POCZUCIE WASNEJ WARTOCI U DZIECI I RADZENIE SOBIE

POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI U DZIECI I RADZENIE SOBIE ZE STRESEM Ewa Bugaj – Zalewska (psycholog)

Czym jest poczucie własnej wartości? Najprościej ujmując „poczucie własnej wartości” jest to pewien stan psychiczny, który powstaje w wyniku dokonywania przez jednostkę samooceny. Czyli stosunku do samego siebie, który wpływa zarówno na odczuwany nastrój (emocje), myśli, reakcje fizjologiczne oraz zachowanie.

Poczucie własnej wartości jest ważne zarówno dla rozwoju emocjonalnego, poznawczego, fizjologicznego, moralnego i społecznego. �Na poczucie własnej wartości wpływa wiele czynników: a) czynniki psychiczne: - osobiste doświadczenia dziecka, obiektywne przeżycia i ich subiektywna interpretacja. Dla dziecka najbardziej istotne jest znaczenie, które przypisuje danym słowom lub czynom (swoim lub innych osób). Jest to zgodne z powiedzeniem, iż świat jest takim, jakim go zinterpretujemy, np. taka sama sytuacja przez kilku jej uczestników może być odebrana i zapamiętana w odmienny sposób. Bądź to samo zdanie może być odebrane jako komplement lub obelga.

- bodźce stresowe: dzieci poddawane silnej presji, przy wysoko postawionej poprzeczce mogą żyć w stanie ciągłego stresu, który poprzez swoją siłę czy długość trwania kształtuje obraz samego siebie. Czynniki stresogenne mogą być: - zewnętrzne – np. presja środowiska, zmiana szkoły czy miejsca zamieszkania; - wewnętrzne – tkwiące w jednostce, np. nierealistyczne oczekiwania, przesądy, kompleksy, nieodpowiednie nawyki.

Czynniki, które posiadają zdolność wywoływania stresu nazywa się STRESORAMI, ale żeby powstał zespół zmian psychofizjologicznych bodziec ten musi być spostrzeżony przez osobę jako dla niej znaczący np. groźny. Wtedy staje się on przyczyną stresu. Stresorami mogą być: - hałas, brak snu, choroba, poczucie zagrożenia, samotność, ból, stan ciągłej rywalizacji, egzamin, pierwszy dzień w nowej szkole, itp.

�Można powiedzieć, że występuje dobry i zły stres: v EUSTRES – pozytywny stres, który jest potrzebny, pobudzając nas wzmacnia nasze reakcje, umożliwia skuteczne działanie. v DYSTRES – negatywny, jest to taki strumień bodźców, który przekracza pewną granicę naszej indywidualnej wytrzymałości.

Pewien optymalny poziom stresu jest niezbędny dla efektywnego funkcjonowania człowieka. � Zbyt niski poziom stresu powoduje spadek motywacji, apatię i znudzenie. Zbyt wysoki - napięcie, trudności z koncentracją, lęk i zamęt w głowie, fizyczne zmęczenie, zwolnienie refleksu.

To nie sam stres jest niebezpieczny dla człowieka, ale to jak na niego reagujemy! Bardzo często stres jest wywoływany poprzez negatywne myślenie. Jeśli interpretujesz nową sytuację myśląc: „na pewno sobie nie poradzę", wtedy istnieje znacznie mniejsza szansa na efektywne zadziałanie, niż gdy postrzegasz nową sytuację jako taką, z którą można sobie poradzić.

Umiejętne radzenie sobie ze stresem: Styl radzenia sobie ze stresem jest skuteczny wtedy, gdy dana osoba potrafi dostosować styl swojej reakcji do własnych możliwości i charakteru sytuacji stresowej. Przy radzeniu sobie ze stresem najlepsza i najskuteczniejsza jest profilaktyka.

SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM: Wyróżnia się trzy główne style radzenia sobie ze stresem: - aktywne zachowanie- czyli reakcje, które zmieniają sytuację; - poznawcze radzenie sobie- czyli reakcje, które zmieniają znaczenie lub ocenę stresu; - unikanie- czyli reakcje, które zmierzają do kontroli przykrytych uczuć

Na poczucie własnej wartości wpływa wiele czynników: - jakość realizacji zadań rozwojowych: Dziecko zadania rozwojowe realizuje we wszystkich sferach swojego życia, nabywa nowe kompetencje i je doskonali, np. uczy się chodzić, mówić, pisać itd. Jeśli zadanie rozwojowe przebiega harmonijnie i jest doceniane przez rodziców, wtedy poziom poczucia sprawstwa, a co za tym idzie poziom poczucia własnej wartości dziecka wzrasta.

b) kontekst społeczny, czyli środowisko, w którym dziecko się wychowuje: - grupa rówieśnicza, Dziecko uczy się w niej zachowań grupowych, prospołecznych, buduje relacje z innymi, otrzymuje informacje zwrotne dotyczące swoich zachowań. Pojawiają się w niej pierwsze zauroczenia, przyjaźnie. Grupa rówieśnicza często staje się dla nastolatków punktem odniesienia. Ważna jest przynależność do niej. Odrzucenie przez nią może spowodować spadek poczucia wartości u dziecka. Po to, żeby w niej nadal być młody człowiek jest w stanie podejmować różne ryzykowne dziania. Dobrze, gdy to jest bezpieczne, przyjazne dla dziecka środowisko, w którym może rozwijać swoje zainteresowania i pasje, jak: kółka zainteresowań (muzyczne, taneczne, sportowe itd. ).

- szkoła, Ma ona także wpływ na rozwój poczucia własnej wartości u danego ucznia. W niej nabywa wiedzę, rozwija swoje możliwości i zdolności. Niejednokrotnie uczniowie porównują się ze sobą. (Rodzicu nigdy tego nie rób, nie porównuj swojego dziecka z innym !!!) Ważniejsze i najbardziej właściwe jest docenianie osiągnięć swojego dziecka, trudu jaki włożyło w wykonanie zadania. Warto chwalić, zauważać starania, motywować do dalszej pracy.

- mass media, Nowoczesne technologie informacyjne i komunikacyjne niosą ze sobą nie tylko postęp, ale i niebezpieczeństwo, na które szczególnie narażeni są młodzi ludzie. Wpływają one na kształtującą się osobowość i samoocenę. Kreowany sztucznie styl życia i wizerunek wpływa na stosunek człowieka do samego siebie. Nie wyglądając jak zretuszowane modelki, młode osoby popadają w zaburzenia odżywiania (anoreksje, bulimię, ortoreksję). Dzieci grają w niebezpieczne, często naładowane agresją gry – stając się bardziej skłonne do przejawiania agresji/przemocy względem innych. W sieci pojawia się cyberprzemoc. Siedzą godzinami, uzależniają się, (do czego sami się przyznają). Mają też dostęp do tekstów czy obrazków o zabarwieniu erotycznym. Dlatego też drodzy rodzice, zainteresujcie się tym, na jakie strony wchodzi wasza pociecha.

§ § § § Dzieci powinny: wierzyć we własne siły i możliwości, mieć marzenia i za nimi podążać, akceptować same siebie, zauważać swoje mocne strony, odważnie wkraczać w świat, otwierać się na nowe rzeczy, umieć budować autentyczne relacje z innymi ludźmi, akceptować własne emocje i uczucia, nauczyć się je wyrażać w sposób akceptowany społecznie, a także jak radzić sobie z nieprzyjemnymi emocjami, podążać za swoimi wartościami i potrzebami,

Dzieci powinny: § wiedzieć, że są wartościowe, kochać i akceptować samych siebie. § mieć głębokie przekonanie, że o ich wartości stanowią oni sami. Bardzo często tak nie jest. Dzieci wiedzą o sobie, to co słyszą na swój temat, wielokrotnie liczą się z opiniami innych osób (niestety nie zawsze prawdziwymi, szczerymi). Dlatego też w pokonywaniu kolejnych zadań rozwojowych potrzebna jest im pomoc osób dorosłych – przede wszystkim rodziców. Dlatego dzieci powinny MIEĆ OPARCIE W SWOICH BLISKICH !

Co zrobić, żeby wzmacniać poczucie własnej wartości u dziecka? Ø Mieć dla dziecka czas, (szczere zainteresowanie), Ø Słuchać, (bez krytykowania, oceniania, moralizowania itd. ), Ø Okazywać, że jest ważne, Ø Zwracać uwagę na sposób komunikowania się z naszymi dziećmi – empatyczna komunikacja (spróbuj zrozumieć potrzeby i uczucia dziecka), Ø Samemu mówić o swoich uczuciach, potrzebach, żeby też się z nimi liczyło, Ø Używać komunikatu typu „JA”,

KOMUNIKAT TYPU „JA”v KOMUNIKAT TYPU: „TY” � Porozumiewanie � Mogą utrudniają komunikaty typu „TY”. one rozpocząć konflikt, którego wcześniej nie było. � Zaczynają się od stwierdzenia „ty”… � Zazwyczaj są obwinianiem, ocenianie czy zastraszaniem drugiej osoby. � Wywołują negatywne emocje u odbiorcy, np. złoszczą go i ranią, a często nie opisują problemu. Nie warto ich stosować, gdyż nie pomagają.

�Kiedy jesteś nadawcą, najpotężniejszym komunikatem, który wysyłasz (szczególnie, jeśli jesteś w sytuacji konfliktowej z odbiorcą) jest KOMUNIKAT „JA”. � Mówi on odbiorcy: - jaki jest problem (co widzisz), - jak się z nim czujesz, - co chcesz (albo nie chcesz), żeby odbiorca zrobił czyli czego oczekujesz.

Komunikat TY JA Przykłady: v v Paulina, jesteś zapominalską bałaganiarą, nie można po tobie niczego ogarnąć i normalnie pracować. Tomek, znowu się wygłupiasz. Jeśli nie skończysz zadania, cała grupa będzie musiała zostać podczas przerwy i to będzie twoja wina! Komunikat Przykłady: v Paulina, jestem zniechęcona i rozczarowana kiedy widzę, że książki nie są na właściwym miejscu. Chciałabym, abyś odkładała je w odpowiednie przegródki. v Tomek, jestem zmartwiona, że to zadanie będzie skończone przed przerwą i grupa będzie musiała zostać. Chciałabym zobaczyć, że bardziej koncentrujesz się na zadaniu.

Co zrobić, żeby wzmacniać poczucie własnej wartości u dziecka? Ø Buduj relację opartą na wzajemnym szacunku, Ø Wyciągaj wnioski z podejmowanych działań, pomyśl co możesz zrobić następnym razem, Ø Nie daj się ponosić emocjom, (podejmuj poważne decyzje, wracaj do problemu, gdy ochłoniesz), Ø Nie poddawaj się, Ø Myśl pozytywnie, Ø Nie bój się szukać pomocy, Ø Pozwól sobie na popełnianie błędów – nikt nie jest idealny !!!

Dziecko nie rodzi się z gotowym poczuciem własnej wartości. Można i trzeba je świadomie kształtować, podnosić i doskonalić. Powodzenia w budowaniu szczęśliwej relacji z dzieckiem.