POBAWMY SI POEZJ Autor Anita Rejch W rzece

POBAWMY SIĘ POEZJĄ Autor Anita Rejch

W rzece Heraklita l Zajmiemy się poezją Wisławy Szymborskiej. Jej wiersze to „sto pociech” i można się nimi pobawić. l Na rozgrzewkę wiersz „W rzece Heraklita”. l Wypadałoby wyjaśnić tytuł wiersza. Heraklit to grecki filozof, który zasłynął stwierdzeniem gr. panta rhei (wszystko płynie). Twierdził, że cechą rzeczywistości jest zmienność, a świat cały czas się zmienia, więc „niepodobna wejść dwa razy do tej samej rzeki”.

Wiersz W rzece Heraklita ryba łowi ryby, ryba ćwiartuje rybę ostrą rybą, ryba buduje rybę, ryba mieszka w rybie, ryba ucieka z oblężonej ryby. W rzece Heraklita ryba kocha rybę, twoje oczy – powiada – lśnią jak ryby w niebie, chcę płynąć razem z tobą do wspólnego morza, o najpiękniejsza z ławicy. W rzece Heraklita ryba wymyśliła rybę nad rybami, ryba klęka przed rybą, ryba śpiewa rybie, prosi rybę o lżejsze pływanie. W rzece Heraklita ja ryba pojedyncza, ja ryba odrębna (choćby od ryby drzewa i ryby kamienia) pisuję w poszczególnych rybach małe ryby w łusce srebrnej tak krótko, że może to ciemność w zakłopotaniu mruga?

Co z tą rybą? l Po przeczytaniu tego wiersza można pomyśleć, że Szymborska nie umie pisać. Tyle razy powtórzyła wyraz „ryba”. W szkole to niedopuszczalne! Z poetami jednak jest tak, że oni znają bardzo dużo słów, a jeśli powtarzają w wierszu jedno słowo kilkanaście razy, to znaczy, że chcieli zwrócić na coś uwagę, naprowadzić nas, pobudzić nasze emocje. I już jest pierwsze pojęcie do zapamiętania – powtórzenie. l Policzymy teraz, tak z ciekawości, ile razy poetka użyła słowa „ryba”.

Wynik podliczeń Dwadzieścia osiem razy!

Powtarza i powtarza l Można zauważyć, że każdy wers zaczyna się od tych samych słów „W rzece Heraklita”. l To też jest zamierzone. l Takie rozpoczynanie wersu tym samym układem wyrazów nazywamy anaforą.

Czy rozumiemy wiersz? l Teraz możemy przeczytać wiersz jeszcze raz i postarać się zrozumieć, o co w nim chodzi. l Jeśli ryby nie dają nam spokoju, a nawet zaczynają już nas denerwować, jest na nie sposób. l Można zamienić, gdzie się da, słowo „ryba” na bardziej odpowiednie.

Ciii! Zamieniamy słowa W rzece Heraklita człowiek łowi ryby, człowiek ćwiartuje rybę ostrym nożem, człowiek buduje dom, człowiek mieszka w domu, człowiek ucieka z oblężonego miasta. W rzece Heraklita mężczyzna kocha kobietę, twoje oczy – powiada – lśnią jak gwiazdy na niebie, chcę płynąć razem z tobą do wspólnego morza, (chcę spędzić z tobą resztę życia) o najpiękniejsza z ławicy. (o najpiękniejsza z kobiet) W rzece Heraklita człowiek wymyślił rybę nad rybami, (nadczłowieka) człowiek klęka przed Chrystusem, człowiek śpiewa Bogu, prosi Boga o lżejsze życie. W rzece Heraklita ja istota pojedyncza, ja istota odrębna (choćby od ryby drzewa i ryby kamienia) pisuję w poszczególnych tomikach małe wiersze w łusce srebrnej tak krótko, że może to ciemność w zakłopotaniu mruga?

Przemiana l Przemieniliśmy wiersz, tak samo jak my przechodzimy przez przemianę przez całe życie. l Nie tylko w wierszu, ale i w życiu wszystko się zmienia, wszystko płynie. l W wierszu towarzyszy nam myśl o ciągłości i płynności, o zmienności bytu.

Cztery części I strofa człowiek – istota społeczna, wykonuje codzienne czynności II strofa człowiek i miłość III strofa człowiek – państwo – religia IV strofa człowiek jako „ja”, odrębna istota

Dwa punkty widzenia l Pierwsze trzy strofy dotyczą bardziej zbiorowości niż pojedynczego człowieka. Czasowniki są wyrażone w 3. osobie liczby pojedynczej. l Dopiero w ostatniej strofie występuje „ja ryba pojedyncza, ja ryba odrębna (…) pisuję”, czyli czasownik w 1. osobie liczby pojedynczej. l Podmiot liryczny raz występuje w postaci obserwatora, a następnym razem w roli uczestnika rzeczywistości.

Pytanie l Wiersz kończy się zagadkową puentą, czyli zaskakującą myślą pod koniec utworu. l Dlaczego tak krótko trwa nasze życie? Jesteśmy tylko epizodem w świecie pełnym ruchu? Stałe są tylko przemiany. A my prowadzimy walkę z czasem. To niesprawiedliwe!