PKB jako miernik dobrobytu Plan Kluczowe sowa Geneza

PKB jako miernik dobrobytu

Plan Kluczowe słowa Geneza makroekonomii i problemy makroekonomiczne Pojęcie PKB Sposoby liczenia PKB Porównywanie PKB w czasie i między krajami Wady PKB jako miernika dobrobytu Propozycje innych miar Makroekonomia Produkt krajowy brutto Produkt narodowy brutto Wartość dodana Amortyzacja Dochód do dyspozycji Deflator PKB, nominalny i realny PKB Parytet siły nabywczej Ślad ekologiczny

John M. Keynes – twórca podstaw współczesne makroekonomii

Wielki Kryzys 1929 - 1933

Rozbieżność poglądów wśród ekonomistów

Czym zajmuje się makroekonomia? Czynniki określające poziom i wzrost produkcji ogółem w gospodarce w krótkim i w długim okresie Cykliczność rozwoju gospodarki Zatrudnienie i bezrobocie Ogólny poziom cen i tendencje inflacyjne Powiązania gospodarki z zagranicą, bilans handlowy i płatniczy kraju, kursy walutowe Rola Państwa w gospodarce. Polityka monetarna i fiskalna

Produkt krajowy brutto (PKB, ang. GDP – gross domestic product jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Produkt narodowy brutto (PNB) jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. Produkt narodowy brutto równy jest PKB skorygowanemu o dochody netto z własności i pracy za granicą. PKB DNB Podstawowe miary dobrobytu

PKB i DNB w Polsce Mały rocznik statystyczny 2010, 2019, s. 389 2000 2005 2008 2017 PKB mln zł 744 378 983 302 1 275 432 1 989 314 Dochód netto z zagranicy mln zł — 2 692 — 18 769 — 28 934 - 80 678 DNB mln zł 741 686 964 533 1 246 498 1 908 636

DNB i DKB w 2018 roku (mld $ USA) Źródło: Bank Światowy http: //econ. worldbank. org/WBSITE/EXTERNAL/DATASTATISTICS/0, , content. MDK: 20399244~menu. PK : 1192714~page. PK: 64133150~pi. PK: 64133 GDP GNI GDP-GNI USA 20 544 20 837 _ Chiny 13 608 13 557 + Niemcy 3 948 4 058 + W. Brytania 2 855 2 816 + Indie 2 719 2 691 + Rosja 1 657 1 616 + 586 561 + Polska

Jak mierzyć PKB? Dlaczego nie wystarczy sumować produkcji wszystkich wytwórców? Dobra pośrednie - dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesach produkcji. Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe i dobra kapitałowe (inwestycyjne). 2018 w Polsce PRODUKCJA GLOBALNA 4 332 766 mln zł ZUŻYCIE POŚREDNIE 2 471 050 mln zł Źródło: Mały rocznik statystyczny 2019, s. 390 Zużycie pośrednie obejmuje: wartość zużytych materiałów (łącznie z paliwami) netto, surowców, energii, gazów technicznych, usług obcych, usług pośrednictwa finansowego mierzonych pośrednio oraz koszty podróży służbowych i inne koszty (reklamy, wynajmu itp. ).

Trzy metody mierzenia PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez przedsiębiorstwa PKB jest sumą wydatków na dobra finalne PKB jest sumą dochodów czynników wytwórczych

PKB jako suma wartości dodanej Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr na danym etapie procesu produkcji. Stadium produkcji Wartość produktu Wartość przeniesiona Wartość dodana Zbieranie jagód 10 - 10 Sklep z jagodami 15 10 5 Produkcja konfitur 30 15 15 Suma 55 25 30

PKB jako suma wydatków Gospodarka zamknięta Gospodarka otwarta PKB = C + I + G + Ex netto PKB = C + I + G C - prywatne wydatki konsumpcyjne I – prywatne wydatki inwestycyjne G – wydatki rządowe Ex netto = Export - import

PKB jako suma wydatków Polska 2018 (Źródło: Mały rocznik statystyczny 2019, s. 390) Wydatki konsumpcyjne 1 606 290 mln zł PKB Wydatki inwestycyjne 437 026 mln zł Eksport netto 72 356 mln zł 2 115 672 mln zł

Amortyzacja Amortyzacja to proces zmniejszania się wartości dóbr kapitałowych wskutek zużycia fizycznego i moralnego. Inwestycje – zakupy nowych dóbr kapitałowych. Amortyzacja sprawia, że część inwestycji nie powiększa istniejących zasobów dóbr kapitałowych, lecz służy ich odtworzeniu. Inwestycje netto = inwestycje brutto – inwestycje odtworzeniowe. Inwestycje odtworzeniowe - zastąpienie zużytego majątku nowym. Odpisy amortyzacyjne - narzędzie tworzenia funduszy pieniężnych, przeznaczonych na finansowanie inwestycji odtworzeniowych (odtworzenie zużytych trwałych środków produkcji).

Inwestycje netto i brutto Inwestycje netto Inwestycje brutto Inwestycje odtworzeniowe (amortyzacja)

PKB a amortyzacja Produkt krajowy netto to produkt krajowy brutto pomniejszony o amortyzację. PKN Amortyzacja PN PKB K B

Od PKB do dochodu do dyspozycji Dochód netto z zagranicy. Ex Podatki pośrednie Amortyzacja G P K B I C PN B Podatki bezpośrednie Dochód narodowy Płatności Transferowe DD

PKB NOMINALNY I REALNY Nominalny PKB obliczany jest w cenach bieżących, czyli mierzy wartość produkcji wytworzonej w cenach obowiązujących w czasie, kiedy ta produkcja jest tworzona. Realny PKB obliczany jest w cenach stałych, czyli w cenach z roku przyjętego za bazowy. Deflator – wskaźnik zmian cen wszystkich dóbr wchodzących w skład PKB Deflator PKB : D= PKB nominalny PKB realny

Nominalny i realny PKB w Polsce w 2017 Rocznik Statystyczny 2018, s. 449, 696 Rok Nominalny w mln zł (ceny bieżące) Deflator Realny W mln zł (ceny z 2010 r. ) 2010 1 445 298 100, 0 1 445 298 2017 1 988 730 109, 9 1 809 581 PKB realny = PKB nominalny ----------Deflator

Stopa wzrostu realnego PKB w Polsce w roku 2009 z różnych perspektyw czasowych 2009 1995=100 2000=100 2005=100 2008=100 PKB 183, 9 141, 0 121, 3 101, 8 PKB 184, 7 141, 8 121, 3 101, 7 per capita Źródło: Mały rocznik statystyczny Polski 2010, Warszawa 2010, s. 471

Trudności porównań międzynarodowych: PKB per capita i PSN (ang. PPP) PKB per capita (ang. GDP per capita) to jeden z najczęściej stosowanych na świecie mierników zamożności kraju. Jest to wynik podzielenia produktu krajowego brutto danego państwa przez liczbę jego mieszkańców. Różnice PKB pomiędzy krajami wynikają nie tylko z różnic w wielkości produkcji towarów i usług, ale również z różnic w poziomie cen. Aby osiągnąć rzeczywiste porównanie wielkości, należy zatem stosować czynniki konwersji (deflatory przestrzenne), które odzwierciedlą różnice w poziomie cen pomiędzy krajami. Parytet siły nabywczej (PSN) służy przeliczaniu walut w taki sposób, aby ustalić ich rzeczywistą siłę nabywczą. Kursy wg PSN są równocześnie deflatorami cenowymi i konwerterami walut; usuwają różnice w poziomach cen między krajami w procesie konwersji.

PKB i PKB per capita w ujęciu nominalnym USA i wg PSN w 2019 PKB mld $ (ranking) PKB mld $ wg PSN (ranking) PKB per capita w $ wg PSN (ranking) USA 21 439 (1) 20 580 (2) 65 112 (8) 62 869 (11) Chiny 14 140 (2) 25 279 (1) 10 099 (70) 18 116 (74) Japonia 5 154 (3) 5 597 (4) 40 847 (24) 44 246 (31) Niemcy 3 863 (4) 4 343 (5) 46 564 (18) 52 386 (20) Indie 2 936 (5) 10 485 (3) 2 172 (145) 7 859 (124) Polska 566 (22) 1 215 (23) 14 950 (61) 32 005 (46) Norwegia 418 (30) 396 (49) 77 975 (4) 74 357 (7) Miary mają znaczenie: w ujęciu nominalnym największą gospodarką w 2019 roku była nadal gospodarka USA, ale po uwzględnieniu poziomu cen największą gospodarką okazała się gospodarka CHRL. Kraje biedne nie są tak biedne, jakby to wynikało z porównań międzynarodowych opartych na oficjalnych kursach walut, ponieważ w krajach tych jest zazwyczaj niższy poziom cen. Żródła danych na następnym slajdzie

http: //statisticstimes. com/economy/countriesby-gdp-capita-ppp. php http: //statisticstimes. com/economy/world-gdp -capita-ranking. php

Polska gospodarka na tle UE 2010: PKB per capita w krajach UE, UE = 100 Polska =61 http: //www. ssb. no/ppp_en/tab-2010 -0622 -01 -en. html 2017 i 2018 Warto zobaczyć: https: //forsal. pl/artykuly/1124187, polskajest-dopiero-osma-gospodarka-unii-jakiepanstwa-maja-najwiekszy-udzial-w-pkbue. html https: //alebank. pl/eurostat-pkb-namieszkanca-w-polsce-wyniosl-71 -sredniejw-ue-w-2018 -r/

Wady PKB jako miernika dobrobytu PKB nie uwzględnia pracy w ramach gospodarki naturalnej, produkcji „szarej strefy, ” wartości czasu wolnego, negatywnych efektów zewnętrznych, zróżnicowania dochodów, zróżnicowania poziomów cen w różnych krajach. W PKB zawarte są Antydobra, skutki baniek spekulacyjnych, praca związana neutralizacją niszczenia środowiska naturalnego. z

Szara strefa http: //mises. pl/blog/2010/07/20/chrupczalski-ciemnastrona-statystyki/ https: //innpoland. pl/156027, polska-szara-strefa-czy-jestmozliwe-zlikwidowanie-gospodarki-cienia

HDI (ang. Human Development Index) indeks rozwoju społecznego - konstrukcja HDI Wiedza Długość życia Indeks oczekiwanej długości życia Umiejętność pisania czytania i współczynniki skolaryzacji Indeks edukacji Ekonomiczne warunki życia Indeks PKB per capita

Kryteria oceny dostępu do wiedzy od 2010 roku: liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych, oraz oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia,

2019 Human Development Index Ranking: Polska na pozycji 32 http: //hdr. undp. org/en/content/2019 -humandevelopment-index-ranking

Inne mierniki dobrobytu Znaczenie ochrony środowiska naturalnego Idea zmniejszenia nierówności dochodowych Indeks trwałego dobrobytu ekonomicznego ISEW (Index of Sustainable Economic Welfare) Indeks rzeczywistego postępu GPI (Genuine Progress Indicator) HPI (Un)Happy Planet Index http: //ccqc. pangea. org/eng/alternat/progreng. htm

Indeks trwałego dobrobytu ekonomicznego ISEW (Index of Sustainable Economic Welfare) + Prywatne wydatki konsumpcyjne skorygowane indeksem koncentracji dochodów + Publiczne wydatki na zdrowie i edukację + Konsumpcja i wartość usług w gospodarstwach domowych - Koszty eksploatacji środowiska naturalnego - Koszty reklamy - Koszty związane z przestępczością i rozpadem rodziny ISEW i PKB w Niemczech

GPI i PKB w USA w latach 1950 - 2000

Zmiany indeksu trwałego dobrobytu Źródło: The Regional Index of Sustainable Economic Welfare for Flanders, Belgium Sustainability 2013, 5, 496 -523; doi: 10. 3390/su 5020496

HPI (Un)Happy Planet Index zamiast PKB Środki Społeczeństwo Technologia Opieka zdrowotna Zasoby ziemi Gospodarka Wartości Rodzina i przyjaciele Edukacja Polityka Zatrudnienie Konsumpcja Czas wolny Długie, szczęśliwe i satysfakcjonujące życie Zachowanie zasobów Ziemi

HPI Jeszcze dalej od tradycyjnych miar dobrobytu odeszli autorzy skonstruowanego w 2006 r. indeksu „(nie)szczęśliwej planety” HPI ((Un)Happy Planet Index). Konstrukcja tego indeksu w przeciwieństwie do tradycyjnych miar nie uwzględnia ani poziomu produkcji, ani konsumpcji, lecz opiera się na ocenie zadowolenia z życia, przeciętnej długości życia i wskaźniku konsekwencji ekologicznych ludzkiej działalności produkcyjnej.

HPI 2016: kryteria oceny Subiektywne zadowolenie z życia Przeciętne długość życia Nierówności dochodowe Zużywanie środowiska naturalnego EF

Metoda liczenia HPI

Ecological Footprint EF Zużywanie środowiska naturalnego Ziemi autorzy indeksu HPI wyrażają w formie wskaźnika śladu ekologicznego EF (Ecological Footprint), zbudowanego w oparciu o założenia dotyczące zdolności przyrody do odtwarzania jej zasobów. EF to liczba hektarów powierzchni Ziemi o przeciętnej wydajności niezbędna do utrzymania przez dłuższy czas obecnego poziomu konsumpcji. Indeks ten podawany jest w ujęciu globalnym i per capita. W 2001 r. globalny wskaźnik EF wynosił 13, 5 mld gha, czyli 2, 2 gha per capita [Living Planet Report 2004, s. 10]. Oznacza to, że odtworzenie zasobów naturalnych zużytych przez człowieka na Ziemi wymaga 13, 5 mld ha, a przeciętnie na jednego mieszkańca Ziemi 2, 2 hektara powierzchni o przeciętnej wydajności. Natomiast rzeczywistą biologiczną produkcyjność naszej planety oceniono wtedy na 11, 3 mld ha, czyli 1, 8 gha na mieszkańca ziemi. Oznacza to, że eksploatacja zasobów naszej planety przewyższyła w 2001 r. o 23% jej potencjalne możliwości. Innymi słowy, potrzeba roku i dwu miesięcy, aby odtworzyć zasoby zużyte przez człowieka w ciągu roku.

Rosnące biologiczne deficyty Źródło: http: //data. footprintnetwork. org/#/country. Trends? cn=173&type=BCpc, EFCpc Biologiczne zasoby i ekologiczne konsekwencje gospodarowania na świecie i w Polsce (w gha na 1 mieszkańca) 1961 1970 2016 3, 12 2, 72 1, 63 2, 28 2, 72 2, 75 zasoby 2, 18 2, 13 1, 99 Ślad ekologiczny 4, 02 5, 06 4, 43 Świat zasoby ślad ekologiczny Polska

Czerwony – ekologiczny deficyt zielony – ekologiczna nadwyżka

Na wartość tego kontrowersyjnego indeksu silny wpływ ma stopień oddziaływania na środowisko naturalne (ekologiczny ślad). Polska jest na miejscu 62, Kanada na 85, Stany Zjednoczone na 108, Luksemburg na 139.

The Happy Planet Index 2016 A global index of sustainable wellbeing https: //static 1. squarespace. com/static/5735 c 421 e 321402778 ee 0 ce 9/t/57 e 0052 d 4402437 30 fdf 03 f 3/1474299185121/Briefing+paper++HPI+2016. pdf http: //data. footprintnetwork. org/#/country. Tre nds? cn=173&type=BCpc, EFCpc http: //data. footprintnetwork. org/#/country. Tre nds? type=BCpc, EFCpc&cn=5001