Pojcie i podmioty postpowania administracyjnego Dr hab Rafa

Pojęcie i podmioty postępowania administracyjnego Dr hab. Rafał Biskup Wykłady z KPA 2013

Definicja postępowania administracyjnego Postępowanie administracyjne to ciąg czynności procesowych podejmowanych w ścisłej kolejności przez podmiot rozstrzygający i innych uczestników procesu w celu załatwienia sprawy administracyjnej przy pomocy decyzji albo w innych dozwolony przez prawo sposób

Inne nazwy Proces administracyjny, procedura administracyjna

System postępowania administracyjnego w Polsce Procedura administracyjna • Celem jest rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej • Zasadniczo tok instancji wyczerpuje się na dwóch szczeblach Postępowanie egzekucyjne w administracji • Ma charakter akcesoryjny. Uruchamiane jest wyłącznie wówczas, kiedy w sposób dobrowolny nie zostanie wykonana ostateczna decyzja administracyjna nakładająca na adresata obowiązki • Istnieje możliwość kwestionowania czynności egzekucyjnych do organu wyższego szczebla Procedura sądowo administracyjna • Ma charakter akcesoryjny. Uruchamiana jest zwykle na żądanie adresata decyzji administracyjnej. Jej przedmiotem jest ocena zgodności z prawem wydanego rozstrzygnięcia • Jest procedurą dwuinstancyjną, obejmującą postępowanie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym oraz Naczelnym Sądem Administracyjnym, jako sądem kasacyjnym i odwoławczym

Podział postępowania administracyjnego Ogólne Szczególne • zwyczajne • nadzwyczajne • Zwyczajne i nadzwyczajne • np. podatkowe, celne, karno-skarbowe Uproszczone • zwyczajne • np. skargowe, w sprawie wniosków, w sprawie wydawania zaświadczeń, w sprawie petycji , rozstrzygania sporów o właściwość lub kompetencyjnego Autonomiczne • Wykazują związek z postępowaniem ogólnym, na zasadzie lex specialis • Znaczne obszary procedury autonomiczne są zmienione • np. postępowanie w sprawach własności przemysłowej , ochrony konkurencji i konsumentów

Postępowanie ogólne Zwyczajne Przed organem I instancji Przed organem II instancji Nadzwyczajne Przed organem I instancji Przed organem II instancji

Cele postępowania ogólnego Zwyczajne postępowanie Nadzwyczajne postępowanie • Doprowadzenie do rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w całości lub części albo: • zakończenie postępowania bez rozstrzygania merytorycznego o sprawie • Kontrola prawidłowości wydanych w zwyczajnym postępowaniu decyzji pod kątem występowania w nich wad kwalifikowanych • uchylenie lub zmiana ostatecznych decyzji prawidłowych lub wadliwych nieistotnie • sprawą administracyjną jest albo ocena wystąpienia wady kwalifikowanej (niekiedy połączona z ponowną merytoryczną oceną sprawy, która została rozstrzygnięta w badanej decyzji - przy wznowieniu postępowania), albo nastąpienie zdarzenia upoważniającego do zmiany lub uchylenia ostatecznej decyzji prawidłowej lub wadliwej nieistotnie

Nadzwyczajne postępowania Stwierdzenie nieważności decyzji • Usunięcie z obiegu prawnego decyzji dotkniętej wadą kwalifikowaną materialną wyliczoną w art. 156 § 1 KPA • Uruchamiane z urzędu albo na wniosek strony Wznowienie postępowania • Usunięcie z obiegu prawnego decyzji dotkniętej wadą kwalifikowaną procesową wyliczoną w art. 145 1 oraz 145 a KPA oraz ponowne rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej wynikającej z usuniętej decyzji • Uruchamiane z urzędu albo na wniosek strony Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej prawidłowej lub dotkniętej wadami niekwalifikowanymi Wywłaszczenie z prawa • art. 154 – odnosi się do decyzji, na podstawie których strona nie nabyła prawa • art. 155 - odnosi się do decyzji, na podstawie których strona nabyła prawo • uchylenie lub zmiana decyzji w celu usunięcia określonych zagrożeń, jeśli nie było to możliwe przez zastosowanie pozostałych trybów nadzwyczajnych • Tryb akcesoryjny

Nadzwyczajne postępowania Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji Uchylenie decyzji z klauzulą warunku • art. 162 § 1 KPA • 162 § 2 KPA

Podstawy prawne ogólnego postępowania administracyjnego Konstytucja RP (prawo do sądu, dwuinstancyjne postępowanie) Kodeks postępowania administracyjnego ustawa z 14 czerwca 1960 r. , Dz. U. [t. j. ] Nr 98, poz. 1071 z późn. zm Szczególne przepisy procesowe zawarte w ustawach odrębnych (dotyczą np. treści wniosków, terminów)

Zastosowanie procedury (warunki pozytywne) Podmiot rozstrzygający adresat rozstrzygnięcia sprawa administracyjna indywidualne rozstrzygnięcie organ administracji w rozumieniu art. 5 KPA Organy administracyjne oraz Podmioty administrujące o ile mają prawo załatwiania spraw w drodze decyzji osoba fizyczna Strona postępowania w rozumieniu art. 28 KPA osoba prawna jednostka organizacyjna bez osobowości prawnej sprawa indywidualna obowiązek lub możliwość konkretyzacji prawa i obowiązków stron – adresatów wypowiedzi organu administracji w drodze decyzji administracyjnej możliwe inne formy rozstrzygnięcia, w szczególności ugoda, a nawet postanowienie – o ile przewidują to przepisy KPA

Stosowanie KPA warunek szczególny (negatywny) Brak wyłączenia stosowania procedury art. 3 KPA (np. karno-skarbowe postępowanie, podatkowe, celne, sprawy konsularne, sfera wewnętrznych stosunków w administracji) lub wyraźne wyłączenie z mocy przepisów szczególnych

Decyzja administracyjna – wzmianka o definicji Ma to znaczenie dlatego, że pojęcie to warunkuje zarówno zastosowanie procedury ogólnej jak i pojęcie sprawy administracyjnej (sensu sctricto) zob. art. 104 § 1 KPA. Ponieważ jednak samo pojęcie sprawy administracyjnej jest niejasne – prowadzi to trudności interpretacyjnych definicji decyzji, co w praktyce powoduje, że w sytuacjach niejasnych (gdzie brak wyraźnego wskazania na formę decyzji administracyjnej) – ostatecznie decydują sądy administracyjne Pomocniczo można stosować teorię domniemania decyzji

Typowym przykładem, gdzie miała miejsce masowa interpretacja form działania administracji innych niż akt administracyjny – decyzja – jest określenie aktu generalnego w działaniu administracji.

„Rozstrzyganie o kategorii drogi publicznej ma charakter ogólnego aktu administracyjnego, który dotyczy nieograniczonej liczby użytkowników drogi. Rozstrzyganie w tym przedmiocie nie może być więc podejmowane w formie decyzji administracyjnej” (wyrok NSA OZ we Wrocławiu z 26 lipca 2002 r. , II SA/Wr 1504/2000 - Lex. Polonica nr 358579); - „Ustalenie przez organ zarządzający ruchem na drogach publicznych (§ 3 pkt 5 zarządzenia Ministra Komunikacji i Ministra Spraw Wewnętrznych z 5 października 1987 r. - M. P. Nr 31, poz. 248) ograniczeń w korzystaniu z drogi (ulicy) nie jest decyzją administracyjną (rozstrzygnięciem w indywidualnej sprawie w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego), lecz ustanowieniem powszechnie obowiązującej normy określonego zachowania się dla wszystkich użytkowników drogi - nieokreślonego kręgu potencjalnych jej użytkowników” (wyrok NSA OZ w Katowicach z 11 marca 1992 r. , SA/Ka 117/92, Lex. Polonica nr 298599 - OSP 1994, nr 7, poz. 128; zob. także postanowienie NSA OZ we Wrocławiu z 21 grudnia 1987 r. , SAB/Wr 26/87, Lex. Polonica nr 296829 - ONSA 1987, nr 2, poz. 92);

„Akty założenia, przekształcenia lub likwidacji szkół i tym podobnych placówek publicznych nie są decyzjami administracyjnymi w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, lecz aktami organizacyjnymi o charakterze ogólnym” (postanowienie NSA z 8 maja 1992 r. , I SA 541/92, Lex. Polonica nr 297324 - ONSA 1992, nr 3 -4, poz. 87; zob. także teza pierwsza postanowienia NSA OZ we Wrocławiu z 28 października 1983 r. , SA/Wr 625/83, Lex. Polonica nr 297391 - ONSA 1983, nr 2, poz. 94); - „Decyzja Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w sprawie podziału na obwody łowieckie lub zmiany granic obwodów łowieckich, której podstawę stanowi art. 13 ustawy z 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim (Dz. U. z 1973 r. Nr 33, poz. 197), nie jest decyzją w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Mimo bowiem użycia w tej ustawie pojęcia <<decyzja>>, chodzi w istocie o akt korygujący terenowy akt normatywny w sprawie utworzenia obwodów łowieckich, co wyłącza możliwość jego zaskarżenia do Naczelnego Sądu Administracyjnego” (postanowienie NSA z 21 kwietnia 1982 r. , II SA 590/82, Lex. Polonica nr 296864 - ONSA 1982, nr 1, poz. 37);

Definicje doktrynalne Cechą charakterystyczną decyzji jest tzw. podwójna konkretność: tj. , w decyzji wskazuje się na konkretnego adresata (może być ich w jednej decyzji sprecyzowanych wielu, byleby można ich było zindywidualizować – a zatem nie można ich np. określić jako mieszkańcy wsi, komitet budowy pomnika itp. ) i konkretna sytuacja, którą rozstrzyga (zwana sprawa administracyjną), określając o prawach lub obowiązkach adresata, poprzez interpretację norm prawa materialnego a niekiedy procesowego (decyzje procesowe są wyjątkiem).

O tym, czy dany akt jest decyzją, przesądza nie jego nazwa, lecz charakter sprawy oraz treść przepisu będącego podstawą działania organu załatwiającego tę sprawę. Wielokrotnie podkreśla to orzecznictwo sądów administracyjnych. Również gdy określony akt nie jest nazwany decyzją, to jest nią w istocie, jeżeli tylko zawiera niezbędne elementy przewidziane dla decyzji administracyjnej.

Art. 104 Zawiera procesową definicję decyzji administracyjnej, która kładzie nacisk na załatwienie indywidualnej sprawy administracyjnej Decyzja jest to władcze i jednostronne (niezależne od woli adresata decyzji) oświadczenie woli organu, kierowane do indywidualnego adresata, rozstrzygające sprawę administracyjną, oparte o podstawę prawną wynikającą z przepisu prawa powszechnie obowiązującego. Istotą władztwa w decyzji jest możliwość (obowiązek niekiedy) jednostronnego (autonomicznego – choć pomocniczą rolę spełnia oświadczenia woli strony, które może być złożone przed wydaniem decyzji) ustalenia wiążących adresata praw i obowiązków. Elementem władztwa jest także możliwość zastosowania środków przymusu.

Podstawą prawną decyzji jest zawsze przepis prawa powszechnie obowiązującego – zgodnie z art. 6 KPA - ustalony w trakcie postępowania wyjaśniającego załatwienie sprawy następuje przez wydanie decyzji, odnosi się tylko do sytuacji, gdy z mocy przepisów prawa materialnego lub innych przepisów powszechnie obowiązujących załatwienie sprawy powinno nastąpić w tej, a nie w innej prawnej formie. Wydanie decyzji administracyjnej musi być poprzedzone dysponowaniem przez organ administracji publicznej wyraźnej podstawy prawnej, a jeśli jej nie można odszukać, nie ma podstaw do wydania indywidualnego rozstrzygnięcia w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania administracyjnego. Decyzja administracyjna jest aktem zewnętrznym – kierowanym do adresata, który nie jest podporządkowany służbowo lub organizacyjnie organowi wydającemu decyzję

Decyzja jest aktem kwalifikowanym – czyli powinna posiadać określoną przez przepisy KPA minimalną treść i wydawana jest w sformalizowanym postępowaniu Treścią decyzji jest ustalenie, zmiana lub zniesienie konkretnych praw i obowiązków adresata – jest to akt podwójnie konkretny, bo wskazuje nie tylko na konkretnego adresata (może być więcej niż jeden, byle był zindywidualizowany) oraz przypisane do niego prawa lub obowiązki

Decyzja jest podstawową formą załatwienia sprawy. W orzecznictwie istnieje domniemanie załatwienia sprawy w formie decyzji administracyjnej – jeśli przepisy prawa wymagają konkretyzacji praw i obowiązków indywidualnego adresata, a nie wskazują wyraźnie na formę załatwienia sprawy, właściwym wybór formy decyzji administracyjnej. Doktryna ma wątpliwości odnośnie tej teorii – koniecznym warunkiem jest ustalenie wpierw, że istnieje sprawa administracyjna. Niektórzy (Tarno) wskazują, że domniemanie to straciło na aktualności i swój wymiar ochronny, z uwagi na poszerzenie kognicji sądu administracyjnego o niektóre akty z zakresu administracji publicznej dotyczące praw i obowiązków wynikających z przepisów prawa. Zwolennikiem koncepcji jest B. Adamiak, która uważa, że każdy ma prawo w demokratycznym państwie do ochrony swoich interesów i praw w trybie postępowania regulowanego przez prawo.

Orzeczenia organów administracji podejmowane w sprawie indywidualnej mogą przybierać różne nazwy: nakaz, zakaz, sprzeciw, decyzja, zgoda itp. – rzeczywista nazwa nie ma znaczenia, jeśli są spełnione pozostałe warunki do wydania aktu indywidualnego. Także nadanie nazwy decyzja nie przesądza jeszcze o charakterze aktu, jeśli nie ma podstaw do wydania decyzji administracyjnej.

Decyzje Merytoryczna – rozstrzyga sprawę co do istoty, w całości lub części. Decyzja procesowa Procesowa – formalnie kończy postępowanie bez rozstrzyganiu o istocie sprawy. O umorzeniu postępowania O odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności lub wznowienia postępowania

Decyzja częściowa – możliwa jest do wydania, jeśli sprawa administracyjna może zostać podzielona na dwie odrębne – samodzielnie istniejące. Np. pozwolenie na budowę. Należy je odróżnić od decyzji niekompletnej, gdzie decyzja jest wadliwa w sposób nieistotny – wada taka jest usuwana w trybie art. 111 KPA – uzupełnienia decyzji

Treść decyzji Minimalną treść decyzji określa art. 107 KPA. Składniki decyzji można podzielić na: • obligatoryjne – stanowiące o istnieniu bądź nie decyzji: wskazanie na adresata, wskazanie na organ, osnowę decyzji oraz podpis upoważnionego pracownika. Brak któregokolwiek z tych składników powoduje, że akt taki nie może być uznany za decyzję. Jest to akt nieistniejacy, tych wad decyzji nie można usunąć w żadnym postępowaniu. • Obligatoryjne, których brak powoduje wadliwość decyzji: data, podstawa prawna, uzasadnienie (nie zawsze jest to składnik obligatoryjny)i pouczenie. • Fakultatywne – w niektórych przypadkach uzasadnienie decyzji – wówczas gdy decyzja jest zgodna z żądaniem strony

Sprawa administracyjna Brak jest wyraźnej definicji ustawowej, zatem zdefiniowanie tego pojęcia pozostawione zostało doktrynie i orzecznictwu. Można wskazać na określone wyznaczniki elementów sprawy administracyjnej. Źródłem powstania są przepisy materialnego prawa administracyjnego (wyjątkowo przepisy procesowe), wszczęcie postępowania w sprawie administracyjnej może mieć miejsce na wniosek strony lub z urzędu, jednym z uczestników postępowania musi być funkcjonalnie rozumiany organ administracji, do którego obowiązków należy rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej, a samo załatwienie tej sprawy powinno nastąpić w drodze decyzji lub na zasadzie wyjątku – w inny sposób przewidziany przez prawo.

Sprawa administracyjna Można ją też zdefiniować tak: to sprawa, którą Kodeks określa jako postępowanie przed organami administracji publicznej (państwowej, rządowej oraz organami samorządu terytorialnego) w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych Indywidualny charakter sprawy oznacza zatem wskazanie ustawodawcy na konkretność imiennie określonego podmiotu oraz konkretność jego praw i obowiązków rozstrzyganych w drodze decyzji jako kwalifikowanej postaci aktu administracyjnego Trzeba pamiętać zatem, że nie wystarczy, że sprawa ma charakter indywidualny nie wynika jeszcze, że może być ona rozstrzygnięta decyzją administracyjną, może się ona kwalifikować do załatwienia w postępowaniu w sprawach skarg i wniosków lub trybie zaświadczeń

Definicja z piśmiennictwa przez sprawę administracyjną w postępowaniu administracyjnym rozumie się pewną konkretną sytuację życiową, w której indywidualny i społeczny interes mają znaleźć wyraz na podstawie prawa administracyjnego w formie władczego rozstrzygnięcia po przeprowadzeniu określonego postępowania (K. Jandy-Jendrośka, System jurysdykcyjnego postępowania administracyjnego, (w: ) System prawa administracyjnego, T. Rabska, J. Łętowski (red. ), t. 3, Wrocław 1978, s. 155– 156. ) Definicja zawiera zatem elementy materialne jak i procesowe

Wyróżnia się wobec tego dwa rodzaje spraw administracyjnych: administracyjne materialne i administracyjne procesowe. Do pierwszej kategorii zostały zaliczone te mające podstawę w przepisach prawa materialnego, których „istotą jest konkretyzacja normy prawa materialnego w zakresie uprawnień lub obowiązków jednostki mającej interes prawny lub obowiązek. Natomiast do drugiej kategorii zaliczono sprawy mające podstawę w prawie procesowym, a istotą których jest konkretyzacja norm prawa procesowego regulującego określone rodzaje wadliwości decyzji administracyjnej w celu rozpoznania i rozstrzygnięcia zgodnego z prawem sprawy administracyjnej materialnej”. (B. Adamiak, Przedmiot postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej, Pi. P 2001, nr 8, s. 29. )

Konkluzje Przepisów Kodeksu nie stosuje się do postępowania w sprawach cywilnych i karnych - również wówczas, gdy sprawy te są załatwiane przez organy administracji publicznej – brak jednego z elementów konstrukcyjnych sprawy administracyjnej – źródła jej powstania

Przykłady orzeczeń - roszczenie właściciela samochodu przeciwko PZU o zastosowanie dwudziestoprocentowej obniżki składki z tytułu ubezpieczenia w pełnym zakresie (OC, AC, NW) ma charakter cywilnoprawny i podlega rozpoznaniu na drodze sądowej (postanowienie SN z 13 maja 1983 r. , III ARN 6/83, Lex. Polonica nr 308361 - NP 1984, nr 3, poz. 134); - „W sprawie ogrodzeń między sąsiednimi nieruchomościami niewymagających pozwolenia ani zgłoszenia droga administracyjna jest niedopuszczalna, a spory może rozstrzygać sąd powszechny” (wyrok NSA z 20 września 1999 r. , IV SA 64/97 - Lex nr 47822); - „Spory co do ceny i sposobu zapłaty za nabycie lokalu od gminy mają charakter cywilnoprawny i nie mogą być rozstrzygane na drodze administracyjnej” (wyrok NSA OZ w Katowicach z 17 grudnia 1998 r. , SA/Ka 1039/96 - OSS 1999, nr 2, poz. 47); - „Kwestia oceny ważności i zgodności z prawem czynności cywilnoprawnych nie może być przedmiotem rozstrzygnięcia decyzji administracyjnej - wobec generalnej zasady orzekania w takich sprawach przez sądy powszechne” (wyrok NSA OZ w Rzeszowie z 11 kwietnia 1997 r. , SA/Rz 1454/96, Lex. Polonica nr 334465 - POP 1999, nr 3, poz. 75);

Sprawy z zakresu stosunków pomiędzy emitentem obligacji a ich właścicielem należą do sfery stosunków zobowiązaniowych, a minister finansów, reprezentujący Skarb Państwa, występuje tu jako podmiot stosunku cywilnoprawnego, a nie jako organ administracji państwowej; w tych sprawach minister finansów nie wydaje decyzji administracyjnych w rozumieniu art. 104 k. p. a. , a rozstrzyganie sporów w tym zakresie należy do właściwości NSA” (wyrok NSA z 28 kwietnia 1995 r. , III SAB 29/94, Lex. Polonica nr 327635 - Pr. Gosp. 1995, nr 12, s. 49); - „Opinie o pracy, przewidziane w art. 98 Kodeksu pracy, nie są decyzjami w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego” (teza trzecia wyroku NSA z 20 lipca 1981 r. , SA 1163/81, Lex. Polonica nr 296866 - OSPi. KA 1982, nr 9 -10, poz. 169); - „Zgoda na zamianę lokalu zakładowego, wyrażana przez zakład pracy będący dysponentem takiego lokalu, nie jest wyrażana w formie decyzji administracyjnej w rozumieniu art. 104 k. p. a. , lecz jest oświadczeniem woli w rozumieniu przepisów prawa cywilnego” (postanowienie NSA z 20 lipca 1989 r. , I SA 846/89, Lex. Polonica nr 297351 - ONSA 1989, nr 2, poz. 76; zob. także wyrok NSA OZ w Krakowie z 12 listopada 1992 r. , SA/Kr 1317/92, Lex. Polonica nr 297313 - ONSA 1993, nr 3, poz. 70);

Naliczanie odsetek od zaciągniętych kredytów mieszkaniowych, jak i od innych środków finansowych przekazanych na spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe, nie następuje w formie decyzji administracyjnej” (postanowienie NSA z 18 marca 1993 r. , I SA 591/93, Lex. Polonica nr 297310 - ONSA 1994, nr 2, poz. 67); - „Uchwała zarządu gminy podjęta na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm. ), w której organ ten żąda zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie, nie jest decyzją administracyjną” (teza pierwsza uchwały składu pięciu sędziów NSA z 9 października 2000 r. , OPK 15/2000, Lex. Polonica nr 350615 - ONSA 2001, nr 1, poz. 18); - „Oddawanie w użytkowanie obwodów rybackich przez organy administracji publicznej odbywa się według reguł cywilnoprawnych, a nie przez jednostronne władcze rozstrzygnięcia tych organów (art. 13 ust. 3 i 5 ustawy z 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne - tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zm. )”; (postanowienie WSA w Gdańsku z 28 czerwca 2005 r. II SA/Gd 188/2005, Lex. Polonica nr 405332 - ONSA WSA 2006, nr 2, poz. 59).

Organ rozstrzygający Definicja doktrynalna: człowiek lub grupa ludzi (organ kolegialny) umiejscowiony w strukturze państwa lub samorządu terytorialnego wyposażony w kompetencje do załatwiania spraw w sposób i ze skutkami właściwymi dla norm prawa administracyjnego (definicja ustrojowa)

Definicja z KPA * funkcjonalna Każdy organ, który sprawuje funkcje administracyjne Każdy podmiot, które prawo stwarza takie możliwości Państwowe i rządowe oraz samorządowe Posiadające kompetencję do załatwienia sprawy administracyjnej organizacje społeczne zakłady administracyjne organizacje zawodowe organy podmioty wskazane przez orzecznictwo

Wyjaśnienie Pojęcie organu administracji publicznej zostało zatem zdefiniowane w art. 5 § 2 pkt 3 k. p. a. Definicja ta została skonstruowana wyłącznie na potrzeby stosowania Kodeksu. Z tego przepisu wynika konieczność traktowania jako organ administracji każdego podmiotu wykonującego w sposób władczy zadania z zakresu administracji publicznej. Należy pamiętać o konieczności oddzielania od siebie dwóch sfer działania takich podmiotów będących jednostkami organizacyjnymi: zewnętrznej - dotyczącej wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej, oraz wewnętrznej - dotyczącej relacji między tą jednostką organizacyjną a jej pracownikami lub członkami.

Przykłady res internae - „Oświadczenie bądź wezwanie przez Radę Okręgowej Izby Radców Prawnych do uiszczenia składki członkowskiej na rzecz samorządu radców prawnych nie jest decyzją w rozumieniu art. 1 § 1 pkt 1 w związku z § 2 pkt 2 k. p. a. i nie podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego” (teza pierwsza postanowienia NSA OZ we Wrocławiu z 12 czerwca 1995 r. , SA/Wr 1040/95, Lex. Polonica nr 313127 - ONSA 1996, nr 3, poz. 127; zob. także postanowienie NSA z 7 kwietnia 1988 r. , IV SA 163/88, Lex. Polonica nr 296826 - ONSA 1988, nr 2, poz. 62); - „Przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, dotyczące wydawania decyzji i zaświadczeń, nie odnoszą się do statutowej działalności organizacji społecznych, w tym do stowarzyszeń. Rozstrzygnięcia organów tych organizacji w sprawie przyjęcia obywatela w poczet członków lub wyłączenia go spośród członków nie są decyzjami w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego, a tym samym nie podlegają kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego” (teza pierwsza postanowienia NSA z 20 listopada 1981 r. , II SA 848/81, Lex. Polonica nr 296865 - ONSA 1981, nr 2, poz. 118); - „Rozstrzygnięcia Naczelnej Rady Łowieckiej i Wojewódzkiej Rady Łowieckiej o wykluczeniu Koła Łowieckiego ze Zrzeszenia <<Polski Związek Łowiecki>> z mocy § 31 ust. 1 pkt 3 Statutu Zrzeszenia <<Polski Związek Łowiecki>> (. . . ), jako mieszczące się w zakresie wewnętrznej działalności statutowej Zrzeszenia <<Polski Związek Łowiecki>>, nie stanowią decyzji administracyjnych w rozumieniu art. 104 k. p. a. i nie podlegają kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego” (postanowienie NSA z 9 listopada 1988 r. , II SA 1288/88, Lex. Polonica nr 296823 - ONSA 1988, nr 2 poz. 89).

Kompetencja do załatwienia sprawy Jest to zdolność podmiotu do bycia organem rozstrzygającym w trybie KPA i władczego konkretyzowania generalnych norm prawnych wobec indywidualnych adresata (kompetencja procesowa) Kompetencja ogólna – zdolność prawna organów do załatwiania sprawa w drodze decyzji (potencjalna kompetencja) – takie znaczenie wynika z art. 5 § 3 KPA Kompetencja procesowa szczególna – zdolność prawna konkretnego organu do załatwiania konkretnej sprawy administracyjnej

Szczególna kompetencja procesowa wyznaczana przez dwie przesłanki: pozytywną i negatywną (muszą być łącznie spełnione) Pozytywna: posiadanie właściwości do załatwienia sprawy Negatywna: brak przesłanek do wyłączenia organu w danej sprawie

Właściwość organu JEST TO PRAWO I OBOWIĄZEK ORGANU DO ZAŁATWIENIA KONKRETNEJ SPRAWY NA RZECZ KONKRETNEGO ADRESATA RODZAJE: Rzeczowa Instancyjna – jest to upoważnienie organu do załatwienia sprawy Miejscowa – jest to do załatwiania określonej kategorii upoważnienie organów w II instancji (wąskie znaczenie) spraw do załatwiania spraw na określonym Szerokie znaczenie: (wyznaczana głównie obszarze (terytorium). zdolność do przez przepisy prawa Wyznaczana jest przez załatwienia sprawy ze materialnego, ale przepisy KPA względy na miejsce także przez KPA organu w układzie (postępowania organów nadzwyczajne) Funkcjonalna – upoważnienie innego organu do podejmowania czynności procesowych obok organu głównego (np. art. 52 czy 106 KPA)

Zasady związane z właściwością organów Przekazanie sprawy do organu właściwego Przestrzegania z urzędu • art. 19 KPA • przez cały tok postępowania, w każdym stadium wyraźne upoważnienie • nie można jej domniemywać • wyrok NSA z 4. 12. 02 II SA /Gd 335/00 • Brak perpetuatio fori • obowiązek przekazania sprawy w razie zmian podstaw właściwości • przekazanie sprawy do organu właściwego w razie stwierdzenia niewłaściwości

Właściwość z punktu widzenia źródła Ustawowa delegacyjna , określona w KPA, w art. 26 § 2 , 52, 136, 150§ 2, Tymczasowa – właściwość do samodzielnego załatwienia zagadnienia wstępnego – art. 100 § 3

Właściwość rzeczowa Właściwość rzeczową organu administracji publicznej ustala się według przepisów o zakresie jego działania, przede wszystkim przepisy ustaw normujących poszczególne działy prawa materialnego, jak również przepisy ustaw określających ustrój danego rodzaju organów i zakres zadań organów administracji. Modyfikacja zakresu właściwości rzeczowej następuje wskutek zawarcia porozumienia w sprawie przekazania zadań i kompetencji, o ile upoważnia do tego przepis ustawy. W takim wypadku, w podstawie prawnej decyzji należy wskazać na to porozumienie • np. prawo starosty do wydawania pozwoleń na budowę – zob. prawo budowlane, art. 82. ust. 1 Do właściwości organów administracji architektoniczno-budowlanej należą sprawy określone w ustawie i niezastrzeżone do właściwości innych organów

Właściwość miejscowa: określą ją KPA w sprawach nieruchomości • w sprawach dotyczących nieruchomości - według miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości w sprawach prowadzenia zakładu pracy • wg miejsca gdzie jest lub powinien być prowadzony w pozostałych sprawach • według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu - według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju

Pomocnicze kryterium • miejsca zdarzenia powodującego wszczęcie postępowania (wniesienie żądania, określony stan faktyczny –np. znajduje znalezienie noworodka) zastosowanie, kiedy • razie braku ustalenia takiego miejsca do organu właściwego dla obszaru zawiodą kryteria dzielnicy Śródmieście w m. st. podstawowe. Warszawie Organem właściwym jest:

Skutki nieprzestrzegania właściwości Kwalifikowana wada nieważności decyzji administracyjnej (niezależnie od rodzaju naruszonej właściwości)

Spory o właściwość Prawidłowe ustalenie właściwości jest zależne od braku aktualnego sporu pomiędzy organami o prawo załatwienia sprawy administracyjnej Spory przybierają postać : sporu pozytywnego sporu negatywnego

Typy sporów spór kompetencyjny: pomiędzy organami administracji rządowej a samorządowej rozstrzyga sąd administracyjny (kompetencja NSA) spór o właściwość: pomiędzy organami administracyjnymi – rozstrzygają podmioty wskazane w art. 22 § 1 KPA

Wyłączenia pracownika i organu: istota i cel Instytucja, która służy realizacji zasady prawdy obiektywnej oraz pogłębiania zaufania do organów państwa Wpływa na ostateczne ukształtowanie się właściwości organów i ich kompetencji szczególnej Odnosi się do pracowników, czyli osób zatrudnionych w organie i posiadających upoważnienie do załatwienia konkretnej sprawy – jest ważne i skuteczne tylko na tle konkretnej prowadzonej sprawy

Szczególny podmiot wyłączenia Pracownik piastujący funkcję organu np. wójta czy wojewody. Konsekwencje tego rodzaju wyłączenia są daleko idące: wyłącznie organu od udziału w sprawie zob. uchwała 7 sędziów NSA z 19 maja 2003 , OPS 1/2003 W sprawie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, która jest własnością miasta na prawach powiatu, prezydent tego miasta jako organ wykonawczy miasta i reprezentujący je na zewnątrz oraz także jako pracownik urzędu miasta, a jednocześnie sprawujący funkcję starosty, podlega wyłączeniu na podstawie art. 24 § 1 pkt 1 i 4 kpa, co w konsekwencji wyłącza możliwość upoważnienia przez niego do załatwienia tej sprawy jego zastępców i pozostałych pracowników urzędu miasta.

Sposoby wyłączenia: z mocy prawa – w razie powzięcia informacji o przeszkodzie do prowadzenia sprawy pracownik powinien sam wyłączyć się od podejmowania czynności z urzędu na wniosek strony lub pracownika

Powody i forma wyłączenia PI: bliskość pracownika do strony P III: związek pracownika z prowadzoną sprawą - Pracownik brał udział w wydawaniu orzeczenia ex lege P II: zależność służbowa pracownika od strony forma: adnotacja urzędowa dołączona do akt sprawy

Ważna zmiana z 2011 roku Pracownik, który brał już udział w wydaniu decyzji podlega bezwzględnemu wyłączeniu od udziału w sprawie. Bez znaczenia jest w której to instancji, czy w jakim trybie miało miejsce. Przepis teraz wyraźnie wyłącza pracownika np. przy wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy, a także gdy sprawa wraca do niego w postępowaniach nadzwyczajnych. Wyjątek stanowi rozpatrzenie sprawy w wyniku decyzji kasacyjnej organu odwoławczego

Powody i forma wyłączenia Uprawdopodobnienie istnienia okoliczności innych niż powodujących wyłączenia z mocy prawa, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika. Forma: postanowienie, na które nie przysługuje zażalenie z urzędu lub na wniosek Np. relacje konkubinatu czy związku partnerskiego, które łączą pracownika i stronę sąsiedzka niechęć itp. Np. : demonstrowanie przez pracownika w sposób publiczny określonych poglądów politycznych

Skutki niewyłączania pracownika Podstawa odwoławcza Kwalifikowana wada procesowa decyzji ostatecznej Uchylenie decyzji przez sąd, nawet jeśli pracownik uczestniczył, tylko w niektórych czynnościach, a decyzję wydał pracownik nie podlegający wyłączeniu

Wyłączenie organu Następuje z mocy prawa, w przypadku, gdy sprawa odnosi się do interesów majątkowych: 1. Kierownika organu lub najbliższej jego rodziny 2. Osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub członków jej najbliższej rodziny Następuje w razie wyłączenia wszystkich pracowników organu lub wyłączenia osoby piastującej stanowisko organu, na podstawie przepisów o wyłączeniu pracownika

Skutki wyłączenie organu lub pracownika: wyznaczenie przez bezpośredniego przełożonego nowego pracownika organu, gdy sprawa dotyczy jego interesów majątkowych – sprawę załatwia organ wyższego stopnia organu w pozostałych przypadkach – sprawę załatwia organ wyższego stopnia nad organem, gdzie funkcje kierownicze sprawuje osoba, której interesów majątkowych dotyczy sprawa lub organ ten wyznacza inny podległy organ Przewodniczącego SKO albo ministra , jeśli sprawa dotyczy ich interesów majątkowych jako osób zajmujących kierownicze stanowisko wobec organu rozstrzygającego – organ właściwy wyznacza Premier

Wyłączenie organu kolegialnego lub jego członków Wyłączenie organu kolegialnego Te same przyczyny, które odnoszą się do organu monokratycznego, a ponadto: wyłączenie takiej liczby członków organu kolegialnego, z uwagi na to, że brak mu quorum do podejmowania decyzji Wyłączenie członka organu kolegialnego – jak wyłączenie pracownika. W przypadku wyłączenia na wniosek lub z urzędu decyduje Przewodniczący organu. Wyłączenie SKO – skutek szczególny MSWi. A wyznacza do załatwienia sprawy inne SKO

Ważna zmiana z 2011 r. Członek samorządowego kolegium odwoławczego podlega wyłączeniu również w przypadku, gdy brał udział w wydaniu decyzji, której dotyczy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

Skutki wyłączenia pracownika i organu Mogą podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki konieczne dla ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu stron Zasada powyższa nie dotyczy wyłączonego członka organu kolegialnego