Pocztek 1822 wydanie Ballad i romansw Adama Mickiewicza

Początek: 1822 – wydanie „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza Koniec: 1863 – wybuch powstania styczniowego

1822 – 1830 – faza początkowa (preromantyzm) 1830 – 1831 – dojrzały romantyzm (powstanie listopadowe, Wielka Emigracja) 1831 – 1848 – rozkwit (Wiosna Ludów) 1848 – 1863 – zmierzch (śmierć A. Mickiewicza, J. Słowackiego, Z. Krasińskiego)

ROMANTYZM Typ osobowości, typ zjawisk, których cechami charakterystycznymi są: *skłonność do marzeń, *oderwanie od rzeczywistości, *tajemniczość, *malowniczość, *poetyczność, *fantastyka.

ROMANTYZM: • Podważał założenia oświeceniowego klasycyzmu. • Nurt w literaturze i sztuce kwestionujący potęgę rozumu. • Sposobem poznania świata ma być wiara, czucie, objawienie, intuicja a nie rozum. • Przeciwstawiał : *racjonalizmowireligijność, duchowość, uczuciowość; *obiektywizmowi- indywidualizm; *uniwersalizmowi- wzrost poczucia narodowego i propagowanie rodzimości;

Hasło epoki : „Czucie i wiara silniej mówią do mnie, Niż mędrca szkiełko i oko” A. Mickiewicz „Romantycznoś ć

NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY LITERATURY ROMANTYCZNEJ: ROMANTYCZNEJ • Przeszłość i przyszłość- kult pamiątek przeszłości, dążenie do radykalnego przeobrażenia świata nawet przez krwawą rewolucję. • Nawiązanie do średniowiecza, baroku, pogańskiej Litwy, słowiańszczyzny przed chrześcijaństwem. • Nieskończoność- świat tajemnic, szukanie drogi do zaświatów, łączenie elementów różnych religii. • Irracjonalizm- kult uczucia i fantastyki, dystans wobec nauki, nieufnośc wobec rozumu. • Indywidualizm, skłócenie z otoczeniem, ucieczka w marzenia, wybór samotnej ofiary. • Naród jako duchowa wspólnota.

ULUBIONE TEMATY ROMANTYKÓW: • Piękno i groza natury. Siła i współistnienie natury. • Miłość nieszczęśliwa. • Młodość. • Walka o wolność, bunt przeciw zaborcom. • Misja poety i poezji. • Romantyczny bohater- wybitna jednostka, często poeta.

ROMANTYCZNY ŚWIAT to ŚWIAT: • FANTAZJI- odwoływanie się do świata duchów, rusałek, zjaw, widm. W oświeceniu uważano to za zabobon. • WYOBRAŹNI- wizje, sny, rusałki- to świat piękny, tajemniczy, straszny, w którym twórcy romantyzmu dobrze się czuli. • DUCHOWY- sprawdzalny tylko przez wiarę i czucie, powoływany przez wyobraźnię, fantazję.

ŹRÓDŁA TEMATÓW I POMYSŁÓW: • PRZYRODA jako potężna siła /wulkany, sztormy, burze, monumentalne góry/ • LUDOWE PODANIA- z polskiej wsi, nie z antyku, widoczne np. w twórczości A. Mickiewicza. • HISTORIA- zwłaszcza średniowieczna /stare zamczyska, grobowce, rycerze, czary, księżniczki zamknięte w wieżach/. • EGZOTYKA WSCHODU /orientalizm/widoczna w twórczości A. Mickiewicza • TWÓRCZOŚĆ SZEKSPIRA- zachwycano się nim, bo pisał o tym, czym zainteresowani byli romantycy- o nieszczęśliwej miłości, krwawych zbrodniach, przepowiedniach itp.

BOHATER ROMANTYCZNY: • Wybitny, utalentowany, poeta, prorok. • Człowiek młody, zbuntowany. • Ktoś, kto za młodu przezywa tragedię osobistą, nieszczęśliwą miłość. • Ktoś, kto zmienia się, np. w spiskowca, patriotę, bojownika walki o wolność.

Gatunki: Stare: oda epos/epopeja pieśń bajka sonet rapsod Nowe: ballada powieść poetycka dramat romantyczn y poemat dygresyjny

Twórcy epoki romantyzmu

Adam Mickiewicz: Ballady i romanse ”Lilije ”, ”Świtezianka ” „Konrad Wallenrod” (powieść poetycka) „Grażyna” (powieść poetycka) „Sonety krymskie” (sonety) „Dziady. Część II” (dramat romantyczny) „Pan Tadeusz” -epos Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (proza biblijna) liryki lozańskie Wiersze-np. : ”Niepewność”

Juliusz Słowacki: „Kordian” (dramat romantyczny) „Beniowski” (poemat dygresyjny) Balladyna (tragedia) „Fantazy” (dramat) liryka: Hymn-”Smutno mi, Boże”, „Testament mój”, Twórczość genezyjska: „Genesis z ducha”, „Uspokojenie”.

Zygmunt Krasiński: • „Nie – Boska komedia” (dramat romantyczny) • „Psalmy przyszłości” • „Przedświt (poemat)” Cyprian Kamil Norwid: • „W Weronie” • „Promethidion” • cykl „Vade – mecum” • „Bema pamięci żałobny rapsod”

Juliusz Słowacki ( 1809 -1849 )

Juliusz Słowacki to poeta polskiego romantyzmu, urodził się 4 września 1809 roku w Krzemieńcu na Wołyniu(Ukrainia). Juliusz pochodził z bardzo inteligentnej rodziny, jego ojciec był profesorem w Liceum Krzemieńskim, później na Uniwersytecie w Wilnie, matka także była osobą o wysokiej kulturze literackiej. Młody Słowacki zachwycał się twórczością Mickiewicza, którego znał osobiście i długo był pod jego wpływem. W 1829 roku ukończył studia prawnicze, pracował jako urzędnik w Ministerstwie Finansów, a także w powstańczym Rządzie Narodowym. Sławę przyniosły mu wiersze patriotyczne, które pisał podczas powstania listopadowego, koronacji cara Mikołaja I na króla Polski, oraz Manifestu Ludu warszawskiego, podczas pogrzebu Belińskiego są to min: «Oda do młodości» «Hymn» «Kulik» «Pieśń Legionu Litewskiego» . Słowacki bardzo dużo podróżował, zwiedził: Anglię, Paryż, Szwajcarię, Grecję. Jego inne sławne dzieła to: wiersze «Smutno mi, Boże. . . » «Grób Agamemnona» , a także dramaty: «Balladyna» , «Ksiądz Marek» Słowacki nigdy nie dostąpił sławy Mickiewicza, ani szczęścia w życiu osobistym, choć kochał kilka razy. Najdroższą mu osobą pozostała matka, do której słał piękne listy. Na rok przed śmiercią zobaczył się z nią we Wrocławiu. Zmarł w 1849 roku w Paryżu na Gruźlicę, jego zwłoki sprowadzono do kraju w 1927 roku i złożono w krypcie Króli Polskich na Wawelu w Krakowie.

Dramat Juliusza Słowackiego Kordian powstał w roku 1833, w czasie pobytu poety w Genewie, natomiast drukiem ukazał się w roku 1834. Utwór jest uważany za próbę rozrachunku Słowackiego z moralnymi i politycznymi postawami pokolenia, któremu dane było przeżyć powstanie listopadowe, a także za próbę podjęcia na gruncie ideowoartystycznym polemiki z optymizmem, jaki emanował według Słowackiego z dzieł Adama Mickiewicza. Utwór rozpoczyna Przygotowanie, w którym w noc przełomu między XVIII a XIX wiekiem diabły tworzą przywódców polskiego powstania. Prolog, w którym trzy osoby wiodą dyskurs, jest polemiką z Mickiewiczem na temat roli poezji. W akcie I 15 -letni Kordian słucha opowieści starego sługi Grzegorza, które mają być dla niego wskazówką w życiu. Jednak życie chłopca determinuje nieszczęśliwa miłość - próbuje on popełnić samobójstwo. W akcie II Kordian podejmuje podróż po Europie, która przynosi wielkie rozczarowania. Akt ten kończy monolog na szczycie Mont Blanc. Akcja aktu III rozgrywa się w Polsce. Odbywa się koronacja cara Mikołaja na króla Polski. Kordianowi - podchorążemu nie udaje się na zebraniu w podziemiach katedry przekonać spiskowców do planu zgładzenia cara. Postanawia sam dokonać zamachu, jednak pada u progu carskiej sypialni rażony wytworami własnej wyobraźni. Zostaje umieszczony w szpitalu wariatów, gdzie toczy się kluczowy dla utworu spór Kordiana z Doktorem. Na placu Saskim Kordian zyskuje uznanie księcia Konstantego, gdyż przeskakuje na koniu przez piramidę z bagnetów. Konstanty szantażując brata ujawnieniem kulisów jego życia uzyskuje ułaskawienie dla ska- 15/22 zanego wcześniej na śmierć Kordiana. Zakończenie jest jasne - nie wiadomo, czy adiutant zdąża z rozkazem na miejsce egzekucji.

Portret psychologiczny Kordiana • Słowacki stworzył szczegółowy portret psychologiczny swego bohatera, by pokazać, że powstanie prowadzili ludzie do tego nieprzygotowani, tacy jak Kordian - o romantycznej psychice, bez sprecyzowanego programu działania, • istnieje duży związek biografii Kordiana z przeżyciami samego Słowackiego (który w młodości kochał się nieszczęśliwie w Ludwice Śniadeckiej, oraz przeżył samobójczą śmierć przyjaciela)

W "Kordianie " Juliusza słowackiego można wyróżnić kilka zasadniczych problemów odnoszących się do wydarzeń bieżących a także oceny historii Polski.

1). Podsumowanie i ocena powstania listopadowego. Już w Prologu Słowacki dobitnie przedstawia przyczyny klęski narodowego zrywu. Podstawowy zarzut został skierowany przeciwko przywódcom powstania. Sam Diabeł wyjmuje ich z czarciego kotła, szykując Polsce straszna przyszłość na następne stulecie( czyli wiek XIX). Ocena powstania i poszukiwanie jego przyczyn przewijają się przez całość utworu i tak losy głównego bohatera są alegorią losów powstańców. Ich klęska wynikała z niedojrzałości, z kierowania się ideałami, nie przystającymi do krzewistości. Jednak najistotniejszą sprawą jest potrzeba zjednoczenia sł. Kordian ponosi klęskę, ponieważ działa sam, porywa się na czyn, do którego nie ma dość siły, na zamach, który nie jest w mocy jednostki.

2). Polemika z Mickiewiczem. W "Kordianie" Słowacki podejmuje także polemikę ze swym ideowym wrogiem, Mickiewiczem. Polemika ta toczy się na dwóch płaszczyznach. Z jednej strony dotyczy poezji i jej roli w życiu narodu, z drugiej zaś odnosi się do przyszłości Polski i oceny jej przeszłości. Kwestia poezji jest ujęta bardzo wyraźni już w Prologu, gdzie trzy postaci, przedstawiają swoje stanowiska. Pierwsza z nich jest właśnie przedstawicielem obozu Mickiewicza, natomiast trzecia wyraża stanowisko Słowackiego. Polemika dotyczy tu przede wszystkim roli poety zniewolonego narodu. Słowacki krytykuje poezję Mickiewicza, za to, że niesie pociechę, ale jednocześnie usypia wolę działania. Mickiewicz rozgrzesza, pociesza, nadaje sens cierpieniu, ale to nie doprowadzi do wyzwolenia. Poezja Słowackiego jest twardsza, rozlicza naród z jego błędów. Każe Polakom zmobilizować siły, uznać winy i działać dalej i lepiej. Polemika z Mickiewiczem, to także przeciwstawienie winkelriedyzmu mesjanizmowi. Mickiewicz głosił idee mesjanizmu (III część "Dziadów"), a więc zbawczą moc cierpienia Polaków, utwierdzając ich w przekonaniu, że ich cierpienie jest słuszne i prowadzi do celu. Słowacki przeciwstawia tym poglądom własną koncepcję, poświecenie w imię ogółu, ale poświecenie w walce, poświecenie, które prowadzi do zwycięstwa.

3). Kordian jako bohater romantyczny nowego typu. Kordian nosi wiele cech charakterystycznych dla bohatera romantycznego, szczególne w I akcie, kiedy poznajemy go jako piętnastoletniego młodzieńca. Wrażliwy marzyciel, nieszczęśliwie zakochany poeta, cierpiący na "chorobę® wieku" bardzo przypomina Wertera z powieści Goethego. Nawet po przemianie kieruje się uczuciem, jest też indywidualista - to wszystko wpisuje się w typ romantyczny. Jednak postać Kordiana wnosi też nowe jakości. Jest to bohater dynamiczny, ewoluujący. Kordian dokonuje rozrachunku z własną przeszłością, z postawą biernego marzyciela i staje się aktywnym działaczem, staje do walki, podejmuje się czynu. Nie chce już tylko rozważać sytuacji, chce ją zmieniać.