryb (techniczny, organizacyjny) tego współdziałania? Dostępność portala - czas serwisowy przy dostępności 24 x 7. Wymogi ochrony - jakie zabezpieczenia będą wymagane przed nieautoryzowanym dostępem, hakerami, wirusami, trojanami, sabotażem, odmową płatności, itd. ? K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 74 maj 2002

Pytania, które wykonawca powinien zadać. . . (7) n n n Wymogi bezpieczeństwa - wymagane zabezpieczenia przed awariami systemu, nieprawidłową pracą, niespójnościami w bazie danych, przeciążeniem systemu. Ryzyko - podstawowe zagrożenia dla budowy i działania portalu. Tryb współpracy z wykonawcą: u Budżet i ograniczenia czasowe dla faz budowy i wdrożenia portalu. u Interfejs ze strony firmy umożliwiający rozstrzyganie decyzji związanych z konstrukcją portalu. u Stopień poufności informacji analityczno-projektowych oraz ustaleń z wykonawcy z firmą. u Formy zarządzania projektem i kontroli jakości ze strony firmy. u Formy dokumentacji projektu i oprogramowania, zarządzanie konfiguracją. u Formy szkolenia personelu firmy w zakresie wykonanego oprogramowania. u Wspomaganie ze strony wykonawcy po zainstalowaniu portalu: konserwacja i pielęgnacja oprogramowania, rozwój oprogramowania po wdrożeniu. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 75 maj 2002

Przykładowe elementy treści portalu MSP (ok. 50%) n n n n Zakładanie firmy Formy prowadzenia działalności gospodarczej Wokół biura: nieruchomości, wyposażenie, materiały Likwidacja firmy Personel, pozyskiwanie pracowników Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika Bezpieczeństwo i Higiena Pracy Umowy o pracę Prawo pracy Agencje doradztwa personalnego Delegacje, podróże Pomoc dla MSP Zamówienia publiczne Zasady rachunkowości, księgowość, sprawozdawczość K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 76 n n n n Agencje celne Podatki i opłaty Agencje pośrednictwa pracy Akcje, inwestowanie Centralna Tabela Ofert Marketing, promocja, reklama, badania marketingowe Zasady dbałości o klienta Współpraca gospodarcza Programy pomocowe UE Biura Radców Handlowych Biznes plan dla MSP Budżet i proces budżetowania Zarządzanie przedsiębiorstwem Systemy informacji gospodarczej System Ubezpieczeń Społecznych Ochrona środowiska maj 2002

Projekt wyglądu strony głównej dla portalu SME Nasze logo Mój profil Baner Kalendarz Komunikacja Data i godzina Forum Pomoc Szukaj Ścieżka dostępu Rejestracjaaa Użytkownika Handel/Usługi Serwisy Hasłoo Założenie firmy Internet i komp. Nowy Użytkownik Prawo Finanse Startuj z. . . Rachunkowo ść Podatki Wyślij do znajomych Marketing Zasoby ludzkie Wokół biura Baner Podróże Pomoc dla MSP Poszukiwacz Rozrywka Info gospodarcze Portale branżowe O firmie Reklama u nas K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 77 Napisz do nas Praca u nas Prywatność Wycieczka maj 2002

Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych, Warszawa Studia Podyplomowe IT w Biznesie Tworzenie Portali Biznesowych Wykład 4 Procesy pracy (workflows) Wykładowca: dr hab. inż. Kazimierz Subieta profesor PJWSTK subieta@ipipan. waw. pl http: //www. ipipan. waw. pl/~subieta

Co to są “procesy pracy” (PP)? n Nie istnieje definicja, która byłaby satysfakcjonująca dla wszystkich. “Procesy pracy” integrują wiele pojęć. Jedna z wielu definicji: u Komputerowe wspomaganie pracy zespołów ludzkich poprzez porządkowanie, organizowanie, automatyzowanie, przekazywanie i śledzenie prac wykonywanych przez te zespoły. Zarządzanie procesami prac Zarządzanie procesami biznesowymi Specyfikacja procesów pracy Specyfikacja i odwzorowanie procesów biznesowych Implementacja procesów pracy Reinżynieria procesów biznesowych (BPR) Zarządzanie procesami pracy, systemy Automatyzacja procesów biznesowych K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 79 Automatyzacja procesów pracy Metodyki analizy i projektowania procesów pracy maj 2002

Geneza tematyki procesów pracy n n n n Wizualizacja dokumentów (dokumenty elektroniczne) Automatyzacja biur Obieg dokumentów, automatyzacja manualnego obiegu “teczek spraw” z “obiegówką” Systemy rejestracji i przetwarzania dokumentów Wzmocniona poczta elektroniczna Komputerowe wspomaganie pracy grupowej Rozproszone, wielo-systemowe aplikacje w architekturze klient-serwer Systemy zarządzania i informowania kierownictwa Głównym katalizatorem tematyki jest reinżynieria procesów biznesowych (BPR), czyli fundamentalne przemyślenie i radykalne przeprojektowanie procesów biznesowych dla uzyskania istotnego usprawnienia wg krytycznych miar wydajności, takich jak koszt, jakość i szybkość. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 80 maj 2002

Definicje procesów pracy n n n Sterowanie i ulepszanie procesów biznesowych, automatyzacja, śledzenie, sterowanie, oraz umożliwienie/usprawnienie współpracy zespołów. Organizacja operacyjnych aspektów biznesu - sekwencji zadań oraz organizacja podmiotów je wykonujących. Sterowanie procesem informacji wspomagającej realizację tych zadań; mechanizmy śledzenia i raportowania, pomiary i kontrola wykonania zadań. Oprogramowanie procesów pracy ma za zadanie usprawnić procesy biznesu poprzez automatyzację następujących aspektów: u przekazywanie czynności do wykonania przez personel w ramach danego procesu, zgodnie z określoną ich sekwencją; u zapewnienie dostępu do danych i dokumentów wymaganych przez te czynności; u śledzenie wszystkich aspektów związanych z wykonaniem procesu. n Głównym celem narzędzi do zarządzania procesem pracy jest wyodrębnienie logiki procesów wykonywanych w przedsiębiorstwie z wszystkich funkcji realizowanych w ramach aplikacji użytkowych. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 81 maj 2002

Tematy związane z procesem pracy n n n Reinżynieria/przeprojektowanie procesów biznesu (BPR) Modelowanie procesów zachodzących w przedsiębiorstwie Systemy wizualizacji dokumentów (Document Imaging Systems) Komputerowe wspomaganie pracy zespołowej (groupware, Computer Supported Collaborative Work) Interakcja człowieka z komputerem (Human-Computer Interaction) Technologie związane z sieciami komputerowymi (LAN, Internet, . . . ) Wsparcie logistyczne procesów biznesowych Analiza, symulacja, monitorowanie procesów i zadań Inteligentni/mobilni agenci Teoria zachowań w grupie Implikacje finansowe, socjologiczne i inne K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 82 maj 2002

PP: Problemy badawczo-rozwojowe (1) n n n Opracowanie uniwersalnego, standardowego języka umożliwiającego odwzorowanie procesów pracy i dowolnych zależności w procesach pracy. Środki dla użytkowników końcowych, umożliwiające sprawne definiowanie, modyfikowanie, symulowanie, śledzenie, sterowanie procesami pracy. Współdziałanie: dostęp do federacyjnych baz danych, integracja schematów, hurtownie danych, standardy współdziałania, standardyzacja współdziałania. Dostępność i skalowalność: możliwość budowy efektywnych aplikacji dla tysięcy użytkowników rozproszonych geograficznie. Współbieżność: tradycyjne pojęcie transakcji (ACID) nie wystarcza, gdyż transakcje w systemach procesów pracy mogą trwać dni i obejmować wiele miejsc oddalonych geograficznie. Mogą być transakcje, których nie da się cofnąć. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 83 maj 2002

PP: Problemy badawczo-rozwojowe (2) n n n Obsługa wyjątków: należy przyjąć jako regułę, że zaprojektowany proces PP będzie podlegał zakłóceniom. Systemy PP powinny zapewniać deklarowanie wyjątków oraz ich obsługę. Odporność na błędy: przy dużej liczbie komponentów jest dość prawdopodobne, że niektóre z nich ulegną awarii. System powinien być na takie sytuacje w maksymalnym stopniu niewrażliwy. Wydajność: sprawne metody optymalizacji wykonania przebiegów PP. Skalowalność: niewrażliwość na znaczące rozszerzenia objętości bazy danych, liczby równolegle działających procesów, liczby użytkowników i uczestników. Metodyki projektowania: sprawne metody i techniki przejścia od wymagań, do analizy, projektu i konstrukcji. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 84 maj 2002

Zastosowanie systemów procesów pracy n Proste n n Złożone Administracyjne procesy pracy: obejmują powtarzalne, przewidywalne procesy, z prostymi regułami koordynacji zadań, np. : u przesyłanie komunikatów pomiędzy działami u obieg i akceptacja zestawienia wydatków u obsługa i akceptacja delegacji służbowych Procesy pracy ad hoc: procesy włączające elementy bieżącej koordynacji i zarządzania, np. : u koordynacja działalności osób u wspólne podejmowanie decyzji u dokumentowanie produktu u przetwarzanie ofert sprzedaży Procesy pracy w zarządzaniu produkcją: obejmują powtarzalne, przewidywalne procesy biznesowe. Wymagają współdziałania z rozproszonymi, heterogenicznymi, autonomicznymi syst. inform. u obsługa procesu udzielania kredytu u obsługa żądania wypłaty ubezpieczenia K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 85 maj 2002

Przykłady dość wymagających procesów pracy Analiza i akceptacja wniosku kredytowego w banku: wymaga skoordynowanie zadań wykonywanych przez poszczególnych pracowników banku, takich jak przyjęcie wniosku, analiza ryzyka, kontrola zabezpieczeń, planowanie, sporządzanie i analiza zestawień, raportów, bilansów, statystyk, tendencji. Wspomaganie dla obsługi pacjenta w ośrodku zdrowotnym: wymaga koordynacji zadań takich jak rejestracja pacjenta, ustalenie wizyt u lekarzy, rejestracji wyników badań, planowanie zabiegów, planowanie badań laboratoryjnych i użycia aparatury, rozliczenia finansowe, sporządzanie i analiza zestawień, statystyk, itd. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 86 maj 2002

Przykład: model dynamiczny (UML) Wniosek o zakup Startuj wystąpienie procesu Przygotuj info o zakupie Pracownik Kierownik dekretuj_na utwórz Info o odrzuceniu Info o zakupie Formularz wniosku utwórz Przygotuj info o odrzuceniu [odrzucony] Akceptacja [odrzucony] Pracownik Kierownik [zaakceptowany] [odrzucony] Akceptacja (przez prezesa) Rejestruj akcept. prezesa Przygotuj info o akceptacji Pracownik [koszt >= 1000 ECU] Pracownik [zaakceptowany] [koszt < 1000 ECU] utwórz [wątpliwości] Akceptacja (przez dział finansowy) Rejestruj akcept. dzialu finansowego Pracownik [zaakceptowany] K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 87 Zakup Info o akceptacji AND maj 2002

Przykład: graf procesu (Flow. Mark, IBM) Decyzja = “odrzucony” Info o odrzuceniu Akcept Prezesa koszt >= 1000 Akcept kierownika Wypełnienie wniosku o zakup koszt < 1000 Decyzja = “zaakcept” Decyzja = “odrzucony” Decyzja = “zaakcept” Akcept Działu Finans Zakup Decyzja = “zaakcept” Info o akceptacji Decyzja = “wątpliwości” Akcept Działu Finans Akcept Prezesa K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 88 maj 2002

Modelowanie procesów pracy K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 89 maj 2002

Koncepcje techniczne procesów pracy (1) n Obieg pracy u Zdefiniowanie z góry kolejności czynności niezbędnych do wykonania danego zadania. u Automatyczne przekazywanie sterowania i dokumentów do następnej czynności po zakończeniu poprzedniej. n Dynamiczny podział pracy u Przypisanie prac do wykonania w elastyczny sposób, np. w zależności od obciążenia pracowników. u Pracę przypisuje się do ról, a nie do konkretnych osób. u Przypisanie osób do ról może zmieniać się dynamicznie. n Ustalanie priorytetów prac u Jeżeli od wykonania konkretnych prac zależy uruchomienie innych prac, dotrzymanie terminu, lub ocena, to konieczne jest bieżące nadawanie priorytetów dla poszczególnych prac. n Dynamiczna zmiana procesu/procesów pracy dla uwzględnienia nieprzewidzianych wcześniej okoliczności przy ich realizacji. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 90 maj 2002

Koncepcje techniczne procesów pracy (2) n Śledzenie pracy u Sprawne uzyskiwanie informacji o przebiegu i aktualnym stanie wykonania zadania lub zadań: przestojach, opóźnieniach, braku obciążenia pracowników, zbyt długich kolejkach prac do wykonania. u Umożliwienie dynamicznej reakcji na w/w zakłócenia w przebiegu pracy. n Raporty dla administracji i kierownictwa u Rejestracja zdarzeń następujących w czasie wykonania pracy, sporządzanie zestawień, ocena efektywności, rozliczenia pracy, badania statystyczne, ustalanie wąskich gardeł. u Monitorowanie wykonywanych zadań: ä ustalanie i rozstrzyganie nieprawidłowości (np. zakleszczeń), ä stanu zużycia czasu i innych zasobów; stanu obciążeń infrastruktury biurowej i komputerowej; ä prognozy, wspomaganie planowania zasobów niezbędnych w przyszłości; n Symulacja procesów pracy, np. celem zbadania ich poprawności przed uruchomieniem. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 91 maj 2002

Charakterystyka obecnych systemów PP n n Nacisk na procesy biurowe: wizualizacja dokumentów, obieg dokumentów, wzmocniona poczta elektroniczna. Wiele produktów oferuje niewiele więcej niż przyjemne graficzne środki kodowania programów (procesów). Obejmują one wspomaganie do rysowania diagramów, dostęp do bazy danych, arkusze kalkulacyjne, narzędzia do symulacji. Niektóre z nich są wyspecjalizowanymi systemami zarządzania danymi: poczta elektroniczna, wizualizacja dokumentów, bazy danych, elektroniczne formularze, przechowywanie i przetwarzanie tekstów, kreślenie inżynierskie Powszechne jest powiązanie w jeden system: u zarządzania dokumentami i ich obrazami, u środków budowy interfejsów graficznych, u niektórych wyspecjalizowanych narzędzi (np. symulacji) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 92 maj 2002

Koncepcyjna architektura SPP Narzędzia do modelowania procesów biznesowych • perspektywa procesów • perspektywa organizacji • perspektywa danych • re-inżynieria • . . . Narzędzia do rozwoju aplikacji PP System i narzędzia realizacji procesów pracy • narzędzie projektowania grafiki • warsztat projektanta: - narzędzia testowania - narzędzia symulacji • . . . • program do planowania • zarządca zadań/interfejsów • narzędzie do monitorowania • narzędzie do śledzenia • narzędzie do raportowania • . . . K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 93 maj 2002

Narzędzia dla użytkownika końcowego n Reprezentacja procesu w postaci graficznej, gdzie ikony symbolizujące czynności są powiązane w sieć odwzorowującą sterowanie i przepływ dokumentów. u Możliwość dynamicznej zmiany grafu procesu. n n Definiowanie w postaci tabelarycznej przez nie-programistów logiki procesu, priorytetów, reguł poprawności i innych warunków określających proces. Możliwość odzyskania w czytelnej tabelarycznej lub graficznej formie danych o aktualnym stanie przebiegu procesu. Możliwość zasymulowania procesu, pozwalająca na łatwe wykrycie wąskich gardeł i błędów w definicji procesu. Dzięki temu, alokacja zadań i logika procesu może być szybko sprawdzona i zmodyfikowana. Zintegrowany dostęp do zewnętrznych aplikacji, np. edytorów, arkuszy kalkulacyjnych, baz danych, serwisów Internetu, itd. , z możliwością wzajemnego przekazywania danych. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 94 maj 2002

Systemy PP: narzędzia dla programisty n Skryptowy język programowania umożliwiający zapis złożonej logiki przetwarzania i posiadający specjalne funkcje dla PP: u izolujący programistę od złożoności manipulowania grafiką i formularzami, u umożliwiający definicje kolejek, baz danych, dokumentów, zdarzeń, . . . u unikający programowania w C/C++ lub innym tego rodzaju języku n Umożliwienie wyjścia z języka skryptów do kodu w języku typu C++ u z przekazaniem danych do tego kodu i odwrotnie. n n n Powiązania do narzędzi użytkownika końcowego, umożliwiające sprawne zakodowanie typowych zadań. API do oprogramowania zewnętrznego, w szczególności do baz danych, serwisów Internetu, GUI, systemów przetwarzania rozproszonego, systemów eksperckich, itp. Narzędzia do usuwania błędów (debugging): kontrola składni, śledzenie komend, wykonanie krok-po-kroku, punkty kontrolne, odzyskiwanie bieżącej wartości zmiennych. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 95 maj 2002

Moduły systemu ZPP Moduł definiowania i dynamicznych zmian procesów pracy Moduł zarządzania zadaniami i wykonawcami Moduł wykonywczy procesów pracy Repozytorium dokumentów i procesów pracy Moduł administrowania procesami pracy Moduł śledzenia procesów pracy i monitorowania ich populacji Moduł symulacji procesów pracy i predykcji ich zachowania K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 96 maj 2002

Modelowanie organizacji n n Modelowanie zależności służbowych i jednostek organizacyjnych Statyczne i dynamiczne definiowanie ról; przyporządkowanie ról do osób u Statyczne: role są z góry przypisane do osób u Dynamiczne: kierownik może przypisać daną rolę do osoby; przypisanie następuje automatycznie na podstawie kryterium (np. obciążenia osób). n n Planowanie: przyporządkowanie zadań/aktywności do ról i/lub do osób Planowanie: przyporządkowanie odpowiedzialności Planowanie operacyjne: zmiana przydziałów zadań, oddelegowanie zadań, czasowe zmiany w rolach, odpowiedzialności, lub planach. Planowanie zasobów: budżetu, czasu, pracochłonności, infrastruktury biurowej, infrastruktury komputerowej u Zasoby zużyte (rozkład w czasie, w przekroju zadań, itd. ) u Zasoby planowane (rozkład w czasie, w przekroju zadań, itd. ) u Zasoby niewykorzystane (poprawa procesów celem ich wykorzystania) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 97 maj 2002

Procesy pracy i zadania wykonawców PP 1 PP 2 PP 3 PP 4 PP 5 Lista zadań 1 Lista zadań 2 Lista zadań 3 Wykonawca 1 Wykonawca 2 Wykonawca 3 K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 98 maj 2002

Śledzenie i monitorowanie procesów pracy PP 1 PP 2 PP 3 PP 4 PP 5 W jakim stanie znajduje się PP 2? Który proces przetwarza teraz dokument D 459? Które procesy uległy zakleszczeniu? Jaki procent budżetu został zużyty w tym miesiącu? Kierownik Administrator Analityk K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 99 maj 2002

Pojęcia procesów pracy, terminologia Proces biznesowy (tj. to co ma się zdarzyć) jest zdefiniowany przez jest zarządzany przez Definicja procesu (reprezentacja tego, co ma się zdarzyć) System Zarządzania Procesami Pracy (steruje automatycznymi aspektami proc. biznesowego) poprzez Pod-procesy składa się z używany do tworzenia i zarządzania Aktywności Wystąpienia procesu (reprezentacja tego, co aktualnie zachodzi) włączają jedną lub więcej które mogą być: lub Aktywności manualne która nie jest zarządzana jako część Systemu Procesów Pracy Aktywności automatyczne podczas wykonania są reprezentowane przez Wystąpienia aktywności które włączają: i/lub Składowe pracy (zadania przypisane uczestnikom procesów pracy) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 100 Wołane aplikacje (narzędzia lub aplikacje komputerowe używane dla wspomagania procesów pracy) maj 2002

Standardyzacja: Workflow Management Coalition http: //www. aiim. org/wfmc/ n n Ciało założone w sierpniu 1993, ok. 200 członków. 5 grup roboczych (związanych z pięcioma interfejsami). Powiązania z innymi grupami: Black Forest, OMG, Document Management Alliance; obecnie zintegrowana z OMG (CORBA) Opracowanie standardów: u Interface 1 - Process Definition Interchange V 1. 0 Beta (Wf. MC-TC-1016 -P) u Interface 2 - Workflow Client Application Programming Interface (Interface 2 & 3) Specification (WFMC-TC-1009 - Specification) V 2. 0 (WFMC-TC-1013 - Naming Conventions) V 1. 4. u Interface 3 - Invoked Applications now amalgamated into Interface 2, TC 1009. u Interface 4 - Interoperability Abstract Specification (WFMC-TC-1012, 1. 0) u Interface 4 - Interoperability Internet e-mail MIME Binding (WFMC-TC 1018, 1. 1) u Interface 5 - Audit Data Specification (WFMC-TC-1015, 1 -Nov-96, 1. 0) K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 101 maj 2002

Workflow Management Coalition (WFMC) Model Narzedzia do definicji procesów Interfejs 5 Narzędzia do administrowania i monitoriowania API dla Procesów Pracy, wymienne formaty Mechanizm(y) procesów pracy procesów procesu pracy Środki realizacji PP Interfejs 2 Aplikacje klienta PP K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 102 Interfejs 4 Interfejs 1 Mechanizm(y) procesów pracy procesówpracy Inne środki realizacji PP Interfejs 3 Wołane aplikacje maj 2002

Podsumowanie n Technologia procesów pracy jest stosunkowo młoda. u Technologia ta kombinuje pojęcia odnoszące się do dziedzin aplikacyjnych związanych z biznesem z pojęciami odnoszącymi się do narzędzi, technik, metod, języków, interfejsów komputerowych. n Produkty tej technologii integrują wiele technik: u języki programowania, bazy danych, systemy rozproszone, współbieżność, wspołdziałanie, GUI, programowanie wizyjne, przetwarzanie dokumentów, transakcje, Internet, aktywnych/mobilnych agentów. n Granice tej technologii są na razie rozmyte. u Technologia integruje wiele znanych technologii, w różnych proporcjach w zależności od systemu. n Nowa jakość polega na automatyzacji uciążliwych prac manualnych u m. in. związanych z planowaniem, dokumentowaniem, śledzeniem, monitorowaniem, etc. procesów biurowych, administracyjnych, oraz produkcyjnych. K. Subieta. SPIT, Tworzenie portali biznesowych, Wykład 1, Folia 103 maj 2002