Polityka przeciwdziaania ubstwu i wykluczeniu spoecznemu Dr hab
Polityka przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu Dr hab. Ryszard Szarfenberg Uniwersytet Warszawski Seminarium Warszawa, 24. 06. 2019 r. Projekt "Narzędzie agregowania i monitorowania danych w obszarze włączenia społecznego" POWR. 02. 05. 00 -00 -0111/16 realizowany w ramach Działania 2. 5 Skuteczna pomoc społeczna Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014 -2020
Analiza polityki przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu POLITYKA która jest walką o władzę, ale też jej sprawowaniem z pomocą administracji, jest zapisana w dokumentach, jest realizowana w praktyce, jest mierzona miarami polityki, wyjaśniana, oceniana, dyskutowana UBÓSTWO niezamożność, niezaspokojenie potrzeb lub inne koncepcje, mierzone miarami ubóstwa, wyjaśniane, oceniane, dyskutowane PRZECIWDZIAŁANIE działania przeciw czemuś (a nie za czymś), celem jest zapobieganie, usuwanie, zmniejszanie tego czegoś, mierzone miarami przeciwdziałania, wyjaśniane, oceniane, dyskutowane WYKLUCZENIE SPOŁECZNE bycie wykluczonym, bycie na marginesie lub inne koncepcje, mierzone miarami wykluczenia społecznego, wyjaśniane, oceniane, dyskutowane
Podstawowa logika polityki przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu 1. OD PROBLEMU a) Ubóstwo jest antywartością, jest niechciane, jeżeli występuje, to jest problemem indywidualnym i społecznym (rozbieżnością między stanem pożądanym – nie ma ubóstwa, a faktycznym – jest ubóstwo) b) Wykluczenie społeczne jest antywartością, jest niechciane, jeżeli występuje, to jest problemem indywidualnym i społecznym (rozbieżność jak wyżej) 2. DO PRZECIWDZIAŁANIA PROBLEMOWI a) Przesłanka 1: Polityka jako sprawowanie władzy powinna mieć na celu dobro społeczne b) Przesłanka 2: Antywartości są sprzeczne z dobrem społecznym c) Przesłanka 3: Ubóstwo i wykluczenie społeczne to antywartości d) Przesłanka 4: Istnieje możliwość przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu e) Wniosek: polityka jako sprawowanie władzy powinna przeciwdziałać (zapobiegać, zmniejszać, usuwać) ubóstwu i wykluczeniu społecznemu
Jak zapewnić, że polityka przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu będzie trwała i realizowana przez wszystkie rządy ? Oparcie polityki na prawie obywateli i mieszkańców do wolności od ubóstwa i wykluczenia społecznego Uznanie prawne prawa do wolności od ubóstwa i wykluczenia społecznego poprzez wprowadzenie go do prawa powszechnie obowiązującego Ochrona tego prawa przed naruszeniami ze strony prywatnych podmiotów, czyli przeciwdziałanie ich działaniom powodującym ubóstwo i wykluczenie społeczne Poszanowanie tego prawa przez podmioty publiczne, czyli powstrzymywanie się przez nie od działań powodujących ubóstwo i wykluczenie społeczne Realizacja tego prawa przez działania podmiotów publicznych, czyli podejmowanie działań innych niż ochrona i poszanowanie, które zmniejszać będą te problemy
Trzy główne rodzaje polityki przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu w ujęciu dynamicznym 1. Polityka hamująca, blokująca dopływ Nieubodzy i niewykluczeni bez doświadczenia ubóstwa i wykluczenia Dopływ Inne czynniki Ubodzy i wykluczeni doświadczający problemu 1. Zapobieganie wchodzeniu w problem 2. Pomaganie w wychodzeniu z problemu 3. Zapobieganie powrotowi problemu 2. Polityka zwiększająca, stymulująca odpływ Odpływ Powrót 3. Polityka blokująca, hamująca powrót Nieubodzy i niewykluczeni z doświadczeniem ubóstwa i wykluczenia
Model wpływu polityki na ubóstwo i wykluczenie społeczne Obowiązująca polityka przeciwdziałania zapisana jest w dokumentach publicznych (twarde i miękkie prawo). Zawiera cele polityki, instrumenty osiągania celów, procedury i zalecenia dotyczące stosowania instrumentów Realizacja obowiązującej polityki przeciwdziałania przez różne podmioty publiczne i prywatne poprzez stosowanie instrumentów mniej lub bardziej zgodne z procedurami i zaleceniami w konkretnych przypadkach Przejście od obowiązującej polityki do jej realizacji, problemy z realizacją Zmiany 1 wywołane przez zastosowanie instrumentów w konkretnych przypadkach, zmiany wiedzy, umiejętności, postaw i zachowań wywołane przez zastosowanie instrumentów Przejście od realizacji obowiązującej polityki do jej bezpośredniego wpływu na adresatów, problemy z uzyskaniem pożądanego wpływu bezpośredniego Zmiany 2 wywołane przez zmiany 1, zmiany wiedzy, umiejętności, postaw i zachowań wywołane przez uprzednie zmiany Przejście od bezpośredniego wpływu na adresatów do wpływu pośredniego, problemy z uzyskaniem pożądanego wpływu pośredniego
Mechanizm wpływu instrumentów polityki na ubóstwo i wykluczenie Instrument zawsze oddziałuje pośrednio na problem poprzez wpływ na wiedzę, umiejętności, postawy i zachowania osiągane są pożądane stany docelowe: pozostawanie poza problemem, wyjście z problemu, pozostawanie poza problemem po wyjściu z niego Mechanizmy w polityce zapobiegania wchodzeniu w problem Instrument => mechanizm (np. zmniejszenie czynnika sprzyjającego wchodzeniu, zwiększanie czynnika blokującego wchodzenie) => pozostawanie poza problemem Mechanizmy w polityce stymulowania wychodzenia z problemu Instrument => mechanizm (np. zwiększenie czynnika sprzyjającego wychodzeniu, zmniejszanie czynnika przeszkadzającego w wychodzeniu) => wychodzenie z problemu Mechanizmy w polityce zapobiegania powrotowi problemu Instrument => mechanizm (np. zmniejszanie czynnika sprzyjającego wchodzeniu, zwiększanie czynnika blokującego wchodzenie) => pozostawanie poza problemem po wyjściu z niego
Mechanizm wpływu, czyli oddziaływanie na trzy rodzaje przyczyn Instrumenty oddziaływania na podmiotowość Przyczyny w podmiotowości jednostki Własne działania lub zaniechania powodujące pozostawanie poza, wchodzenie, pozostawanie w, wychodzenie, powrót Instrumenty oddziaływania na podmiotowość Przyczyny w podmiotowości innych jednostek Działania lub zaniechania innych powodujące pozostawanie poza, wchodzenie, pozostawanie w, wychodzenie, powrót Instrumenty oddziaływania na przyczyny inne niż podmiotowość Przyczyny niezwiązane z podmiotowością jednostki lub innych jednostek Wydarzenia, na które nikt nie miał wpływu, powodujące pozostawanie poza, wchodzenie, pozostawanie w, wychodzenie, powrót Skala problemu Skala pozostawanie poza problemem. Skala wchodzenia w problem. Skala pozostawania w problemie. Skala wychodzenie z problemu. Skala powracania problemu
Jaka powinna być polityka przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu? Minimalne wymogi WYMOGI AKSJOLOGICZNE WYMOGI PRAKSEOLOGICZNE • Nie powinna szkodzić innym • Powinna być skuteczna, czyli znacząco wartościom cenionym przez jej zapobiegać, zmniejszać usuwać uczestników i w społeczeństwie, np. ubóstwo i wykluczenie społeczne przy nie powinna szkodzić wolności, minimalizacji negatywnych skutków sprawiedliwości, godności, ubocznych solidarności etc. • Powinna być efektywna, skuteczność • Powinna wspierać inne wartości powinna być osiągana przy cenione przez jej uczestników i w umiarkowanych kosztach, nie należy społeczeństwie, np. powinna wspierać wolność, sprawiedliwość, godność, wydawać więcej niż jest to konieczne solidarność etc. dla osiągania skuteczności
Dowody na skuteczność polityki przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu (zapobieganie wejściom) Osoby nieubogie i niewykluczone społecznie Grupa objęta polityką Stan braku problemu PRZED realizacją polityki Grupa nieobjęta polityką Stan braku problemu PRZED realizacją polityki Pomiar stanu braku problemu w obu grupach przed interwencją, czyli pretest Inne czynniki Realizacja polityki 1 Inne czynniki Grupa objęta polityką Stan braku problemu PO realizacji Grupa nieobjęta polityką Stan braku problemu PO realizacji Pomiar stanu braku problemu w obu grupach po interwencji, czyli posttest W grupie objętej odziaływaniem brak problemu nadal jest wysoki (większość nadal odporna) W grupie nieobjętej odziaływaniem polityki brak problemu znacząco zmniejszył się (duża część wpadła w problem) czas Porównanie różnicy stanu braku problemu (pretest odjąć posttest) w grupie eksperymentalnej z różnicą stanu braku problemu w grupie kontrolnej służy do uzyskania informacji o wpływie polityki po wyeliminowaniu wpływu innych czynników
Dowody na skuteczność polityki przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu (stymulowanie wyjść i zapobieganie powrotom) Osoby ubogie i wykluczone społecznie Grupa objęta polityką Stan problemu PRZED realizacją polityki Grupa nieobjęta polityką Stan problemu PRZED realizacją polityki Pomiar stanu problemu w obu grupach przed interwencją, czyli pretest Inne czynniki Realizacja polityki 2 i 3 Inne czynniki Grupa objęta polityką Stan problemu PO realizacji Problem w grupie objętej odziaływaniem polityki zmniejszył się Grupa nieobjęta polityką Stan problemu PO realizacji Problem w grupie nieobjętej odziaływaniem polityki też się zmniejszył, ale w mniejszym stopniu Pomiar stanu problemu w obu grupach po interwencji, czyli posttest czas Porównanie różnicy stanu problemu (pretest odjąć posttest) w grupie eksperymentalnej z różnicą stanu problemu w grupie kontrolnej służy do uzyskania informacji o wpływie polityki po wyeliminowaniu wpływu innych czynników
Wiedza o problemie jest kluczowa dla projektowania polityki przeciwdziałania problemowi Wiedza naukowa o problemie • Definicja problemu i jego mierzenie – musimy wiedzieć, kto pozostaje poza problemem, kto ma problem pierwszy raz, kto pozostaje w problemie, kto ma problem po raz kolejny • Wyjaśnianie problemu – musimy wiedzieć, co przyczynia się do pozostawania poza problemem, do wchodzenia w problem, do pozostawania w problemie, do powrotu do problemu • Wyjaśnianie możliwości interwencji – musimy wiedzieć, czy i w jaki sposób można oddziaływać na przyczyny pozostawania poza problemem, wchodzenia w problem, pozostawania w problemie, powrotu do problemu Projektowanie instrumentów polityki na podstawie wiedzy o problemie • Przyczyny pozostawania poza problemem + możliwości wpływu na przyczyny => projektowanie instrumentów • Przyczyny wchodzenia w problem + możliwości wpływu na przyczyny => projektowanie instrumentów • Przyczyny pozostawania w problemie + możliwości wpływu na przyczyny => projektowanie instrumentów • Przyczyny wychodzenia z problemu + możliwości wpływu na przyczyny => projektowanie instrumentów • Przyczyny powracania do problemu + możliwości wpływu na przyczyny => projektowanie instrumentów
Polityka przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu – koordynacja między podsystemem instrumentów pomocy pieniężnej i pomocy usługowej BRAK UBÓSTWA / WŁĄCZENIE SPOŁECZNE Koordynacja międzyświadczeniowa Koordynacja z usługami System pomocy pieniężnej, głównie publiczny Uboga rodzina 1. Uprawnienia Czy rodzina jest uprawniona do pomocy? nie tak 2. Adekwatność Czy pomoc jest odpowiedniej wysokości? tak 3. Korzystanie Czy GD w pełni korzysta z prawa do pomocy? nie UBÓSTWO / WYKLUCZENIE W obu podsystemach występuje też zagadnienie koordynacji wewnętrznej pomiędzy różnymi świadczeniami i pomiędzy różnymi usługami nie BRAK UBÓSTWA / WŁĄCZENIE SPOŁECZNE Koordynacja ze świadczeniami tak 3. Korzystanie Czy rodzina w pełni korzysta z pomocy? nie Koordynacja międzyusługowa System pomocy usługowej, publiczno-niepubliczny tak 2. Adekwatność Czy pomoc jest odpowiedniej jakości? nie tak 1. Uprawnienie Czy rodzina jest uprawniona do pomocy? Uboga rodzina nie UBÓSTWO / WYKLUCZENIE C. Behrendt, At the Margins of the Welfare State: Social Assistance and the Alleviation of Poverty in Germany, Sweden, and the United Kingdom, 2002, (R. S. dodany system pomocy usługowej oraz zagadnienie koordynacji międzyświadczeniowej, międzyusługowej i między świadczeniowo-usługowej)
Koncepcja ubóstwa oraz jego dynamika w grupach, które nie powinny być ubogie w latach 2014 -2017
Złożona definicja ubóstwa Miejsce Kluczowe doświadczenie Złe traktowanie przez społeczeństwo Dynamika relacji Tożsamość Brak godnej pracy Systematyczny pomiar w Polsce Brak wpływu Braki i niezaspokojenie potrzeb Czynniki modyfikujące Złe traktowanie przez instytucje Cierpienie psychiczne i fizyczne Walka o przetrwanie i opór Brak wpływu Czas i trwanie Brak uznania wkładu osób ubogich Deprywacja społeczna i materialna Przekonania kulturowe Za mały i niepewny dochód Systematyczny pomiar w Polsce Środowisko i polityka wobec środowiska Źródło: The hidden dimensions of poverty International participatory research, ATD Fourth World, University of Oxford
Ubóstwo tych, którzy nie powinni być ubodzy: dzieci Zmiana rok do roku Zmiana w stosunku do roku 2014 0% -6% -13% -7% -13% -25% -20% -30% -19% -44% -54% -36% 2015 2016 Ubóstwo skrajne dzieci 2017 Ubóstwo relatywne dzieci W 2017 r. pozostawało w ubóstwie skrajnym 325 tys. dzieci (4, 7%), a w ubóstwie relatywnym 1, 1 miliona (15, 3%) 2014 2015 Ubóstwo skrajne dzieci 2016 Ubóstwo relatywne dzieci Źródło: opracowanie własne 2017
Ile brakuje nam do osiągnięcia celu ograniczenia skrajnego ubóstwa dzieci poniżej 1%? Zmiana procentowa konieczna, aby zasięg ubóstwa skrajnego dzieci w danym roku zmniejszył się do poziomu 0, 9% -90% 2015 -84% 2016 -81% 2017
Ubóstwo tych, którzy nie powinni być ubodzy: seniorzy (65+) Zmiana rok do roku Zmiana w stosunku do roku 2014 7% 6% 0% 4% 0% -2% -3% -19% 2015 -26% 2016 Ubóstwo skrajne seniorów 2017 Ubóstwo relatywne seniorów W 2017 r. pozostawało w ubóstwie skrajnym 235 tys. seniorów (3, 6%), a w ubóstwie relatywnym 717 tys. (11%) 2014 2015 Ubóstwo skrajne seniorów Źródło: opracowanie własne 2016 2017 Ubóstwo relatywne seniorów
Ubóstwo tych, którzy nie powinni być ubodzy: niepełnosprawni (gospodarstwa domowe z takimi osobami) Zmiana rok do roku Zmiana w stosunku do roku 2014 1% 0% -12% -19% -20% -21% -8% -10% -44% -11% -16% -61% -18% 2015 2016 2017 2014 2015 2016 Ubóstwo skrajne w gospodarstwach domowych z ON Ubóstwo relatywne w gospodarstwach domowych z ON W 2017 r. pozostawało w ubóstwie skrajnym 6, 7% osób w gospodarstwach domowych z ON, a w ubóstwie relatywnym 19, 1% Źródło: opracowanie własne 2017
Ubóstwo skrajne i relatywne ogółem Zmiana rok do roku Zmiana w stosunku do roku 2014 0% -5% -14% -4% -10% -12% -17% -21% -12% -51% -25% 2015 -72% 2016 Ubóstwo skrajne 2017 Ubóstwo relatywne W 2017 r. pozostawało w ubóstwie skrajnym 1, 7 miliona Polaków (4, 3%), a w ubóstwie relatywnym 5, 2 miliona (13, 4%) 2014 2015 Ubóstwo skrajne 2016 Ubóstwo relatywne Źródło: opracowanie własne 2017
Deprywacja materialna i społeczna – nierówny postęp Zmiana zasięgu deprywacji materialnej i społecznej w Polsce 2017 do 2014 r. ogółem, wśród najbiedniejszych 20 proc. i średnich 20 proc. Zmiana zasięgu deprywacji materialnej i społecznej ogółem, jednego rodzica z dziećmi i par z 3 i więcej dzieci w Polsce 2017 do 2014 r. -36% -34% -45% -57% Ogółem dolne 20% -57% średnie 20% Ogółem Jeden rodzic z dziećmi Para z 3 i więcej dzieci
Podsumowanie obrazu dynamiki ubóstwa oraz deprywacji materialnej i społecznej 2014 -2017 • Zasięg ubóstwa dzieci zmniejszał się wolniej w 2017 r. niż w 2016 r. Cel mniej niż 1% dzieci w ubóstwie skrajnym nie został osiągnięty • Zasięg ubóstwa relatywnego seniorów prawie się nie zmieniał, ubóstwo senioralne nawet lekko wzrosło w 2017 r. • Zasięg ubóstwa relatywnego gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi przestał się zmniejszać w 2017 r. • Zasięg ubóstwa skrajnego i relatywnego ogółem zmniejszał się w całym okresie, ale bardziej w 2016 r. niż w 2017 r. • Zasięg deprywacji materialnej i społecznej zmniejszał się głównie w okresie 2014 -2016. Dużo bardziej zmniejszył się w rodzinach o średnich dochodach niż tych o dochodach niskich, a także w rodzinach wielodzietnych niż w rodzinach pojedynczych rodziców
Strategiczny wymiar polityki przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu. Przeszłość i przyszłość
Strategie i cele polskich rządów w zakresie przeciwdziałania ubóstwu: koncepcje ubóstwa, cele wskaźnikowe i ich osiąganie Rząd i nazwa strategii Koncepcja ubóstwa i cel Konkretyzacja Stan (pogrubienie cel przekroczony) SLD-UP-PSL (Narodowa Strategia Integracji Społecznej 2004), cel porzucony przez PO-PSL Zmniejszenie ubóstwa skrajnego Zmniejszenie z 12% w 2004 do 5% do 2010 r. Zmniejszenie o 58% 5, 7% w 2010, zmniejszenie o 52% (okres strategii zakończony, uznana za nieaktualną w 2008 r. ) PO-PSL (Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2014), cel podtrzymany przez Zjednoczoną Prawicę Zmniejszenie ryzyka ubóstwa lub wykluczenia społecznego • Zmniejszenie liczby 11, 5 miliona osób • 4, 2 miliona w 2017, w takiej sytuacji w 2008 o 1, 5 miliona zmniejszenie o 37% do 2020. Zmniejszenie o 13% • 19, 5% w 2017, zmniejszenie o • Zmniejszenie z 27, 2% w 2011 do 2028% 23% w 2020. Zmniejszenie od 15% (okres strategii niezakończony) do 26% PO-PSL (Długookresowa Strategia Zmniejszenie Rozwoju Kraju Trzecia fala deprywacji materialnej nowoczesności 2013), cel zmieniony w 2016 w aktualizacji DSRK przez SOR Zmniejszenie z 32% (28, 4%) w 2010 do 15% w 2020 Zmniejszenie o 53% Zjednoczona Prawica (Strategia Odpowiedzialnego Rozwoju 2016) • • Zmniejszenie ubóstwa skrajnego • Zmniejszenie zagrożenia ubóstwem • Zmniejszenie z 6, 5 % w 2015 do 4, 5% w 2030 (w projekcie SOR 3%), zmniejszenie o 31% Zmniejszenie z 17, 3% w 2015 do 12% w 2030, zmniejszenie o 31% 13, 3% w 2017, zmniejszenie o 59% (okres strategii niezakończony) • 4, 3% w 2017, zmniejszenie o 34% • 15% w 2017, zmniejszenie o 13% (okres strategii niezakończony)
Wymogi tematyczne EFS+, które ma spełniać strategia/program przeciwdziałania ubóstwu na okres 2021 -2027 (UE) DIAGNOZA Sprawdzona empirycznie diagnoza ubóstwa i wykluczenia społecznego, w tym • ubóstwa dzieci • bezdomności • segregacji [nierówności] przestrzennej i edukacyjnej • ograniczonego dostępu do podstawowych usług i infrastruktury • szczególnych potrzeb osób znajdujących się w trudnej sytuacji PARTYCYPACJA Ustalenia dotyczące zapewnienia, aby jej • treść • wdrożenie • monitorowanie i przegląd były prowadzone w ścisłej współpracy z partnerami społecznymi i odpowiednimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego ZASDY POLITYKI Środki na rzecz zapobiegania i zwalczania segregacji [nierówności] we wszystkich dziedzinach, w tym przez • zapewnianie odpowiedniego wsparcia dochodu • rynki pracy sprzyjające włączeniu społecznemu • dostęp do wysokiej jakości usług dla osób w trudnej sytuacji, w tym migrantów DEINSTYTUCJONALIZACJA Środki przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki środowiskowej (instrumenty na rzecz deinstytucjonalizacji)
Europejski Filar Praw Socjalnych, który ma być realizowany przez EFS+. Zasady dotyczące dochodu i ubóstwa (6 z 20) 1. Dzieci mają prawo do ochrony przed ubóstwem (zasada 11) 2. Każda osoba w podeszłym wieku ma prawo do posiadania środków umożliwiających godne życie (zasada 15) 3. Osoby niepełnosprawne mają prawo do wsparcia dochodu, który zapewni godne życie (zasada 17) 4. Każdy ubogi ma prawo do odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego godne życie na wszystkich etapach (zasada 14) 5. Bezrobotni mają prawo do właściwych świadczeń otrzymywanych przez rozsądny czas (zasada 13) 6. Pracownicy mają prawo do wynagrodzenia, które ma zapewniać przyzwoity poziom życia… należy zapobiegać ubóstwu pracujących (zasada 6) Polski rząd w Narodowym Programie Reform 2019/2020: „Polska w pełni uznaje zasady Europejskiego Filaru Praw Socjalnych i planuje jego realizację również przy wsparciu funduszy UE”
Polskie wyzwania na tle wybranych zasad EFPS dotyczących dochodu i ubóstwa Wybrane zasady EFSP Sytuacja w Polsce Dzieci mają prawo do ochrony przed ubóstwem (zasada 11) Powszechne świadczenie wychowawcze, które można bez ograniczeń łączyć z zasiłkami rodzinnymi wydaje się odpowiednio adresować problem ubóstwa dochodowego dzieci Osoby niepełnosprawne mają prawo do wsparcia dochodu, który zapewni godne życie (zasada 17) Rozwój świadczeń dla rodziców i opiekunów osób dorosłych przy problemach ze świadczeniami dla samych niepełnosprawnych (zapowiedziany dodatek dla niesamodzielnych niepełnosprawnych). Większe ubóstwo w rodzinach z takimi osobami. Renty niezgodne z konwencją 102 MOP Pracownicy i samozatrudnieni mają prawo do emerytury zapewniającej odpowiedni dochód. Każda osoba w podeszłym wieku ma prawo do posiadania środków umożliwiających godne życie (zasada 15) Ubóstwo senioralne może rosnąć ze względu na problem „groszowych emerytur” i niski poziom zasiłku stałego z pytaniem o luki w korzystaniu z niego przez osoby starsze Każdy ubogi ma prawo do odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego godne życie na wszystkich etapach (zasada 14) Polska nadal nie jest w stanie ratyfikować EKS art. 13 ze względu na ograniczony dostęp (ubóstwo+) i bardzo niskie świadczenia (zasiłek okresowy) Bezrobotni mają prawo do właściwych świadczeń otrzymywanych przez rozsądny czas (zasada 13) Polska nadal nie jest w stanie ratyfikować Konwencji 102 MOP w rozdziale dotyczącym zasiłku dla bezrobotnych, jest niski, krótko wypłacany i pobiera go niewielka część bezrobotnych Pracownicy mają prawo do wynagrodzenia, które ma zapewniać przyzwoity poziom życia… należy zapobiegać ubóstwu pracujących (zasada 5) Wzrost płacy minimalnej, godzinowa płaca minimalna, świadczenie wychowawcze wydają się odpowiednią odpowiedzią na problem niskich wynagrodzeń i ubóstwo pracowników
Europejski Filar Praw Socjalnych, który ma być realizowany przez EFS+. Zasady dotyczące usług 1. 2. 3. 4. 5. 6. Dzieci mają prawo dostępu do wysokiej jakości i przystępnych cenowo usług wczesnej edukacji i opieki nad dziećmi… Dzieci ze środowisk znajdujących się w niekorzystnej sytuacji mają prawo do szczególnych środków służących zwiększeniu równości szans (zasada 11) Osoby niepełnosprawne mają prawo do usług, które pozwolą im na uczestnictwo w rynku pracy i w życiu społecznym, a także do środowiska pracy dostosowanego do ich potrzeb (zasada 17) Każdy ubogi ma prawo do… skuteczny dostęp do towarów i usług wspierających. W przypadku osób zdolnych do pracy świadczenia związane z dochodem minimalnym powinny być powiązane z zachętami do (ponownego) włączenia się do rynku pracy (zasada 14) Osoby bezrobotne mają prawo do odpowiedniego wsparcia w zakresie aktywizacji ze strony publicznych służb zatrudnienia służącego (re-)integracji na rynku pracy (zasada 13)… do ciągłego i konsekwentnego wsparcia dostosowanego do ich indywidualnych potrzeb. Osoby długotrwale bezrobotne mają prawo do dogłębnej indywidualnej oceny (zasada 4) Osoby bezdomne otrzymują odpowiednie schronienie oraz świadczone są na ich rzecz usługi służące promowaniu ich integracji społecznej (zasada 19) Każdy ma prawo do przystępnych cenowo i dobrej jakości usług opieki długoterminowej, w szczególności opieki w domu i usług środowiskowych (zasada 18) Polski rząd w Narodowym Programie Reform 2019/2020: „Polska w pełni uznaje zasady Europejskiego Filaru Praw Socjalnych i planuje jego realizację również przy wsparciu funduszy UE”
Polskie wyzwania na tle wybranych zasad EFPS dotyczących usług Wybrane zasady EFSP Sytuacja w Polsce Dzieci mają prawo dostępu do wysokiej jakości i przystępnych cenowo usług wczesnej edukacji i opieki nad dziećmi… Dzieci ze środowisk znajdujących się w niekorzystnej sytuacji mają prawo do szczególnych środków służących zwiększeniu równości szans (zasada 11) Niski poziom upowszechnienia usług wczesnej edukacji dla dzieci w wieku do lat 3. Brak specjalnych programów na tym etapie dla wyrównywania szans. Matki pozostawione z dziećmi w domu bez wsparcia innego niż finansowe Osoby niepełnosprawne mają prawo do usług, które pozwolą im na uczestnictwo w rynku pracy i w życiu społecznym, a także do środowiska pracy dostosowanego do ich potrzeb (zasada 17) Realizacja w Polsce konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych pozostawia wiele do życzenia (raport Komitetu ONZ). Przedłużająca się dyskusja nad kształtem nowego systemu orzecznictwa. Niski poziom aktywności zawodowej w tej grupie Każdy ubogi ma prawo do… skuteczny dostęp do towarów i usług wspierających. W przypadku osób zdolnych do pracy świadczenia związane z dochodem minimalnym powinny być powiązane z zachętami do (ponownego) włączenia się do rynku pracy (zasada 14) Zatrudnienie socjalne (reintegracja zawodowa, społeczna i zatrudnienie wspierane) obejmuje tylko niewielki odsetek osób długotrwale bezrobotnych i korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej Osoby długotrwale bezrobotne mają prawo do dogłębnej indywidualnej Brak informacji o tym jakie są wyniki publicznych służb oceny (zasada 4) zatrudnienia w stosunku do długotrwale bezrobotnych Osoby bezdomne otrzymują odpowiednie schronienie oraz świadczone są na ich rzecz usługi służące promowaniu ich integracji społecznej (zasada 19) Osoby bezdomne będące długotrwale bezrobotnymi powinny uczestniczyć w programach łączących wsparcie mieszkaniowe i zatrudnienie socjalnego, które są niedostępne Każdy ma prawo do przystępnych cenowo i dobrej jakości usług opieki długoterminowej, w szczególności opieki w domu i usług środowiskowych Podaż usług opiekuńczych jest zbyt mała w stosunku do potrzeb. Polska nie ma strategii deinstytucjonalizacji
Wybrane wnioski dla polityki przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu 2021 -2025 ZABEZPIECZENIE DOCHODU – ŚWIADCZENIA • Przygotowanie i przeprowadzenie reformy systemu świadczeń dla osób niepełnosprawnych, w tym w celu spełnienia standardów konwencji 102 MOP • Przygotowanie i przeprowadzenie reformy zasiłku dla bezrobotnych w celu spełnienia minimalnych standardów konwencji 102 MOP • Przeprowadzenie reformy zasiłku stałego i okresowego z pomocy społecznej (projekt legislacyjny UD 501) w celu spełnienia minimalnych standardów Europejskiej Karty Społecznej i odpowiedzi na ubóstwo senioralne ZABEZPIECZENIE FUNKCJONOWANIA – USŁUGI • Przygotowanie i przeprowadzenie reformy opieki nad dziećmi do lat 3 - upowszechnienie i uwzględnienie programów wyrównywania szans (w tym przypadku też w przedszkolach) • Przygotowanie i przeprowadzenie reformy rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych w odpowiedzi na wyzwania realizacji KPON • Przygotowanie i przeprowadzenie reformy zatrudnienia socjalnego (reintegracji zawodowej i społecznej) w celu upowszechnienia dostępu do tych usług dla osób długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, bezdomnych, nieaktywnych zawodowo itp. • Przygotowanie i przeprowadzenie reformy w zakresie rozwoju usług mieszkaniowo środowiskowych w kontekście deinstytucjonalizacji
Reformy i programy wspierające reformy świadczeń i usług • Zarządzanie publiczne • Przygotowanie i przeprowadzenie reform integrujących międzyświadczeniowo, międzyusługowo i między świadczeniami i usługami, w tym na wzór tych w opiece zdrowotnej (zintegrowana opieka biorąca pod uwagę pacjenta i jego podróżą usługową, tu świadczeniowo-usługową) • Polityka oparta na dowodach naukowych • Przygotowanie programu badań naukowych wspierających powyższe reformy w oparciu o dostępność zanonimizowanych danych administracyjnych, w tym na wzór monitorowania ekonomicznych losów absolwentów ELA, a także wykorzystanie potencjału projektu Zintegrowana Platforma Analityczna (OZPS 3. 0)
- Slides: 31